Wersja w formacie

JAMOCHŁONY, PŁAZIŃCE I OBLEŃCE
TYP JAMOCHŁONY- tradycyjna nazwa grupy drapieżnych bezkręgowców wodnych obejmująca parzydełkowce. Nazwa
parzydełkowce związana jest z obecnością parzydełek – specyficznych struktur obronnych występujących na powierzchni ciała.
Parzydełka- służą do unieruchomienia ofiary (parzydełkowce są w większości drapieżnikami). Są zwierzętami żyjącymi głównie
w wodach słonych, mniej liczne w słodkich. Ich ciało o promienistej symetrii (przez ich dwubiegunowe ciało można
przeprowadzić wiele osi symetrii) zbudowane jest z dwóch warstw komórek mających charakter tkanki nabłonkowej.
FORMY MORFOLOGICZNE PARZYDEŁKOWCA


osiadły polip (czasami tworzący złożone kolonie)
swobodnie pływająca (unoszona przez wodę) meduza
RÓŻNICE MIĘDZY POLIPEM A MEDUZĄ:
- Polip ma kształt cylindryczny, przytwierdzony jest stopą do podłoża. Otwór gębowy skierowany jest ku górze i otoczony
wieńcem czułek z parzydełkami. Polipy występują pojedynczo lub tworzą kolonie, w których osobniki mogą być zróżnicowane
pod względem pełnionych funkcji i budowy (polimorfizm – wielopostaciowość)
- Meduza ma kształt dzwonu. Otwór gębowy jest skierowany do dołu, otoczony ramionami. Na brzegu dzwonu znajdują się
ciałka brzeżne zbudowane z oczek i statocysty (narządu równowagi niektórych bezkręgowców) oraz parzydełka.
Rys. Schemat budowy jamochłonów: A – postać polipa, B – postać meduzy, C – przekrój przez ścianę ciała
Czynności życiowe parzydełkowców:
- Poruszanie się
Polipy w razie niebezpieczeństwa kurczą czułki i ciało. Przemieszczają się, koziołkując lub krocząc.
Meduzy poruszają się ruchem odrzutowym, lecz nie potrafią przeciwstawić się prądom wody.
- Odżywianie
Parzydełkowce są drapieżnikami. Ich pokarmem jest głównie plankton, choć nie gardzą narybkiem, a nawet dorosłymi rybami.
Pierwszy etap trawienia przebiega w jamie gastralnej (trawienie pozakomórkowe). Następnie nadtrawiony pokarm pobierają
komórki endodermy, w których zachodzi drugi etap trawienia (trawienie wewnątrzkomórkowe).
Wymiana gazowa i wydalanie ubocznych produktów przemiany materii zachodzi przez powierzchnię ciała.
- Rozmnażanie
Parzydełkowce rozmnażają się bezpłciowo przez pączkowanie i strobilizację oraz płciowo przez zapłodnienie gamet.
Parzydełkowce są na ogół rozdzielnopłciowe. Gamety powstają w gonadach. Zapłodnienie jest wewnętrzne lub zewnętrzne. U
wielu gatunków, jak chełbia modra (meduza+ polip), występuje przemiana pokoleń. Po zapłodnieniu z zygoty w wyniku licznych
podziałów powstaje orzęsiona, wolnopływająca larwa – planula. Po pewnym czasie przytwierdza się ona do dna i przekształca
w polipa, który ulega strobilizacji (poprzecznym podziałom) i wytwarza młode meduzy zwane efyrami. Po kilku miesiącach efyry
przekształcają się w dojrzałe płciowo meduzy.
1
STUŁBIOPŁAWY- Większość gatunków to formy kolonijne, pokrywające podmorskie skały. Kolonie powstają przez
pączkowanie boczne osiadającej na twardym podłożu larwy;
Przykłady:
Stułbia - żyje w wodach słodkich, głównie w strefach przybrzeżnych jeziora i wodach wolno płynących. Stułbia oddycha całą
powierzchnią ciała Występuje w postaci polipa. Jego ciało ma długość do 2,5 cm. Rozmnaża się bezpłciowo przez pączkowanie
i płciowo.
PĄCZKOWANIE POLIPÓW
W dolnej części pojawiają się uwypuklenia, tworząc zgrubienie zwane pączkiem. Pączek ten rośnie i powstaje z niego nowa
stułbia. Po pewnym czasie oddziela się od organizmu macierzystego i rozpoczyna samodzielne życie. Pączkowanie to proces
rozmnażania bezpłciowego.
KRĄŻKOPŁAWY- gromada parzydełkowców; dominującym stadium w cyklu życiowym krążkopławów jest meduza. Zdarza się,
że stadium polipa w ogóle nie występuje. Krążkopławy zasiedlają przeważnie morza o dużym zasoleniu. Niektóre z nich
osiągają bardzo duże rozmiary. Posiadają ropalia, czyli ciałka brzeżne, będące narządami zmysłu. Bałtyk zamieszkuje jedna
przedstawicielka gromady: chełbia modra, gatunek dobrze znoszący niskie zasolenie Bałtyku;
Przykłady:
Chełbia - Ciało chełbi pokrywa warstwa komórek o charakterze nasionka pełniącą funkcję ochronną. Ciało jest galaretowate i
przejrzyste, ponieważ składa się głównie z wody. Na obwodzie ciała chełbi występują ciałka brzeżne (ropalia) odbierające
bodźce ze środowiska, np. światło. Otwór gębowy służy chełbi do spożywania pokarmu, a jednocześnie do wydalania go. Wokół
otworu gębowego znajdują się cztery płaty gębowe - ramiona. Ramiona zaopatrzone są w komórki parzydełkowe, zaś w nich
występuje substancja parząca, która umożliwia chełbi obronę i zdobywanie pokarmu. Jej jad jest niegroźny dla człowieka. Przez
to, że chełbia w przeważającej części składa się z wody, jej życie na lądzie byłoby niemożliwe.
Chełbia rozmnaża się poprzez przemianę pokoleń. Osobniki męskie wytwarzają plemniki, natomiast żeńskie – komórki jajowe.
Kiedy dojdzie do połączenia się komórki z plemnikiem, tworzy się larwa planula – pokolenie płciowe, która osiada na dnie. Z
niej tworzy się polip – pokolenie bezpłciowe, który rozwija się powoli.
Rys. Cykl rozwoju chełbi
NIE MUSICIE SIĘ UCZYĆ Z TEGO SCHEMATU NAZW: „EFYRA”, BO WYSTARCZY ZAPISAĆ „MŁODA MEDUZA”,
„PLANULA” (WYSTARCZY: LARWA), A ZAMIAST ZYGOTY MOŻECIE NAPISAĆ „JAJA”
2
KORALOWCE– jamochłony tworzące gromadę zaliczaną do typu parzydełkowców. Występują kolonijnie w formie polipów w
morzach strefy ciepłej, przytwierdzone do dna morskiego.
Przykłady:
Ukwiał
PŁAZIŃCE
Typ zwierząt o prymitywnej budowie, inaczej zwane robakami płaskimi; mają znacznie bardziej złożoną budowę niż
parzydełkowce. Wyróżniamy w nich wyspecjalizowane narządy tworzące proste układy, np. pokarmowy, nerwowy, wydalniczy,
rozrodczy; żyją w wodach słonych lub słodkich.
WIRKI
Są to wolno żyjące płazińce słodkowodne lub morskie, wyjątkowo lądowe. Poruszają się za pomocą rzęsek nabłonka, które
pędzą wodę ku tyłowi, przez co zwierzę uzyskuje napęd do przodu. Wzdłuż krawędzi ciała powstają przy tym drobne wiry,
widoczne pod powiększeniem, stąd nazwa wirków. Duże gatunki pełzają lub pływają, pomagając sobie wyginaniem ciała. Jako
organizmy wolno żyjące wirki mają oczy, najczęściej jedną parę.
Przykłady:
Wypławek biały-na jego mleczno białym ciele widać wyraźnie oczy i przeświecający układ pokarmowy. Składa się on z
gardzieli i rozchodzących się od niej trzech gałęzi jelita, dzielących się na dalsze drobne gałązki.
Wypławki są bardzo odporne na głód: głodzone zużywają komórki swego ciała i po prostu stopniowo maleją, nieraz
wielokrotnie, bez uszczerbku dla ruchliwości i ogólnej kondycji. Niektóre wypławki odznaczają się wielką zdolnością do
regeneracji.
PRZYWRY to płazińce pasożytujące w kręgowcach.
Układ pokarmowy to krótki przełyk i dwie ślepo zakończone gałęzie jelita.
Układ rozrodczy wypełnia całe wnętrze ciała, zwykle jest obojnaczy. Przywry mają bardzo skomplikowany cykl rozwojowy.
Przykład:
Motylica wątrobowa- przywra występująca na niskich łąkach, często zalewanych na wiosnę. Atakuje ona głównie wątrobę,
powodując chudnięcie i zmniejszenie wydajności zwierząt.
TASIEMCE
RODZAJE TASIEMCÓW:


Tasiemiec uzbrojony (w świni)
Tasiemiec nieuzbrojony (w krowie)
Tasiemiec uzbrojony- jeden z dwóch głównych gatunków tasiemców, które pasożytują w przewodach pokarmowych (jelito
cienkie) kręgowców, w tym człowieka. W przeciwieństwie do tasiemca nieuzbrojonego posiada on haczyki, za pomocą których
przytwierdza się do ściany jelita cienkiego
Tasiemce mają długie, płaskie ciało, przypominające wyglądem tasiemkę. Są wysoce wyspecjalizowane do pasożytniczego
trybu życia. Ciało tasiemca składa się z szeregu powtarzających się segmentów= proglotydów (tam=> dojrzałe jaja). Każdy
taki segment jest kompletną maszyną rozrodczą, wyposażoną w narządy męskie i żeńskie, produkującą do 100 tys. jaj.
Przyczyną produkcji tak dużej ilości jaj jest skomplikowany cykl rozwojowy pasożyta. Segmenty odrywają się kolejno od ciała
tasiemca i wraz z kałem opuszczają organizm żywiciela ostatecznego.
Oprócz przewodu pokarmowego tasiemiec uzbrojony może się osadzić w mięśniach i narządach wewnętrznych człowieka jako
larwa wągier. Szczególnie niebezpieczne są przypadki osadzenia larwy w mózgu, uciskając go może ona wywoływać objawy
podobne do padaczki.
Objawy chorobowe:




Anemia
Awitaminoza
Słabość
Wysypki
3
Źródła zakażenia: surowe lub niedogotowane mięso wołowe (w przypadku tasiemca nieuzbrojonego), niedogotowane lub
surowe mięso wieprzowe (w przypadku tasiemca uzbrojonego) i niemyte jarzyny
CYKL ROZWOJOWY TASIEMCA
BUDOWA TASIEMCA UZBROJONEGO
główki tasiemca uzbr. i nieuzbr. (różnice)
Przystosowanie do pasożytniczego trybu życia:
-nabłonek odporny na strawienie
-brak ubarwienia, narządów zmysłów i narządów ruchu
-brak układu krwionośnego, oddechowego i pokarmowego(wchłanianie
pokarmu strawionego przez żywiciela)
-narządy czepne: przyssawki(tasiemiec nieuzbrojony), przyssawki i
haczyki(tasiemiec uzbrojony)
-oddychanie beztlenowe
-produkowanie olbrzymich ilości jaj, obojnactwo, możliwość samozapłodnienia
-wykorzystywanie żywicieli pośrednich(rozmnażanie bezpłciowe) i żywicieli ostatecznych(rozmnażanie płciowe)
OBLEŃCE
Obleńce żyją wszędzie – zarówno w gorących źródłach, jak i w krajach polarnych. Żyją w ciałach innych organizmów, w ich
odchodach, a także w mule i w glebie. Obleńce różnią się od płazińców kształtem ciała – są robakami o obłym ciele.
Większość z nich to nicienie. Wykonując energiczne ruchy całym ciałem, potrafią utrzymać się w jelicie żywiciela.
4
Nicienie są to obleńce wolno żyjące lub pasożytnicze o wydłużonym, nieraz nitkowanym kształcie. Nicienie są przeważnie
rozdzielnopłciowe. Żyją wszędzie gdzie możliwe jest życie zwierzęce.
Przykłady:

Glista ludzka to olbrzym wśród nicieni, długości do 35cm, pasożytuje w jelicie cienkim, drażniąc ściany jelita
mechanicznie i zatruwając żywiciela produktami ubocznymi swego metabolizmu. Formy dorosłe żyją w jelicie cienkim a
larwy w tętnicach i płucach.
Wywołuje różne objawy zatrucia, niedokrwistość, a także ogólny niepokój. Jaja glisty wydostają się na zewnątrz wraz z kałem
żywiciela i mogą pozostać żywe bardzo długo. Zarażenie następuje przez przypadkowe połknięcie jaj, np. z jarzynami.
WAŻNE!!!! TA GLISTA U GÓRY TO SAMICA, A NA DOLE SAMIEC; RÓŻNI ICH ROZMIAR

Owsik- jest pasożytem jelita grubego, najczęściej u dzieci lat 3-7. Objawy są niegroźne, lecz dokuczliwe, jak np.
nieznośne swędzenie okolicy odbytu, bladość powłok skórnych, nerwowość. Zarażenie, często samozarażenie
następuje przez przypadkowe połknięcie jaj, gdy nie przestrzega się zasady higieny. Dla dorosłych źródłem zakażenia
jest woda publicznych basenów pływackich.
owsiki

Włosień kręty należy do nicieni. Jest jednym z najgroźniejszych pasożytów człowieka - wywołuje chorobę włośnicę,
która może mieć ciężki przebieg, kończący się niekiedy śmiercią.
Zarażenie człowieka następuje przez zjedzenie wieprzowiny zawierającej żywe larwy włośni. Może się to zdarzyć jeżeli
mięso nie było badane przez weterynarza.
włosień kręty
Objawy włośnicy to: gorączka, zaburzenia przewodu pokarmowego, porażenie mięśni, zaburzenia krążenia
ZWRÓĆCIE UWAGĘ NA
 SCHEMATY I RYSUNKI
 RÓŻNICE MIĘDZY MEDUZĄ A POLIPEM
 RÓŻNICE MIĘDZY TASIEMCAMI
 ŹRÓDŁA ZAKAŻENIA SIĘ TASIEMCEM I GLISTĄ
 RÓŻNICE MIĘDZY TĄ GLISTĄ A TYM „GLISTEM” ;P
Jest duże prawdopodobieństwo, że to się pojawi na sprawdzianie
JEŚLI UWAŻACIE, ŻE OBRAZEK TASIEMCA JEST NIECO NUDNY, TO WKLEJAM OPCJĘ ZASTĘPCZĄ. OCZYWIŚCIE
MOŻNA SIĘ NIĄ POSŁUŻYĆ NA SPRAWDZIANIE ;D
5
6