Kopiec Powstania Warszawskiego

KOPIEC POWSTANIA WARSZAWSKIEGO, aut. Aleksandra Trzeciecka
Historia tego pomnika jest niemal tak długa jak dzieje powojennej
Warszawy, usypano go z gruzów starego miasta w latach 1946 – 1950.
Stanisław Gruszczyński, pracownik Biura Odbudowy Stolicy, wysunął
propozycję, aby to miejsce stało się kopcem upamiętniającym zniszczoną
stolicę. Chcąc w tym miejscu widzieć warszawski panteon, szukając inspiracji w
Kopcu Kościuszki. Z pomysłu szybko zrezygnowano, wobez czego pozostało
studwudziestometrowe gruzowisko, z którego sterczały na boki metalowe
zbrojenia. Pozostawione samo sobie, przysypane z czasem gliną i piaskiem,
porastało dziką roślinnością. Sytuacja nie zmieniała się aż do roku 1994, kiedy
to powstańcy zrzeszeni w Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej
wymogli na władzach miasta zgodę na wzniesienie na kopcu „Znaku Pamięci,
który stałby się zastępczym symbolem Polski Walczącej”. Sytuacja prawna
terenu kopca była niejasna, miała więc to być tylko konstrukcja prowizoryczna.
Autorem projektu pomnika był Eugeniusz Ajewski. Na wyłożonym kostką
brukową szczycie kopca wzniesiono wówczas piętnastometrowy monument.
Konstrukcja opierała się na dwóch słupach. Umieszczono między nimi daty 1
sierpnia – 27 września 1944. Po obu stronach kotwicy znalazły się tablice
pamiątkowe. Pierwszą z nich poświęcono pamięci mieszkańców Warszawy i
żołnierzy AK, poległych w latach 1939 – 1944, drugą – twórcy monumentu.
Projekt zrealizowała firma „Nex Pol. Zasłużeni dla realizacji byli także Bogdan
Jastrzebski i Zygmunt Danielewicz. Szczyt kopca uporządkowali żołnierze z
Nadwiślańskiej Jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Wojska Polskiego.
Uroczyste odsłonięcie pomnika miało nastąpić 1 sierpnia 1994 r., w 50.
Rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Uroczystość nie doszła jednak do
skutku: w ostatniej chwili komitet stracił wykonawcę robót. Zaraz potem
deszczowa pogoda uniemożliwiła wjazd na stromy kopiec betoniarkom i
samochodom, które wiozły stalowe elementy konstrukcji. Pomnik odsłonięto
więc tydzień później. Zapalono wówczas ogień, który harcerska sztafeta
uroczyście przyniosła z Grobu Nieznanego Żołnierza. Pomnik-kotwicę poświęcił
biskup Zbigniew Kraszewski, duszpasterz środowisk kombatanckich. Niestety w
następnych latach kopiec znów popadł w zapomnienie. Stalowa konstrukcja na
jego szczycie rdzewiała i była niszczona przez wandali. Remont pomnika
przeprowadzono w roku 2000. Na jego szczycie umieszczono maszt z polską
flagą. Jednocześnie rozpoczęto też budowę prowadzących na kopiec schodów.
Tu ciekawostka: są to najdłuższe warszawskie schody, długie na 250 m, liczące
400 stopni i 40 podestów.
Rada Miasta uchwaliła, że góra będzie oficjalnie nosić miano Kopca
Powstania Warszawskiego. Co roku w rocznicę rozpoczęcia i zakończenia
Powstania Warszawskiego na Kopiec udaje się sztafeta , która niesie z Grobu
Nieznanego Żołnierza Ogień Pamięci. W skład sztafety wchodzą powstańcy,
harcerze, straż miejska. Ognisko płonie przez 63 dni.
Informacja o autorze projektu pomnika:
Eugeniusz Ajewski ps. „Kotwa” ( 1915-2006) Żołnierz Kompanii Wrześniowej .
W Powstaniu Warszawskim walczył jako żołnierz Pułku „Baszta”, biorąc między
innymi udział w skutecznym ataku na koszary na ul. Rakowieckiej. Pełnił funkcję
zastępcy dowódcy, a następnie, przez ostatnie dni Powstania, dowódcy
kompanii O2 „Withala” w batalionie „Olza”. Brał również udział w walkach o
Redutę „Magnet”. Po wojnie pracował w Biurze Odbudowy Stolicy. Bardzo
zaangażował się w pracę społeczną: pełnił funkcję prezesa warszawskiego
oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Działał na rzecz rozwoju
harcerstwa i popularyzacji sportu. Przez 45 lat sędziował mecze bokserskie. Był
członkiem Rady Naczelnej Światowego Związku Żołnierzy AK oraz Rady
Honorowej Budowy Muzeum Powstania Warszawskiego. Napisał wielotomową
monografię „Mokotów walczy 1944”.