Szkice o nowym modelu procesu karnego.indd

Spis treści
Wstęp (Teresa Gardocka) .......................................................................................
CZĘŚĆ I. ZAGADNIENIA OGÓLNE DOTYCZĄCE MODELU POSTĘPOWANIA KARNEGO
1. Model postępowania karnego w polskich ustawach karnoprocesowych oraz kierunki jego dalszej ewolucji (Ewa Rzymkowska) ..
2. Quod non est in actis, non est in mundo – o problemie prawdy
w znowelizowanej procedurze karnej uwag kilka (Jan Kil) .........
3. Czynnik społeczny w składzie sądu w znowelizowanym kodeksie
postępowania karnego (Mariusz Jakubik) ......................................
4. Prokurator w znowelizowanym kodeksie postępowania karnego
– kilka uwag praktycznych (Jarosław Duś) ....................................
5. Pozycja obrońcy w nowym modelu postępowania karnego (Kamila Majchrzak, Piotr Misztal) .........................................................
6. Stosowanie środków zapobiegawczych w świetle nowelizacji kodeksu postępowania karnego z dnia 27 września 2013 r. (Piotr
Bogacki, Mariusz Olężałek) ..............................................................
7. Instytucja referendarza sądowego w kontekście zmian procedury karnej (Ewelina Bachera, Bartosz Smółka) ................................
8. Skazanie bez rozprawy i dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej w nowym modelu procesu karnego (Magdalena Błaszyk) ........................................................................................
7
11
21
36
50
57
73
88
105
CZĘŚĆ II. ZAGADNIENIA DOWODOWE W ZNOWELIZOWANYM
POSTĘPOWANIU KARNYM
1. Gromadzenie i utrwalanie dowodów w nowym modelu postępowania przygotowawczego (Martyna Kusak) ................................... 117
2. Prywatna opinia biegłego lekarza w postępowaniu karnym.
Analiza obecnie obowiązujących i projektowanych przepisów
(Iwona Wrześniewska-Wal) ............................................................... 127
3. Wykorzystanie dowodów uzyskanych dla celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego w świetle nowego
art. 168a kodeksu postępowania karnego a granice dozwolonej
prowokacji (Agnieszka Zdanowska)................................................ 136
CZĘŚĆ III. NOWY MODEL APELACJI
1. Nowy model apelacji w polskim procesie karnym (Łukasz Jagiełłowicz) .............................................................................................. 147
2. Ustalenia faktyczne sądu drugiej instancji w perspektywie nowelizacji przepisów o postępowaniu dowodowym przed sądem
odwoławczym po 1 lipca 2015 roku (Patrycja Balcer) ................... 159
Wstęp
TERESA GARDOCKA*
Opracowanie jest wynikiem prac podjętych przez grupę doktorantów z kilku
uczelni, zajmujących się zagadnieniami procedury karnej.
Inspiracją do podjęcia tej inicjatywy była nowelizacja kodeksu postępowania
karnego z dnia 27 września 2013 (Dz. U. 2013, poz. 1247), która wejdzie w życie
1 lipca 2015 r. Ustawa ta, kreująca nowy model procesu karnego, wzbudziła wielkie zainteresowanie i wiele kontrowersji.
Kontrowersje te dotyczą nie tylko środowiska naukowego i praktyków, widać je
także w działaniach ustawodawcy. W toku procesu legislacyjnego jest obecnie nie
tylko nowela do przepisów k.p.k., które nie zostały dotąd zmienione, ale również
zmiany w przepisach znowelizowanych, które mają dopiero wejść w życie.
Kształt, jaki uzyska ustawa procesowa, po wszystkich zmianach, będzie istotnie
odmienny od obecnego. Przy tym, co warto podkreślić, w bardzo niewielkim stopniu uległy zmianie przepisy statuujące ogólne zasady procesowe. Trudno powiedzieć, dlaczego tak się stało. Jedną możliwością jest to, że ustawodawca nie przywiązuje wielkiej wagi do regulacji modelowych, które są deklaracją o charakterze
ideologicznym, wpływającą na szczegółowe normy procesowe tylko jako dyrektywa interpretacyjna w przypadku niepełnej jasności przepisów. Drugą możliwością,
mniej życzliwie interpretującą działania ustawodawcy, jest myśl, że ustawodawca
niewiele zmieniając zasady procesowe chciał ukryć rzeczywistą głębokość zmiany
modelowej.
Zapisy ustawowe dotyczące zasad nie mają po nowelizacji pokrycia w szczegółowych regulacjach instytucji procesowych. Można wskazać bardzo wyraźne przykłady takich rozbieżności. Zachowana została zasada prawdy materialnej (art. 2
par. 2), i zasada działania z urzędu (art. 9), a jednocześnie wyraźnie ograniczono
Prof. SWPS, dr hab., karnistka, Dyrektor Instytutu Prawa Wydziału Prawa i Nauk Społecznych SWPS w Warszawie.
8
WSTĘP
prawo sądu do działania z urzędu w procesie dowodzenia (art. 167). Zachowano
zapis dotyczący zasady legalizmu ścigania (art. 10), a zarazem wprowadzono związanie sądu cofnięciem aktu oskarżenia przez prokuratora (art. 14 par. 2).
Kontradyktoryjność stała się fetyszem nowego modelu procesu karnego. Zmiany są tak głębokie, że wszystkim zaangażowanym w postępowanie karne trudno
będzie odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Można przewidywać dwie drogi rozwoju wydarzeń. Pierwsza, mniej prawdopodobna, że wszyscy dołożą starań by
przestawić swe myślenie i działania na nowe tory. Druga, że wszyscy będą starali
się zachowywać jak dawniej, szukając wyjątków, które pozwolą na takie działania.
Wreszcie, co prawdopodobne, jedni będą się zachowywali tak, inni inaczej.
W tym momencie przedstawienie prac młodych procesualistów wydaje się
szczególnie ważne.