ANNA KSIĄŻEK - Empatia czyli co, EMPATIA

Temat:
Empatia czyli co?
Cel:
Zwrócenie uwagi uczestniczek na rolę emocji i empatii.
Zamierzenia/po zajęciach uczestniczka będzie:
• Rozumiała czym jest empatia
• Znała różnego rodzaju emocje
• Potrafiła rozpoznać emocje u drugiego człowieka, wiedziała jak na nie zareagować
• Wiedziała czym jest wdzięczność i dlaczego warto ją okazywać
Dlaczego warto:
We współczesnym świecie mało mówi się o empatii, a jeszcze mniej się ją ćwiczy. Empatia jest
kluczową umiejętnością nie tylko w relacjach międzyludzkich, ale i we wszelkich działaniach
związanych z odpowiedzialnym pomaganiem i filantropią. Warto ją ćwiczyć i rozwijać już od
najmłodszych lat.
Ilość osób:
8-24
Wiek:
6-10 lat
Miejsce:
dowolne
Materiały:
Papier pakowy (lub flipchart), mazaki, kartki, długopisy, różnego rodzaju materiały plastyczne (to, co
jest dostępne, np. kredki, farby, papier kolorowy, klej, bibuła, nożyczki, itp.).
Przebieg:
1. Jak się dziś czuję? - ćwiczenie
Uczestniczki siadają w kole. Zadaniem każdej z nich jest pokazanie, za pomocą mimiki, ewentualnie
gestów, jak się dziś czuje. Starajmy się nie przesadzać z pokazywaniem emocji, nie chcemy stworzyć
ich parodii, ale rzeczywiście odzwierciedlić je w ciele. Zanim przystąpicie do pokazywania warto
poprosić uczestniczki o zamknięcie oczu i zastanowienie się chwilę jak się dziś czują. Podczas
pokazywania mogą pojawić się określenia, które nie są emocjami, np. głód. Porozmawiaj z
uczestniczkami i zastanówcie się: czy głód jest emocją? A jeśli nie, to czym różni się od emocji?
Każda uczestniczka po kolei pokazuje jak się dziś czuje, reszta osób zgaduje. Na koniec spisujemy
wszystkie emocje, jakie się pojawiły oraz dopisujemy te, które nie zostały wspomniane. Zwracamy
uwagę uczestniczek na to, że istnieją cztery główne emocje. Czy uczestniczki potrafią je nazwać?
(strach, złość, smutek, radość). Reszta naszych emocji jest pochodną tych czterech podstawowych.
Czas trwania: 10 min
2. Podaj dalej - ćwiczenie
Uczestniczki stają w rzędzie jedna za drugą. Prowadząca staje za ostatnią uczestniczką i kiedy
wszystkie są gotowe, puka ją lekko w ramię. Uczestniczka odwraca się do prowadzącej, a ta pokazuje
jej za pomocą mimiki wybraną emocje spośród tych wypisanych w poprzednich ćwiczeniu. Zadaniem
uczestniczki jest podanie emocji dalej. Puka więc lekko kolejną uczestniczkę, ta się odwraca i patrzy
na pokazywaną emocje, po czym sama podaje ją dalej. I tak aż do momentu kiedy emocja dotrze do
pierwszej osoby. Pierwsza osoba może pokazać ją całej grupie, sprawdzamy czy ta sama emocja
dotarła aż do końca, zgadujemy również co to była za emocja. Jeśli uczestniczek jest więcej możemy
stworzyć kilka rzędów, które równolegle będą podawać sobie emocje, ważne jednak by nie
wprowadzać żadnej rywalizacji. Ćwiczenie powtarzamy kilka razy, za każdym razem zmieniając
kolejność uczestniczek w rzędzie (np. poprzez poproszenie pierwszej w rzędzie uczestniczki o
przejście na koniec rzędu). Zamiast pokazywania emocji sobą, prowadząca może też pokazać ostatniej
osobie emocje zapisaną lub narysowaną na kartce, zaś uczestniczka sama musi zadecydować jak ją
pokazać.
Czas trwania: 5 min
3. Co to jest empatia? - sondaż
Zadaniem uczestniczek, podzielonych na kilkuosobowe grupy, jest przeprowadzenie krótkiego
sondażu na temat empatii. Mają zapytać jak największej ilości osób w ciągu najbliższych 10 minut,
czym jest dla nich empatia. Odpowiedzi zapisują (mogą też narysować, jeśli w grupie nie ma nikogo
kto potrafi pisać, ewentualnie poprosić osobę, która odpowiada o zapisanie). Uczestniczki mogą pytać
pracowników/czki budynku, w którym się znajdują lub osoby na ulicy. Po 10 minutach wracają na
miejsce spotkania i dzielą się swoimi odpowiedziami z pozostałymi uczestniczkami. Razem układamy
z tego jedną wspólną definicję słowa empatia. Pojawi się tam pewnie wiele na temat rozumienia
czyimś uczuć i emocji. Zobaczmy, czy jesteśmy w stanie odczytywać je na podstawie czyjegoś
zachowania.
Czas trwania: 20 min
4. Jak wyglądają różne emocje - teatr
Dzielimy uczestniczki na cztery grupy. Każda grupa otrzymuje jedną sytuację do odegrania:
a. Twoja koleżanka zabrała Ci ulubioną zabawkę i nie chce oddać. Czujesz złość.
b. Twoje koleżanki nie chcą się z Tobą bawić. Czujesz smutek.
c. Duży pies biegnie w Twoją stronę. Czujesz strach.
d. Dostałaś wymarzony prezent na urodziny. Czujesz radość.
Uczestniczki same wymyślają konkretną historię do zadanego tematu i odgrywają ją przed grupą.
Zwracają szczególną uwagę na to jak główna bohaterka wyraża zadaną emocje. Grupy mają 10 minut
na przygotowanie. Po tym czasie odgrywamy scenka po scence (5 minut na jedną scenkę wraz z
omówieniem). Pozostałe grupy, które nie wiedziały wcześniej jaka sytuacja jest odgrywana,
zastanawiają się jak czuje się główna bohaterka. Skąd to wiedzą? Jak zachowuje się osoba, która tak
się czuje? (opiszcie jak najkonkretniej już nie tylko mimikę, ale całe zachowanie osoby odczuwającej
daną emocje). Co możemy zrobić kiedy widzimy osobę, która tak się czuje? Omawiając po kolei
poszczególne scenki, zostawcie radość na końcu. Rozmawiając o radości porozmawiajcie też chwilę o
wdzięczności. Czym jest wdzięczność? Jak można ją okazywać?
Prezentowanie i omawianie teatrzyków może być zbyt długie dla uczestniczek. Jeśli zauważymy, że
potrzebują one przerwy ruchowej, można zaproponować poniższą zabawę. Jeśli nie będzie takiej
potrzeby, można ją poprowadzić po zakończeniu wszystkich teatrzyków lub w innym momencie,
kiedy uczestniczki będą potrzebowały ruchu.
30 min
5. Kiedy jestem smutna lubię… - zabawa
Korzystamy ze znanej zabawy „wszyscy ci, którzy”. Siadamy w kręgu, najlepiej na krzesłach. W
wersji podstawowej zabawy na środku stoi jedna osoba, która zaczyna zdanie: „wszyscy ci którzy…” i
kończy je w dowolny sposób np. … lubią czekoladę. Wówczas wszyscy ci, którzy lubią czekoladę
zamieniają się miejscami. Miejsca szuka również osoba wypowiadająca zdanie. Ostatecznie więc
zostanie jedna uczestniczka bez miejsca i ta mówi kolejne zdanie zaczynające się od „wszyscy ci
którzy…”. W naszej zmodyfikowanej wersji osoba na środku zaczyna zdanie: kiedy jestem smutna
lubię… (np. słuchać muzyki). Wówczas wszystkie osoby, które też lubią słuchać muzyki kiedy są
smutne zamieniają się miejscami. Oczywiście emocje można zmieniać, np. kiedy jestem
zdenerwowana/przestraszona/szczęśliwa, itd.
Warto zwrócić uwagę na to, że każda z nas lubi inne rzeczy kiedy jest smutna/zdenerwowana/radosna
itd.
Czas trwania: 5 min
6. Wdzięczność – praca plastyczna
Wystawianie naszych teatrzyków zakończyłyśmy na rozmowie o wdzięczności. Czy okazywanie
wdzięczności jest ważne? Komu każda z uczestniczek chciałaby okazać wdzięczność? Po krótkim
omówieniu zadaniem uczestniczek będzie przygotowanie kartki (lub innej dowolnej formy) dla
wybranej osoby, w której okażą swoją wdzięczność. Mogą rysować, pisać, wyklejać. Ważne by
wiedziały komu i za co chcą podziękować. Warto zastanowić się co sprawiłoby radość osobie, której
chcą ją dać? Co lubi ta osoba? Może lubi zwierzęta, więc narysuję zwierzę? Może kwiaty? A może
lubi orgiami i zamiast kartki zrobię jakąś figurkę z orgiami? Zwróćcie uczestniczkom uwagę, że na
tym też polega empatia: nie daje komuś tego co ja sama lubię, ale co tej osobie sprawi radość.
Po wykonaniu kartki chętne uczestniczki prezentują wykonaną pracę. Wspólnie zastanawiamy się jak
będzie czuła się osoba, która otrzyma tę kartę. Czy warto dziękować i wyrażać wdzięczność?
Dlaczego?
Na zakończenie razem postanawiamy wręczyć nasze kartki osobom, którym jesteśmy wdzięczne.
Zwróćmy uwagę również na nasze emocje, które pojawią się w momencie dawania kartki i
porozmawiajmy o nich na kolejnym spotkaniu.
Czas trwania: 20 min
Zadania:
1. Zapytaj 5 wybranych osób o to czym dla nich jest empatia. Jeśli wykonujecie zadanie w
grupie, niech każda z Was zada pytanie 5 osobom, porównajcie uzyskane odpowiedzi.
2. Pomyśl o innych osobach, którym warto okazać wdzięczność. Przygotuj coś dla nich. A może
jako grupa chciałybyście komuś za coś podziękować?
3. Przez tydzień, codziennie wieczorem zapisuj jak się czułaś danego dnia. Nazwij konkretne
emocje.
4. Znajdźcie w słowniku definicję słowa empatia. Czy jest ona podobna do tej, którą
stworzyłyście na spotkaniu? Czy ją rozumiecie? Jeśli nie – znajdźcie kogoś kto może Wam ją
wyjaśni.
5. Jak można rozwijać empatię? Stwórzcie listę pomysłów na to, jak możecie rozwijać w sobie
empatię
6. Znajdźcie osobę lub organizację, której warto pomóc. Zastanówcie się czego byłoby jej
potrzeba? Co Wy możecie zrobić? I zróbcie to!
7. Rozejrzyjcie się wokół siebie. Czy w Waszej grupie, klasie, w Waszym otoczeniu są jakieś
dzieci, które częściej niż inne odczuwają smutek, strach lub złość? Jak myślicie, dlaczego tak
się dzieje? Co mogłybyście zrobić żeby im pomóc?
8. Przez kolejny miesiąc przynajmniej raz w tygodniu porozmawiajcie o Waszych emocjach.
Rozpoczynajcie Wasze spotkania od rundki, w której każda osoba opowie o tym jak się w
danej chwili czuje.
Bibliografia:
startempathy.org
Przygotowanie scenariusza:
Anna Książek – psycholożka, trenerka, związana z takimi organizacjami jak Ashoka, ZHP czy
Amnesty International. Koordynatorka projektów społecznych, obecnie w podróży dookoła świata:
exchangebabel.com.