Uzależnienie od alkoholu - dr Dariusz Mazurkiewicz

Uzależnienie od alkoholu
dr n. med. Dariusz Mazurkiewicz
SILNA, NATRĘTNA POTRZEBA SPOŻYWANIA ALKOHOLU (głód
alkoholu). Sformułowanie "głód alkoholowy" używane jest dla
określenia stanu charakteryzującego się wzmożoną i trudną do
oparcia chęcią wypicia alkoholu, czy upicia się. Jest to zjawisko
połączone z narastającym napięciem, niepokojem,
rozdrażnieniem. "Głód" może wystąpić w różnych sytuacjach,
miejscach, okolicznościach kojarzonych z alkoholem, też po
wypiciu niewielkiej ilości alkoholu, wraz z objawami zespołu
abstynencyjnego, może też wiązać się z pragnieniem
intensyfikowania przeżywanych uczuć. Niektórzy uważają iż głód
jest pojęciem hipotetycznym i nie istnieje, ponieważ nie można
stwierdzić jego obecności poprzez obiektywne kryteria, takie jak
pomiary fizjologiczne, czy biochemiczne. Głodu alkoholowego nie
jest w sianie zrozumieć ten, kto go nie przeżywał. Głód
alkoholowy jest jednym z głównych mechanizmów wywołujących
chorobę.
UPOŚLEDZONA ZDOLNOŚĆ KONTROLOWANIA PICIA
ALKOHOLU (trudność w unikaniu rozpoczęcia picia trudności w
zakończeniu picia, albo problemy z kontrolowaniem do wcześniej
założonego poziomu). Po wypiciu pierwszej porcji alkoholu
pojawia się niemożność skutecznego decydowania o ilości
wypijanego alkoholu i o momencie przerwania picia. Nie pojawia
się ona nagle.
Osoby pijące w sposób umiarkowany potrafią w pełni
kontrolować ilość, częstotliwość
i okoliczności spożywanego alkoholu. Dobrze wiedzą ile mogą
wypić, z kim i w jakich
sytuacjach. Ważnym etapem rozwijającego się upośledzenia
kontroli nad piciem jest picie
alkoholu w pracy. Kiedy dana osoba zauważy, iż ma problem z
piciem, próbuje kontrolować
swoje picie. Po pierwszych kieliszkach występuje specyficzny
głód, co powoduje iż próby
kontrolowanego picia są nieudane.
PICIE ALKOHOLU W CELU ZŁAGODZENIA, ALBO ZAPOBIEŻENIA
ALKOHOLOWEMU ZESPOŁOWI ABSTYNENCKIEMU ORAZ
SUBIEKTYWNE POCZUCIE SKUTECZNOŚCI TAKIEGO
POSTĘPOWANIA.
U osoby uzależnionej z chwilą, gdy mija działanie alkoholu,
pojawiają się dokuczliwe objawy zespołu abstynencyjnego.
Organizm, którego wszystkie przemiany biochemiczne zostały
podporządkowane alkoholowi domaga się gwałtowanie nowej
porcji alkoholu. Jest to przyczyna reintoksykacji - "klinowania",
zaczynającego każdy następny dzień picia. Dostarczony
organizmowi alkohol powoduje zmniejszenie objawów
abstynencyjnych ustąpienie bólów, przywrócenie energii,
umożliwia koncentrację i myślenie. Przywraca "normalne"
funkcjonowanie. Trwa to krótko, ponieważ alkohol jest stopniowo
eliminowany z organizmu, a objawy pojawiają się na nowo. Może
tu też występować lęk, przerażenie "jak się nie napiję to się coś
złego ze mną stanie", takie przekonanie może wynikać z
wcześniejszych doświadczeń. Wówczas następuje uzupełnienie
alkoholu.
OBJAWY ABSTYNENCYJNE (drżenia mięśniowe, nadciśnienie tętnicze,
tachykardia nudności, wymioty, biegunki, bezsenność, rozszerzenie
źrenic, wysuszenie śluzówek wzmożona potliwość, zaburzenia snu,
nastrój drażliwy lub obniżony, lęki). Każde nadużycie alkoholu
zaburza funkcjonowanie organizmu człowieka, co prowadzi dc tego,
że następnego dnia po upiciu odczuwa się bóle głowy, ogólne
rozbicie, rozdrażnienie kłopoty z koncentracją uwagi, niezdolność do
dłuższego wysiłku fizycznego i umysłowego nudności, czasem
wymioty. Popularnie ten stan jest nazywany kacem - medycznie są te
objawy zatrucia.
ZMIENIONA (NAJCZĘŚCIEJ ZWIĘKSZONA) TOLERANCJA ALKOHOLU (dawka alkoholu nie
przynosi oczekiwanego efektu, potrzeba spożywania większych dawek alkoholu dla
wywołania oczekiwanego efektu).
Tolerancja - to zdolność żywego organizmu do znoszenia bez przeszkody dla
niego (do pewnej granicy) bodźców chemicznych, fizycznych i biologicznych.
Tolerancja na alkohol jest różna u poszczególnych osób. Może się zmieniać też u tej
samej osoby, zależnie od warunków zewnętrznych, czy wewnętrznych. Każdy z pijących
miał okazję sprawdzić, jaką miał tolerancję na alkohol. Dla jednych była to setka wódki,
dla innych większa lub mniejsza ilość. Organizm zaczynał się wówczas bronić, reagując
np. wymiotami. W ten sposób daje do zrozumienia, że następnych porcji alkoholu nie
chce przyjmować, bo jest zatruty. Wzrost tolerancji może nastąpić w sposób
niezauważalny. Dzieje się tak wówczas, gdy osoba nie przyzwyczajona do alkoholu
wypija jednorazowo dużą ilość alkoholu, wywoła to silną reakcję przystosowawczą
organizmu, co powoduje przyjmowanie alkoholu bez objawów zatrucia Wzrost tolerancji
jest charakterystyczny dla początków uzależnienia. Stopniowo wzrasta zdolność
przystosowania się organizmu do stanu zatrucia (intoksykacji). Alkohol, który dostaje się
do organizmu, zostaje szybciej rozłożony, robi miejsce dla następnej porcji - osoba może
wypić dużo i nie będzie pijana. O wzroście tolerancji mówi się wówczas, gdy
poprzednio zażywana dawka daje słabszy efekt. Wysoka tolerancja na alkohol
utrzymuje się przez długi czas, nawet przez wiele lat. Zależy od dyspozycji
psychofizycznych, intensywności picia oraz jego modelu. W miarę dalszego picia, w
miarę rozwoju uzależnienia - tolerancja się obniża.
ZAWĘŻENIE REPERTUARU ZACHOWAŃ ZWIĄZANYCH Z PICIEM
ALKOHOLU DO l-2 WZORCÓW.
0
zawężeniu repertuaru możemy powiedzieć wtedy, gdy dana
osoba pije w sposób charakterystyczny dla siebie, np. rozpoczyna
picie z konkretnym zawsze określonym zamiarem, ma
charakterystyczny dla siebie sposób picia. Jest to np. picie w
konkretnych, podobnych do siebie sytuacjach (picie weekendowe), picie
z osobami o dużo niższym statusie społecznym ( osoba mająca dobrą
pozycją społeczną - gdy zaczyna pić nie jest dla niej ważne z kim pije pije np. na melinie)
POSTĘPUJĄCE ZANIEDBYWANIE ALTERNATYWNYCH DO PICIA
PRZYJEMNOŚĆ
ZACHOWAŃ I ZAINTERESOWAŃ.
Obecność alkoholu w życiu codziennym staje się czymś bardzo
ważnym, dużo uwagi
i
zabiegów jest skoncentrowanych wokół okazji do picia i
dostępności alkoholu. Poczynając
od picia towarzyskiego, w którym ważne są rozmowy, ludzie,
spotkania a alkohol nie jest
najważniejszy - istnieje możliwość zrezygnowania z alkoholu na
rzecz innych zajęć. Jednak
przy wchodzeniu w uzależnienie i dostrzeżeniu, że alkohol daje
pewne "korzyści" – alkohol staje się bardzo ważny w życiu.
Wtedy to rodzina schodzi na drugi plan, również
zainteresowania, hobby i inne życiowe cele i pragnienia przestają
się liczyć i są coraz mniej ważne. Dużo energii i miejsca zabierają
myśli o alkoholu, możliwość wypicia, poszukiwanie okazji i
sposobności do picia. Planowanie ile kto zdoła wypić i dbałość, by
alkoholu nie zabrakło. Alkohol staje się jedynym celem w życiu
pomimo ponoszonych konsekwencji (często nie dostrzeganych).
Na nic zdają się obietnice alkoholika, że nie będzie pił, gdyż
notorycznie łamie on swoje przyrzeczenia.
PICIE ALKOHOLU POMIMO OCZYWISTEJ WIEDZY O JEGO
SZCZEGÓLNEJ SZKODLIWOŚCI DLA ZDROWIA PIJĄCEGO.
O wystąpieniu tego kryterium możemy mówić wtedy, gdy dana
osoba wie iż alkohol pogarsza jego stan zdrowia, a pomimo
ponoszonych konsekwencji nadal spożywa alkohol. Nie chodzi tu o
ogólną orientację, co do szkodliwości alkoholu jaką możemy usłyszeć
w środkach masowego przekazu, a raczej konkretną informację
uzyskaną np. od lekarza, że dane schorzenie jest konsekwencją
nadużywania alkoholu.
INNE ZABURZENIA:
"palimpsesty alkoholowe" - powtarzające się epizody
"urwanych filmów", "przerw w życiorysie", luki w pamięci tzw. okresy alkoholowych zaburzeń pamięci związanych z
piciem,
próby zapanowania nad piciem (np. ograniczenie sobie pory
picia, rodzaju trunku, dobrowolne podejmowanie okresowej
abstynencji w celu picia bez obaw w przyszłości;
ciągi picia,
nawroty picia po okresach abstynencji,
zaprzeczanie uzależnieniu (dana osoba nie uważa się za
alkoholika),
nasilony lęk, ataki paniki bez powodu,
psychozy alkoholowe,
próby samobójcze (samouszkodzenia mogą potwierdzać
uzależnienie w zależności od
modelu picia).
KRYTERIA UZALEŻNIENIA OD ALKOHOLU WEDŁUG PODRĘCZNIKA
DIAGNOSTYCZNO STATYSTYCZNEGO DO BADANIA ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI
DSM-IV
Nieprawidłowy wzorzec picia alkoholu prowadzący do klinicznie znaczących uszkodzeń
lub zaburzeń psychicznych, a manifestujący się przynajmniej trzema z poniższych
objawów w ciągu ostatniego roku:
1. Wzrost tolerancji przejawiający się którymkolwiek z poniższych objawów:
a. Potrzeba zwiększania dawek alkoholu w celu uzyskania intoksykacji lub
pożądanego efektu.
b. Zmniejszony efekt działania alkoholu przy wypijaniu tej samej dawki.
2. Zespół abstynencyjny przejawiający się którymkolwiek z poniższych objawów:
a. Charakterystyczny zespól abstynencyjny.
b. Picie alkoholu w celu uniknięcia lub złagodzenia zespołu
abstynencyjnego.
3. Picie alkoholu w większej ilości lub dłużej niż zakładano przed rozpoczęciem picia.
4. Stała potrzeba albo nieudane próby przerwania picia alkoholu.
5. Przeznaczanie znacznej ilości czasu na usiłowania zdobycia alkoholu (np. na dalekie
wyprawy do nocnych sklepów), picie go, bądź dochodzenie do siebie po wypiciu.
6. Rezygnacja lub znaczne ograniczenie aktywności społecznej, zawodowej
lub rekreacyjnej z powodu picia.
7. Kontynuowanie picia mimo wiedzy o przewlekłych lub nawracających kłopotach
zdrowotnych lub psychicznych spowodowanych lub nasilanych przez picie alkoholu
(np. picie mimo wiedzy o zaostrzaniu przez alkohol choroby wrzodowej).
ICD-10
F10.F11.F12.F13.F14.F15.-
F16.F17.F18.-
F19.-
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu.
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem opiatów
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kanabinoli
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane przyjmowaniem
substancji nasennych i uspakajających
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kokainy
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem innych niż
kokaina środków pobudzających w tym kofeiny
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem
halucynogenów
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane paleniem tytoniu
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane odurzaniem się lotnymi
rozpuszczalnikami organicznymi.
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane naprzemiennym
przyjmowaniem środków wyżej wymienionych (FF10-F18) i innych środków
psychoaktywnych
Należy kodować tu używanie dwu tub więcej środków, jeśli nie można ocenić, który z nich
przyczynił się głównie do pojawienia .się zaburzenia. Tu także należy kodować przypadki,
gdy nie jest możliwa identyfikacja przyjmowanego środka lub środków. Wicie bowiem osób
przyjmujących kilka środków nie umie dokładnie ich określić.
Obejmuje: nadużywanie środków BNO
F10.0 Ostra intoksykacja ( Ostre zatrucie)
Jest to stan występujący po przyjęciu substancji psychoaktywnej,
który przejawia się zaburzeniami poziomu świadomości, procesów
poznawczych, spostrzegania, afektu lub zachowania, a także innych
funkcji i reakcji psychofizjologicznych. Zaburzenia te są bezpośrednim
następstwem farmakologicznego działania środka, w miarę upływu
czasu ustępują one całkowicie o ile nie doszło do uszkodzenia tkanek
lub innych powikłań. Powikłaniami tymi mogą być urazy, zachłyśnięcie
się wymiotami, majaczenie, śpiączka, drgawki i inne. Charakter tych
powikłań zależy od rodzaju środka i sposobu jego użycia.
Stan ostrego upojenia alkoholem
"Bad trips" (złe podróże) po przyjęciu środka
Upojenie BNO
Patologiczna intoksykacja
Stany transu i opętania w następstwie zatrucia środkiem
psychoaktywnym
F10.1 Szkodliwe używanie. (Następstwa szkodliwego używania
substancji) Kategoria ta określa szkodliwy dla zdrowia sposób
używania środka psychoaktywnego. Może być to szkoda
somatyczna (np. zapalenie wątroby) lub psychiczna (epizody
depresyjne wtórne wobec głębokiego upicia się alkoholem).
F10.2 Zespół uzależnienia
Zespół ten składa się z objawów behawioralnych,
fizjologicznych i zmian procesów poznawczych, które
pojawiają się w toku wielokrotnego używania środka.
Zespół charakteryzuje się silną potrzebą przyjmowania
środka, trudnościami kontrolowania tego zachowania,
uporczywym używaniem wbrew szkodliwym
następstwom, przedkładaniem przyjmowania środków
ponad inne zajęcia i zobowiązania, zwiększoną tolerancją
i niekiedy występowaniem objawów zespołu
abstynencyjnego. Zespół uzależnienia może wiązać się z
przyjmowaniem określonego środka (np. tytoniu,
alkoholu, diazepamu), klasy środków określonego typu
(np. opiatów) lub szerokiego wachlarza różnych
farmakologicznie środków.
Przewlekły alkoholizm
Dipsomania
Uzależnienie od leków
F10.3 Zespół odstawienia (Zespół abstynencyjny)
Zespół abstynencyjny stanowi grupę objawów o
zmiennym składzie i nasileniu, który rozwija się po
zaprzestaniu lub znaczącym ograniczeniu ciągłego
przyjmowania substancji psychoaktywnej. Pojawienie się
objawów i przebieg zespołu abstynencyjnego są
ograniczone w czasie i zależą od typu środka
psychoaktywnego i dawki stosowanej bezpośrednio przed
zaniechaniem lub ograniczeniem przyjmowania środka.
Zespół abstynencyjny może być powikłany drgawkami.
F10.4 Zespół abstynencyjny z majaczeniem.
Kategoria ta określa sytuację, gdy zespół abstynencyjny
określony w pozycji czwartej 3 jest powikłany
majaczeniem zdefiniowanym w F05.-. Drgawki mogą także
występować. Jeżeli czynnikom organicznym przypisuje się
znaczącą rolę w etiologii, zespół ten powinien być
klasyfikowany w pozycji F05.8.
F10.5 Zaburzenia psychotyczne
Do tych zaburzeń zalicza się zespoły objawów psychotycznych,
występujące podczas zażywania substancji psychoaktywnej lub po
zaprzestaniu przyjmowania. Pochodzenia ich nie można sprowadzić
wyłącznie do ostrego zatrucia, a jednocześnie nie są one częścią zespołu
abstynencyjnego. Zespoły te charakteryzują się omamami (najczęściej
słuchowymi, ale mogą występować doznania z zakresu więcej niż
jednego analizatora), zniekształceniem spostrzegania, urojeniami (często
paranoidalnymi lub prześladowczymi), zaburzeniami psychoruchowymi
(pobudzeniem lub zahamowaniem) oraz zaburzeniami afektu, od ostrego
lęku do stanu ekstatycznego. Świadomość jest zwykle jasna, choć może
pojawiać się jej nieznaczne przymglenie, ale nie w stopniu zamącenia.
Alkoholowa:
• halucynoza
• zazdrość
• paranoja
• psychoza BNO
Nie obejmuje: rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia
psychotyczne wywołane alkoholem lub działaniem innego środka
psychoaktywnego (F10-F19, pozycja czwarta kodu .7)
F10.6 Zespół amnestyczny
Zespół ten cechuje się wybitnym i trwałym upośledzeniem pamięci
świeżej (zapamiętywanie przypominanie nowych informacji) i
przypominanie dawniej nabytych informacji. Pamięć bezpośrednia
(zdolność do zapamiętywania i przypominania informacji
bezpośrednio po ich prezentacji - w czasie nie dłuższym niż 5
sekund) jest zwykle zachowana, natomiast pamięć świeża jest
znamiennie bardziej zaburzona niż pamięć dawna. Zaburzenia
poczucia czasu chronologii zdarzeń, trudności w uczeniu się
nowego materiału - są zwykle wyraźne. Mogą pojawiać się
konfabulacje, choć nie zawsze występują. Inne funkcje poznawcze
są zazwyczaj znacznie lepiej zachowane w porównaniu z
deficytami pamięci.
Zaburzenia amnestyczne wywołane alkoholem lub inną substancją
psychoaktywną.
Psychoza alkoholowa lub zespół Korsakowa, wywołane alkoholem
lub innym środkiem psychoaktywnym, albo nie określone.
Nie obejmuje: psychoza lub zespół Korsakowa o niealkoholowej
etiologii (F04)
F10.7 Zaburzenia związane z odroczonymi skutkami zażywania.
(Rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne)
Obejmują one grupę zaburzeń wywołanych przez alkohol lub substancje psychoaktywne,
która cechuje się zmianami w zakresie funkcji poznawczych, afektu, osobowości lub
zachowania. Zmiany te utrzymują się dłużej niż przypuszczalne, racjonalnie uzasadnione,
bezpośrednie następstwa oddziaływania tych środków psychoaktywnych. Początek
zaburzenia powinien być bezpośrednio powiązany z przyjmowaniem środka. Jeżeli
początek zaburzeń następuje później, to epizod można kodować w tej kategorii tylko
wtedy, gdy są niewątpliwe dowody świadczące o związku tego stanu z rezydualnym
efektem środka psychoaktywnego. Stan psychotyczny wymaga różnicowania z
zaburzeniami typu reminiscencji alkoholowej (flashbacks), przy tym warto uwzględnić
epizodyczny i często
krótkotrwały przebieg reminiscencji oraz fakt, że są one reprodukcją
poprzednich doświadczeń związanych z alkoholem lub innym środkiem psychoaktywnym.
Otępienie alkoholowe BNO. Przewlekły alkoholowy zespół mózgowy.
Otępienie i inne łagodniejsze postacie trwałego uszkodzenia funkcji poznawczych
Powracanie przebytych doznań psychotycznych (flashbacks)
Rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne wywołane
środkami psychoaktywnymi.
Zaburzenia postrzegania po przyjęciu środków halucynogennych.
Rezydualne:
• zaburzenia afektywne.
• zaburzenia osobowości i zachowania.
Nie obejmuje: wywołany alkoholem lub innymi substancjami psychoaktywnymi:
• zespól Korsakowa (F10-F19 z wskazaniem pozycji czwartej .6)
• stan psychotyczny (F10-F19) z wskazaniem pozycji czwartej .5)
F10.8 Inne zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania
F10.9 Niespecyficzne zaburzenia psychiczne i
behawioralne. (Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania, nie określone)