6. Izabela Olma – Instrument, który zawsze mamy przy sobie

6. Izabela Olma – Instrument, który zawsze mamy przy sobie

Izabela Olma
Wieloletnia nauczycielka Państwowej Ogólnokształcącej
Szkoły Muzycznej w Bielsku-Białej. Na przestrzeni 32 lat
pracy w tej szkole uczyła przedmiotów ogólnomuzycznych,
jak również była akompaniatorem w klasie instrumentów
smyczkowych (skrzypce, altówka, kontrabas) oraz dętych
(flet i saksofon). Nie boi się nowych zadań – stąd udział
w pilotażu programu nauczania w zakresie przedmiotu
kształcenie słuchu i audycje muzyczne.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Odznaczona Medalem Złotym za Długoletnią Służbę.
1
Izabela Olma
POSM I i II stopnia im. Stanisława Moniuszki w Bielsku-Białej
Instrument, który zawsze mamy przy sobie – cykl lekcji kształcenia słuchu
i audycji muzycznych omawiających problematykę związaną z głosem
ludzkim
Ćwiczenia melodyczne i rytmiczne, analiza elementów dzieła muzycznego, kształtowanie
umiejętności świadomego słuchania utworów muzycznych, takt ósemkowy 6/8.
W scenariuszach lekcji wykorzystane zostały ćwiczenia z Solfeżu elementarnego Marii
Wacholc dla klasy IV szkoły muzycznej I stopnia oraz Dyktand elementarnych Marii
Ćwiklińskiej i Małgorzaty Rogozińskiej dla klasy IV szkoły muzycznej I stopnia.
Propozycja 1
Sopran, sopran koloraturowy, alt. Utrwalenie tonacji D-dur, trójdźwięk toniczny
(durowy), dyktando uzupełnianka, dwugłos melodyczno-rytmiczny, dwugłos melodyczny z ostinatem rytmicznym.
Jest taki instrument na świecie,
Dostępny nawet dla dzieci.
Wygrywa wszystkie melodie
Najładniej, najłagodniej.
Gdy nutki wpadną do ucha,
On ucha bardzo się słucha.
Bo najgrzeczniejszy jest przecież,
Słucha się w zimie i w lecie,
W upał i gdy deszcz leje,
On wtedy nawet się śmieje!
Chodzi wraz z tobą wszędzie
I już tak zawsze będzie.
Nawet za złota trzos
Nie zniknie — bo to TWÓJ GŁOS.
Więc gdy jest ci nudno, nie ziewaj.
Pamiętaj o nim — zaśpiewaj!
On się natychmiast odezwie
I zagra czysto i pewnie.
Opowie ci zaraz radośnie
Na przykład o słonku lub wiośnie.
Bo lubi i dobrze zna cię,
Twój wierny, dźwięczny przyjaciel.
© Centrum Edukacji Artystycznej
a) Pogadanka na temat instrumentów i głosów ludzkich, wiersz Wojciecha Próchniewicza
Najlepszy instrument:
2
b) Wysłuchanie fragmentu utworu Memory (Pamięć) z musicalu Koty Trevora Nunna i
Andrew Lloyda Webbera:
analiza elementów dzieła muzycznego (metrum, tonacja, rodzaj melodii),
co to jest musical?,
określenie rodzaju głosu ludzkiego wykonującego utwór,
dyktando-uzupełnianka.
c) Wysłuchanie fragmentu Stabat Mater dolorosa Giovanniego Battisty Pergolesiego jako
przykładu na brzmienie altu.
d) Ćwiczenia solfeżowe z podręcznika Marii Wacholc Solfeż elementarny dla klasy IV:
śpiewanie gamy D-dur z taktowaniem oraz jej półtonów i triady,
realizacja ćwiczenia nr 36 opartego na trójdźwięku tonicznym (durowym),
wykonanie z podziałem na grupy – śpiewającą i wykonującą rytm,
realizacja ćwiczenia nr 39 opartego na trójdźwięku tonicznym (durowym),
wykonanie z podziałem na trzy grupy – śpiewającą w dwugłosie i realizującą
ostinato rytmiczne.
e) Wysłuchanie pieśni Juliusa Benedicta Karnawał wenecki w wykonaniu Bogny Sokorskiej:
analiza elementów dzieła muzycznego (pojęcie „melodyka ornamentalna”),
porównanie tego głosu do dwóch słyszanych wcześniej,
określenie „sopran koloraturowy”.
f) Zadanie domowe: Znajdź w serwisie internetowym YouTube utwory wykonywane przez
sopran koloraturowy, sopran i alt i wysłuchaj ich.
Tenor, baryton, bas. Co to jest opera? Rozpoznawanie i określanie tercji w słyszanym
fragmencie muzycznym. Analiza elementów dzieła muzycznego, dyktando pamięciowe
w kluczu basowym, dyktando rytmiczne – układanka, kształtowanie umiejętności
szybkiego spostrzegania i analizy wzrokowej zapisu nutowego.
a) Wysłuchanie arii La donna è mobile z opery Rigoletto Giuseppe Verdiego:
analiza elementów dzieła muzycznego,
określenie rodzaju głosu, który śpiewa arię (tenor),
co to jest opera? – pogadanka,
ponowne wysłuchanie pierwszych ośmiu taktów arii; rozpoznanie i określenie
rozmiaru tercji (tylko w partii głosu),
© Centrum Edukacji Artystycznej
Propozycja 2
3
analiza wzrokowa partytury (t. 11–26) – zakreślenie rozpoznanych tercji.
Partytura utworu dostępna jest w IMSLP – Petrucci Music Library [http://imslp.org/wiki/Rigoletto_(Verdi,_Giuseppe)].
b) Wysłuchanie Arii torreadora z opery Carmen Georgesa Bizeta:
określenie rodzaju głosu wykonującego tę arię (baryton),
analiza elementów dzieła muzycznego,
ustalenie metrum i taktu (4/4),
8-taktowe dyktando rytmiczne – układanka.
c) Wysłuchanie arii Skołuby z opery Straszny dwór Stanisława Moniuszki:
określenie rodzaju głosu wykonującego arię (bas),
analiza elementów dzieła muzycznego,
ustalenie tonacji (F-dur) oraz metrum,
zaśpiewanie triady w gamie F-dur,
4-taktowe dyktando pamięciowe w kluczu basowym.
d) Zadanie domowe: Wyszukaj w Internecie podane nazwiska i napisz, jakimi głosami
śpiewają: Bernard Ładysz, Jan Kiepura, Wiesław Ochman, Kurt Moll, Enrico Caruso,
Kazimierz Kowalski, Benjamin Luxon, Marcin Bronikowski.
Śpiew chóralny, rodzaje chórów. Zaprezentowanie przez uczniów utworu z repertuaru
szkolnego chóru. Gama molowa harmoniczna – utrwalenie, interwały gamowłaściwe
w gamie molowej harmonicznej (e-moll) – intonowanie i określanie. Analiza elementów
dzieła muzycznego, dyktando rytmiczne, dyktando-układanka, ćwiczenie solfeżowe
jednogłosowe z towarzyszeniem fortepianu.
a) Rozpoznawanie rodzajów chórów na podstawie wysłuchanych utworów:
zaśpiewanie przez dzieci utworu z repertuaru chóru szkolnego – chór dziecięcy,
Stanisław Moniuszko, Przylecieli sokołowie – chór męski i dziecięcy,
© Centrum Edukacji Artystycznej
Propozycja 3
4
Mikołaj Gomółka, Kleszczmy rękoma – chór żeński,
Wolfgang Amadeusz Mozart, Kyrie z Requiem d-moll KV 626 – chór mieszany,
Orlando di Lasso, Echo – ile chórów śpiewa ten utwór?
b) Wspólne ustalenie ilości i rodzajów głosów wchodzących w skład poszczególnych
chórów.
c) Zapis rytmu pierwszych czterech taktów pieśni Stanisława Moniuszki Przylecieli
sokołowie.
d) Śpiewanie a vista solmizacją górnego głosu ćwiczenia nr 24 (M. Wacholc, Solfeż
elementarny dla klasy IV) z towarzyszeniem fortepianu:
ustalenie tonacji (e-moll harmoniczna), zaśpiewanie gamy e-moll harmonicznej
z triadą,
intonowanie i określanie interwałów gamowłaściwych,
określanie interwałów harmonicznych w tekście ćwiczenia solfeżowego.
e) Dyktando-układanka (M. Wacholc, Dyktanda elementarne dla klasy IV, dyktando nr 210
– Robert Schumann, Erstes Grün op. 35 nr 4):
jaki głos śpiewa ten utwór?,
ustalenie tonacji i pierwszego interwału w melodii,
zapisanie taktów w prawidłowej kolejności,
określenie stopni gamy, znalezienie trójdźwięku tonicznego.
Utrwalenie wiadomości o głosach ludzkich: określanie na podstawie wysłuchanych
przykładów muzycznych, jaki głos lub jakie głosy je wykonują oraz określanie na
podstawie tekstu muzycznego, jakie głosy mogą je wykonywać, zapis w formie tabeli
skal poszczególnych głosów; tworzenie własnych rytmów w takcie 6/8 i realizowanie ich
na zasadzie „głuchego telefonu rytmicznego”.
a) Wysłuchanie utworów:
Giuseppe Verdi – Chór niewolników z opery Nabucco
Jerry Bock, Joseph Stein, Sheldon Harnick – If I were a rich man (Gdybym był bogaty)
z musicalu Skrzypek na dachu (tenor)
Giacomo Puccini – Aria O mio bambino caro z opery Gianni Schicchi (sopran)
Fryderyk Chopin – Preludium e-moll op. 28 nr 4 w wykonaniu grupy Novi Singers
© Centrum Edukacji Artystycznej
Propozycja 4
5
rozpoznanie rodzaju głosu ludzkiego (głosów ludzkich),
analiza elementów dzieła muzycznego (tempo, tonacja – dur czy moll, rodzaj
melodyki, dynamika)
b) Określenie na podstawie analizy wzrokowej tekstu nutowego, jakie głosy mogłyby go
wykonać:
wysłuchanie pieśni Złota rybka Stanisława Moniuszki (np. w wykonaniu Marty
Złotnickiej i Edyty Piwowarczyk); ustalenie rodzaju głosu,
wykonanie ze słowami pieśni Złota rybka z towarzyszeniem fortepianu (ćwiczenie
nr 50 w Solfeżu elementarnym dla klasy IV M. Wacholc).
c) Rozmieszczenie skal poszczególnych głosów na klawiaturze.
Sopran
Alt
Tenor
d) Tworzenie własnych rytmów w takcie ósemkowym 6/8 i realizowanie ich na zasadzie
„głuchego telefonu rytmicznego”.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Bas
6
Utwory wykorzystane na lekcji:
© Centrum Edukacji Artystycznej
1. Trevor Nunn, Andrew Lloyd Webber – Memory (Pamięć) z musicalu Koty [tyt. oryg.
Cats]
2. Giovanni Battista Pergolesi – Stabat Mater dolorosa (fragment)
3. Julius Benedict – Karnawał wenecki
4. Giuseppe Verdi – La donna è mobile z opery Rigoletto
5. Georges Bizet – Aria torreadora z opery Carmen
6. Stanisław Moniuszko – Aria Skołuby z opery Straszny dwór
7. Stanisław Moniuszko – Przylecieli sokołowie (opr. na chór męski i dziecięcy)
8. Mikołaj Gomółka, Kleszczmy rękoma (opr. na chór żeński)
9. Wolfgang Amadeusz Mozart – Kyrie z Requiem d-moll KV 626
10. Orlando di Lasso – Echo
11. Giuseppe Verdi – Chór niewolników z opery Nabucco
12. Jerry Bock, Joseph Stein, Sheldon Harnick – If I were a rich man (Gdybym był bogaty)
z musicalu Skrzypek na dachu [tyt. oryg. Fiddler on the Roof]
13. Giacomo Puccini – Aria O mio bambino caro z opery Gianni Schicchi
14. Fryderyk Chopin – Preludium e-moll op. 28 nr 4 (w wykonaniu grupy Novi Singers)
15. Stanisław Moniuszko – Złota rybka
7