Problemy rozwoju polityki rolnej na Ukrainie w warunkach kryzysu

Transkrypt

Problemy rozwoju polityki rolnej na Ukrainie w warunkach kryzysu
Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 8(1/2014), s. 191-198
Problemy rozwoju polityki rolnej na Ukrainie
w warunkach kryzysu
Problems of development of agrarian policy in Ukraine
in the conditions of crisis
W. W. Halanets
doktor administracji publicznej, docent,
Lwowski Regionalny Instytut Administracji Publicznej Akademii Administracji
Publicznej przy Prezydencie Ukrainy we Lwowie
Streszczenie
Summar y
S ł o w a k l u c z o w e : polityka rolna,
reforma rolna, kryzys ekonomiczny, infra�
struktura rolna
K e y w o r d s : agrarian
�����������������������������
policy, agrarian re�
Ukraina otrzymała w spadku po byłym Związku
Radzieckim gospodarkę rolną strukturalnie
nie��������������������������������������
dojrzałą,�����������������������������
niezrównoważon��������������
ą oraz nieren�
towną, która nie odpowiadała wymogom
i warunk�������������������������
om�����������������������
niezależnego
����������������������
państwa��. ��������
Jej nie�
odłącznym elementem był: spadek produkcji,
upadek systemu finansowego i kredytowego,
wzrost inflacji oraz �������������������������
naruszenie ��������������
obiegu pienią�
dza������������������������������������������
, wzrost bezrobocia, ���������������������
a także �������������
gwałtown�����
e����
���
ob�
niżenie poziomu życia ludności.
Analiza stanu rolnictwa w okresie reformy rol�
nej z lat 1990-2010 jest możliwa na podstawie
opracowania „Rocznik statystyczny Ukrainy za
2010 rok”, wydanego przez Państwową Służbę
Statystyki Ukrainy w 2011 roku.
O niepowodzeniu reformy rolnej jako pierwszy
wspomniał prezydent Leonid Kuczma w swoim
przemówieniu do Rady Najwyższej Ukrainy
w 1998 roku. Zwrócił on wówczas uwagę na
brak rzeczywistych reform, skutkujących tym,
że sektor rolnictwa stał się najbardziej niedosto�
sowaną sferą działalności, która – zamiast stać
się motorem rozwoju gospodarczego, przyczy�
niał się do jego upadku.
W artykule zawarto propozycje dotyczące mo�
dyfikacji kierunków niedokończonej reformy
rolnej na Ukrainie, mające na celu moderniza�
cję gospodarki rolnej oraz wyprowadzenie jej
ze stanu kryzysowego.
Ukraine inherited from the former USSR unba�
lanced, structurally incomplete and unprofita�
ble economy. Ukrainian economy didn't meet
the requirements and conditions of an inde�
pendent country. The characteristic features
of Ukrainian economy were the decreasing
of production volume, the destruction of fi�
nancial and credit system, the rising inflation,
monetary disorder, rising unemployment and
plummeting of living standards.
The analyze of the condition of the Ukrainian
agriculture during agrarian reform in 19902010 was possible after the publication of the
statistical compendium „Statistical Yearbook
of Ukraine for 2010” by the State Statistics Se�
rvice of Ukraine in 2011.
President of Ukraine Leonid Kuchma was
the first who declared the failure of agrarian
reform. His Epistle to the Verkhovna Rada
of Ukraine in 1998 contained the contention
that there were no real reforms, that agricultu�
re was the most maladjusted sphere of public
activity and that the agricultural sector didn’t
become the engine of economic development
and contributed to the economic decline.
The paper contains the proposition of modifi�
cation of unfinished agrarian reform in Ukra�
ine and some directions of the modernization
to bring the agricultural sector out of crisis.
form, economic crisis, agrarian reform.
Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 8(1/2014)
192
W. W. Halanets, Problemy rozwoju polityki rolnej na Ukrainie w warunkach kryzysu
Przez długi czas Ukraina wchodziła w skład ZSRR, którego gospodarka opie�
rała się na dwóch formach własności: państwowej oraz spółdzielczej. Pierwsza
z nich charakteryzowała się skupieniem społecznych środków produkcji na naj�
wyższym, państwowym poziomie, druga natomiast – różnorodność własności
uspołecznionej, w której właścicielami wytworzonych produktów stawali się koł�
choźnicy. Obie formy własności pozbawiały pracowników własnej inicjatywy oraz
możliwości stania się rzeczywistymi właścicielami wytworzonych przez siebie
produktów. Brak zainteresowania wynikami pracy nie stymulował rozwoju pro�
dukcji rolnej, której tempo systematycznie malało. W ten sposób przedkryzysowa
sytuacja w rolnictwie przeszła w fazę kryzysową.
W związku z tym, że Ukraina otrzymała w spadku po byłym Związku
Radzieckim gospodarkę rolną strukturalnie niedojrzałą, niezrównoważoną oraz
nierentowną������������������������������������������������������������
,�����������������������������������������������������������
któr������������������������������������������������������
����������������������������������������������������������
a�����������������������������������������������������
nie ������������������������������������������������
odpowiadała�������������������������������������
wymog�������������������������������
om�����������������������������
i warunk��������������������
om������������������
niezależnego
�����������������
pań�
stwa, w jej przypadku kryzys gospodarczy okazał się być wyjątkowo dotkliwy.
Towarzyszył mu spadek produkcji, upadek systemu finansowego i kredytowe�
go, wzrost inflacji oraz naruszenie obiegu pieniądza, wzrost bezrobocia, a także
gwałtowne obniżenie poziomu życia ludności.
Analiza stanu rolnictwa w okresie reformy rolnej z lat 1990-2010 jest możliwa
na podstawie opracowania „Rolnictwo na Ukrainie w 2010 roku”, przygotowanego
i wydanego przez Państwową Służbę Statystyki Ukrainy. Zawiera on szereg infor�
macji na temat dynamiki ludności Ukrainy, zatrudnienia, wynagrodzeń osób pra�
cujących w sektorze rolnictwa, środków produkcji, powierzchni upraw, produkcji
roślinnej i zwierzęcej, produkcji globalnej rolnictwa, a także jego efektywności.
Jak pokazano w tabl. 1, populacja Ukrainy systematycznie maleje. W szczegól�
ny sposób dotyczy to ludności wiejskiej.
Tab. 1. Ludność Ukrainy (według stanu na 1 stycznia, w tys.) *
Wyszczególnienie
Ludność ogółem
Ludność wiejska
2002 r.
48240,9
15950,2
2007 r.
46465,7
14943,9
2008 r..
46192,3
14779,2
2009 r.
45963,4
14631,8
2010 r.
45782,6
14513,4
2011 r.
2002 r. = 100
45598,2
94,5
14412,2
90,4
* Сільське господарство України за 2010 рік. Київ: Департамент державної
статистики. 2001, – 826 с.
Za pierwsze z głównych wyzwań w zakresie reformy rolnictwa należy uznać
kwesti�������������������������������������������������������������������������
ę wzrostu����������������������������������������������������������������
�����������������������������������������������������������������������
wynagrodze�����������������������������������������������������
���������������������������������������������������������������
ń. Człowieka
��������������������������������������������������
charakteryzuje tendencja do ciągłego po�
równywania poziomu wynagrodzenia za swoją pracę z wysokością wynagrodzeń
innych. Jeżeli porównanie to prowadzi do wniosku, że poziom otrzymywanego wy�
nagrodzenia w rolnictwie jest znacznie niższy, może się ono stać ważnym czynni�
kiem ograniczającym motywację do pracy. Dlatego też niski poziom wynagrodzeń
prowadzi do zmian w mentalności, skutkujących obniżeniem jakości kapitału ludz�
Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 8(1/2014)
W. W. Halanets, Problemy rozwoju polityki rolnej na Ukrainie w warunkach kryzysu
193
kiego. Objawia się to przede wszystkim w utracie motywacji do aktywności zawo�
dowej; wiary w sprawiedliwość oraz w związek pomiędzy zaangażowaniem w pracę
a poziomem życia. Te negatywne tendencje odzwierciedlane są z kolei w tempie
wzrostu gospodarczego w sektorze rolnictwa oraz jakości życia ludności wiejskiej.
Podsumowując należy podkreślić, że poziom wynagrodzeń w rolnictwie jest
krytycznie niski, przy czym jego odchylenie od średniej krajowej systematycznie
wzrasta. Udział wynagrodzeń osób pracujących w wartości dodanej brutto w sekto�
rze rolnictwa jest najniższy wśród wszystkich rodzajów działalności gospodarczej.
W celu przedstawienia skali negatywnych zmian w zakresie infrastruktury
materialno-technicznej w sektorze rolnictwa na Ukrainie przedstawimy dynami�
kę liczby maszyn rolniczych.
Tab. 2. Liczba traktorów, kombajnów zbożowych oraz samochodów ciężarowych
w przedsiębiorstwach rolniczych *
Rok
1990
1995
2000
2005
2007
2010
1990 r. = 100
Traktory
Kombajny zbożowe
495
469
319
217
187
151
30,5
107
91
65
47
41
33
30,8
Samochody ciężarowe
296
278
227
147
122
104
35,1
* Сільське господарство України за 2010 рік. Київ: Департамент державної
статистики. 2001, – 826 с.
Dane statystyczne pokazują, że liczba traktorów i kombajnów na Ukrainie
w 2010 r. nie stanowi nawet 1/3 poziomu z roku 1990. Gwałtowny spadek liczby
artykułów przemysłowych i środków produkcji, znaczna różnica pomiędzy ich
cenami a cenami produktów rolnych oraz tysiąckrotny wzrost cen energii dopro�
wadziły do znacznego spadku produkcji rolnej w sektorze publicznym. W anali�
zowanym okresie wiele gałęzi gospodarki stało się nieopłacalnych, jednakże skala
kryzysu w sektorze rolnym nie miała sobie równych. Wielki kryzys był tak szeroki
i głęboki, że objął on nie tylko produkcję, lecz również stosunki pracy. Historia
świata nie zna tak dużych i rozległych zmian w gospodarce, które w ciągu zaled�
wie kilkunastu lat doprowadziłyby do tak ogromnych strat.
Cechą charakterystyczną kryzysu stało się całkowite zniszczenie systemu fi�
nansowo-kredytowego, nadmierny wzrost cen, obniżenie zdolności płatniczych
przedsiębiorstw i gospodarstw oraz zwiększenie poziomu strat. Wystarczy nad�
mienić, że w 1991 r. w porównaniu do 1990 r. wskaźnik cen wzrósł 2,6 razy,
w 1993 r. w porównaniu do 1992 r. – 97,7 razy, natomiast w okresie od roku 1996
do 2002 ceny wzrosły w sumie aż 60 tys. razy [1, s. 9]. W okresie inflacji ceny
benzyny wzrosły 1084 razy, ceny nawozów – 792 razy, przy 218-krotnym wzroście
Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 8(1/2014)
194
W. W. Halanets, Problemy rozwoju polityki rolnej na Ukrainie w warunkach kryzysu
ogólnego wskaźnika kosztów produkcji rolnej (grudzień 1994 r. w porównaniu do
grudnia 1993 r.) [1. s. 10].
Doprowadziło to znacznego zmniejszenia produkcji maszyn i urządzeń rol�
niczych, co wstrząsnęło przemysłowa podstawą produkcji rolniczej, znacznie
zmniejszając możliwości jej intensyfikacji. Prawie ośmiokrotna różnica pomiędzy
wskaźnikami cen produkcji rolnej i przemysłu doprowadziła do bezprecedenso�
wych rozbieżności [1, s. 11]. W takiej sytuacji funkcjonowanie dużych, wyspecja�
lizowanych gospodarstw, bazujących na wykorzystywaniu wielkiej liczby maszyn
i urządzeń rolniczych stało się nieopłacalne. Deficyt paliw i smarów oraz ich wy�
górowane ceny zmusiły gospodarstwa do znacznego ograniczania ich zakupów:
zminimalizowały one cały zakres czynności związanych z rekultywacją gruntów,
utrzymaniem pastwisk, stosowaniem nawozów organicznych i mineralnych oraz
środków zwalczania chorób i szkodników.
W tym kontekście wystarczy podać przykład zaprezentowany na tabl. 3.
Tab. 3. Wykorzystanie nawozów w gospodarstwach rolnych na Ukrainie *
Wyszczególnienie
1990
2000
Nawozy mineralne
Zużycie nawozów w przeliczeniu na czysty składnik
4242
279
(w tys. t)
83
22
Udział gruntów nawożonych (w %)
141
13
Wykorzystanie nawozów na 100 ha zasiewów (w kg)
Nawozy organiczne
Zużycie nawozów w przeliczeniu na czysty składnik
257
28
(w tys. t)
18
3
Udział gruntów nawożonych (w %)
Wykorzystanie nawozów na 100 ha zasiewów (w kg)
8,6
1,3
2004
2008
2010
1990 = 100
518
1065
1060
25,0
44
29
13
57
13
58
50,2
41,1
15
10
10
3,9
0,5
0,8
0,5
0,6
0,4
0,5
7,4
5,8
* Сільське господарство України за 2010 рік. Київ: Департамент державної
статистики. 2001, – 826 с.
Biorąc pod uwagę fakt, że gospodarstwa nie dysponują środkami na zakup na�
wozów sztucznych, natomiast nawozy organiczne stały się wręcz nieosiągalne ze
względu na znaczny spadek liczby zwierząt gospodarskich, nie powinno dziwić,
dlaczego średnie zbiory zbóż na Ukrainie nie przewyższają 30 kwintali z hektara.
Tabl. 4. Produkcja rolna na Ukrainie *
Wyszczególnienie
Produkcja rolna
Produkcja roślinna
Produkcja zwierzęca
1990 r.
145875
66560
79315
1995 r.
94795
49371
45424
2000 r.
77889
43573
34316
2005 r.
92586
53976
38610
2007 r.
88769
49718
39051
2009 r.
102693
61545
40548
2010 r. 1990 = 100
100536
68,9
58678
88,2
41858
52,8
* Сільське господарство України за 2010 рік. Київ: Департамент державної
статистики. 2001, – 826 с.
Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 8(1/2014)
W. W. Halanets, Problemy rozwoju polityki rolnej na Ukrainie w warunkach kryzysu
195
Dane������������������������������������������������������������������������������
statystyczne�����������������������������������������������������������������
�����������������������������������������������������������������������������
potwierdzają,
����������������������������������������������������������������
że w 2010 r. produkcja rolna zmniejszyła się w po�
równaniu do 1990 r. o 31,1%, w tym produkcja roślinna o 11,8% oraz produkcja zwie�
rzęca o 52,8%. W 1990 roku na jedną osobę pracującą przypadała globalna produkcja
rolnicza o wartości 2811 hrywien, a w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych wyno�
siła ona 270, 2 tys. hrywien. Poziom ten nie został osiągnięty do dzisiaj.
Obecnie sektor rolniczy ukierunkowany jest na przetrwanie, choć to właśnie
na nim opiera się państwowość ukraińska. Stosunek średniomiesięcznej wartości
kapitału obrotowego do średniomiesięcznych obrotów jest od 3 do 5 razy niższy
niż w przypadku przemysłu. Jednocześnie w państwach wysokorozwiniętych go�
spodarczo wskaźnik ten w rolnictwie jest ok. 2-3 razy wyższa niż przemyśle. W cią�
gu ostatnich dwudziestu lat poziom inwestycji w rolnictwie spadł do minimum.
Banki przekształciły się w niezależny sektor zorientowany na generowanie zysków.
W ostatnim czasie za każdą hrywnę włożona do systemu bankowego można było
zyskać 200%, w handlu – 100%, natomiast w przypadku rolnictwa – 4-5%.
W przypadku produkcji zwierzęcej punkt ciężkości przesunął się na gospodar�
stwa indywidualne, jednak ich liczba nie była w stanie zrekompensować zmniej�
szenia się pogłowia zwierząt gospodarskich w przedsiębiorstwach rolnych.
Tab. 5. Pogłowie zwierząt gospodarskich według rodzajów gospodarstw
(według stanu na 31 XII, w tys. hrywien) *
Wyszczególnienie
1990 r.
Bydło
W tym krowy
Trzoda chlewna
Owce
24623
8378
19427
7896
Bydło
W tym krowy
Trzoda chlewna
Owce
21083
6192
14071
7166
Bydło
W tym krowy
Trzoda chlewna
Owce
-
Bydło
W tym krowy
Trzoda chlewna
Owce
3540
2186
5356
732
1995 r. 2000 r. 2005 r. 2007 r. 2009 r. 2010 r. 1990 = 100
Gospodarstwa rolne ogółem
17357
9424
6514
5491
4827
4494
18,3
7531
4958
3635
3096
2737
2631
31,4
13144
7652
7053
7020
7577
7960
41,0
3209
963
872
1034
1097
1101
13,9
Przedsiębiorstwa rolne
13701
5037
2492
1927
1627
1526
7,2
4595
1851
866
679
605
589
9,5
7152
2273
2602
2870
2308
3625
25,8
2424
301
271
301
316
299
4,1
W tym gospodarstwa farmerskie
37
102
110
105
98
95
16
36
38
38
37
37
40
54
150
248
273
295
20
6
33
54
60
56
Gospodarstwa indywidualne
3856
4387
4022
3564
3200
4968
83,4
2936
3107
2769
2417
2132
2042
93,4
5992
5238
4451
4150
4269
4335
80,9
759
551
603
736
884
806
110,1
* Сільське господарство України за 2010 рік. Київ: Департамент державної
статистики. 2001, – 826 с.
Tragizm sytuacji, w której znalazło się rolnictwo na Ukrainie po ogłoszeniu
suwerenności polega na tym, że w wyniku błędów i pomyłek w działalności, pań�
Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 8(1/2014)
196
W. W. Halanets, Problemy rozwoju polityki rolnej na Ukrainie w warunkach kryzysu
stwo nie było w stanie wykorzystać swojego potencjału w rozwiązaniu ogólnych
wyzwań gospodarczych.
W 2010 r. w porównaniu do 1990 r. pogłowie bydła zmniejszyło się o 92,8%,
krów – o 90,5%, natomiast owiec – o 95,9%. Jednocześnie na Ukrainie mamy do
czynienia z niezwykle niskim jest poziomem rentowności produkcji rolnej (tabl. 6).
2004 r.
2005 r.
2006 r.
2007 r.
2008 r.
2009 r.
2010 r.
1990 = 100
2003 r.
275,1 85,6
236,5 170,9
29,5 31,2
2000 r.
Zboża
Słonecznik
Buraki cukrowe
Warzywa
gruntowe
Ziemniaki
Owoce
Winogrona
Mleko i produkty
mleczne
Bydło na ubój
Trzoda chlewna
na ubój
Owce i kozy na
ubój
Drób na ubój
Jajka
Wełna
1995 r.
Wyszczególnienie
1990 r.
Tab. 6. Poziom rentowności produkcji rolnej w przedsiębiorstwach rolnych (w %) *
64,8
52,2
6,1
45,8
64,3
6,2
20,1
45,2
-0,8
3,1
24,3
4,8
7,4
20,7
11,1
28,7
75,9
-11,1
16,4
18,4
7,1
7,3
41,4
37,0
13,9 -261,2
64,7 -171,8
16,7 -12,8
27,6
12,8
-1,7
30,9
-5,0
16,1
14,8
14,1
11,1
19,1
23,5
27,2
83,8
71,7
34,3
20,3
74,0
14,0
-1,1
62,7
33,5
19,9
44,5
-0,7
8,4
8,7
17,8
12,7
31,7
56,2
33,5
39,6
24,7
8,5
33,2
7,9
13,9
58,8
12,9
16,2
92,1
62,1 +34,9
14,9 -68,9
91,6 +19,9
32,2
-23,2
-6,0
9,9
-0,4
12,2
-3,7
13,8
4,1
1,4
17,9
-14,3
20,6
-19,8
-42,3
-44,3
-33,8
-25,0
-38,4
-41,0
-24,1
-32,9
-35,9
-56,5
20,7
-16,7
-44,3
-33,0
-14,4
14,9
-9,2
-27,6
0,3
12,1
-7,8
-28,5
2,3
-31,9
-46,4
-37,8
-44,3
-32,1
-34,3
-46,4
-38,6
-31,8
-29,5
-31,8
-18,4 -33,2
36,5 10,6
-61,3 -75, 8
11,0
18,5
-75,4
3,8
15,2
-74,7
24,9
23,5
-72,8
12,1
-6,8
-78,1
-19,0
9,1
-80,6
-11,3
13,0
-74,7
-22,5
13,1
-79,4
-4,4
18,6
-82,2
-21,4
-8,7
-79,8
17,0
27,3
-2,4
-4,1
* Сільське господарство України за 2010 рік. Київ: Департамент державної статис�
тики. 2001, – 826 с.
Były przewodniczący Ukraińskiej Akademii Nauk Rolniczych M. W. Zubec
oraz członek Ukraińskiej Akademii Nauk Rolniczych W. W. Jurczyszyn uważają,
że konieczność ratowania wsi oraz rolników jest skutkiem niedoskonałości poli�
tyki rolnej Ukrainy, zaś rozwiązanie tego problemu będzie trudne i czasochłonne.
Pomijając inne kwestie, stan rolnictwa jest konsekwencją braku jednoznacznie
określonej polityki rolnej. Wszystko to, co zdawało się nią być, można określić
jako antypolitykę, bowiem – jak zauważają naukowcy – od samego początku była
ona zorientowana nie na rolników, a cała swoją istotą i wszystkimi mechanizma�
mi odpychała ich od siebie.
Polityka rolna powinna mieć charakter dokumentu programowego polityki
państwa, opracowanego na najwyższym szczeblu krajowym oraz mieć obligato�
ryjny charakter nie tylko w sektorze rolnictwa, lecz również i innych sektorach
gospodarki. W rzeczywistości na Ukrainie do tej pory nie przyjęto nawet ustawy
o reformie rolnej.
Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 8(1/2014)
W. W. Halanets, Problemy rozwoju polityki rolnej na Ukrainie w warunkach kryzysu
197
Jako pierwszy wspomniał o tym prezydent Leonid Kuczma podczas swego
przemówieniu do Rady Najwyższej Ukrainy w 1998 roku [6]. Zwrócił on wów�
czas uwagę na załamanie się polityki rolnej, brak rzeczywistych reform, skutku�
jących tym, że sektor rolnictwa stał się najbardziej niedostosowaną sferą działal�
ności, która – zamiast stać się motorem rozwoju gospodarczego, przyczyniał się
do jego upadku. Prezydent L. Kuczma oznajmił deputowanym Rady Najwyższej
Ukrainy, że państwo potrzebuje ugruntowanej, ukierunkowanej i konstruktywnej
polityki rolnej, która w swej logice i zasadach nie tylko w pełni odpowiadała za
przyspieszenie transformacji systemu gospodarczego, ale również stałaby się jego
głównym ogniwem, czynnikiem stymulującym jego rozwój. Jednak prezydent nie
odważył się, żeby rozwiązać tę kwestię samemu.
Naukowcom pozostało jedno wyjście: zaproponować i przeprowadzić moderni�
zację reformy rolnej na Ukrainie. W związku z tym, naszym zdaniem pośród naj�
ważniejszych elementów modyfikacji reformy rolnej na Ukrainie należy wymienić:
• szybką realizację reformy gruntowej, zniesienie moratorium prezydenta na
utworzenie rynku gruntów rolnych, określenie wartości rynkowej gruntów
rolnych oraz opracowanie ich hipoteki;
• urynkowienie cen produkcji rolnej;
• doskonalenie polityki podatkowej państwa;
• poprawa polityki kredytowej państwa;
• zwiększenie roli państwa w zakresie regulowania gospodarki;
• zwiększenie efektywności produkcji rolnej poprzez produkcję biodiesla z rze�
paku ozimego
• przejście do zarządzania klastrowego w produkcji rolnej
Naszym zdaniem realizacja wymienionych powyżej zadań zapewni sukces
skutecznej reformie rolnej na Ukrainie.
Wn i o sk i
1.Trwająca już 23 lata reforma rolna na Ukrainie nie dała żadnych pozytyw�
nych rezultatów. Na podstawie danych statystycznych można stwierdzić, że
wielkość produkcji rolnej i jej efektywność nie tylko nie wzrosły, ale wręcz
znacznie zmalały.
2.Kierownicy przedsiębiorstw rolnych oraz przedstawiciele struktur władzy nie
byli��������������������������������������������������������������������
w������������������������������������������������������������������
�������������������������������������������������������������������
stanie�����������������������������������������������������������
�����������������������������������������������������������������
szybko����������������������������������������������������
����������������������������������������������������������
dostosowa����������������������������������������
���������������������������������������������������
ć si�������������������������������������
���������������������������������������
ę do���������������������������������
�����������������������������������
nowych��������������������������
��������������������������������
warunk�������������������
�������������������������
����������������
w�����������������
rynkowych�������
����������������
, i����
�����
za�
���
miast skorzystać z mechanizmów rynkowych, doprowadzili oni materialnotechniczną bazę wszystkich form gospodarowania do ruiny.
3.Brak��������������������������������������������������������������
funduszy�����������������������������������������������������
�������������������������������������������������������������
nie�������������������������������������������������
����������������������������������������������������
pozwala�����������������������������������������
������������������������������������������������
przedsi���������������������������������
����������������������������������������
�������������������������������
biorstwom�����������������������
i���������������������
����������������������
gospodarstwom�������
��������������������
na����
������
za�
���
kup nowych maszyn, nawozów mineralnych, pestycydów itp., aby wykonać
Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 8(1/2014)
198
W. W. Halanets, Problemy rozwoju polityki rolnej na Ukrainie w warunkach kryzysu
wszystkie niezbędne prace zgodnie z technologią i w odpowiednim czasie, co
przekłada się na zmniejszenie plonów i wydajności produkcji.
4.Potrzebne są pilne działania w celu poprawy sytuacji.
Bibl i o g r af i a
1. Аграрна реформа в Україні. Монографія. За ред. академіка УААН П. І.
Гайдуцького. – Київ. – 2005 ННЦ ІАЕ.
2. Галанець В. В., Чемерис А. О. Стратегічне управління сільськогосподар�
ським виробництвом у системі державного управління. Монографія. –
Львів: ЛРІДУ НАДУ, 2003. – 160с.
3. Галанець В. В. Державне регулювання аграрного сектора економіки. Мо�
нографія. ЛРІДУ НАДУ. Львів. 2013. – 326 с.
4. Галанець В.В. Державне регулювання аграрного сектора економіки. Ре�
формування системи державного управління та державної служби: тео�
рія і практика: матер. наук.-практ. конф. за міжнар. уч. (22 жовтня 2010
р.): у 2 ч. Ч. 1 / за наук ред. чл.-кор. НАН України В. С. Загорського, доц..
А. В. Ліпенцева. – Львів: ЛРІДУ НАДУ, 2010. – 458с.
5. Статистичний щорічник України за 2010 рік. Київ: ТОВ “Август Трейд”.
2011, – 559с.
6. Сільське господарство України за 2010 рік. Київ: Департамент державної
статистики. 2001, – 826 с.
7. Юрчишин В. В. Аграрна політика в Україні на зламах політичних епох.
Монографія. Київ: Наукова думка. 2009, – 365с.