Nauczyciele w gorsecie MENskich regulacji

2014-04-18
Nauczyciele w gorsecie
MENskich regulacji
Postulat Towarzystwa Kursów Naukowych z
1980 r.
(…) by wychowanie spełniało swoją rolę
drogi do wolności i prawdy – trzeba by każdy
nauczyciel i wychowawca postępował jak
człowiek wewnętrznie wolny.
prof. dr hab. Bogusław Śliwerski
ŁTP Łódź 14.04,2014
Metafora gorsetu
jak silnie z biegiem czasu i
zmian politycznych
zawodowy korpus
nauczycielek jest w różny
sposób usztywniany, by nie
tyle uwydatnić piękno
pełnionej przez nauczycieli
służby publicznej, co
odpowiednio ukształtować
ich sylwetki.
Analiza polityki oświatowej III RP
Dlaczego zakres nauczycielskiej
autonomii, swobody,
pedagogicznego oddechu,
został zastąpiony przez
polityków strategią zaciskania
pasa, pozbawiania pedagogów
tchu dla uwydatnienia przez
władze granic możliwego
zaangażowania, barier dla
osobistego ruchu (aktywności),
których przekroczyć im nie
wolno.
By czuł i rozumiał, że w jego powołaniu i
zawodzie – instancją najwyższą jest nie
urzędnik administracji oświatowej, lecz
własne sumienie; że za stan systemu
edukacyjnego i wychowania ponosimy
wszyscy odpowiedzialność nie przed
rządzącymi, lecz przed narodem.
Kryteria analizy
Kiedy, w jakim stopniu oraz jak władze
resortu edukacji nakładały na nauczycieli
gorset ograniczeń w samostanowieniu przez
nich o pełnieniu roli społeczno-zawodowej?
Czy i jak MEN jako producent „gorsetów” dla
nauczycieli „szył” im reguły, standardy,
procedury?
Jak zmieniał nie tylko formę i treść, ale także
w jakim stopniu lansował modę na
nauczycielski ideał?
TEZA
Nauczycielska tożsamość
zawodowa kreowana jest
m.in. przez producenta
gorsetów, które swoimi
rodzajami i rozmiarami
mają pozbawiać pedagoga
nadmiaru „tkanki”
profesjonalnej autonomii,
1
2014-04-18
Tożsamość zawodowa nauczyciela
ma wyraźne rysy swoiste,
warunkowane naturą czynności
zawodowych.
W zawodzie nauczycielskim, jak w
żadnym w tej mierze, z trudem
można odróżnić to, co
indywidualne, co zaświadcza o
nauczycielu jako człowieku, od
tego, co zawodowe, a co wskazuje
na nauczyciela jako
przedstawiciela profesji.
FEMINIZM
471,6 tys.
nauczycieli
(81% - kobiety)
Dyrektorami
szkół są kobiety
(76,8%)
Trzy okresy MENskiego
gorseciarstwa
I. „Złoty wiek polskiego gorsetu” 1989-1992
II, „Zaciskanie „gorsetu emancypacji zawodowej”
1993-1997
III. Gorset reform ustrojowych
od 1998
Powiększa się grupa
z tożsamością anomijną
w działaniu pedagogicznym, kiedy to
koncentrują się oni przede wszystkim na
własnym interesie, na utrzymaniu
korzystnego rezultatu w wyniku
konformistycznego respektowania
założonych odgórnie reguł poprawności,
ale i w wyniku noszenia zbyt ciasnego
gorsetu roli zawodowej ma miejsce w tym
środowisku zjawisko pasywności
frustracji
wypalenia zawodowego.
Od końca XIV wieku aż do 2014
podstawowym zadaniem
gorsetu - usztywnienie korpusu,
uwydatnienie biustu,
podkreślenie i wysmuklenie linii
kobiecej, a później nawet
męskiej talii.
Gorset nauczycielski dla
odpowiedniego ukształtowania
profesjonalnej sylwetki.
Polityka naturalistycznej autokreacji,
samorealizacji i samospełnienia
 Podobnie, jak miało to miejsce w wieku
XIV, kiedy to obowiązywały gorsety w
miarę luźne, na dość szerokich
ramiączkach, sznurowane na plecach, szyte
z dwóch warstw i różnych materiałów.
Bankructwo producenta
„socjalistycznych gorsetów”
Wolność – niezależność - twórczość
2
2014-04-18
„Autonomię można zapisać w zarządzeniu
ale, aby zrealizowała się, musi być
świadomie przyjęta przez tego, komu
się ją daje.
Autonomia oznacza samodzielność
podejmowania decyzji. Jednak z
podejmowaniem decyzji wiąże się w
sposób konieczny odpowiedzialność
za efekty tych decyzji, a także
świadomość, że są pewne ramy tej
samodzielności.
„Gorsety autorskiej tożsamości”
Każdy kroił gorset własnej roli na
swoją miarę, potrzeby i zgodnie z
własnymi możliwościami.
Każda innowacja wtapiała się w
pejzaż szkolnej codzienności, dzięki
czemu oswajaliśmy się z jej
przesłankami czy konkretnymi
modelami wdrożeń.
II okres - ometkowania serca szkoły
zanik debaty i praktyk w zakresie
oddolnego wprowadzania w
szkołach innowacji czy
eksperymentów pedagogicznych
coraz intensywniej ograniczanego
im prawa do wyrażania własnych
poglądów edukacyjnych,
kreowania autonomicznych teorii
czy modeli kształcenia i
wychowania w szkolnictwie
publicznym
Prof. Henryk Samsonowicz - MEN
Zdajemy sobie sprawę, że proponujemy
Państwu trudniejszy sposób na życie, że
łatwiej jest być tylko wykonawcą nie
swoich decyzji.
Jednak jesteśmy przekonani, że praca, o
której kształcie decyduje się samemu,
jest znacznie bardziej efektywna, a przez
to może dawać satysfakcję, gdyż
potrzeba uzyskania efektów w pracy jest
naturalna u człowieka
II okres
Dotychczas „skórzane, płócienne, lniane,
bawełniane, wykładane jedwabiem gorsety
nauczycielskiej twórczości postanowiono - w
imię wyrównywania szans i walki ze szkolną
segregacją - usztywniać „fiszbinami z kości
lub prętów”, by ograniczyć nieco pedagogiczną
swobodę ruchu.
Podobnie, jak w XVI w. produkowano gorsety
z pogłębionym dekoltem i wydłużone do talii,
tak w tym okresie tzw. przygotowań do reform
głównie programowych w szkolnictwie
ogólnym rozpoczęto ofensywną walkę z
nauczycielską produkcją.
Model radarowej edukacji
sterowania zewnętrznego, organizowania i prowadzenia jej
na wzór biurokratycznych instytucji państwowych przełomu
XIX i XX w., by realizować w niej cele zgodnie z zasadą
administracyjnej racjonalności,
a więc przy stosowaniu tych samych środków, w tym samym
czasie i względnie tych samych warunkach określanych przez
centralistyczną władzę.
Do maksimum wykluczyć z ich funkcjonowania przypadek
(los), nauczycielską niezależność, twórczość.
3
2014-04-18
Przypomina to okres od II połowy XVII w.
po wiek XVIII,
kiedy to wydłużano gorsety z przodu,
mocniej je usztywniano, by wyraziście
modelowały sylwetkę.
Ówczesne gorsety były zatem ciasno
sznurowane, zmieniając kształt żeber
i tym samym wysmuklając sylwetkę.
Nic dziwnego, że ich noszenie
przyczyniało się do deformacji płuc czy
do niewydolności oddechowej, a nawet
skrócenia życia.
III okres
Wszyscy nauczyciele szkół
publicznych musieli stać się
klientami jednego modelu
gorsetu, określanego przez
MEN modelem tzw. „nowej
szkoły”.
zobowiązanie do
adaptacyjnego nowatorstwa.
Przyjęty biurokratyczny model reformy
polskiej oświaty wbrew oczekiwaniom jej
twórców nie uruchomił mechanizmów
merytokratycznej konkurencji, selekcji, a
rozwój zawodowy przybrał formę
zaliczania kolejnych stopni awansu (...)
cele kariery nauczyciela staje się
certyfikacja, posiadanie formalnych
dowodów rozwoju zawodowego, a nie
realnych kompetencji mogących służyć
codziennej praktyce pedagogicznej
Dociskanie nowatorów pedagogicznych
Tak jak głównym zadaniem gorsetu
w XVIII wieku było podniesienie
biustu widocznego w głębokim
dekolcie i wysmuklenie talii,
tak w latach 1992-1997 w trybie
ukrytej przemocy administracyjnej
kuratoriów oświaty, wymuszano na
nauczycielach dotychczasowych
programów i klas autorskich odstępowanie od tych innowacji.
Po co nauczycielowi gorset
modelujący, który wprawdzie
gwarantuje doskonały
efekt podczas nieregularnego
noszenia , ale jest możliwy w
szkole tylko na specjalne okazje?
Taki model, podobnie jak ciasno
sznurowany gorset typu „tight
lacing”, spłaszcza i dyscyplinuje
nauczycielski profesjonalizm,
modelując jego tożsamość w
pożądany kształt klepsydry,
podciągając i wypychając piersi
po… resortowe odznaczenia.
Resort jest bowiem zainteresowany tym
, by nauczyciele realizowali jedynie
centralistyczne reformy czy zmiany
edukacyjne i wszystko jest im
podporządkowane.
Zobowiązano szkoły publiczne do noszenia
„pomarańczowego gorsetu”, co zostało
zresztą zidentyfikowane przez naukowców
jako „nowa szkoła”,
szkoła, która nie będzie miała własnej misji,
wizji i profilu,
szkoła, która będzie instytucją totalnej jakości
lub która osiągnie standardy ISO.
4
2014-04-18
To tak, jak z wprowadzaną w XIX w. najbardziej
skomplikowaną formą kroju gorsetów, które
sięgały do połowy bioder, dodatkowo spłaszczając
brzuch.
W ten sposób je usztywniano i sznurowano, żeby
ściskały górne żebra, a ostatnie 3-4 zaginały wręcz
do środka, zmniejszając tym samy objętość klatki
piersiowej i spłycając oddech.
W okolicach talii, krępowały narządy wewnętrzne,
deformując je i nienaturalnie rozmieszczając w
ograniczonej przez gorset przestrzeni organizmu.
Prowadziło to do wczesnych zgonów, krwotoków
wewnętrznych i niewydolności oddechowej
Rodzaje pedeutologicznych gorsetów
Gorset programowo-metodyczny
Gorset podręcznikowy
Gorset ideologiczny
Gorset temporalny
Gorset jurydyzacji
Gorset zawodowego awansu
Jesteśmy trochę dzikusami żyjącymi
w ruinach socjalizmu
Strategie
reform
Długotrwały stan panowania MEN nad
podwładnymi sprawia
że przyjmują oni wobec jego
postawy milczenie, bierność.
Mimo, iż istnieją narzędzia i
procedury demokratyczne, to
jednak nie posiadają odwagi,
żeby się temu przeciwstawić.
Relacja między władzą a
poddanymi niesie ze sobą
podatność na nadużycia, bo
często jest bardzo angażująca.
Skądinąd blisko 20 lat po symbolicznym
końcu PRL wciąż żyjemy w społeczeństwie
postetatystycznym, gdzie warunki bliskie
stanowi natury w wielu obszarach wciąż
maskuje się wielkimi i ambitnymi, tyle że
zupełnie martwymi strukturami
etatystycznymi, raczej blokującymi niż
broniącymi czegokolwiek w edukacji,
ochronie zdrowia, administracji państwowej...
Badanie pasywności nauczycieli 2012
W pracy zdarza mi
się godzić na coś, na
co zupełnie nie mam
ochoty 62,3%
W pracy mam
wrażenie, że nie
mogę robić tego, co
chcę, ale to, co
muszę 55,6%
5
2014-04-18
Kurator oświaty - 2013
submisja wobec centrum
my nie potrzebujemy aż
takiej dużej demokratyzacji,
mówię tu w cudzysłowie,
ponieważ my chyba nie
uświadamiamy sobie tej
potrzeby demokratyzacji i
nauczeni jesteśmy przez
lata, może nawet przez
wieki, że niech ktoś rządzi.
My jesteśmy dobrymi
wykonawcami zarządzeń
kogoś.
Czas pozbyć się gorsetu...
Po pierwszej wojnie światowej nastąpiła
fala emancypacji, w wyniku której
doszło do zniesienia gorsetów i
zastąpienia ich biustonoszami, bądź
elastycznymi gorsetami gumowanymi.
Kiedy skończy się w polskim
szkolnictwie okres dokładania fiszbin i
zaciskania gorsetu, by nauczycielska
tożsamość mogła wreszcie używać z
własnej woli nosić elegancką część
własnej „bielizny”?
Sytuacja nauczycieli w
ponowoczesnym świecie
Kiedyś posiadali oni luksus bycia
jedynymi odźwiernymi gmachu
wiedzy – nie było innej drogi.
Dzisiaj są tylko takimi pokątnymi
odźwiernymi, bez specjalnego
munduru, bez lampasów –
bowiem istnieje wiele innych
dojść do wiedzy.
Docenić komfort i wygodę powrotu
do własnego gorsetu
z całkowicie ulepszoną konstrukcją.
Może nadejdą wreszcie takie czasy, kiedy
„gorset suwerenności” profesjonalnej pracy
nauczyciela będzie gwarancją nie tylko
wspaniałego efektu modelowania jego
własnej sylwetki, ale przede wszystkim
zwiększy wygodę i łatwość poruszania się w
świecie radykalnych i glokalnych przemian.
Dziękuję za uwagę
6