PRZYSWAJALNE MIKROSKŁADNIKI W GLEBACH DOLINY RZEKI

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T. X X I, Z. 2, W A R S Z A W A 1970
ZDZISŁAW KOCIAŁKOWSKI, WOJCIECH DZIĘCIOŁOWSKI
PRZYSWAJALNE MIKROSKŁADNIKI W GLEBACH DOLINY
RZEKI WAMI (TANZANIA)
Katedra Chemii Rolnej WSR w Poznaniu. Kierownik — prof, dr Z. Tuchołka
Katedra Gleboznawstwa WSR w Poznaniu. Kierownik — prof. dr B. Reimann
WSTĘP
Praca niniejsza jest wycinkiem szerszych badań gleboznawczych,
przeprowadzonych w latach 1964- 1967 nad przydatnością gleb w doli­
nie rzeki Wami do upraw y trzciny cukrowej [2].
Przy planowaniu jakichkolwiek upraw na obszarach tropikalnych na
pierwszy plan wysuwają się właściwości fizyczne gleb, a przede wszyst­
kim ich właściwości wodne oraz możliwość przeprowadzenia nawodnień.
Z tych względów w badaniach gleb w dolinie Wami skoncentrowano się
na tych zagadnieniach. Mają one w tam tejszych warunkach tak istotne
znaczenie, że badania właściwości chemicznych, szczególnie odnoszące się
do zasobności gleb, odsuwane są na plan dalszy. W yjątkiem są badania
zasolenia gleb.
Ze względu na to, że badania zasobności gleb w mikroskładniki nie
wchodziły w uzgodniony plan badań, wyłączono je z opracowania pod­
stawowego.
Jak wynika z literatury, w uprawie trzciny cukrowej występują nie­
kiedy wyraźne niedobory mikroskładników. K i n g i in. [6] podaje, że
na uprawach trzciny cukrowej na glebach szarych i brunatnych, wytwo­
rzonych z granitów, w A ustralii w ystępują niedobory mikroskładników.
Natomiast na glebach laterytow ych tego rodzaju niedoborów nie obser­
wowano.
Na rozwój trzciny cukrowej duży wpływ wywiera bor. Niedobór te­
go składnika powoduje plamistość wodnistą młodych liści oraz kuliste
nar ośla na spodniej stronie blaszki liściowej. Brak boru ham uje rozwój
394
Z. Kociałkowski, W. Dzięciołowski
roślin, a tym samym wpływa na obniżenie plonów. Objawy niedoboru
tego pierw iastka są podobne do objawów występujących przy chlorozie
trzciny cukrowej, zwanej okkdh Ъоепд.
Natomiast niedobór miedzi powoduje słaby rozwój roślin, zwisanie
wierzchołka (droop top) oraz chlorozę blaszek liściowych, która w skraj­
nych przypadkach przechodzi w nekrozy.
U większości roślin uprawnych objawy niedoboru molibdenu w ystę­
pują z reguły na glebach kwaśnych. U trzciny cukrowej objawów tych
nie zaobserwowano, mimo że występowały one wyraźnie u uprawianych
na tych samych kwaśnych glebach roślin cytrusowych i motylkowych.
Niedobór manganu objawia się u trzciny cukrowej podobnie jak brak
żelaza. Niedobory obu tych pierwiastków prowadzą do powstawania pla­
mistej chlorozy, a w skrajnych przypadkach do wystąpienia białych pa­
sów i czerwonobrunatnych nekroz. Objawy braku manganu były znane
na Hawajach pod nazwą pahala blight [4]. Z fragm entarycznych danych
wynika, że zarówno niedobór, jak i toksyczne działanie nadm iaru m an­
ganu powoduje ograniczenie rozwoju trzciny cukrowej. Wynikiem tego
ograniczenia może być spadek plonów bądź całkowite niepowodzenie
uprawy.
W literaturze [4, 6, 10] napotyka się wzmianki o możliwości w ystąpie­
nia niedoborów mikroskładników w glebach wytworzonych z w ietrzeją­
cych in situ skał granitowych. Natomiast skały aluwialne mogą być bar­
dzo zasobne w mikroskładniki. Ze względu na fakt, że zlewnia rzeki Wa­
mi, a przede wszystkim jej część górna i środkowa ma gleby wytworzone
z prekam bryjskich gnejsów i z młodszych granitów, aluwialne pocho­
dzenie przymorskiej części doliny mogło doprowadzić do skomplikowa­
nej i trudnej do przewidzenia sytuacji. Nie bez znaczenia jest tutaj brak
danych porównawczych.
CEL PRACY
Celem pracy było zbadanie zasobności gleb aluwialnych doliny Wami
w przyswajalne formy manganu, cynku, miedzi, boru i molibdenu. Cho­
dziło również o porównanie wyników analitycznych, uzyskanych w dro­
dze oznaczeń ilościowych, z tymczasowymi klasami zasobności zapropo­
nowanymi przez Komisję Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego [12]
dla naszego kraju. Ze względu na to, że przyjęte przez PTG metody eks­
trakcji przysw ajalnych mikroskładników są stosowane także w innych
krajach, dokonywanie tego rodzaju porównań wydaje się interesujące.
Próbę oceny zasobności gleb doliny Wami w mikroskładniki podjęto na
podstawie tych właśnie kryteriów.
Mikroskładniki w glebach Tanzanii
395
METODY BADAŃ
Do badań nad zasobnością w przysw ajalne mikroskładniki wzięto
próby glebowe z 20 profilów rozmieszczonych w dwóch ciągach w po­
przek prawobrzeżnej, szerszej części doliny. Ze względu na to, że trzci­
na cukrowa m a głęboki, silnie rozwinięty system korzeniowy, trzeba by­
ło oznaczyć zasobność gleb nie tylko w poziomach wierzchnich, ale
i w głębiej zalegających.
Prace laboratoryjne przeprowadzono następującym i metodami:
— powietrznie suche próbki glebowe przesiano przez sito o średnicy
oczek 2 mm,
— skład mechaniczny gleby oznaczono metodą Bouyoucosa w profi­
lach 1, 2, 3, 8, 11, 15, 18, 19 i 20 oraz metodą pipetową Köhna w profi­
lach nr 4, 5, 6, 7, 9, 10, 12, 13, 14, 16 i 17,
— węglany oznaczono aparatem Scheiblera,
— odczyn gleb potencjometrycznie w roztworze ln KC1,
— przyswajalne mikroskładniki [12] ekstrahowano następującymi
rozpuszczalnikami: cynk — 0,ln HC1 według W eara-Sommera, miedź —
roztworem rozcieńczonego kwasu azotowego o stężeniu zaproponowanym
przez Westerhoffa, bor — wodą na gorąco według Bergera-Trouga, mo­
libden — buforem szczawianowym o pH 3,3 stosowanym przez Grigga,
mangan — ln siarczanem magnezu z dodatkiem siarczanu sodu o pH 8,0
według Schachtschabela.
Do ilościowych oznaczeń mikroskładników w odpowiednich wycią­
gach glebowych zastosowano następujące odczynniki podstawowe: miedź
— dwuetylodwutiokarbaminian ołowiu, bor — dwuantrimid, molibden —
rodanek amonu, mangan — nadsiarczan amonu. Cynk w wyciągu glebo­
wym oznaczono bezpośrednio za pomocą spektrom etru przeznaczonego
do analizy atomowej absorpcyjnej [9, 11] przy zastosowaniu następują­
cych param etrów: linia spektralna 213 nm, szerokość szczeliny — 0,3 nm,
prąd lampy z katodą wnękową — 10 mA, przepływ powietrza — 4,5 l/min,
zużycie acetylenu 1,5 l/min, płomień utleniający, poziom palnika —
1,5 cm poniżej strum ienia światła. Zakres pomiaru 0,5 - 5,0 M-g/ml Zn.
Stosowana aparatura: spektrofotom etr VSU 1 Zeissa, spektrofotom etr
SP 90 Unicam, peham etr PHM 22 Radiometer.
CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA
Przeznaczony do upraw y trzciny teren wybrano, biorąc pod uwagę
gleby, możliwość nawodnienia oraz dość korzystne usytuowanie pod
względem komunikacyjnym. Teren ten położony jest w ujściowym od­
cinku rzeki Wami (38°45' dług. wsch. i 6° 15' szer. poł.) na wysokości
Z. Kociałkowski, W. Dzięciołowski
396
3 - 5 m n.p.m., w odległości 4 -1 6 km od Oceanu Indyjskiego. Rzeka Wa­
mi bierze początek w rozległej śródgórskiej kotlinie, w której leżą m iej­
scowości Kimamba, Kilosa i Morogoro. Kotlina ta jest wypełniona osa­
dami czwartorzędowymi, a otaczają ją góry zbudowane z prekam bryjskich gnejsów [2]. Rzeka Wami wpływa do Oceanu Indyjskiego między
miejscowościami Bagamoyo (stara stolica Tanganiki) a Sadani.
Rys. 1.
Mapa poglądowa wschodniej części Tanzanii z zaznaczoną lokalizacją
terenu badań
1 — d r o g i g łó w n e , 2 — d r o g i d r u g o r z ę d n e , 3 — lin ie k o le j o w e , 4 — b a d a n y te r e n
Survey map of easter part of Tanzania w ith marked territory of investigations
1 — m a in r o a d s, 2 — s e c o n d a r y ro a d s, 3 — r a ilw a y s , 4 — te r r ito r y in v e s t ig a t e d
Na wybrzeżu Tanzanii panuje klim at tropikalny. Maksymalna śred­
nia roczna tem peratura wynosi 29°C, a minimalna — 24,5°C. Średnie
miesięczne tem peratury ulegają tylko niewielkim wahaniom nie prze­
kraczającym 3 -4 °C . Względna wilgotność powietrza jest tu bardzo wy­
soka i często osiąga 100%. Suma opadów jest znacznie wyższa niż na
sąsiednim płaskowyżu i przekracza 1000 mm rocznie. Charakterystyczną
cechą warunków klimatycznych tego regionu jest występowanie opadów
podczas dwóch pór deszczowych. Pierwsza z nich, dłuższa, trw a od m ar­
ca do czerwca, a druga od listopada do stycznia.
Objęta badaniami powierzchnia położona jest w dolinie rzecznej na
tarasie zalewowej, która, według szczupłych obserwacji i relacji ludności
miejscowej, podlega zalewom co 4 - 5 lat.
N aturalnym zespołem roślinnym na tym terenie jest według G i 11m a n a [3] step dolinowy (valley grassland), a częściowo step zadrzewiony
(wooded grassland). Autor ten celowo unika nazwy sawanna jako nie
sprecyzowanej. Jest to teren pierwotny, zasiedlony przez liczne zwie-
Mikroskładniki w glebach Tanzanii
397
rzęta ze słoniem, żyrafą i hipopotamem włącznie. Teren ten jest równo­
cześnie słabo zaludniony, a jego mieszkańcy utrzym ują się z rolnictwa.
Gleby na badanym obszarze są wytworzone z osadów aluwialnych
na zalewowej terasie rzeki Wami. Według A n d e r s o n a [1] należą one
do młodych gleb aluwialnych (young alluvial soils). W poziomach
wierzchnich gleby te wykazują skład mechaniczny mad ciężkich, w któ­
rych zawartość części spławialnych waha się w granicach 51-70% . Daje
się równocześnie zauważyć prawidłowość, w ystępująca także w osadach
rzecznych naszej strefy, polegająca na tym, że osady o lżejszym skła­
dzie mechanicznym zalegają z reguły bliżej koryta rzeki. Mady ciężkie
w ystępują w całym profilu lub, jak to ma miejsce w profilach 4 i 5, są
podścielone gruboziarnistym piaskiem.
Właściwości chemiczne badanych gleb charakteryzuje z reguły kwaś­
ny odczyn w granicach pH 4,40 - 5,55 oraz spadek zakwaszenia postę­
pujący ze wzrostem głębokości. W glebach tych nie stwierdzono zasole­
nia w stopniu zagrażającym rozwojowi roślin uprawnych.
Gleby doliny Wami odznaczają się głębokim poziomem próchnicznym,
osiągającym w skrajnych przypadkach miąższość 2 m. Zawartość węgla
organicznego jest stosunkowo bardzo niska, od 0,98 do 1,27%. Jedynie
profil 10, leżący już poza doliną rzeki, a wytworzony z glin trzeciorzę­
dowych pochodzenia morskiego, wyróżnia się stosunkowo niewielką miąż­
szością poziomu próchnicznego przy równocześnie dużej zawartości wę­
glanów.
Badane gleby mają charakter pierwotny, a zakłócenia w naturalnym
obiegu składników mogą powodować jedynie dość częste naturalne lub
wzniecane przez nielicznych mieszkańców pożary.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
M a n g a n (tab. 1). Zawartość przyswajalnego (łatwo redukującego)
manganu w analizowanych glebach mieści się w granicach od 23 do
213 ppm (średnio 123 ppm). Wyraźnie niższą zasobność w ten składnik
wykazuje wspomniany już profil 10. We wszystkich odkrywkach wraz
z głębokością zaznacza się spadek zawartości manganu. Ponieważ badane
gleby wykazują w poziomie próchnicznym, a przynajm niej w jego gór­
nej części, odczyn kwaśny w granicach pH w ln KC1 4,90 - 5,55, należało
się spodziewać, że gleby te będą zasobne w mangan. W grę mogą tu
wchodzić i inne zależności, jak na przykład stosunkowo niska zawartość
próchnicy. Leżący już poza doliną profil 10 ma węglany w górnej części
poziomu próchnicznego, co niewątpliwie wpłynęło na zmniejszenie roz­
puszczalności manganu. Szczególnie duże nagromadzenie przyswajalnego
Z. Kociałkowski, W. Dzięciołowski
398
Tabela
Zawartość przysw ajalnych m ikroskładników w g leb a ch
Content o f a v a ila b le m icroelem en ts in s o i l s
Nr
pro­
filu
Pro­
file
No.
Głębokość
w cm
Depth
in cm
CaCO^
Lime
con ten t
%
pH
ln KC1
2
5
4
0 -2 0
110-190
I 9O-25O
25О-ЗОО
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
4 ,9
5 ,5
6 ,4
0 -2 0
20-60
60-100
100-120
120-160
160-200
2 00-220
220-300
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
5 ,4
3
0 -4 0
4 0 -8 0
80-180
180-300
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
4
0 -2 0
20-110
110-160
160-260
260-270
27 О-ЗОО
1
1
20-70
7 0-110
2
5
6
7
8
9
6 ,5
6 ,8
6 ,8
C zą stk i
k o lo id a l­
ne
C o llo id a l
p a r t i­
c le s
%
Zawartość mikroskładników
M icroelem ent con ten t
ppm
Zn
Cu
В
Mo
6
7
8
9
10
8 1 ,1
7 5 ,1
6 3 ,7
9 0 ,4
9 4 ,5
7 5 ,9
163
80
18
18
20
4 ,4
3 ,3
2 ,8
4 ,9
4 ,3
4 ,0
1 1 ,5
1 3 ,3
6 ,8
1 0 ,0
9 ,5
9 ,9
2 ,6
3 ,1
2 ,5
3 ,6
2 ,5
2 ,4
0 ,3 1 0
0 ,2 7 5
0 ,2 9 5
0,2 7 5
0 ,3 7 5
8 8 ,0
8 6 ,5
4 ,7
3 ,4
2 ,6
3,Q
2 ,3
2 ,4
1 ,8
3 ,3
10,3
1 0 ,8
4 ,6
4 ,7
4 ,5
3 ,5
3 ,7
3 ,6
2 ,1
1 ,4
2 ,6
1 ,7
1 ,1
1 ,3
1 ,6
1 ,6
5
Mn
109
0,250
0 ,3 5 0
5 ,4
5 ,5
5 ,3
5Л
5 ,3
5 9 ,3
3 5 ,0
2 5 ,8
2 0 ,5
2 3 ,7
105
71
63
44
55
63
50
43
5,0
5 ,7
5 ,7
5 ,9
6 ,1
8 6 ,7
2 5 ,9
1 6 ,3
9 ,1
6 ,0
43
71
23
18
10
5 ,1
4 ,1
3 ,9
2 ,6
3 ,8
1 2 ,0
4 ,6
3 ,5
2 ,9
2 ,5
1 ,6
1 ,7
2 ,5
1 ,5
1 ,2
0 ,2 0 0
0 ,2 3 0
0 ,1 9 0
0 ,1 1 0
0 ,1 5 0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
4 ,9
6 ,0
6 ,9
6 ,1
6 ,0
5 ,9
7 2 ,0
78 ,
4 0 ,0
1 8 ,0
2 6 ,0
7 ,1
142
50
37
18
23
20
4 ,7
6 ,8
4 ,5
2 ,1
1 ,7
1 ,5
1 1 ,1
1 3 ,5
9 ,1
3 ,1
4 ,2
1 2 ,9
4 ,0
1 ,3
1 ,7
2 ,3
1 ,2
1 ,0
0,4 1 0
0 ,2 5 0
0 ,2 8 0
0,1 7 5
0 ,2 2 0
0,1 3 5
0-2 0
20-120
120-160
180-260
260-320
0 ,0
0 ,0
0 ,0
1 .2
4 ,9
5 ,9
5 ,1
6 ,1
7 ,1
6 7 ,0
8 6 ,1
7 7 ,1
8 7 ,0
5 3 ,4
210
13
71
55
47
8 ,5
3 ,9
6 ,7
5 ,7
4 ,3
1 2 ,4
8 ,3
1 2 ,4
1 3 ,3
8 ,4
2 ,0
1 ,1
1 ,3
1 ,2
1 ,5
0 ,4 0 0
0 ,1 4 5
*0,145
0 ,3 7 5
0 ,3 3 0
0 -2 0
5 ,4
4 ,9
5 ,1
5 ,5
5 ,5
8 3 ,1
7 3 ,6
8 9 ,7
2 9 ,3
2 2 ,6
113
113
74
47
37
3 ,8
2 ,6
3 ,8
3 ,3
2 ,4
12 ,9
12 ,9
1 0 ,5
7 ,8
4,2
2 ,0
1 ,4
1 ,9
1 ,5
1 ,3
0,300
220-280
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 -2 0
2 0-80
80-180
180-260
260-300
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
5 ,6
6 ,1
6 ,5
6 ,3
5 ,9
8 7 ,1
7 4 ,6
6 5 ,1
5 5 ,1
7 3 ,7
103
40
37
40
43
6 ,3
5 ,3
4 ,3
3 ,5
2 ,9
1 1 ,5
1 0 ,8
1 2 ,4
1 4 ,0
1 5 ,2
1 ,8
2 ,6
2 ,3
2 ,3
1 ,9
0 ,2 7 5
0 ,1 8 0
0-20
20-90
90-160
0 ,0
6 ,4
6 ,8
7 3 ,8
7 6 ,2
7 9 ,7
50
7 ,2
1 5 ,6
2 ,1
—
0 ,2 6 0
—
-
—
0 ,9
0,2 6 0
20-90
90-120
120-180
0)0
0 ,5
5 ,1
5,2
52,0
—
—
-
_
160-300
0 ,0
0 ,0
-
76,0
37
4 ,3
11 ,3
0-20
20-70
0 ,0
5 ,0
5 ,9
6 ,4
6 ,7
6 ,0
6 4 ,5
23
76
43
l'l
4 ,3
4 ,9
4 ,3
3 ,8
2 ,3
13,8
15,2
15,5
70-160
160-280
280-300
0,0
0,0
0,2
0,0
68,8
56,6
6 4 ,1
9 ,6
27
1 4 ,6
4 ,9
1 ,1
1 ,3
2 ,5
1 ,8
1 ,5
0,250
0 ,2 9 5
0,2 6 0
0 ,4 0 0
0 ,2 3 0
0 ,2 3 0
0 ,1 8 0
0 ,2 9 5
0 ,2 5 0
0,250
0,250
0,190
0 ,1 1 5
0 ,2 1 0
-
0,2 7 5
0,150
0 ,275
0 ,1 9 0
0 ,2 1 0
1
Mikroskładniki w glebach Tanzanii
-
2
399
-
c .d . t a b e l i 1
1
10
11
12
13
7 ,3
7 ,5
7 ,3
5 ,8
2 4 ,0
5 3 ,9
6 3 ,1
6 9 ,7
18
8
11
43
5 ,9
9 2 ,4
8 8 ,4
3 1 ,8
9 1 ,7
40
55
7 8 ,3
8 4 ,5
3 5 ,1
4 1 ,0
7 0 ,0
8
9
2 ,7
1 ,4
1 ,7
2 ,4
6 ,1
4 ,1
4 ,8
4 ,5
2 ,7
3 ,2
1 2 ,2
2 ,6
1 ,8
3 ,4
4 ,5
1 2 ,0
2 ,9
1 ,5
0,275.
0 ,2 2 5
134
89
47
40
28
5 ,1
3 ,3
2 ,1
2 ,6
3 ,0
1 2 ,9
9 ,1
7 ,7
4 ,6
7 ,1
2 ,5
1 ,5
1 ,2
1 ,3
1 ,3
0 ,4 4 5
0 ,3 7 5
0 ,2 7 5
0 ,2 7 0
0 ,2 5 0
5 ,3
5 ,4
6 3 ,4
7 3 ,2
4 8 ,1
4 0 ,7
1 5 ,0
143
47
50
76
60
7 ,4
3 ,3
2 ,5
2 ,5
1 ,9
1 0 ,0
9 ,6
4 ,7
7 ,8
3 ,6
2 ,1
2 ,7
4 ,0
3 ,6
3 ,8
0 ,3 3 0
0V280
0 ,2 7 5
0 ,2 7 5
0 ,2 7 5
5 ,4
4 ,7
6 ,5
6 ,7
6 ,8
7 ,0
8 2 ,5
8 5 ,1
8 3 ,6
7 6 ,5
7 6 ,8
5 9 ,8
156
156
55
32
40
30
3 ,2
5 ,3
7 ,3
9 ,0
4 ,4
4 ,5
1 1 ,0
1 3 ,7
1 2 ,4
1 4 ,2
1 3 ,3
1 0 ,1
2 ,7
3 ,1
2 ,3
2 ,9
4 ,4
3 ,2
5 ,8
8 8 ,5
9 1 ,7
156
92
3 ,5
3 ,6
1 0 ,1
1 1 ,3
4 ,4
4 ,4
0 -2 0
5 ,1
3 ,7
0 ,5
0 ,0
0 -2 0
2 0-60
60-130
I 3 O-25 O
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 -2 0
20-110
110-160
160-190
I 9O-3 OO
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 -2 0
20 -7 0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
5 ,5
4 ,9
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 -2 0
2 0 -5 0
50-100
_
6,3
6 ,1
5 ,3
5 ,2
5 ,6
6 ,2
6 ,4
5 ,2
92
—
7
_
1 ,0
1 ,0
1 ,0
—
10
0,135
0 ,1 4 5
0 ,3 6 0
0 ,4 2 0
0 ,2 1 0
—
0 ,2 7 5
0,300
0 ,4 1 0
0 ,5 3 0
0 ,5 7 5
0 ,5 1 0
100-160
160-240
240-300
0 ,3
0 -2 0
20 -6 0
6O-I 3O
I 3 O-23 O
23О-25 О
250-280
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
6 ,1
6 ,2
6 ,4
8 5 ,4
7 6 ,6
8 6 ,4
63
84
47
3 ,9
2 ,8
4 ,8
1 4 ,2
1 3 ,7
1 7 ,5
3 ,6
3 ,2
2 ,8
0 ,3 5 0
0 ,3 7 5
0 ,1 5 0
16
О-ЗО
30 -7 0
70-110
110-190
I 9O-3 OO
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
5 ,1
5 ,5
6 ,4
7 ,3
6 ,9
4 4 ,0
4 7 ,2
4 5 ,6
2 0 ,9
4 ,9
160
63
47
23
20
5 ,4
1 ,7
5 ,2
6 ,0
5 ,0
1 0 ,8
8 ,5
1 1 ,0
4 ,5
3 ,5
2 ,1
3 ,6
1 ,7
2 ,7
1 ,9
0 ,3 6 0
0 ,1 5 0
0 ,1 7 0
0 ,1 5 5
0 ,1 2 5
17
0 -2 0
2 0-80
80-150
I 5 O-3OO
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
4 ,4
5 ,6
5 ,9
6 ,3
6 8 ,7
7 8 ,1
8 ,3
8 6 ,2
213
89
43
28
2-, 8
3 ,7
5 ,8
4 ,7
8 ,8
1 0 ,5
2 ,3
1 0 ,8
3 ,6
2 ,6
1 ,2
0 ,9
0 ,4 1 0
0 ,2 4 5
0 ,2 1 0
0 ,1 7 0
18
0 -2 0
2 0-50
50-90
9O-I 5O
150-280
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
5 ,9
5 ,6
5 ,5
5 ,5
6 ,0
5 1 ,0
7 2 ,1
3 5 ,8 .
4 5 ,9
2 5 ,1
138
92
40
32
28
3 ,0
7 ,7
7 ,7
7 ,0
4 ,5
4 ,7
6 ,4
4 ,0
3 ,5
2 ,0
2 ,9
1 ,1
2 ,5
1 ,7
1 ,7
О-ЗО
3 0 -7 0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
5 ,2
5 ,5
5 ,8
5 ,9
6 ,4
6 ,5
92,2
7 ,3
4 ,2
4 ,2
3 ,3
2 ,8
3 ,8
1 4 ,2
1 1 ,1
9 ,6
8 ,0
8 ,2
5 ,7
2 ,3
1 ,6
4 ,4
3 ,1
6 6 ,0
134
126
105
89
71
50
1 ,1
0 ,2 3 0
0 ,2 5 0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
0 ,0
5 ,3
5 ,0
5 ,1
5 ,2
5 6 ,0
5 5 ,1
7 6 ,3
6 3 ,7
163
76
92
113
3 ,5
2 ,3
3 ,7
3 ,7
5 ,2
5 ,2
5 ,3
7 ,6
3 ,0
3 ,0
2 ,0
1 ,9
0 ,1 3 0
0 ,4 8 0
0 ,2 7 5
0 ,1 3 0
15
19
70-110
i
1
110-170
170-220
220-240
20
i
6
70-160
160-300
20-70
160-190
190-260
i
5
3
70-110
14
4
2
0 -2 0
20-50
50-110
П О -190
0 ,2
90,8
8 0 ,0
8 6 ,0
8 0 ,1
79,6
—
0 ,1 3 0
0 ,1 3 0
—
1,7
0 ,1 3 0
0,230
0 ,2 3 0
0 ,1 3 0
0 ,1 3 0
0 ,2 4 5
0 ,2 8 0
0 ,2 5 0
0,310
400
Z. Kociałkowski, W. Dzięciołowski
manganu daje się zauważyć w górnej części poziomu próchnicznego. Zja­
wisko to można, jak się wydaje, przypisać kum ulacji biologicznej w po­
krytych bujną roślinnością pierwotnych glebach strefy równikowej.
Ogólnie wypada zauważyć, że w porównaniu z glebami polskimi gle­
by doliny Wami wykazują na ogół większą zasobność w przyswajalny
mangan.
C y n k . Przysw ajalny cynk w ystępuje w wierzchniej części poziomu
próchnicznego w ilościach od 2,7 do 8,5 ppm (średnio 4,9 ppm). Stosun­
kowo wysoką zawartością cynku na głębokości 0 - 2 0 cm wyróżniają się
profile 5, 8, 13, 19. Wspomniany już profil 10 odznacza się niższą zasob­
nością w przysw ajalny cynk. W rozmieszczeniu profilowym tego pier­
wiastka nie dało się zauważyć wyraźnej prawidłowości.
M i e d ź. Górne części poziomów próchnicznych badanych gleb są za­
sobne w przysw ajalną miedź, której zawartość waha się w granicach
4,7 - 15,6 ppm (średnio 10,3 ppm).
Ze względu na rozmieszczenie miedzi w profilu, badane gleby można
podzielić na dwie wyróżniające się grupy. W profilach 2, 3, 4, 6, 12 i 19
widać wyraźnie nagromadzenie miedzi w górnej części profilu. W pozo­
stałych odkrywkach zawartość przyswajalnej miedzi nie różnicuje się
wraz z głębokością. Tego rodzaju rozmieszczenie miedzi wskazuje na
dużą ruchliwość i migrację tego pierwiastka w głąb profilu w niektó­
rych spośród badanych gleb (odkrywki 1, 5, 7 i 9).
Przy rozpatryw aniu właściwości gleb doliny Wami można zaobser­
wować prostą zależność między zasobnością w miedź a zawartością czę­
ści koloidalnych. Jako przykład tej zależności posłużyć mogą profile
nr 18 i 20.
Niektóre z badanych gleb, jak na przykład odkrywki 4, 7 i 15, wy­
kazują podwyższoną zawartość miedzi w dolnych partiach profilu na głę­
bokościach 2 - 3 m, gdzie zawartość tego składnika dochodzi do 15,5 ppm.
Bo r . Badane gleby zawierają duże ilości przyswajalnego boru.
W górnej części poziomu próchnicznego zawartość boru waha się od 1,4
do 4,4 ppm (średnio 2,5 ppm). Profilowe rozmieszczenie tego pierwiastka
nie wykazuje wyraźnej prawidłowości. W szeregu profilów zaznacza się
nagromadzenie przyswajalnych form tego składnika w górnych pozio­
mach gleby (0 - 60 cm) (tab. 1). Zjawisko to można prawdopodobnie przy­
pisać kum ulacji biologicznej. Trzeba mieć jednak na uwadze fakt, że po­
wyższy obraz może być zacierany przez okresowe zalewy, które, jak
wspomniano, w ystępują aktualnie na badanym terenie. Na podkreślenie
zasługuje stosunkowo wysoka zawartość przyswajalnego boru na głębo­
kości 0 - 6 0 cm w profilu 15. W profilu tym zaznacza się ponadto nie­
znaczny spadek tego pierw iastka wraz z głębokością. Gleby reprezento-
Mikroskładniki w glebach Tanzanii
401
wane przez profil 15 mają bardzo ciężki skład mechaniczny, co sugeruje
istnienie pewnej zależności między zawartością części koloidalnych a za­
sobnością w przysw ajalny bor. W pozostałych profilach tego rodzaju za­
leżność nie zaznacza się wyraźnie.
M o l i b d e n . Wszystkie zbadane profile gleb z doliny Wami mają
podobne profilowe rozmieszczenie molibdenu. Niewielkie różnice, jakie
zaobserwowano, polegają na obniżonej zasobności w ten składnik gór­
nych partii poziomu próchnicznego, jak to ma miejsce w profilach 10,
15, 18 i 20. Zawartość przyswajalnego molibdenu w górnej części pozio­
mu akumulacyjnego waha się w badanych glebach w granicach 0,130 0,445 ppm (średnio 0,279 ppm).
W dostępnej literaturze nie znaleziono danych opartych na szerszym
m ateriale badawczym odnośnie zawartości tego pierw iastka (podobnie
zresztą jak i odnośnie zawartości manganu) w różnych typach i rodza­
jach gleb tropikalnych. W stosunku do gleb polskich gleby doliny Wa­
mi zawierają kilkakrotnie więcej tego składnika. Uwidacznia się także
różnica w profilowym rozmieszczeniu molibdenu.
Pewien wpływ na rozpuszczalność związków molibdenu może mieć od­
czyn gleby związany głównie z obecnością węglanów. Jednakże w przy­
padku omawianych gleb nie da się wytłumaczyć różnic w zawartości
przyswajalnego molibdenu odczynem gleby. Współczynniki molibdeno­
we gleb najzasobniejszych — klasa I (tab. 2, profile 2, 5, 6, 7, 10, 16 i 17)
nie są zbyt wysokie. Nie zachodzi więc obawa wystąpienia toksycznego
oddziaływania tego pierwiastka.
DYSKUSJA
W świetle uzyskanych m ateriałów analitycznych, jak również na pod­
stawie literatury, skład chemiczny gleb tropikalnych, rozpatrywany
z punktu widzenia zasobności w przyswajalne składniki, znacznie się
różni od składu chemicznego gleb naszej strefy. Wynika to z odmien­
nych warunków fizjograficznych, które kształtowały specyficzny układ
czynników glebotwórczych.
Zawartość mikroskładników, ich form przyswajalnych w glebach
tropikalnych, a zwłaszcza afrykańskich, ma pewne cechy wspólne z gle­
bami polodowcowymi naszej strefy. Wskazują na to zarówno fragm en­
taryczne dane z literatury, jak i wycinkowe badania własne.
Zgodnie z tym co wiadomo o występowaniu manganu w glebach
kwaśnych należało oczekiwać, że gleby doliny Wami będą w ten skład-
402
Z. Kociałkowski, W. Dzięciołowski
nik zasobne. Przewidywania te potwierdziły wykonane oznaczenia. Nie­
mniej górna granica zasobności, sięgająca 210 i 213 ppm, występująca
jedynie w dwóch profilach, nie stw arza niebezpieczeństwa toksycznego
oddziaływania tego składnika.
Na podstawie danych z literatu ry [5] zasobność gleb tropikalnych
i subtropikalnych w przyswajalny cynk przedstawia się następująco: bli­
żej nieokreślone gleby Appalachów i Równiny Nadatlantyckiej zawie­
rają od 0 do 14 ppm. Również nie opisane bliżej gleby z Illinois mają
od 1,5 do 9,5 ppm cynku. Gleby z Wisconsin zawierały od 0,8 do 19 ppm,
a gleby z Indii Wschodnich od 0,5 do 6 ppm tego pierwiastka. Zasob­
ność gleb doliny Wami w przysw ajalny cynk mieści się w przytoczonych
zakresach i najbliższa jest zasobność gleb Indii Wschodnich. Na pod­
kreślenie zasługuje fakt, iż zasobność badanych gleb w przysw ajalny
cynk jest mniej więcej tego samego rzędu, co przeciętna zasobność gleb
polskich. Zasobność gleb doliny Wami w przysw ajalny bor (tab. 2) jest
bardzo wysoka, kilkakrotnie wyższa w porównaniu z glebami naszej
strefy. Podobnie wysokie zawartości boru miały gleby badane przez
H a s a [13], a mianowicie od 0,28 do 2,55 ppm. Na glebach tych rośliny
awokado (Persea Americana — smaczliwka) ginęły pod wpływem nawo­
żenia borem. Duża zasobność badanych gleb w przysw ajalny bor może
łączyć się z genezą ich skał macierzystych. Jak podają L i b k i n d
i A l i c h a n o w a [8], skały osadowe, a szczególnie skały pochodzenia
morskiego z reguły odznaczają się wysoką zawartością boru. W przy­
padku doliny Wami, gdzie w ystępują gleby, które mogły powstać przy
częściowym udziale wód morskich, duże nagromadzenie boru da się
w ten sposób wyjaśnić.
Zasobność badanych gleb w przysw ajalną miedź jest również dość
wysoka. W porównaniu z glebami egipskimi [7] jest ona z reguły wyż­
sza. Gleby naszej strefy odznaczają się tym samym rzędem zasobności,
co niektóre egipskie gleby ilaste.
W literaturze [4, 6] podaje się, że gleby tropikalne są na ogół zasob­
ne w miedź. Wyniki uzyskane z badań przeprowadzonych nad glebami
doliny Wami potwierdziły ten pogląd. Na szczególne podkreślenie za­
sługuje szczególnie wysoka zawartość przyswajalnych form miedzi oraz
charakter profilowego rozmieszczenia tego składnika. Niektóre profile
(4, 7, 15, tab. 1) w ykazują największą zawartość miedzi w poziomie
skały macierzystej. Dowodzić to może wyjątkowo dużej ruchliwości tego
pierwiastka w profilu lub może być związane ze specyficzną genezą ska­
ły macierzystej.
Według szczupłych danych z literatury niedobory molibdenu poja­
wiają się w glebach kwaśnych [4]. Gleby doliny Wami (z w yjątkiem pro­
filu 10) wykazują w górnych poziomach odczyn kwaśny w granicach
Mikroskładniki w glebach Tanzanii
403
pH w ln KC1 od 4,4 do 6,4. Gleby te nie wykazują jednak niedoboru
molibdenu. Zawartość tego składnika na głębokości 0 - 4 0 cm utrzym uje
się w granicach 0,130 - 0,445 ppm (tab. 1). Pod względem profilowego
rozmieszczenia molibdenu da się wyróżnić wśród badanych gleb dwie
oddzielne grupy. Grupa pierwsza obejmuje profile 2, 3, 4, 7, 12, 13, 16
i 17, odznaczające się większą zawartością molibdenu, pochodzącą praw ­
dopodobnie z kum ulacji biologicznej i związaną z wysokim udziałem
frakcji koloidalnej. Druga grupa obejmuje gleby, w których nie da się
wyraźnie wyróżnić jakichkolwiek prawidłowości w profilowym rozmiesz­
czeniu przyswajalnego molibdenu.
Tabela
2
Frooentowy u d zia ł gle b w p o szczeg ó ln y ch k la sa c h
za scb n o sci w m ik ro sk ła d n ik i w w arstw ie O - 20 cm
bercent age o f s o i l s in p a r tic u la r m icroelem ent
abundance c la s s e s in th e 0 -2 0 cm la y e r
K lasa
C la ss
Zn
Cu
В
Uo
90
55
100
100
55
11
5
40
-
-
45
III
5
5
-
-
-
I
1
i
i
1
i
Mn
W celu przeprowadzenia ogólnej oceny zasobności badanych gleb
w mikroskładniki w 20-centymetrowej warstwie, zestawiono oznaczenia
zasobności wszystkich 20 odkrywek (tab. 2). Jak z niej widać, badane
gleby są zasobne w miedź i bor. Wszystkie należą do pierwszej lasy za­
sobności. Jeśli chodzi o mangan, to 90% analizowanych gleb należy rów­
nież do klasy I. Inaczej przedstawia się zasobność gleb doliny Wami
w przysw ajalny cynk i molibden. Do pierwszej klasy zasobności kw ali­
fikuje się 55% próbek.
Jakkolwiek przytoczone badania nie były przeprowadzone na ściśle
określonym pod względem powierzchni obszarze, to jednak zestawienie
klas zasobności (tab. 2 i 3) orientuje ogólnie o stosunkach zaopatrzenia
gleb w poszczególne mikroskładniki. Na tej podstawie można powiedzieć,
że gleby te są na ogół zasobne we wszystkie badane mikroskładniki.
Pew na ich część (ok. 5%) wykazuje jednak mniejszą zasobność w m an­
gan i cynk.
Gdyby przyjęte u nas klasy zasobności (zastosowane w tej pracy)
odnieść do gleb aluwialnych obszaru tropikalnego, to można by uważać,
że niedobory manganu i cynku w ystępują tam tylko w nielicznych
glebach.
Z. Kociałkowski, W. Dzięciołowski
404
Tabela
3
Wycena z a so b n o śc i g le b w p rzysw ajalne m ik rosk ład n ik i * /
E stim a tio n o f s o i l s abundance in a v a ila b le m icroelem en ts
ITr
p r o f i­
lu
P r o f i­
le
No.
Głębo­
kośćDepth
cm
1
0 -2 0
20-70
163
109
I
I
4 ,4
3 ,3
II
II
1 1 ,5
1 3 ,3
I
I
2 ,6
3 ,1
i
i
2
0 -2 0
2 0-60
105
71
I
I
4 ,7
3 ,4
II
II
1 0 ,3
1 0 ,8
I
I
!
3
0 -4 0
40-80
43
71
T
X
5Д
4 ,1
I
II
1 2 ,0
4 ,6
0 -2 0
20-110
142
50
I
I
6 ,8
4 ,5
I
II
0 -2 0
20-120
210
23
T
III
8 ,5
3 ,9
20-90
0-2 0
113
113
I
I
0-2 0
20-80
101
40
8
0 -2 0
9
0-2 0
20-70
10
0 -2 0
20-70
i
4
5
6
7
bIn
Zn
k la s a
c la s s
ppm
k la s a
c la s s
в
Cu
k la s a
c la s s
Mo
k la s a
c la s s
k la s a
c la s s
ppm
**/
I
I
0 ,3 1 0
0,2 7 5
8 ,0
8 ,3
II
I
2 ,1
1 ,4
I
I
0 ,3 5 0
0,250
8 ,9
7 ,6
I
II
I
I
1 ,6
1 ,7
I
I
0 ,2 0 0
7 ,0
8 ,0
II
II
1 1 ,1
1 3 ,3
4 ,0
1 ,3
I
I
0 ,4 1 0
I
0,250
9 ,1
8 ,5
I
I
I
II
1 2 ,4
8 ,3
I
2 ,0
1 ,1
I
I
0 ,4 0 0
0 ,1 4 5
8 ,9
7 ,3
I
II
3 ,8
2 ,6
II
II
1 2 ,9
1 2 ,9
I
I
2 ,0
1 ,4
I
I
0,300
0 ,2 9 5
8 ,4
7 ,8
I
i:
I
III
6 .3
5 .3
I
I
1 1 ,5
1 0 ,8
I
1 ,8
2 ,6
I
I
0 ,2 7 5
0 ,1 8 0
8 ,3
7 ,9
ii
50
I
7 ,2
I
1 5 ,6
2 ,1
I
0 ,2 6 0
9 ,0
i
23
76
II
I
4 ,3
4 ,9
II
II
1 3 ,8
1 5 ,2
I
I
1 ,1
1 ,3
I
I
0 ,2 7 5
0 ,1 5 0
7 ,7
7 ,4
ii
ii
18
8
III
III
2 ,7
1 .4
III
III
6 ,1
4 ,1
I
2 ,7
1 ,0
I
I
0 ,1 3 5
0 ,1 4 5
8 ,6
8 ,7
j.
2 ,6
I
0 ,2 1 0
8 ,0
ii
0 ,4 4 5
0,3 7 5
9 ,6
8 ,9
i
i
ppm
ppm
ppm
0,230
i
i
11
0 -2 0
92
I
3 ,2
II
1 2 ,2
I
12
0-2 0
20-110
.134
5 ,1
3 ,3
I
II
1 2 ,9
9 ,1
I
89
I
I
X
2 ,5
1 ,5
I
I
0 -20
2 0 -7 0
143
47
I
I
7 ,4
3 ,3
I
II
1 0 ,0
9 ,6
I
I
2 ,1
2 ,7
I
I
0 ,3 3 0
0 ,2 8 0
8 ,8
7 ,8
ii
14
0 -2 0
20-50
156
156
I
I
3 ,2
5 ,3
I
I
1 1 ,0
1 3 ,7
T
Ï
2 ,7
3 ,1
I
I
0 ,2 7 5
8 ,1
7 ,8
ii
ii
15
0-2 0
20-60
156
92
I
I
3 ,5
3 ,6
II
II
1 0 ,1
1 1 ,3
I
I
4 ,4
4 ,4
I
I
0,130
0 ,1 3 0
7 ,1
7 ,1
ii
ii
0 -3 0
160
63
I
I
5 ,4
1 ,7
I
III
1 0 .8
8 ,5
I
I
2 ,1
3 ,6
I
I
0 ,3 6 0
0 ,1 5 0
8 ,7
7 ,0
i
30-70
0 -2 0
213
2 ,8
II
II
8 ,8
I
I
0 ,4 1 6
0 ,2 4 5
8 ,5
T
1 0 ,5
3 .6
2 .6
8 ,0
II
II
I
4 ,7
6 ,4
I
I
2 ,9
1 ,1
I
I
0,130
II
II
13
16
17
18
20—SO
0 -2 0
89
T
3 ,7
133
3 ,0
0,300
i
ii
192
I
I
0 ,2 3 0
7 ,1
7 ,9
19
0 -3 0
3 0 -7 0
134
126*
J.
I
7 ,3
4 ,2
I
II
1 4 ,2
1 1 ,1
I
I
2 ,3
1 ,6
I
I
0 ,2 4 5
7 ,6
8 ,3
II
I
20
0 -2 0
20-50
163 !
I
■L
3 ,5
2 ,3
II
II
5 ,2
5 ,2
I
I
3 ,0
I
I
0,130
3 .0
6 ,6
9 ,8
II
I
20-50
76 i
7 ,7
0 ,2 8 0
0 ,4 8 0
1
K lasa z a s o b n o ś c i:- Abundance c la s h e s :
I dobra - good* I I ś r e d n ia - medium* I I I z ła /u b o g a /
low
V Wyceny dokcnsno według k la s za so b n o ści p r z y ję ty c h w P o lsc e / 1 2 /
xhe e stim a tio n was c a r r ie d cu t accord in g t o th e abundance c la s s e s v a lid ^n Poland / 1 2 /
■“-*/ Liczbowy v;skaż nil: molibdenowy g le b y - pH + 10 x ppm Llo
Ivomerical molybdenum ir.:.-эх o f s o i l - pH + 10 x ppm Mo
Mikroskładniki w glebach Tanzanii
405
WNIOSKI
1. Gleby w dolinie Wami są glebami pierwotnym i, wytworzonymi ze
skał pochodzenia alu wialń ego w klimacie tropikalnym i odznaczają się
ciężkim składem mechanicznym.
2. Zawartość przyswajalnego manganu jest w tych glebach stosun­
kowo wysoka. Zaznacza się kum ulacja tego pierwiastka w górnych par­
tiach profilu glebowego, a wraz z głębokością zaznacza się dość równo­
m ierny spadek.
3. W większości profilów wraz z głębokością zachodzi spadek zawar­
tości cynku, jakkolwiek w niektórych profilach daje się obserwować nie­
równomierne jego rozmieszczenie.
4. Występowanie rozpuszczalnych form miedzi nie wykazuje w y­
raźnych prawidłowości, jakkolwiek jest ono w poszczególnych profilach
i warstwach zróżnicowane. Wyęlaje się, że zawartość miedzi jest zwią­
zana z wysokim udziałem frakcji koloidanej.
5. Badane gleby zaw ierają duże ilości boru. Zawartość tego skład­
nika nie różnicuje się wyraźnie w profilu. Pewne nagromadzenie tego
pierw iastka zaznacza się w górnej części poziomu akumulacyjnego.
6. Pod względem zasobności w molibden gleby doliny Wami można
podzielić na dwie grupy. G rupa pierwsza obejmuje gleby o zaznaczają­
cym się spadku tego pierw iastka z głębokością, a grupa druga obejmuje
gleby nie wykazujące żadnej prawidłowości w rozmieszczeniu w pro­
filu tego składnika.
7. W odróżnieniu od gleb naszej strefy gleby doliny Wami odzna­
czają się wysoką zawartością miedzi i boru, przy czym w większości
przypadków wysoka koncentracja tych mikroskładników utrzym uje się
w całej miąższości profilu. Wskazywać to może na dużą ruchliwość obu
tych pierwiastków.
8. Badane gleby wykazały wysoką zasobność w poszczególne mikro­
składniki, a przede wszystkim w miedź, bor i mangan.
9. Na podstawie uzyskanych wyników oraz na podstawie literatury
dotyczącej wymagań pokarmowych trzciny cukrowej należy przyjąć, że
gleby w dolinie rzeki Wami są dostatecznie zasobne w mikroskładniki,
jak również i to, że nie w ystępują one w koncentracjach toksycznych
dla tej rośliny.
LITERATURA
[1] A n d e r s o n B .: Soils of Tanganyika. Ministry of Agriculture, Bull. 16, 1963,
Dar es Salaam.
[2 ] D z i ę c i o ł o w s k i W .: Badania gleb przeznaczonych pod uprawę trzciny cu­
krowej w Tanganice. Rocz. WSR Pozn., 30, 1965, s. 93 - 100.
Z. Kociałkowski, W. Dzięciołowski
406
[3] G i 11 m a n C. : A vegetation-types of Tanganyika territory. Am. Geogr. Soc.,
Nowy Jork 1949.
[4] H u m b e r t R. P.: The growing of sugar cane. Elsevier Publ. Comp., Amster­
dam 1963.
[5] К a n e h i г о Y., S h e r m a n G. D. : Distribution of total and 0,1 normal hydro­
chloric acid-extractable zinc in Hawaiian soils profiles. Soil Sei. Soc. Amer.
Proc., » 1, 3, 1967, s. 394-399.
[61 K i n g N. J., M o n g o m e r y R. W., H u g h e s G. G.: Manual of cane grow­
ing. Amer. Elsevier Publ. С отр., Nowy Jork 1965.
[7] K i c k H.: Über der Nährstoffgehalt einigere egyptischer
Böden. Z. Pflan­
zenernähr. Düng. Bodenk., 100, 1963, s. 102 - 114.
[8 ] L i b к i n d I. M., A l i c h a n o w a О. I.: Kartoschema wałowogo bora w poczwach Tadżikistana. Dokł. AN Tadżik. SSR, 11, 1968, 7, s. 55 - 58.
[9] Mc B r i d e C. H. : Determination of nutrients in fertilizers by atomic absorp­
tion spectrophotometry. J.A.O.A.C., 48, 1965, s. 406 - 412.
[10] O c h s e J. J., S o u l e M. J. Jr., D i j k m a n M. J., W e h l b u r g C.: Tropical
and subtropical agriculture. The Macmillan Com., Nowy Jork 1961.
[11] P a w i u к S.: Soil analyses by atomic absorption spectrophotometry. Atomic
Absorption Newsletter, 6 , 3, 1967, s. 53 - 56.
[12] Praca zbiorowa: Metody oznaczania dostępnych mikroelem entów w glebach
(projekt). PTG, Warszawa 1966.
[13] T a n a k a H., Y a t a z a w a M., J y e r J. G.: Supply of elem ents in nursery
soils of Wisconsin. Soil Sei. and Plant Nutrition, 13, 1 , 1967, s. 31 - 35.
3 . К О Ц И А Л К О В С К И , В . Д ЗЕ Н Ц И О Л О В С К И
УСВОЯЕМЫЕ МИКРОЭЛЕМЕНТЫ В ПОЧВОХ ДОЛИНЫ Р. ВАМИ
(ТАНЗАНИЯ)
К аф едра
А грохим ии
и
К аф едра
П очвоведения, В ы сш ая
в г. П о зн а н ь
С е л ь с к о х о зя й с т в е н н а я
Ш к ол а
Р е з юм е
В труде обсуждена обеспеченность почв залегающих в долине нижнего
течения р. Вами (Танзания) следующими микроэлементами: марганец, цинк,
медь, бор и молибден. Исследования составляли побочную проблему при вы­
яснении возможности закладки на этой территории культуры (плантации) са­
харного тростнка. Первобытные почвы долины Вами аллювиального проис­
хождения имеют очень тяжелый механический состав.
В результате проведенных испытаний установлено, что исследованные
почвы отличаются высоким, по сравнении с почвами нашей зоны, содержанием
меди и бора. В большей части исследованных почв высокая концентрация меди
и бора выступает в целом профиле.
В итоге исследований оказалось, что эти почвы в достаточной степени
обеспечены микроэлементами, однако нет в них избыточно высокой (токсичес­
кой) концентрации названных элементов.
Mikroskładniki w glebach Tanzanii
407
Z. K O C IA Ł K O W S K I, W. D Z IĘ C IO Ł O W S K I
AVAILABLE MICROELEMENTS IN SOILS OF THE WAMI RIVER VALLEY
(TANZANIA)
D e p a r tm e n t o f A g r ic u ltu r a l C h e m is tr y D e p a r tm e n t o f P e d o lo g y
C o lle g e o f A g r ic u ltu r e in P o z n a ń
S u mma r y
Occurrence of available trace elements: manganese, zinc, copper, boron and
molybdenum in soils of the deltaic sector of the Wami .river valley (Tanzania) is
in the paper. The respective investigations were carried out within the frames of
wider work on possibility of establishing sugar cane plantation on the territory
in question. Original soils in the Wami river valley constitute alluvial formations
of very heavy m echanical composition.
It has been proved on the basis of the «investigations that the soils examined
contain a high copper and boron content as compared with the soils of ourgeographic zone. In most soils investigated a high copper and boron concentration in the
whole soil profile has been found.
The investigations have shown that soils in question have a sufficient content
of microelements. They do not contain too high (toxic) concentration of this ele­
ments was observed, either.
Adres
dr Zdzisław Kociałkowski
Katedra Chemii Rolnej WSR
Poznań, Wojska Polskiego 7lf
doc. dr Wojciech Dzięciołowski
Katedra Gleboznawstwa WSR
Poznań, Mazowiecka 42
Wpłynęło do PTG w październiku 1969 r.