Nord Stream AG

Rozdział 12
Zarządzanie ochroną i monitorowanie środowiska
POL
POL
Spis treści
12
12.1
12.1.1
12.1.2
12.2
12.2.1
12.2.2
12.2.3
12.3
12.3.1
12.3.2
12.4
12.4.1
12.4.2
12.4.3
12.4.4
12.4.5
12.4.6
12.4.7
12.5
12.5.1
12.5.2
12.5.3
12.5.4
12.5.5
12.6
12.7
12.7.1
12.7.2
12.7.3
12.7.4
12.7.5
12.7.6
POL
Zarządzanie ochroną środowiska i jego monitorowanie
Wstęp
Bieżący rozdział
Podstawy efektywnego zarządzania ochroną środowiska
System zarządzania BHPiOŚ spółki Nord Stream
Przegląd systemu zarządzania BHPiOŚ
Zasady i oczekiwania spółki Nord Stream
Procedury BHPiOŚ spółki Nord Stream
Realizacja
Role i obowiązki
Zarządzanie wykonawcami podczas budowy
Pomocnicze plany zarządzania ochroną środowiska
Plan rekultywacji po ułożeniu rur
Plan zapobiegania zanieczyszczeniom
Plan zarządzania substancjami chemicznymi
Plan zarządzania odpadami
Plan powiadamiania o awariach i reagowania na awarie
Plan zarządzania statkami
Plan odbioru wstępnego
Pomocnicze wymagania w zakresie zarządzania
Szkolenia i informacje dotyczące BHPiOŚ
Zapewnienie efektywnej realizacji systemu zarządzania BHPiOŚ
Zarządzanie zmianami
Procedura komunikacji ze stronami trzecimi
Sprawozdawczość
Zarządzanie podczas eksploatacji
Program monitorowania środowiska
Monitorowanie środowiska przez spółkę Nord Stream
Opracowanie programu monitorowania środowiska spółki Nord Stream
Główne zagadnienia przy opracowywaniu ostatecznego programu
monitorowania
Zarys programu monitorowania firmy Nord Stream
Finalizowanie programu monitorowania środowiska firmy Nord Stream
Realizacja zobowiązań związanych z monitorowaniem
Strona
1715
1715
1715
1715
1716
1716
1719
1725
1726
1726
1728
1729
1729
1730
1730
1731
1732
1732
1732
1733
1733
1733
1734
1736
1737
1737
1738
1738
1739
1740
1742
1748
1748
POL
1715
12
Zarządzanie ochroną środowiska i jego monitorowanie
12.1
Wstęp
12.1.1
Bieżący rozdział
W tym rozdziale opisano system zarządzania, procedury realizacji i plany działania
opracowywane przez spółkę Nord Stream, mające na celu zagwarantowanie, że wszystkie
określone zabezpieczenia i środki łagodzące zostaną uwzględnione w projekcie rurociągu oraz
podczas jego wykonania, tak aby spółka Nord Stream mogła wypełnić zobowiązanie realizacji
projektu w sposób bezpieczny dla ludzi i środowiska.
12.1.2
Podstawy efektywnego zarządzania ochroną środowiska
Spółka Nord Stream zamierza zaprojektować, zbudować i eksploatować proponowany rurociąg
w sposób bezpieczny oraz odpowiedzialny pod względem ekologicznym. W tym celu spółka
opracowała system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz ochroną środowiska
(BHPiOŚ), będący strukturą porządkującą zarządzanie BHPiOŚ, a także ułatwiającą
opracowywanie norm, procedur i planów realizacji efektywnego i niezawodnego zarządzania
BHPiOŚ podczas poszczególnych faz projektu: planowania, budowy, odbioru wstępnego,
oddawania do eksploatacji, eksploatacji i wycofywania z eksploatacji.
System zarządzania BHPiOŚ obejmie również plany umożliwiające Nord Stream spełnienie
wszystkich wymagań określonych w pozwoleniach i zrealizowanie zobowiązań zawartych w
różnych OOŚ opracowanych przez spółkę, w tym podanych w niniejszym raporcie, wymaganym
na mocy konwencji z Espoo.
System zarządzania BHPiOŚ został opracowany zgodnie
w międzynarodowych normach OHSAS 18001 i ISO 14001.
z
zasadami
określonymi
Nord Stream będzie również wymagać od wykonawców. uczestniczących w projekcie
gazociągu, stworzenia systemów zarządzania BHPiOŚ zgodnych z zasadami wymienionych
wcześniej norm oraz z systemem zarządzania BHPiOŚ wykorzystywanym przez Nord Stream.
W celu efektywnego zarządzania BHPiOŚ, a zwłaszcza zidentyfikowanymi w projekcie
rodzajami ryzyka związanymi z BHPiOŚ, rozważane są dwie główne metody zmniejszania i
kontroli oddziaływania na środowisko:
POL
1716

Zastosowanie najlepszych międzynarodowych praktyk podczas projektowania, budowy i
eksploatacji rurociągu

Przyjęcie właściwych dla konkretnych lokalizacji środków łagodzących, określonych w
procesie oceny oddziaływania na środowisko, które zagwarantują zmniejszenie
przewidywanego oddziaływania do odpowiedniego poziomu.
W niniejszym rozdziale opisano obecną strukturę systemu zarządzania BHPiOŚ, określającą
zasady współpracy Nord Stream z wykonawcami oraz sposób zagwarantowania, że
poszczególni wykonawcy zastosują normy i zrealizują zobowiązania spółki. Zasady systemu
zarządzania BHPiOŚ zostaną przekazane wszystkim wykonawcom i będą dotyczyć wszystkich
działań w ramach projektu Nord Stream.
12.2
System zarządzania BHPiOŚ spółki Nord Stream
12.2.1
Przegląd systemu zarządzania BHPiOŚ
System zarządzania BHPiOŚ wyraźnie określa zamiary spółki Nord Stream dotyczące ciągłego
wprowadzania udoskonaleń, stosowania najlepszych praktyk oraz przestrzegania zgodności z
przepisami krajowymi i międzynarodowymi.
System zarządzania BHPiOŚ spółki Nord Stream ma trzy poziomy funkcji (przedstawione na
Rysunku 12.1):

Polityka BHPiOŚ (Ramka 12.1) określa filozofię i najważniejsze zobowiązania Nord Stream
dotyczące ochrony środowiska, bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników, wykonawców
i społeczeństwa oraz nakazuje przestrzeganie obowiązujących przepisów

Zasady i oczekiwania określają sposób osiągania celów polityki BHPiOŚ

Procedury BHPiOŚ określają minimalne normy BHPiOŚ wymagane do realizacji polityki
BHPiOŚ
POL
1717
Rys. 12.1
Struktura systemu zarządzania BHPiOŚ spółki Nord Stream
Wykonawcy uczestniczący w projekcie będą odgrywali znaczącą rolę w zarządzaniu BHPiOŚ i
są umownie zobowiązani do stworzenia systemów zarządzania BHPiOŚ spełniających
najważniejsze wymagania spółki Nord Stream dla tego systemu.
POL
1718
Ramka 12.1 Polityka BHPiOŚ spółki Nord Stream
POL
1719
System zarządzania BHPiOŚ opiera się na podstawowych zasadach czteroetapowego
zarządzania: planowanie, wykonywanie, sprawdzanie, stosowanie (zgodnie z normami ISO
14001 i OHSAS), które jest cyklicznym procesem, mającym na celu osiąganie stałych
udoskonaleń. Ten proces ułatwia identyfikowanie występujących w projekcie rodzajów ryzyka
związanych z BHPiOŚ, jak również systematyczną kontrolę i zmniejszanie tego ryzyka oraz
zarządzanie nim w celu spełnienia wymagań polityki BHPiOŚ. Najważniejsze elementy systemu
zarządzania BHPiOŚ przedstawiono poniżej.
12.2.2
Zasady i oczekiwania spółki Nord Stream
Polityka BHPiOŚ jest wspierana przez dziesięć zasad BHPiOŚ, zgodnie ze strukturą
obejmującą planowanie, wykonywanie, sprawdzanie, stosowanie. Zasady te, zilustrowane na
Rysunku 12.2, ułatwiają opracowywanie procedur BHPiOŚ (tym samym tworząc normy
minimalne BHPiOŚ projektu).
Rys. 12.2
Struktura systemu zarządzania BHPiOŚ
Dziesięć podanych niżej zasad BHPiOŚ jest opartych na treści norm ISO 14001 i OHSAS
18001.
1. Polityka, przywództwo i zaangażowanie
2. Ocena zagrożeń i ryzyka
3. Cele i plan BHPiOŚ
4. Struktura organizacyjna, obowiązki i kompetencje
5. Komunikacja i konsultacja
6. Kontrola działania i dokumentacja BHPiOŚ
POL
1720
7. Przygotowanie i reagowanie na awarie
8. Zgłaszanie zdarzeń, badanie ich i działania naprawcze
9. Monitorowanie i pomiary
10. Przegląd kierowniczy i udoskonalanie systemu
W celu efektywnego zarządzania BHPiOŚ, każda zasada jest połączona ze związanymi z nią
oczekiwaniami, co gwarantuje, że cele Nord Stream są jasno określone i objaśnione za pomocą
szczegółowych instrukcji. Oczekiwania te zostały pobrane z dokumentacji systemu zarządzania
BHPiOŚ spółki Nord Stream i przedstawione w Ramce 12.2 poniżej.
Ramka 12.2 Zasady i oczekiwania dotyczące BHPiOŚ spółki Nord Stream
Zasada
Oczekiwanie
1. Polityka, przywództwo
1.1 Polityka BHPiOŚ określa ogólne zasady, które będą
i zaangażowanie
stosowane w projekcie i w spółce Nord Stream.
Do tych zasad należy uznanie, że
Wyższe kierownictwo musi
określić ogólne zasady
BHPiOŚ, ustalić oczekiwania
i zapewnić zasoby w celu
opracowania, wdrożenia
i obsługi systemu zarządzania
BHPiOŚ. Musi wykazać
zaangażowanie
i zademonstrować swoją rolę
przywódczą, dając przykłady
działania.
szkodzenie ludziom lub środowisku nie jest akceptowalną ani
zrównoważoną praktyką biznesową.
1.2
Polityka
musi
obowiązujących
zobowiązywać
przepisów,
do
do
przestrzegania
stałego
wszystkich
udoskonalania
działań
związanych z BHPiOŚ oraz do wyznaczania mierzalnych celów.
1.3 Polityka zostanie podpisana przez Dyrektora Zarządzającego, aby
formalnie
potwierdzić
zaangażowanie
kierownictwa
w
operacje
zarządzania BHPiOŚ.
1.4 Wyższe kierownictwo spółki musi pełnić rolę przywódczą i wykazać
widoczne zaangażowanie, wspierając osiąganie wzorowych wyników w
działaniach związanych z BHPiOŚ.
1.5 To zaangażowanie musi zostać poparte zasobami niezbędnymi do
opracowania i wdrożenia systemu zarządzania BHPiOŚ, który posłuży
do osiągnięcia celów polityki BHPiOŚ.
POL
1721
Zasada
2. Ocena zagrożeń i ryzyka
Oczekiwanie
2.1 Wszystkie działania mają być prowadzone w sposób zgodny z
obowiązującymi przepisami.
Działania muszą być
planowane w sposób
umożliwiający sprawne
prowadzenie projektu, przy
minimalizacji ryzyka
i zapewnieniu zgodności
z przepisami. Planowanie
obejmuje systematyczne
identyfikowanie wymagań
prawnych, zagrożeń
i oddziaływań, a następnie
ocenę i kontrolę ryzyka.
2.2
W
odniesieniu
do
wszystkich
działań
planowanych
i kontynuowanych należy systematycznie i w sposób udokumentowany
identyfikować zagrożenia i oddziaływania dotyczące BHPiOŚ.
2.3 Aby ocenić ryzyko w odniesieniu do prawdopodobieństwa
i konsekwencji narażenia, należy skorzystać z informacji o zagrożeniach
i oddziaływaniach oraz informacji o działaniach operacyjnych.
2.4 Należy skorzystać z informacji dotyczących oceny ryzyka,
aby określić zabezpieczenia i środki kontroli ryzyka. Zostaną one
wybrane na podstawie wielkości ryzyka, wymagań prawnych, uznanych
praktyk branżowych oraz potrzeb biznesowych projektu.
2.5 Należy stworzyć procedury aktualizacji oceny zagrożeń i ryzyka, gdy
wystąpią zmiany w działaniach operacyjnych (patrz zasada 6. Kontrola
działania).
3. Cele i plan BHPiOŚ
3.1 Spółka Nord Stream określi dla całego projektu cele dotyczące
Zasadniczym celem
BHPiOŚ, zgodne z przeglądem kierownictwa systemu zarządzania
systemu zarządzania jest
(patrz zasada 10). Ta operacja będzie powtarzana co najmniej raz na
zapobieganie sytuacjom,
rok.
w których nasze działania
3.2 Cele powinny dotyczyć istotnych rodzajów ryzyka oraz
narażają na ryzyko ludzi lub
oddziaływań projektu i powinny zostać udokumentowane w planie
środowisko. Aby system był
BHPiOŚ opisującym działania, osoby odpowiedzialne oraz ramy
sprawny i efektywny,
czasowe realizacji celów.
należy określić, zmierzyć
3.3 Cele powinny być mierzalne, a wyniki osiągane w ciągu roku
i przekazać konkretne cele.
monitorowane przez kierownictwo.
3.4 Wykonawcy również powinni stworzyć plany BHPiOŚ, obejmujące
ich własne działania w ramach projektu.
POL
1722
Zasada
Oczekiwanie
4. Struktura organizacyjna,
4.1 Kwestie dotyczące BHPiOŚ powinny zostać zaliczone do zakresu
obowiązki i kompetencje
odpowiedzialności bezpośredniego kierownictwa oraz zintegrowane ze
Zarządzanie BHPiOŚ jest
wszystkimi funkcjami w spółce.
zasadniczym elementem
4.2 W przypadku wszystkich stanowisk ważnych ze względów
projektu. Aby wszystkie
bezpieczeństwa (także zajmowanych przez wykonawców) należy
zadania były wykonywane
określić role i obowiązki (zakresy odpowiedzialności) dotyczące
z należytym uwzględnieniem
BHPiOŚ.
BHPiOŚ, należy zdefiniować
4.3 Wszyscy pracownicy powinni zostać przeszkoleni w podstawowych
role i obowiązki oraz
kwestiach dotyczących BHPiOŚ, w zakresie odpowiednim ze względu
poinformować o nich.
na ryzyko w miejscu pracy oraz wszystkie wymagania prawne.
Pracownicy spółki oraz
4.4 Kierownictwo powinno przydzielić wystarczające zasoby do
wykonawców powinni być
realizacji szkoleń i specjalistycznego wsparcia w zakresie BHPiOŚ, co
odpowiednio przeszkoleni,
zapewni osiągnięcie i utrzymywanie właściwego poziomu kompetencji,
doświadczeni i kompetentni,
odpowiadającego ryzyku w miejscu pracy.
aby mogli pracować w sposób
minimalizujący ryzyko dla
BHPiOŚ.
5. Komunikacja i konsultacja 5.1 Właściwi pracownicy i wykonawcy muszą zostać poinformowani o
wynikach oceny ryzyka i wymaganych środkach kontroli ryzyka
Należy przygotować
przekazywanie informacji
dotyczących BHPiOŚ zarówno
wewnątrz projektu, jak i na
zewnątrz. Komunikacja
powinna następować w języku i
stylu odpowiednim dla osób
otrzymujących informacje.
Należy konsultować się
z pracownikami w sprawach
związanych z BHPiOŚ
i zachęcać ich do udziału
w inicjatywach
wprowadzających
udoskonalenia.
POL
(obejmujących procedury awaryjne).
5.2 Właściwe osoby (w tym wykonawcy) muszą zostać poinformowane
o rolach i obowiązkach dotyczących BHPiOŚ.
5.3 W projekcie powinien istnieć system przekazywania informacji
dotyczących BHPiOŚ, służący promowaniu wspólnej nauki i wymianie
najlepszych praktyk.
5.4 Powinien istnieć system zatwierdzania przekazu
informacji dotyczących BHPiOŚ podmiotom zewnętrznym. System ma
być uczciwy i zgodny z prawem.
1723
Zasada
Oczekiwanie
6. Kontrola działania
6.1 Należy opracować i wdrożyć pisemne procedury zapewniające
i dokumentacja BHPiOŚ
adekwatną kontrolę rodzajów ryzyka związanego z planowaniem,
Wszystkie działania spółki
budową, oddaniem do eksploatacji, eksploatacją i utrzymaniem
i wykonawców
rurociągu Nord Stream.
powinny być prowadzone
6.2 Wszystkie pisemne procedury dotyczące BHPiOŚ powinny być
zgodnie z normami BHPiOŚ,
łatwe do zrozumienia, powinny zawierać praktyczne wymagania i
wprowadzonymi w celu
określać osoby odpowiedzialne za ich wykonywanie.
minimalizacji ryzyka.
6.3 Powinny istnieć procedury zapewniające okresowy przegląd
Negatywne dla BHPiOŚ
dokumentacji dotyczącej BHPiOŚ, sprawdzanie jej przez upoważnione
konsekwencje tymczasowych
osoby i udostępnianie w taki sposób, aby używane były tylko aktualne
i trwałych zmian w projekcie
wersje.
powinny zostać ocenione,
6.4 Należy zapewnić udostępnienie dokumentacji operacyjnej (takiej jak
rozpracowane i zatwierdzone.
rysunki, procedury robocze, programy obsługi, zapisy z monitorowania
Zasadnicze znaczenie ma
itp.) odpowiednim pracownikom i wykonawcom oraz powiązanie jej z
prawidłowe dokumentowanie
dokumentacją dotyczącą BHPiOŚ.
informacji o ryzyku
6.5 Całe wyposażenie musi być używane w granicach bezpiecznej
i zagrożeniach oraz określanie
eksploatacji i zgodnie z obowiązującymi przepisami.
za pomocą pisemnych
6.6 Systemy ochronne i bezpieczeństwa muszą być okresowo
procedur, jak będą
testowane i objęte programem konserwacji zapobiegawczej.
wykonywane czynności,
6.7 Istnieją systemy ponownej oceny ryzyka, zatwierdzania (przez
w celu minimalizacji ryzyka.
odpowiedni podmiot) i stosowania właściwych środków kontroli ryzyka w
przypadku zmiany parametrów działania (zarządzanie zmianami).
6.8 Działania podejmowane przez wykonawców muszą być objęte
minimalnymi wymaganiami w zakresie BHPiOŚ określanymi przez
spółkę Nord Stream. Wykonawcy powinni stosować te same normy
minimalne w stosunku do podwykonawców.
POL
1724
Zasada
Oczekiwanie
7. Przygotowanie
7.1 Projekt musi obejmować plan powiadamiania o awariach,
i reagowanie na awarie
gwarantujący szybką i odpowiednią reakcję.
7.2 W projekcie należy ustanowić procedurę reagowania na awarie,
Powinny istnieć plany
i procedury pozwalające
reagować na możliwe do
przewidzenia awarie
i minimalizować skutki dla
BHPiOŚ. Plany i procedury
powinny być okresowo
testowane i udoskonalane.
umożliwiającą działanie w sposób odpowiedni do ryzyka.
7.3 Dla wszystkich miejsc pracy powinny istnieć plany i procedury
dotyczące reagowania na pożar oraz ewakuacji. Podejście do
pozostałych typów awarii powinno zależeć od poziomu ryzyka i
przepisów.
7.4 Plany awaryjne muszą być udokumentowane, dostępne i łatwe do
zrozumienia.
7.5 Skuteczność planów i procedur należy regularnie sprawdzać i w
razie potrzeby udoskonalać.
7.6 Plany i procedury powinny być poparte szkoleniami oraz (w
stosownych przypadkach) ćwiczeniami.
7.7 Wyposażenie służące do wykrywania awarii i reagowania na awarie
powinno być objęte programem konserwacji zapobiegawczej, testowane
i ustawiane zgodnie z odpowiednimi normami.
8. Zgłaszanie zdarzeń,
8.1 Powinny istnieć procedury natychmiastowego reagowania na
badanie ich i działania
zdarzenia (patrz zasada 7).
naprawcze
8.2 Powinny istnieć procedury zgłaszania zdarzeń (faktycznych i
potencjalnych)
Powinny istnieć procedury
natychmiastowego reagowania
na zdarzenia, minimalizujące
ich skutki. Wszystkie zdarzenia
należy zgłaszać kierownictwu
odpowiedniego poziomu.
Poważne zdarzenia powinny
zostać zbadane w celu
ustalenia ich głównych
przyczyn i zapobieżenia ich
ponownemu wystąpieniu.
POL
kierownictwu
odpowiedniego
poziomu
oraz
(w
stosownych przypadkach) organom zewnętrznym.
8.3 Zasoby przeznaczone do badania zgłoszenia i działań naprawczych
powinny uwzględniać potencjalne, a nie tylko faktyczne skutki
zdarzenia.
8.4 Badania należy prowadzić obiektywnie, w celu określenia głównych
przyczyn oraz efektywnych działań naprawczych.
8.5 Informacje o działaniach zapobiegawczych i doświadczeniach ze
zdarzeń należy odpowiednio przekazywać w ramach projektu.
1725
Zasada
9. Monitorowanie i pomiary
Oczekiwanie
9.1 Kryteria oceny wyników, wybrane według działania do pomiaru
celów BHPiOŚ (patrz zasada 3), należy zgłaszać kierownictwu w
Do poprawiania
niedoskonałości
systemu oraz ilościowej
oceny wprowadzanych
z czasem udoskonaleń
wymaga się monitorowania
i pomiarów w zakresie
systemie kwartalnym.
9.2 Zakres i częstotliwość kontroli i audytów powinny zależeć od
poziomu ryzyka.
9.3 Urządzenia do monitorowania i pomiarów powinny być instalowane
w miejscach, w których niewykrycie emisji niebezpiecznych materiałów
lub energii może spowodować poważne zdarzenie lub naruszenie
przepisów.
BHPiOŚ.
10. Przegląd kierowniczy
10.1 Kierownictwo projektu powinno co najmniej raz na rok dokonać
i udoskonalanie systemu
przeglądu.
Kierownictwo powinno
10.2 Wyniki działań związanych z BHPiOŚ należy zbadać pod kątem
dokonywać formalnego
zdarzeń, wniosków z audytów oraz powodzenia w realizacji celów planu
przeglądu efektywności
BHPiOŚ.
realizacji systemu zarządzania
10.3 Należy również sprawdzić efektywność spełniania przez system
BHPiOŚ. Faktyczne wyniki
zarządzania BHPiOŚ wymagań polityki BHPiOŚ, z uwzględnieniem
należy porównywać
możliwych zmian w przepisach i działaniach operacyjnych.
z wymaganiami określonymi
10.4 Należy zidentyfikować możliwości udoskonaleń dotyczących
w polityce oraz w zasadach;
BHPiOŚ i użyć ich jako podstawy przy tworzeniu planu BHPiOŚ,
należy również identyfikować
określającego realizację celów w kolejnym roku.
możliwości udoskonaleń.
12.2.3
Procedury BHPiOŚ spółki Nord Stream
Procedury wspierają dziesięć zasad oraz oczekiwania w zakresie BHPiOŚ, które stanowią
normy minimalne spółki Nord Stream. Procedury BHPiOŚ określają sposób realizacji norm
minimalnych na każdym etapie projektu. Dlatego wszyscy wykonawcy pracujący w ramach
projektu będą musieli osiągnąć lub przekroczyć normy minimalne spółki Nord Stream, zgodnie z
hierarchią systemu zarządzania BHPiOŚ, przedstawioną na Rysunku 12.1.
POL
1726
12.3
Realizacja
12.3.1
Role i obowiązki
Role i obowiązki pracowników Nord Stream są jasno przedstawione w procedurze systemu
zarządzania BHPiOŚ: Organizacja i obowiązki BHPiOŚ. Opracowano również osobny dokument
z opisem wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska,
przeznaczony dla wykonawców. Jest on przedstawiony w części 12.3.2. Relacje i obowiązki
przedstawiono na odwrocie strony, na Rysunku 12.3.
Poza ogólnym opisem organizacji i obowiązków dotyczących BHPiOŚ, każda procedura zawiera
szczegółowy opis obowiązków związanych z jej przedmiotem. Stosowana jest ogólna zasada,
że BHPiOŚ należy do zakresu odpowiedzialności bezpośredniego kierownictwa oraz że
kierownictwo spółki Nord Stream powinno otrzymać wystarczające wsparcie i specjalistyczne
porady w sprawach związanych z BHPiOŚ.
POL
Rys. 12.3
POL
Obowiązki w zakresie BHPiOŚ w spółce Nord Stream oraz powiązanie z wykonawcami
1727
1728
Przedstawiciel spółki (jeden punkt kontaktu spółki Nord Stream, osoba odpowiedzialna za każdą
umowę) wraz z kierownikiem ds. BHPOŚiJ odpowiadają za komunikowanie się z wykonawcą
w następujących sprawach:
12.3.2

Zagwarantowanie, że plany są właściwe i wystarczające oraz że są przedstawiane do
zatwierdzenia

Określenie odpowiednich norm technicznych BHPiOŚ dla wykonywanych prac

Monitorowanie realizacji planów dotyczących BHPiOŚ

Zapewnienie zgodności z poszczególnymi procedurami BHPiOŚ (zarówno procedurami
spółki Nord Stream, jak i procedurami własnymi wykonawcy)
Zarządzanie wykonawcami podczas budowy
Budowa rurociągów będzie prowadzona przez wykonawców w imieniu spółki Nord Stream i pod
kierownictwem zespołu projektu Nord Stream. Spółka Nord Stream rozumie potrzebę
przekazania wykonawcom norm minimalnych dotyczących BHPiOŚ, które będą stosowane
podczas budowy. Od wykonawców będzie się wymagać wdrożenia systemu zarządzania
BHPiOŚ zgodnego z normami OHSAS 18001 i ISO 14001 oraz spełnienia lub przekroczenia
norm określonych w systemie zarządzania BHPiOŚ spółki Nord Stream. Ten wymóg zostanie
włączony do wszystkich umów.
Strategia ta zagwarantuje uzyskanie spójności działań związanych z aspektami społecznymi
i środowiskowymi oraz wdrożenie zobowiązań, norm i wymagań dla wszystkich aspektów
projektu, u wszystkich wykonawców.
Zarządzanie istotnymi rodzajami ryzyka i oddziaływania środowiskowego i społecznego należy
do celów planu BHPiOŚ. Zostaną one zdefiniowane w planie zarządzania ochroną środowiska
i sprawami społecznymi (OŚiSS) przed każdą z głównych faz projektu, tj. budową, odbiorem
wstępnym, oddaniem do eksploatacji, eksploatacją i wycofaniem z eksploatacji. W każdym
planie zarządzania OŚiSS w odniesieniu do każdej realizowanej fazy zostaną podane
zobowiązania spółki Nord Stream z OOŚ oraz zobowiązania wynikające z pozwoleń. Plany
zarządzania OŚiSS będą uzupełniane planami dodatkowymi, zajmującymi się specyficznymi
problemami w danej fazie (takimi jak zarządzanie ruchami statków podczas budowy).
W stosownych przypadkach takie plany dodatkowe zostaną wdrożone przez wykonawców pod
kierownictwem Nord Stream, jednak spółka będzie nadal odpowiadać za ich skuteczne
wdrożenie.
Krótki przegląd typowych planów pomocniczych przedstawiono w części 12.4. Pełny wykaz
wszystkich zobowiązań projektowych jest obecnie opracowywany. Wykaz będzie zawierać
POL
1729
wszystkie istotne zobowiązania spółki Nord Stream zawarte w pięciu krajowych OOŚ
i w raporcie, wymaganym na mocy konwencji z Espoo.
Zgodnie z informacjami podanymi powyżej, Nord Stream wyznaczy przedstawiciela dla każdej z
głównych umów (np. dotyczącej układania rur). Przedstawiciel spółki będzie odpowiedzialny za
dokonywanie przeglądów BHPiOŚ dla każdego z wyznaczonych wykonawców oraz
zagwarantowanie, że wykonawca uwzględni wszystkie zobowiązania dotyczące OOŚ i warunki
określone w pozwoleniach w swoim oświadczeniu o metodach pracy, a także podczas
faktycznej realizacji prac.
12.4
Pomocnicze plany zarządzania ochroną środowiska
Poniższe plany zostały opracowane (lub są opracowywane) na podstawie doświadczeń
branżowych w realizacji projektów budowy międzynarodowych rurociągów morskich o podobnej
skali.
12.4.1

Plan rekultywacji po ułożeniu rur

Plan zapobiegania zanieczyszczeniom

Plan zarządzania substancjami chemicznymi

Plan zarządzania odpadami

Plan powiadamiania o awariach i reagowania na nie

Plan zarządzania statkami

Plan odbioru wstępnego
Plan rekultywacji po ułożeniu rur
Duża część oddziaływań związanych z ewentualnymi rurociągami Nord Stream wynika
z rozmaitych działań prowadzonych podczas układania rur; znaczenie tych oddziaływań będzie
zależeć bezpośrednio od rygorystycznego stosowania przez wykonawcę układającego rury
środków łagodzących i zarządzających, które zostały włączone do projektu. Dlatego też przed
rozpoczęciem budowy rurociągów zostanie opracowany plan rekultywacji po ułożeniu rur, który
ma zapewnić zgodną z zamierzeniami realizację projektu przez wykonawcę
(i podwykonawców). W planie zostaną uwzględnione zobowiązania spółki Nord Stream,
wynikające z oceny oddziaływania na środowisko oraz wymagania sformułowane
w pozwoleniach. Do monitorowania planu rekultywacji posłuży plan zarządzania OŚiSS,
POL
1730
a wyniki monitorowania zostaną wykorzystane do określenia wymaganych modyfikacji planu
rekultywacji.
Plan rekultywacji po ułożeniu rur będzie stosowany zarówno do podmorskich, jak i lądowych
elementów konstrukcji rurociągów.
12.4.2
Plan zapobiegania zanieczyszczeniom
Powinien zostać opracowany plan zapobiegania zanieczyszczeniom, określający dla całego
projektu metody eliminacji lub zmniejszenia ryzyka emisji zanieczyszczeń w czasie trwania
projektu. Plan zapobiegania zanieczyszczeniom będzie dokumentem wysokiego poziomu,
opisującym metody zapobiegania zanieczyszczeniom i poruszającym takie tematy jak:
12.4.3

Identyfikowanie i zmniejszanie ryzyka

Praktyki stosowane podczas kontroli lokalizacji

Ogólne zasady dotyczące emisji do atmosfery, wody i gleby
Plan zarządzania substancjami chemicznymi
W fazie budowy, zarówno na lądzie jak i na morzu, będą zapewne używane różne substancje
chemiczne. Szczególnie istotną kwestią jest zapobieganie wyciekom paliwa. Przed
rozpoczęciem budowy wykonawcy będą zobowiązani przedstawić do zatwierdzenia spółce Nord
Stream plany zarządzania substancjami chemicznymi. Spółka Nord Stream opracowała politykę,
definiującą normy zarządzania substancjami chemicznymi w sposób minimalizujący ryzyko dla
ludzi i środowiska. Ta polityka określa również treść planów zarządzania substancjami
i obejmuje:

Określenie osób odpowiedzialnych za realizację planu

Sposób prowadzenia rejestrów substancji chemicznych

Sposób prowadzenia kart charakterystyki substancji niebezpiecznych;

Udokumentowane oceny ryzyka w zakresie użycia substancji chemicznych

Udokumentowane procedury przechowywania, etykietowania i użycia

Zapobieganie zdarzeniom i awariom

Procedury reagowania na awarie
POL
1731

Organizację szkoleń
Plan zarządzania substancjami chemicznymi zostanie dostosowany i dołączony do planów
zapobiegania zanieczyszczeniom, zarządzania odpadami, reagowania na awarie oraz do
bardziej ogólnych wymagań w zakresie BHP, określonych w procedurach systemu zarządzania
BHPiOŚ. Plan zarządzania substancjami chemicznymi będzie zawierać instrukcje odnoszące
się konkretnie do przechowywania i transportu ropy naftowej na lądzie i na morzu. Powinny
zostać podane wymagania dotyczące instalacji oraz sposoby ich utrzymania, w tym wymagania
dotyczące:
12.4.4

Systemów zapobiegania przepełnieniom

Systemów powstrzymywania wycieków

Systemów ściekowych i odprowadzających płyny

Systemów alarmowych, w tym alarmów wysokiego poziomu

Systemów zapobiegania pożarom i wybuchom

Programów kontroli i konserwacji sprzętu i przyrządów

Programów integralności zasobów

Szkoleń pracowników w zakresie zapobiegania wyciekom i reagowania na awarie
Plan zarządzania odpadami
Spółka Nord Stream opracowała politykę zarządzania odpadami. Dla wszystkich faz projektu
zostaną opracowane plany zarządzania opadami, gwarantujące realizację określonych
w polityce zobowiązań odnoszących się do minimalizacji, monitorowania, sprawozdawczości
i zgodności z przepisami.
W planach zarządzania odpadami zostaną uwzględnione odpady wytworzone podczas faz
budowy i eksploatacji, w instalacjach znajdujących się na lądzie i na morzu.
W planach zarządzania odpadami zostaną określone: typ, źródło, ilość oraz trasa usuwania
każdego strumienia odpadów, od jego początku do końca. Zostaną wybrane zatwierdzone
sposoby usuwania odpadów lub odpowiedni wykonawcy oraz określone szczegółowe dane
dotyczące sprawozdawczości, monitorowania i audytu wykonawców będących stronami
trzecimi.
POL
1732
12.4.5
Plan powiadamiania o awariach i reagowania na awarie
Ten plan już istnieje. Jego celem jest udostępnienie wykonawcom i pracownikom Nord Stream
jasno określonych procedur postępowania w sytuacjach awaryjnych. W planie skoncentrowano
się na procedurze powiadamiania kierownictwa Nord Stream o wystąpieniu awarii dotyczącej
BHPiOŚ oraz określono sposoby reagowania ze strony wyższej kadry kierowniczej. Plan ten
podlega regularnym rewizjom i będzie dalej opracowywany tak, aby uwzględniać fazy budowy i
eksploatacji w miarę postępów ich realizacji.
12.4.6
Plan zarządzania statkami
Ze względu na liczbę statków, które mają zostać użyte do budowy rurociągu (statek układający
rury oraz statki pomocnicze), ważne jest opracowanie planu zarządzania statkami. Plan ten
potwierdzi stosowanie takich praktyk jak wykorzystywanie akceptowanych i typowych szlaków
żeglugowych, metody działania w obszarach wrażliwych i zgłaszania łamania się lodu,
monitorowanie obecności ssaków, zgodność z planem zarządzania substancjami chemicznymi
i planem zarządzania odpadami oraz z wymaganiami minimalnymi przepisów
międzynarodowych, dotyczących BHPiOŚ.
12.4.7
Plan odbioru wstępnego
Opracowany zostanie plan zarządzania problemami ochrony środowiska, związanymi
z testowaniem i oddaniem do eksploatacji rurociągu. Podstawę planu będą tworzyć potencjalne
oddziaływania i związane z nimi środki łagodzące, określone w OOŚ. W planie zostaną
omówione następujące konkretne kwestie:

Odprowadzanie wody do odbioru wstępnego

Uzdatnianie wody używanej podczas odbioru wstępnego

Wymagania dotyczące uzdatnienia i wypompowania wody z odbioru wstępnego
W planie zostanie również określony sposób monitorowania, wymagany do ustalenia, czy jakość
wypompowanej wody mieści się w granicach podanych w pozwoleniach; zostanie on włączony
do ogólnego programu monitorowania środowiska wraz z wymaganiami dotyczącymi
sprawozdawczości dla spółki Nord Stream i właściwych organów krajowych.
POL
1733
12.5
Pomocnicze wymagania w zakresie zarządzania
12.5.1
Szkolenia i informacje dotyczące BHPiOŚ
Wszyscy nowi pracownicy spółki zostają wprowadzeni w tematykę BHPiOŚ. Wprowadzenie
obejmuje następujące tematy:

Informacje o lokalizacji i procedury awaryjne

Ogólne zasady BHPiOŚ, przepisy oraz dostęp do dokumentacji związanej z BHPiOŚ

Informacje o systemie zarządzania BHPiOŚ
Potrzeby szkoleniowe dla każdego stanowiska są oceniane raz do roku, w czasie osobistej
oceny pracownika, z udziałem jego bezpośredniego przełożonego. Wtedy podejmowana jest
decyzja o szkoleniach w zakresie BHPiOŚ - wewnętrznych lub świadczonych przez firmę
zewnętrzną. Możliwe są również szkolenia dodatkowe, poza ustalonymi podczas oceny
pracownika, wymagające zgody bezpośredniego przełożonego.
Szkolenia z zakresu BHPiOŚ oraz odpowiednie kompetencje wykonawców i podwykonawców
są zasadniczym wymogiem umieszczanym w umowach. Jego wypełnianie jest ściśle
monitorowane przez spółkę Nord Stream podczas prac.
12.5.2
Zapewnienie efektywnej realizacji systemu zarządzania BHPiOŚ
W ramach „sprawdzania” procesu zarządzania, obejmującego planowanie, wykonywanie,
sprawdzanie, stosowanie (patrz Rysunek 12.2), spółka Nord Stream opracowała procedurę
audytu i kontroli BHPiOŚ.
Ocena efektywności systemów zarządzania wykonawców i dostawców będzie przeprowadzana
za pomocą planowanych audytów oraz niezapowiedzianych kontroli w miejscach robót.
W procedurze audytu i kontroli BHPiOŚ opisano strukturę planowania i wykonywania kontroli
i audytów oraz szczegółowe wymagania dotyczące prezentowania realizacji planów BHPiOŚ
wykonawców. Zamierzeniem procedury jest skierowanie planowania audytów i kontroli na
obszary o wysokim ryzyku, ale można ją zmodyfikować w reakcji na jakiekolwiek zdarzenia
i niedoskonałości wykryte w systemie wykonawcy.
Kierownik ds. BHPiOŚ spółki Nord Stream odpowiada w całości za planowanie, przegląd
sprawozdań oraz śledzenie przypadków niezgodności.
Jak wspomniano, audyty są ukierunkowane na obszary wysokiego ryzyka i przeprowadzane
w celu oceny zgodności z normami określonymi w systemie zarządzania BHPiOŚ, takimi jak:
POL
1734
12.5.3

Normy minimalne BHPiOŚ dla miejsc pracy wykonawców

Plan BHPiOŚ wykonawcy

Procedura zgłaszania i badania zdarzeń dotyczących BHPiOŚ

Procedura komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej

Plan zapobiegania zanieczyszczeniom

Plan zarządzania substancjami chemicznymi

Plan zarządzania odpadami

Plan zarządzania statkami
Zarządzanie zmianami
Uwagi ogólne
Po zakończeniu procesu oceny oddziaływania na środowisko, przed rozpoczęciem budowy,
z pewnością pozostaną luki i niejasności w informacjach dotyczących projektu i procesu OOŚ.
System zarządzania BHPiOŚ, a dokładniej plan BHPiOŚ, wymaga wdrożenia formalnych
procedur zarządzania zmianami, tak aby zmieniające się okoliczności i zmiany początkowych
założeń mogły zostać w pełni przemyślane, a ich skutki dla OOŚ uwzględnione.
Harmonogram i proces OOŚ
Proces OOŚ projektu Nord Stream został rozpoczęty w 2005 roku, wraz ze wczesnymi studiami
wykonalności projektu i zakończył się wraz z powstaniem dokładniejszego projektu. Mógł on
wpływać na tworzenie projektu, ponieważ kwestie związane z ochroną środowiska
i oddziaływaniem na nie były określane jednocześnie z pracami projektowymi. Umożliwiło to
również konsultacje z zainteresowanymi stronami i uwzględnienie ich w projektowaniu
rurociągu. W rezultacie uzyskano dobrą zgodność zakresu OOŚ ze szczegółami realizacji
projektu. Dlatego nie oczekuje się większych zmian projektu, które mogłyby wpłynąć na wyniki
tej OOŚ.
Problem niepewności i przyszłych zmian
Ważne jest zrozumienie, że niepewność jest naturalną cechą OOŚ. W przypadku rurociągów
Nord Stream, głównymi obszarami niepewności są: wiedza o podstawowym środowisku
(ekosystemie, siedliskach itd.) oraz założenia przyjęte podczas oceny oddziaływania.
POL
1735
Na tym etapie tworzenia projektu Nord Stream plany są już dobrze opracowane - w stopniu bez
wątpienia wystarczającym do zidentyfikowania i oceny wszystkich potencjalnie istotnych
oddziaływań. Identyfikacja wszystkich pozostałych ważnych czynników niepewności, tj. tych,
które mogą w istotny sposób wpłynąć na ocenę oddziaływań przedstawionych w poprzednich
częściach, ma na celu stworzenie planów pozyskania pozostałych informacji i korzystanie z nich
w ramach planu zarządzania OŚiSS projektu.
Z niepewnością należy sobie radzić w sposób uporządkowany i przejrzysty. Wdrożony przez
spółkę Nord Stream system do wprowadzania zmian projektowych po przekazaniu OOŚ posłuży
również do zarządzania bieżącą niepewnością. W systemie zarządzania zmianami OOŚ
w przypadku zmian projektowych i niepewności wyróżnia się trzy rodzaje zmian / czynników
niepewności.

Pierwszy rodzaj występuje wówczas, gdy zmiana lub niepewność nie ma istotnego
znaczenia dla wyników OOŚ. Jedynym wymaganym działaniem jest modyfikacja wykazu
zobowiązań i planu zarządzania OŚiSS w celu opisania (w razie potrzeby) jak zmiana lub
niepewność zostanie ostatecznie rozwiązana.

Drugi rodzaj występuje wówczas, gdy zmiana lub niepewność ma istotne znaczenie dla
wyników OOŚ, ale mieści się w granicach zdefiniowanego wariantu podstawowego
projektu, objętego daną OOŚ. Wymagane działania to określenie zmiany, ocena
oddziaływań i środków łagodzących. Często będzie to wpływać na jeden lub większą liczbę
planów zarządzania; jeśli ten wpływ będzie istotny, wymagane będą dodatkowe
powiadomienia i konsultacje z innymi interesariuszami

Trzeci rodzaj występuje wówczas, gdy przyszła zmiana projektowa lub niepewność
powoduje odejście od wariantu podstawowego lub jego ważnego aspektu.
Prawdopodobnie wymagany będzie dodatek do OOŚ oraz proces formalnego przekazania i
zatwierdzenia
Sposób obsługi zmian i czynników niepewności w okresie następującym po zakończeniu
niniejszego raportu, wymaganego na mocy konwencji z Espoo, przedstawiono na Rysunku
12.4.
Aby zapewnić podczas trwania projektu stosowanie sprawnego systemu zarządzania zmianami,
system zarządzania BHPiOŚ spółki Nord Stream będzie wymagać od wykonawców
klasyfikowania wszelkich zmian w projekcie lub procesie oraz oceny tych zmian w celu
ustalenia, czy wpłyną one na znaczenie oddziaływania na środowisko i powiązanych środków
łagodzących. Jeśli zostanie wskazane jakiekolwiek istotne oddziaływanie na środowisko, spółka
Nord Stream będzie działać zgodnie z procesem zarządzania zmianami.
POL
1736
Rys. 12.4
12.5.4
Proces OOŚ do obsługi niepewności oraz zmian projektowych po
przekazaniu
Procedura komunikacji ze stronami trzecimi
Spółka Nord Stream opracuje zorganizowaną procedurę obsługi całej komunikacji pochodzącej
od stron trzecich, takich jak przedstawiciele opinii publicznej, organizacje pozarządowe,
pracownicy wykonawców spółki Nord Stream oraz inni interesariusze. Celem procedury
komunikacji ze stronami trzecimi jest przejęcie całej komunikacji przychodzącej, ustnej
i pisemnej, obejmującej skargi, informacje itp. Procedura umożliwi rejestrowanie komunikacji
POL
1737
i kierowanie przekazów do odpowiednich stron, które we właściwy sposób odpowiedzą osobie
inicjującej komunikację. Wszystkie odpowiedzi będą rejestrowane.
12.5.5
Sprawozdawczość
Procedura systemu zarządzania BHPiOŚ określa wymagania programu sprawozdawczości
wewnętrznej i zewnętrznej na wszystkich etapach projektu. Wykonawcy muszą ściśle
przestrzegać programu sprawozdawczości pod względem terminowego przekazywania
sprawozdań oraz ich treści.
Program sprawozdawczości powinien zawierać następujące elementy:

Sporządzanie sprawozdań z audytów i kontroli

Zgłaszanie zdarzeń powodujących zanieczyszczenie środowiska, urazy ciała, opóźnienia,
potencjalne opóźnienia lub skutki dla postępu prac

Sporządzanie sprawozdań zgodnych ze wszystkimi odnośnymi wymaganiami OOŚ,
pozwoleniami itp., odnoszących się do zakresu prac wykonawców oraz wskazujących
wszelkie obszary braku zgodności i działania naprawcze

Tworzenie uaktualnionych harmonogramów, określających postęp poszczególnych zadań
Ustanowione zostaną również kanały komunikacji, ułatwiające organizowanie komunikacji
zewnętrznej i sprawozdawczości spółki Nord Stream, przeznaczonej dla właściwych organów
krajowych oraz wymaganej na mocy konwencji z Espoo.
12.6
Zarządzanie podczas eksploatacji
Przed uruchomieniem i użytkowaniem rurociągu, spółka Nord Stream stworzy dział eksploatacji,
odpowiedzialny za eksploatację rurociągu we wszystkich warunkach. Najważniejsi pracownicy
tego działu zostaną kompleksowo przeszkoleni w zakresie stosowania protokołów i procedur
eksploatacji. Wewnątrz działu zostaną jasno określone i udokumentowane wszystkie procedury
awaryjne, struktury organizacyjne i zakresy odpowiedzialności, a wszyscy odpowiedni
pracownicy zostaną kompleksowo przeszkoleni w zakresie stosowania tych procedur. Aby
zagwarantować terminowe planowanie i wdrażanie wszystkich wymienionych powyżej środków,
w spółce Nord Stream powołano już Dyrektora ds. Eksploatacji.
Przed uruchomieniem rurociągu, podczas oddawania go do eksploatacji, zostaną w całości
sprawdzone wszystkie systemy i protokoły komunikacyjne, systemy automatyczne, systemy
bezpieczeństwa ciśnienia oraz wszystkie systemy mechaniczne. Zostaną wyregulowane
POL
1738
i przetestowane wszystkie alarmy i punkty regulacji. Po sprawdzeniu powyższych systemów,
zostanie przetestowana integralność rurociągu, przez zbadanie szczelności, zgodnie
z odpowiednimi normami technicznymi i przepisami krajowymi.
Po pomyślnym zakończeniu wszystkich procedur testowych systemu, rurociąg będzie gotowy do
eksploatacji - pod kontrolą działu eksploatacji.
12.7
Program monitorowania środowiska
12.7.1
Monitorowanie środowiska przez spółkę Nord Stream
Realizując zobowiązania spoczywające na odpowiedzialnym operatorze, spółka Nord Stream
zamierza osiągnąć cel w postaci zapobiegania emisjom zanieczyszczeń i minimalizowania
oddziaływania na środowisko związanego z jej działalnością. Z tego względu spółka Nord
Stream zapewniła włączenie do Projektu środków łagodzących na wysokim poziomie, i to już od
wczesnego etapu jego opracowywania, oraz określiła ciążące na niej w ramach OOŚ
zobowiązania jako prowadzące do osiągnięcia tego celu.
Jednym z kluczowych sposobów wykazania, że spółka Nord Stream osiąga założony cel, jest
monitoring. Spółka Nord Stream zamierza wdrożyć ukierunkowany i dostosowany do potrzeb
program monitorowania środowiska, o następujących celach:

Spełnienie wymagań określonych w pozwoleniach krajowych

Zweryfikowanie ogólnych wyników modelowania zastosowanego do przewidywania
oddziaływań

Zagwarantowanie, że budowa i eksploatacja rurociągów nie spowoduje oddziaływań nie
określonych uprzednio w OOŚ

Zagwarantowanie, że budowa i eksploatacja rurociągu nie spowoduje zwiększenia
znaczenia znanych oddziaływań ponad przewidywane

Zweryfikowanie skuteczności środków łagodzących

Zidentyfikowanie nieprzewidzianych niekorzystnych skutków na wczesnym etapie oraz
podejmowanie środków zaradczych

Monitorowanie rekultywacji środowiska po budowie
POL
1739
12.7.2
Opracowanie programu monitorowania środowiska spółki Nord Stream
Proces OOŚ umożliwia zrozumienie sytuacji wyjściowej Projektu pod kątem jego wartości i
wrażliwości poprzez określenie zakresu oddziaływań, studiowanie literatury, zaangażowanie
ekspertów oraz szczegółowe badania i analizy środowiska fizycznego, biologicznego i
społecznego/społeczno-ekonomicznego. W dalszej kolejności w ramach procesu OOŚ
następuje identyfikacja oddziaływań (planowanych i nieplanowanych) związanych z Projektem,
przewidywanie ich wielkości (np. na drodze podejścia modelowego) oraz ocena znaczenia
oddziaływania na podstawie jego wielkości doświadczanej w porównaniu z wartością i
wrażliwością zasobu lub przedmiotu oddziaływania.
W podejściu OOŚ zakłada się, że monitorowanie środowiska będzie ukierunkowane na te
obszary wrażliwe ze względów środowiskowych, które według przewidywań zetkną się ze
znaczącymi (o umiarkowanym lub większym znaczeniu) oddziaływaniami ze strony Projektu.
Równie ważne jest kierowanie działaniami monitorującymi w przypadkach, w których
dokładność oceny oddziaływania pozostaje w znacznym stopniu niepewna, oraz w których
wynik monitorowania może wpłynąć na ingerencję ze strony Projektu, zmniejszającą znaczenie
oddziaływania. W kontekście Projektu występują trzy możliwe obszary zastosowania wniosków
wyciągniętych z monitorowania: w miejscu monitorowania lub w jego pobliżu, na kolejnych
odcinkach trasy rurociągu oraz w stosunku do drugiego rurociągu.
Program monitorowania środowiska spółki Nord Stream dostarczy zatem podstawowych
informacji, umożliwiających kierownictwu decydowanie o zastosowaniu niezbędnych środków
naprawczych na etapach budowy i eksploatacji. Program ten będzie stanowić podstawę oceny
efektywności środków łagodzących oraz identyfikacji nieprzewidzianych niekorzystnych skutków
na wczesnym etapie, co pozwoli na wdrożenie odpowiednich działań naprawczych. Przyszłe
działania monitorujące będą koncentrować się na dwóch głównych celach:
POL

Monitorowanie oddziaływań: Ten rodzaj monitorowania będzie stosowany przez cały okres
Projektu i musi zostać wdrożony w celu zagwarantowania, że najważniejsze oddziaływania
na środowisko pozostają na przewidzianym poziomie i że osiągane są określone cele
dotyczące ochrony środowiska

Monitorowanie zgodności: Ten rodzaj monitorowania zostanie wdrożony w celu
zagwarantowania, że wybrane środki łagodzące przyniosą przewidziane i pożądane skutki.
Monitorowanie będzie prowadzone okresowo, w różnych terminach zależnych od
parametrów. Wykonywane będzie w razie potrzeby (i gdy zostanie nakazane przez
właściwe organy) w celu sprawdzenia, czy poziomy parametrów dotyczących środowiska
odpowiadają poziomom akceptowalnym, są zgodne z przepisami, normami lub wytycznymi.
W programie należy uwzględnić stosowanie środków naprawczych w razie braku zgodności
— czyli wówczas, gdy środki łagodzące okażą się nieadekwatne lub gdy oddziaływania
zostaną niedoszacowane w OOŚ
1740
12.7.3
Główne zagadnienia przy opracowywaniu ostatecznego programu monitorowania
Program monitorowania środowiska firmy Nord Stream uwzględnia cztery osobne etapy działań
monitorujących.

Przed rozpoczęciem budowy

Podczas budowy

Bezpośrednio po zakończeniu budowy

Podczas eksploatacji
Między uzasadnieniem monitoringu a obszarem, na którym skupiają się jego cztery wyznaczone
etapy, będą występować pewne różnice. Program monitorowania stanowi ponadto
bezpośrednią odpowiedź na oddziaływania i kwestie środowiskowe uwzględnione w OOŚ, w
szczególności te, które wymagają wdrożenia środków łagodzących i monitoringu. Należy zatem
zauważyć, że wymóg monitorowania określonych parametrów lub jego zakres (czasowy lub
przestrzenny) będzie znacznie się różnił w różnych miejscach, na przykład w zależności od
zróżnicowanych cech podregionów ekologicznych, jak również w celu uwzględnienia
szczególnych wymogów raportowania na poziomie krajowym. W celu jasnego określenia
skuteczności środków łagodzących oraz potencjalnych, faktycznych oddziaływań związanych z
projektem przedmioty/wskaźniki oddziaływań określone dla programu monitorowania
środowiska muszą charakteryzować się niewielką zmiennością naturalną, szerokim zakresem
zastosowania do konkretnych podregionów ekologicznych, mierzalnością oraz rzetelnością serii
danych historycznych. Ponadto ich wybór powinien zostać dokonany odpowiednio do skali
zakłóceń, mechanizmu oddziaływań oraz dynamiki czasowej i przestrzennej.
Z programem monitorowania środowiska związane są następujące dalsze kluczowe
zagadnienia:

Spójność: pożądane jest zastosowanie w najszerszym praktycznie możliwym zakresie
zharmonizowanego podejścia do kwestii protokołów pobierania i analizy próbek na całej
trasie rurociągu. W przypadku niektórych parametrów na poziomie krajowym mogą
występować wymogi preskryptywne, jednak tam gdzie tak nie jest, podejście
zharmonizowane dostarczy danych, które można łatwiej porównywać, oraz umożliwi
ulepszenie zarządzania środowiskiem i jego wydajności. Zastosowanie podejścia
zharmonizowanego ułatwią już istniejące porozumienia dotyczące monitoringu naukowego,
zawarte na mocy konwencji HELCOM.

Synergia: w ramach Projektu wykonane zostaną badania i pomiary inżynieryjnokonserwacyjne. Obejmują one badania dna morskiego w celu zrozumienia cech podłoża i
obecności obiektów oraz stanu rurociągów i ich podpór. Pomiary te, wykonywane z użyciem
zdalnie sterowanych robotów podwodnych, można łatwo połączyć z pomiarami stanu dna
POL
1741
morskiego, zabytków kultury itd. Należy przyjąć zasadę opracowywania zintegrowanych
protokołów z pomiarów, które zmaksymalizują zjawisko synergii różnych celów.
POL

Raportowanie i udostępnianie danych: Ważne jest, aby osoby zajmujące się Projektem
miały dostęp do bieżących programów zdobywania danych stron trzecich i instytucji
rządowych, tak aby mogły jak najpełniej interpretować gromadzone przez siebie dane.
Dostęp ten może potencjalnie rozciągać się na korzystanie ze wspólnych stacji monitoringu
kontrolnego w ramach podejścia BACI (Before-After-Control-Impact, patrz też niżej). Tym
samym, z zastrzeżeniem ograniczeń dotyczących ujawniania danych ustanowionych przez
organy krajowe, osoby uczestniczące w Projekcie zobowiązują się do udostępniania
posiadanych danych zainteresowanym stronom oraz dokonywania ustaleń ułatwiających ten
proces. Firma Nord Stream zobowiązuje się na poziomie Projektu jako całości do
regularnego ogłaszania publicznych raportów dotyczących jej programu monitorowania. Na
poziomie krajowym wyniki monitorowania będą udostępniane organom krajowym z
częstotliwością do ustalenia z każdym z organów.

Zmienność sezonowa i międzyroczna a BACI: ważne jest uwzględnienie wrodzonej
zmienności naturalnej, którą charakteryzuje się wiele parametrów używanych w programach
monitoringu morza. Na przykład zmienność sezonowa i międzyroczna sukcesu
reprodukcyjnego małży może łatwo maskować zmiany spowodowane Projektem lub
prowadzić do nieprawidłowych wniosków co do jego zakładanych oddziaływań. Podobnie
istotne jest korzystanie z odpowiednich parametrów kontrolnych i lokalizacji referencyjnych
celem uwzględnienia zmienności przestrzennej, która może wystąpić w środowisku
morskim. Tu właśnie widać szczególną wartość podejścia BACI, w myśl którego dane
pozyskiwane są z obszaru oddziaływania (wstępnie zdefiniowanego w OOŚ) oraz z
obszarów referencyjnych umiejscowionych w odległości wystarczającej do zapewnienia, że
Projekt nie ma na nie wpływu, w których zachowane są naturalne warunki środowiskowe.
Zalecane może być stosowanie wspólnego korzystania ze stacji monitorowania stron
trzecich (HELCOM itd.) Odległości stacji kontrolnych od obszaru Projektu będą się różnić w
zależności od różnych rodzajów oddziaływań przewidzianych w OOŚ. Aby program
monitorowania był skuteczny, należy wysunąć sprawdzalne hipotezy dotyczące
oddziaływań Projektu na naturalną zmienność. Z powyższego wynika, że wybrane metody i
parametry oraz liczba pobranych próbek zapewnią statystycznie ścisłe podejście zdolne
wykryć znaczne zmiany.

Ocena i zakończenie monitorowania: monitorowanie nie jest procesem otwartym. Istotna
jest regularna ocena wyników monitorowania, nie tylko z perspektywy oddziaływań, lecz
także w celu ustalenia, czy zachodzi potrzeba dalszego stosowania określonych elementów
monitoringu lub ich stosowania w aktualnej postaci. Niektóre elementy systemu
monitorowania zostaną po osiągnięciu wyznaczonego celu przerwane. Nasilenie lub
częstotliwość innych elementów może w reakcji na nowo uzyskaną wiedzę ulec
zwiększeniu. Ogólnie rzecz biorąc, ważne jest, aby program stale nadawał się do
1742
założonego celu i realizował główne założenia monitoringu przez cały cykl życia Projektu. W
związku z tym należy powierzyć fachowcom regularne dokonywanie oceny systemu w celu
zapewnienia, że założenia te pozostają prawidłowe.
12.7.4
Zarys programu monitorowania firmy Nord Stream
Monitoring na etapie poprzedzającym budowę
Etap poprzedzający budowę, w którym jak należy zauważyć wiele danych zostało już
zgromadzonych i zgłoszonych w ramach krajowych wniosków o zezwolenie oraz sytuacji
wyjściowej opisanej w raporcie wymaganym na mocy konwencji z Espoo (Rozdział 8), odnosi
się do wszelkich danych zbieranych przed (czy to kilka miesięcy, czy kilka dni) rozpoczęciem
budowy, które poszerzają sytuację wyjściową przed startem Projektu.
Podczas monitorowania na etapie przed rozpoczęciem budowy priorytet nadano informacjom
wypełniającym luki lub uzupełniającym dane sytuacji wyjściowej o tematy i parametry mające
znaczenie w kolejnych fazach monitorowania oraz w kontekście podejścia BACI (Before-AfterControl-Impact). W tym celu podjęto już szeroko zakrojony program badań morskich, mający
ustalić warunki wyjściowe wzdłuż przebiegu trasy rurociągu. W przypadku gdy krajowy program
monitorowania środowiska wymaga na etapie poprzedzającym budowę monitoringu
dodatkowego w stosunku do prac już dokonanych, monitoring ten zostanie uzgodniony z
wcześniejszymi pomiarami w celu zapewnienia ciągłości w ramach programu monitorowania
środowiska.
Monitoring podczas budowy
Monitoring ten uwzględnia oddziaływania na etapie budowy, tj. w trakcie fizycznego
prowadzenia robót, w celu gromadzenia danych dotyczących faktycznych oddziaływań budowy.
Podczas monitorowania na etapie budowy priorytet nadano:

Oddziaływaniom
budowlanymi

Skutkom, które można i należy złagodzić

Skutkom, które można zmierzyć

Skutkom, z którym wiążą się jakieś wątpliwości

Skutkom istotnym z punktu widzenia wyników procesu oceny oddziaływań
POL
cechującym
się
związkiem
przyczynowo-skutkowym
z
pracami
1743
Box 12.3
Monitoring podczas budowy
MONITORING PODCZAS BUDOWY
Środowisko fizyczne – słup wody (tlen, składniki odżywcze i związki chemiczne, które mogą być
szkodliwe dla środowiska, takie jak metale ciężkie i związki organiczne):

Cel – zweryfikowanie ocenionych oddziaływań związanych z pracami budowlanymi (prace
ingerujące w dno morskie, układanie rur i obsługa kotwic).

Podejście – konwencja HELCOM lub normy krajowe.
Środowisko fizyczne – słup wody (np. zawieszone ciała stałe, szybkość rozprzestrzeniania się
osadów, zasięg i czas trwania pióropusza osadów, osady naturalne):

Cel – opisanie i ocena rozprzestrzeniania się osadów, w tym zanieczyszczeń, i sedymentacji w
oparciu o pomiary na miejscu. Jeśli zmierzona szybkość rozprzestrzeniania się osadów znacząco
odbiega od szybkości zakładanej, należy podjąć odpowiednie działania. Wyniki programu
monitorowania zostaną użyte do potwierdzenia danych wejściowych używanych do modelowania
matematycznego OOŚ oraz zweryfikowania wyników modelowania. Jeśli wyniki modelowania
zostaną zweryfikowane podczas monitoringu, ten element monitoringu nie będzie kontynuowany z
uwagi na fakt, że oddziaływania są zgodne z oczekiwaniami.

Podejście – dokładne podejście do programu monitorowania, w tym liczba i lokalizacja stacji
monitorowania, używana metodologia oraz harmonogram pomiarów, zostanie ustalone po
konsultacjach z odpowiednimi organami krajowymi
Środowisko biologiczne – Ssaki i ptakimorskie:

Cel – zapewnienie braku krytycznych interakcji podczas prac związanych z układaniem rur na
lądzie, tj. unikanie znaczących przypadków płoszenia ssaków lub ptaków morskich.

Podejście – nadzór na pokładzie statku konstrukcyjnego prowadzony przez odpowiedniego
eksperta. Metodologia do ustalenia z organami.
Środowisko społeczne i społeczno-ekonomiczne – Zabytki kultury:

Cel – pomiary przedinstalacyjne mają na celu umożliwienie ominięcia przez Projekt obszarów lub
obiektów posiadających wartość kulturową, istnieje jednak niewielkie ryzyko obecności artefaktów,
które zostaną odsłonięte dopiero w trakcie prac ingerujących w dno morskie (tzn. znaleziska
przypadkowe).
Głównym celem monitoringu będzie monitorowanie takich przypadków i
dodawanie ich do bazy wiedzy.

Podejście – zastosowane zostaną metody odpowiednie dla konkretnych prac budowlanych, w tym
dodanie do badań dna morskiego na etapie budowy protokołów obejmujących zabytki kultury oraz
ocenę odsłoniętych materiałów.
POL
1744
Monitoring po zakończeniu budowy
Monitoring dokonywany natychmiast po zakończeniu budowy ma na celu doprowadzenie do
przywrócenia stanu poprzedniego po zmianach wprowadzonych pracami budowlanymi.
Podczas monitorowania na etapie po zakończeniu budowy priorytet nadano:

Skutkom cechującym się związkiem przyczynowo-skutkowym z konsekwencjami prac
budowlanych

Skutkom, które można i należy dodatkowo złagodzić

Skutki, które umożliwią stałe ulepszenia w dalszych etapach Projektu

Skutkom istotnym z punktu widzenia wyników procesu oceny oddziaływań
POL
1745
Box 12.4
Monitoring po zakończeniu budowy
MONITORING PO ZAKOŃCZENIU BUDOWY
Środowisko fizyczne – słup wody (nasycenie tlenem, zasolenie, temperatura wód przydennych):

Cel – stworzenie kontekstu obserwacji bentosu.

Podejście – dokładne podejście do programu monitorowania zostanie ustalone po konsultacji z
odpowiednimi organami krajowymi.
Środowisko fizyczne – dno morskie (batymetria i charakterystyka osadów):

Cel – monitorowanie dna morskiego i charakterystyk podłoża w celu zrozumienia procesu
przywracania/odzyskiwania stanu poprzedniego w ciągu pierwszych kilku lat po zbudowaniu
rurociągu.

Podejście – wykorzystanie pomiarów batymetrycznych, sonaru bocznego oraz testów rozkładu
wielkości ziaren. Dodatkowa kontrola w celu sprawdzenia, czy wymagane są poprawki wynikające
z erozji lokalnej.
Środowisko biologiczne – bentos morski

Cel w miejscach, w których rurociąg został wkopany w dno morskie: monitorowanie zmian i
regeneracji społeczności bentosu w celu dostarczenia dokumentacji warunków wyjściowych, na
podstawie których dokonana zostanie weryfikacja przewidywań OOŚ.

Cel w miejscach, w których rurociąg został ułożony na dnie: opis społeczności epifauny i infauny
na i w bezpośrednim pobliżu rurociągu oraz porównanie tych społeczności ze strukturami fauny
w/na nienaruszonym dnie morskim.

Podejście – konwencja HELCOM lub normy krajowe.
Dokładne podejście do programu
monitorowania zostanie ustalone po konsultacji z odpowiednimi organami krajowymi.
Środowisko biologiczne – ryby:

Cel – monitorowanie zmian w społeczności ryb po zakończeniu budowy rurociągu i w trakcie jego
eksploatacji.

Podejście – dokładne podejście do programu monitorowania zostanie ustalone po konsultacji z
odpowiednimi organami (np. HELCOM lub krajowymi). Metodologię i interpretację wyników należy
dobrać tak, aby możliwe było zrozumienie wariacji międzyrocznych i sezonowych oraz
wyizolowanie oddziaływań sektora rybołówstwa na populacje ryb.
Środowisko społeczne i społeczno-ekonomiczne – Zabytki kultury:

Cel – zweryfikowanie prawidłowego zastosowania podczas budowy środków łagodzących
związanych z zabytkami kultury oraz sprawdzenie występowania innych przeszkód na trasie
rurociągu, np. obiektów opuszczonych, wychodni skalnych oraz niezidentyfikowanych elementów
dna morskiego.

Podejście – w zależności od wyników monitorowania podczas budowy i związanej z tym
konieczności dalszego monitorowania wykorzystane zostaną zdalnie sterowane roboty podwodne
poruszające się wzdłuż rurociągu i przeprowadzające badanie wizualne w celu zidentyfikowania
ewentualnych przeszkód na trasie. W przypadku słabej widoczności robot wykorzysta inne
urządzenia, w które został wyposażony, takie jak sonary.
POL
1746
Monitoring na etapie eksploatacji
Na etapie eksploatacji monitoring ma na celu ustalenie skutków długoterminowej
obecności/eksploatacji rurociągu oraz dostarczenie sytuacji wyjściowej dla przyszłej fazy
wycofania z eksploatacji.
Podczas monitorowania na etapie eksploatacji priorytet nadano:

Skutkom cechującym się związkiem przyczynowo-skutkowym z fizyczną obecnością
rurociągu i związanych z nim elementów (takich jak podpory) na dnie morskim

Skutkom, które można i należy dodatkowo złagodzić

Skutkom istotnym z punktu widzenia wyników procesu oceny oddziaływań
POL
1747
Box 12.5
Monitoring na etapie eksploatacji
MONITORING NA ETAPIE EKSPLOATACJI
Środowisko fizyczne – słup wody (nasycenie tlenem, zasolenie, temperatura wód przydennych):

Cel – ustalenie dokładności oceny oddziaływań w zakresie zmian temperatury wywoływanych
przez rurociąg oraz dostarczenie kontekstu do interpretacji ekologii bentosu

Podejście – dokładne podejście do programu monitorowania zostanie ustalone po konsultacjach z
odpowiednimi organami krajowymi, zakłada się jednak, że będzie ono procesem jednorazowym
dla każdej lokalizacji
Środowisko fizyczne – dno morskie (batymetria):

Cel – monitorowanie zmian cech dna morskiego pod kątem równoważnego monitoringu na etapie
przed i po zakończeniu budowy w celu zapewnienia integralności strukturalnej rurociągów oraz
monitorowania nieprzewidzianych zmian warunków dna morskiego, takich jak erozja lokalna

Podejście – wykorzystanie pomiarów batymetrycznych, sonaru bocznego oraz kontroli wizualnej z
wykorzystaniem pomiarów wykonywanych przez zdalnie sterowane roboty podwodne.
Środowisko biologiczne – bentos morski:

Cel – zrozumienie zjawiska rekolonizacji obszarów dotkniętych oddziaływaniami i nowego podłoża
przez bentos i makrofity (w płytszych obszarach) oraz zmian w strukturze społeczności bentosu
bezpośrednio wokół rurociągów oraz na zboczach odcinków wkopanych

Podejście – konwencja HELCOM lub normy krajowe (z zastosowaniem BACI).
Dokładne
podejście do programu monitorowania zostanie ustalone po konsultacji z odpowiednimi organami
krajowymi. Należy ocenić potrzebę stałego monitorowania po osiągnięciu stanu stabilności
społeczności
Środowisko biologiczne – ryby:

Cel – program monitorowania zmian w społeczności ryb po wybudowaniu planowanych
rurociągów (porównać z danymi uzyskanymi z monitoringu na etapie przed rozpoczęciem budowy)

Podejście – dokładne podejście do programu monitorowania zostanie ustalone po konsultacji z
odpowiednimi organami (np. HELCOM lub krajowymi). Metodologię i interpretację wyników należy
dobrać tak, aby możliwe było zrozumienie wariacji międzyrocznych i sezonowych oraz
wyizolowanie oddziaływań sektora rybołówstwa na populacje ryb (zastosowanie BACI)
Zdarzenia nieplanowane – naruszenie amunicji:
POL

Cel – zapewnienie, że amunicja nie przedostała się do korytarza rurociągu

Podejście – kontrole za pomocą zdalnie sterowanych robotów podwodnych
1748
12.7.5
Finalizowanie programu monitorowania środowiska firmy Nord Stream
W części 12.7.4 przedstawiono zarys programu monitorowania firmy Nord Stream.
Proponowany program stanowić będzie podstawę negocjacji z organami w każdym z pięciu
krajów będących stronami pochodzenia.
Spółka Nord Stream obecnie składa wnioski krajowe w pięciu krajach będących stronami
pochodzenia. Negocjowanie porozumień dotyczących monitoringu stanowić będzie kluczowy
element negocjacji z każdym właściwym organem (dla każdego odcinka rurociągu wzdłuż całej
jego trasy). Po wyznaczeniu dokładnych wymogów monitoringu dla każdego z pięciu krajów
firma Nord Stream sporządzi dla Projektu zintegrowany program monitorowania środowiska,
biorąc pod uwagę wymogi różnych organów i zmierzając do włączenia do niego synergii i
zmaksymalizowania wartości informacyjnej monitorowanych danych na całej długości
rurociągów.
12.7.6
Realizacja zobowiązań związanych z monitorowaniem
Wymogi programu monitorowania środowiska zostaną przekazane wykonawcom,
podwykonawcom i innym podmiotom. Przekazane wymogi obejmują odpowiednie wymogi
prowadzenia dokumentacji i raportowania działań monitorujących w ramach ogólnego
zastosowania systemów i procedur zarządzania środowiskiem.
POL