Sprzedaż serwisu społecznościowego – jak to działa w praktyce?

Sprzedaż serwisu społecznościowego – jak to działa w praktyce?

Prawo
Sprzedaż serwisu społecznościowego
– jak to działa w praktyce?
Działem opiekuje się:
eversheds.pl
Im większa popularność serwisu
społecznościowego, tym większe
prawdopodobieństwo, że
pewnego dnia konkurent lub
fundusz VC złoży operatorowi
propozycję, wobec której trudno
będzie przejść obojętnie.
Spójrzmy na tego typu transakcję, posługując się przykładem forum
internetowego prowadzonego przez tzw. jednoosobowego przedsiębiorcę, nazwijmy go Jan Nowak PHU „Kuchcik”. Załóżmy, że forum
funkcjonuje pod nazwą domeny internetowej przepisodciebie.pl
i umożliwia użytkownikom dzielenie się przepisami kulinarnymi na
przygotowanie różnego rodzaju potraw oraz praktycznymi poradami
w zakresie ich przygotowania. Natomiast nabyciem serwisu zainteresowana jest czeska spółka Czech Restaurants s.r.o. prowadząca już
portal kulinarny oraz sieć restauracji oferujących tradycyjne czeskie
potrawy. Rozważa wejście na polski rynek.
Sytuacja wydaje się więc niezwykle prosta: z jednej strony
„Kuchcik” prowadzący popularny serwis społecznościowy z dużą
liczbą użytkowników, z drugiej – Czech Restaurants. Obie strony są
zainteresowane szybkim osiągnięciem jednego celu: sprawnym przeniesieniem serwisu przepisodciebie.pl na czeską spółkę. Pytanie, jak
to zrobić w praktyce, jest tak naprawdę pytaniem o to, czym w istocie
jest serwis społecznościowy. Zanim bowiem odpowiemy na pytanie
„JAK”, wcześniej należy wiedzieć, „CO” przenieść.
Domena
Z pewnością „Kuchcik” ma wyłączność na korzystanie z domeny
internetowej przepisodciebie.pl, jednakże sama jej rejestracja nie ro-
48 |
Prawo - Sprzedaż serwisu społecznościowego – jak to działa w praktyce?
dzi jeszcze jakiegokolwiek prawa. Jest to tylko umowa z NASK (registry) prowadzącym rejestr nazw internetowych w domenie „.pl”, najczęściej zawarta przez pośredników (registrar), takich jak np. home.pl
czy az.pl. Poza tym, nazwa domeny może być zbieżna z nazwą firmy,
ale akurat nie dotyczy to przykładu „Kuchcika”. Domenę można także zarejestrować jako znak towarowy: w Polsce, na obszarze UE jako
znak wspólnotowy lub w wybranych krajach w trybie tzw. rejestracji
międzynarodowej.
Czeska spółka musi więc zastąpić w umowie z NASK o utrzymanie domeny przepisodciebie.pl dotychczasowego abonenta,
tj. „Kuchcika”. Jest to dosyć prosta procedura wymagająca wysłania
do NASK-u (rejestratora) podpisanego przez obie strony formularza.
Jeśli „Kuchcik” zarejestrował nazwę domeny jako znak towarowy,
czeska spółka powinna dodatkowo nabyć prawa do tego znaku lub
przynajmniej uzyskać od „Kuchcika” stosowną licencję na wykorzystanie znaku jako domeny internetowej.
Użytkownicy, głupcze
Nazwa domeny internetowej, choć może mieć wysoką wartość
i kluczowe znaczenie dla funkcjonującego pod tą domeną serwisu,
z pewnością nie jest jedynym elementem forum. To użytkownicy
oraz umieszczane przez nich treści mają największą wartość w takich
transakcjach. Właśnie ten element decyduje o wartości serwisu, czyniąc z niego przedmiot pożądania dla potencjalnych nabywców. I tutaj docieramy do kluczowego problemu sprzedaży forum internetowego. Jak przenieść użytkownika i wszystkie posty, które zamieścił?
Sęk w tym, że najczęściej serwisy społecznościowe prowadzone są na zasadzie hostingu – operator serwisu udostępnia użytkownikom infrastrukturę w postaci portalu internetowego, na którym
mogą umieszczać własne treści oraz pobierać treści innych użytkowników. Nie umniejszając zasług operatora serwisu, to użytkownicy
de facto tworzą serwis internetowy, wypełniając go treścią i wchodząc w interakcje z innymi użytkownikami. Operator działa zwykle
jako tzw. host provider, w związku z czym nie monitoruje oraz nie
Prawo - Sprzedaż serwisu społecznościowego – jak to działa w praktyce?
Przemysław Walasek
Jest adwokatem w kancelarii
Wierzbowski Eversheds.Specjalizuje
się w problematyce e-biznesu,
prawa autorskiego oraz doradztwie
korporacyjnym. Zajmuje się
doradztwem w zakresie prawnych
aspektów e-biznesu, w tym
dla klientów działających wyłącznie
on-line, sporami o domeny
internetowe oraz postępowaniami
związanymi z przełamywaniem
zabezpieczeń usług
kodowanej telewizji.
| 49
Sprzedaż forum nie
powinna prowadzić
do przeniesienia
praw do treści
użytkowników na
nabywcę, lecz do
zmiany operatora
serwisu.
kontroluje treści użytkowników. Jest to niezwykle istotne, ponieważ
host provider co do zasady nie ponosi odpowiedzialności za treści użytkowników, z tej prostej przyczyny, że nie jest to jego własny content.
Teoretycznie Kuchcik mógł zastrzec w regulaminie forum, że całość praw do wszelkich treści umieszczonych na forum nabywa jego
operator. Jednakże skorzystanie z tego zastrzeżenia i przeniesienie
tych treści na nabywcę forum będzie automatycznie prowadziło do
utraty statusu host providera i w rezultacie do przyjęcia prawnej odpowiedzialności za wszelkie wpisy użytkowników. W przypadku małych
hobbystycznych serwisów internetowych ryzyko być może jest niewielkie, aczkolwiek cały czas realne – wystarczy, że na forum pojawi
się wypowiedź naruszająca dobra osobiste innego użytkownika. Im
większa jednak skala działalności, tym większe ryzyko. W przypadku
nabycia praw do treści umieszczonych na dużym forum dyskusyjnym
ryzyko to może już przekraczać poziom, który z biznesowego punktu
widzenia można ocenić jako możliwy do zaakceptowania.
Najpierw zmień regulamin
Sprzedaż forum nie powinna prowadzić do przeniesienia praw
do treści użytkowników na nabywcę, lecz do zmiany operatora serwisu. Zmiana jest możliwa, jeśli została przewidziana w regulaminie.
Co więcej, zabieg taki powinien zostać uzależniony od zgody użytkownika, w przeciwnym bowiem razie postanowienie w regulaminie może zostać uznane za tzw. klauzulę abuzywną, tj. niedozwolone
postanowienie umowne, które w relacji do użytkownika będzie bezskuteczne.
W praktyce więc – jeszcze przed przeniesieniem forum, o ile w regulaminie forum nie ma odpowiednich zapisów – „Kuchcik” powinien
wprowadzić zmiany do regulaminu pozwalające na przeniesienie serwisu na spółkę Czech Restaurants s.r.o. Chodzi o postanowienia przewidujące zawiadomienie użytkowników o zmianie operatora z odpowiednim
wyprzedzeniem, np. w formie ogłoszenia na stronach serwisu przepisodciebie.pl i mailowo, a także wprowadzające procedurę opt-out dla
tych użytkowników, którym zmiana operatora z różnych powodów nie
50 |
Prawo - Sprzedaż serwisu społecznościowego – jak to działa w praktyce?
będzie się podobała. Co więcej, same zmiany do regulaminu powinny
zostać wprowadzone w podobny sposób, tj. z odpowiednim wyprzedzeniem oraz zastosowaniem opcji opt-out. Wyznaczenie terminu dwutygodniowego w większości przypadków powinno być wystarczające.
Prawa autorskie, know-how, dane osobowe, umowy…
Czeski restaurator będzie potrzebował wszelkich praw potrzebnych do funkcjonowania serwisu przepisodciebie.pl. Prawa te mogą
mieć bardzo różny zakres. Serwis może wykorzystywać określone oprogramowanie, w tym autorskie oprogramowanie stworzone
przez dotychczasowego administratora lub oprogramowanie wymagające nabycia na nie licencji przez nowego właściciela. Poza tym,
sama szata graficzna serwisu czy też umieszczone w serwisie treści
własne operatora – np. opisy funkcjonalności, regulamin czy polityka
prywatności – mogą być utworami w rozumieniu prawa autorskiego
i tym samym mogą podlegać ochronie. Umowa sprzedaży forum powinna przewidywać przeniesienie praw autorskich do wszelkich elementów forum o twórczym charakterze lub przynajmniej zastrzegać
udzielenie odpowiedniej licencji. Nie można również wykluczyć, że
sprawne działanie forum przepisodciebie.pl wiąże się z wypracowanym know-how przez jego dotychczasowego operatora. Know-how
będzie w takim wypadku częścią tajemnicy przedsiębiorstwa „Kuchcika”, w związku z czym czeski nabywca powinien zapewnić sobie
w umowie dostęp do tej wiedzy oraz możliwość skorzystania z niej.
Trudno również wyobrazić sobie, aby operator popularnego forum internetowego nie dysponował informacjami o jego użytkownikach, np. adresem e-mail, imieniem, nazwiskiem, nickiem, adresem
zamieszkania itp. Dane osobowe użytkowników bez wątpienia powinny zostać przejęte przez nabywcę, który powinien przede wszystkim poinformować użytkowników o zmianie administratora danych,
jak również upewnić się, czy zbiór danych został zgłoszony do rejestracji Generalnemu Inspektorowi Ochrony Danych Osobowych.
Funkcjonowanie serwisu może być także zależne od różnego rodzaju usług świadczonych przez dostawców zewnętrznych. W szcze-
Prawo - Sprzedaż serwisu społecznościowego – jak to działa w praktyce?
Nabywca forum
powinien
poinformować
użytkowników
o zmianie
administratora
danych osobowych
i upewnić się,
czy zbiór danych
został zgłoszony do
rejestracji GIODO.
| 51
Od nabycia
przedsiębiorstwa
trzeba będzie
zapłacić bezzwrotny
podatek od
czynności
cywilnoprawnych.
52 |
gólności dotyczyć to może usług hostingowych lub e-marketingowych.
Czeska spółka powinna więc sprawdzić, czy przeniesienie tych umów
na nabywcę forum będzie możliwe (np. czy wymaga zgody drugiej strony umowy, co w praktyce raczej będzie regułą) oraz zawrzeć w umowie z „Kuchcikiem” odpowiednią regulację w tym zakresie, dotyczącą
np. sposobu rozliczenia z dostawcą zewnętrznym za usługi świadczone
do dnia sprzedaży.
Kup pan przedsiębiorstwo
Nie wykluczone również, że wszystkie wspomniane wyżej składniki forum będą mogły zostać uznane za pewną zorganizowaną całość.
Chodzi przy tym o takie funkcjonalne powiązanie tych składników,
które pozwala na prowadzenie działalności gospodarczej. Kwestia ta
ma istotne znaczenie w zakresie ustalenia, czy „Kuchcik” sprzedaje poszczególne (wskazane wyżej) prawa (asset deal) czy też swoje przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część (business deal).
Różnice pomiędzy tymi dwoma ujęciami mają zasadnicze znaczenie. W przypadku asset deal Czesi kupią od „Kuchcika” poszczególne prawa, w zasadzie zawarcie umowy w formie pisemnej będzie wystarczające. Business deal wymaga więcej zachodu: trzeba się
pofatygować do notariusza, który poświadczy podpisy złożone na
umowie. Przede wszystkim jednak sam przedmiot umowy będzie
inny – zamiast odrębnych praw jeden zbiór funkcjonalnie powiązanych składników tworzących razem przedsiębiorstwo. W praktyce
największe znaczenie będą miały jednak konsekwencje podatkowe
– sprzedaż poszczególnych praw podlega podatkowi VAT, który dla
przedsiębiorcy jest neutralny. Tymczasem, od nabycia przedsiębiorstwa trzeba będzie zapłacić bezzwrotny podatek od czynności cywilnoprawnych, który w przeciwieństwie do VAT-u efektywnie zwiększy
wysokość ceny sprzedaży o 1% w przypadku praw i 2% w przypadku
przenoszonych składników materialnych.
„Kuchcik” i Czech Restaurants mają więc alternatywę. Mogą
zdecydować się na zorganizowanie transakcji jako sprzedaży przedsiębiorstwa, co podatkowo będzie mniej korzystne, ale zapewne
Prawo - Sprzedaż serwisu społecznościowego – jak to działa w praktyce?
bezpieczniejsze. Mogą także spróbować zaoszczędzić na podatku
i przenieść forum w drodze asset dealu. Wówczas należałoby jednak odpowiednio okroić zbiór przenoszonych praw, tak aby nikt,
a w szczególności urząd skarbowy, nie mógł uznać przedmiotu umowy za funkcjonalnie powiązaną całość wystarczającą do biznesu polegającego na prowadzeniu forum internetowego (przykładowo: wyłączyć prawa autorskie do graficznej oprawy serwisu, która w takim
przypadku musiałby zostać zmieniona przez czeską spółkę).
Uważaj, żeby nie kupić zbyt wiele
W przypadku business deal zazwyczaj dojdzie również do przeniesienia zakładu pracy, a więc przejęcia pracowników, co bez wątpienia
może skomplikować transakcję. Przeniesienie zakładu pracy rządzi się
trochę innymi prawami, trzeba m.in. z 30-dniowym wyprzedzeniem
dochować procedury odpowiedniego powiadomienia pracowników
o przejściu zakładu pracy.
Co więcej, przeniesienie zakładu pracy jest pojęciem szerszym aniżeli przeniesienie przedsiębiorstwa. W rezultacie w niektórych sytuacjach również i asset deal może skutkować przejęciem pracowników.
Jeśli więc „Kuchcik” do obsługi serwisu przepisodciebie.pl zatrudnia
pracowników, a czeski nabywca nie jest zainteresowany ich przejęciem, strony powinny ustalić, że „Kuchcik” zwolni wcześniej wszystkich pracowników i wypłaci im należne w takiej sytuacji odprawy.
Sprzedaż nawet
małego forum
internetowego
z pozoru bardzo
prosta w praktyce
może okazać się
całkiem złożoną
transakcją.
Na zakończenie
Jak się okazuje, sprzedaż nawet małego forum internetowego
z pozoru bardzo prosta w praktyce może okazać się całkiem złożoną
transakcją. Warto zatem poświęcić czas i siły na sprawdzenie, jak rzeczywiście funkcjonuje serwis internetowy, który ma być przedmiotem
transakcji. Pozwoli to ustalić, jakimi prawami dysponuje operator serwisu i co powinien przenieść na nabywcę, aby zapewnić mu odpowiednią kontrolę nad sprzedawanym serwisem. Warto również starannie
wynegocjować i przygotować umowę, zwracając przy tym szczególną
uwagę na obowiązki i zakres odpowiedzialności zbywcy.
Prawo - Sprzedaż serwisu społecznościowego – jak to działa w praktyce?
| 53