Robinson_ scenariusze

Transkrypt

Scenariusze lekcji do klasy I szkoły ponadgimnazjalnej
Daniel Defoe Robinson Crusoe
Temat:
Cogito ergo sum. Czy Robinson Crusoe mógłby być wyznawcą
maksymy Kartezjusza?
45 lub 90 minut w zaleŜności od moŜliwości i tempa pracy zespołu
ZałoŜenia wstępne: Powinna to być lekcja, której istotą, prócz elementów analizy i interpretacji
lektury, jest takŜe wprowadzenie do nowej epoki. Lekcję tę musi poprzedzić zadanie domowe,
którego wykonawcami będą chętni uczniowie. Przygotują oni informacje na temat filozoficznych
doktryn epoki, osiągnięć nauki w dobie oświecenia, podróŜniczo-przygodowej odmiany powieści
oraz definicje pojęć w formie nieduŜych plakatów (wiedza, umiejętność, doświadczenie,
odkrycie, wynalazek). Całej klasie natomiast trzeba zadać przygotowanie fragmentów
podkreślających rolę wiedzy i doświadczenia w czasie pobytu bohatera na wyspie oraz
opisujących jego odkrywczą i wynalazczą działalność.
Faza przygotowawcza:
1. Wprowadzenie wstępnych informacji o lekturze, próba określenia jej tematyki, oraz
przynaleŜności gatunkowej.
• Jakie skojarzenia mają uczniowie z lekturą? Jak najczęściej się ją interpretuje?
• Jakie cechy powieści podróŜniczo-przygodowej mają „Przypadki...”? (tu
pozwalamy wcześniej wybranemu uczniowi zaprezentować przydatne informacje)
• Co to jest robinsonada? (nauczyciel wyjaśnia pojęcie)
• Jakie sugestie interpretacyjne wpisane są w konstrukcję świata przedstawionego?
2. Sformułowanie głównego celu lekcji: odkrycie innych dróg interpretacji przygód
Robinsona w powiązaniu z szerokim kontekstem epoki, w której dzieło powstało. By cel
ten zrealizować trzeba przywołać sylwetkę autora, odwołać się do filozofii epoki i choćby
w skrócie nakreślić charakter tego okresu.
Faza realizacyjna:
1. Informacja o autorze i geneza powieści. Na podstawie podanych informacji uczniowie
próbują ustalić, jaki światopogląd był mu bliski. Przedstawienie genezy powieści
(związek z autentyczną postacią marynarza Aleksandra Selkirka). Wyjaśnienie, dlaczego
wiadomość o rozbitku mogła być tak inspirująca dla autora.
2. Określenie czasu powstania dzieła i jego ulokowanie w historii literatury. Związki
z literackimi tendencjami epoki. Rozwój powieści jako gatunku. Przyczyny kariery
powieści podróŜniczo-przygodowej w czasach oświecenia.
3. Omówienie roli wiedzy i doświadczenia oraz odkrycia i wynalazku w samotnej walce
Robinsona o przetrwanie.
•
Pracę z tekstem literackim naleŜy poprzedzić zdefiniowaniem pojęć (wiedza,
umiejętność, doświadczenie, odkrycie, wynalazek) przez ucznia, który jako
zadanie domowe wykonał plakaty z objaśnieniami. Plakaty powinny zostać
wyeksponowane.
•
Kolejna faza przebiega z podziałem na grupy. Klasę dzielimy na dwie grupy.
Pierwsza w duetach zajmie się rolą wiedzy i doświadczenia, druga odkryciami
i wynalazkami Robinsona na wyspie. Zadania dla grup (karty pracy nr 1 i 2)
zostają wyświetlone z wykorzystaniem rzutnika tekstu lub powielone i
Opracowanie: Małgorzata Niewiadomska
2
rozdane uczniom. Rozwiązując zadania, uczniowie wypełniają stosowną część
tabeli.
Karta pracy nr 1
Wykonajcie następujące zadania, jednocześnie uzupełniając tabelę:
1. Posługując się czterema przykładami z powieści, wykaŜ, Ŝe wiedza i Ŝyciowe
doświadczenie sprzed pobytu na wyspie okazały się przydatne w samotnej
walce o przetrwanie.
2. Podaj przykłady wiedzy doświadczeń i umiejętności nabytych przez bohatera
na wyspie oraz oceń ich przydatność.
3. Wyszczególnij przynajmniej cztery cechy bohatera wiąŜące się z procesem
nabywania wiedzy i doświadczeń.
4. Wypisz dwa cytaty ilustrujące rolę rozumu, doświadczenia i umiejętności
w Ŝyciu człowieka.
Karta pracy nr 2
Wykonajcie następujące zadania, jednocześnie uzupełniając tabelę:
1. Wyspa Robinsona jest dla niego nowym, nieznanym miejscem. Podaj cztery
przykłady odkryć i wynalazków poczynionych przez bohatera na wyspie
i zilustruj, jak wpłynęły one na jego sytuację.
2. Podaj cztery przykłady „wynalazków”, które słuŜyły usprawnieniu prac
Robinsona lub podniesieniu komfortu pobytu na wyspie.
3. Wyszczególnij przynajmniej cztery róŜne cechy bohatera wiąŜące się z jego
działalnością odkrywczą i wynalazczą.
4. Wypisz dwa cytaty ilustrujące wagę odkryć i wynalazków w Ŝyciu człowieka.
1.
• Zaprezentowanie i zapisanie efektów pracy w tabeli.
(Tabela zawiera przewidywane odpowiedzi uczniów.)
Rola odkryć i wynalazków w wyspiarskim
Rola wiedzy i doświadczenia w Ŝyciu
Ŝyciu Robinsona Crusoe
Robinsona Crusoe na wyspie i później
(grupa 2.)
(grupa 1.)
1. Odkrycia Robinsona składają się
• Wykonywanie rozlicznych
na poznanie przez bohatera nieznanego
obowiązków majtka i ucznia kapitana
świata, jakim jest dla niego wyspa:
Smitha na pokładzie „Eleonory”
• Odkrywanie przydatności
sprawiło, Ŝe Robinson nabył
naturalnych przedmiotów: muszli,
umiejętności w róŜnych dziedzinach
liści, gałęzi, skór zwierzęcych.
(mógł być sternikiem, znał się na
mapach, potrafił dokonać pomiarów z
• Odkrywanie, które rośliny nadają się
wykorzystaniem przyborów
do jedzenia, których moŜna uŜyć jako
Ŝeglarskich). Umiejętności te okazały
leków (np. miąŜsz kokosowego
się bezcenne w chwili opuszczania
orzecha koił rany po ukąszeniach
wyspy.
moskitów).
• CięŜka praca na statku Smitha
• Odkrywanie nowych miejsc
nauczyła Robinsona szacunku
na wyspie (zatoka, druga strona lasu,
dla własnego wysiłku, dzięki któremu
drugi brzeg, do którego przybijają
człowiek zabezpiecza swój byt. Praca
ludoŜercy, miejsca, w którym
na wyspie okazała się jedynym
na skale osadziła się sól).
3
•
•
•
2.
•
•
•
•
•
sposobem na przetrwanie (naprawy
domostwa, próby polowania,
gromadzenie zapasów itd.)
Doświadczenie ogrodnika zdobyte
w Maroku wśród Maurów
w niewolniczym etapie biografii oraz
hodowcy tytoniu i trzciny cukrowej
w Brazylii pomogło w zdobywaniu
poŜywienia na wyspie.
Wiedza o dzikiej przyrodzie zdobyta
w czasie afrykańskich podróŜy
pozwoliła na wyspie przewidzieć
niektóre niebezpieczeństwa, np.
związane z trującymi roślinami.
Robinson Ŝałuje, Ŝe w młodości nie
posiadł się wielu praktycznych
umiejętności (np. wyplatania koszy),
gdyŜ samodzielne uczenie się ich bez
wzorów i wcześniej zdobytej wiedzy
było duŜo trudniejsze.
Pierwsze doświadczenia Robinsona
na wyspie są negatywne, bohater
przekonuje się, Ŝe odcięty od
cywilizacji jest słaby i bezradny,
skazany na łaskę i niełaskę sił natury
(bohater doświadcza potęgi natury,
gdyŜ nie zna dobrze ani topografii
wyspy, ani jej klimatu, dlatego np.
w pierwszym roku pobytu na wyspie
nie przygotowuje się na długą porę
deszczową).
Robinson uczy się od zwierząt,
podpatrując ich zwyczaje (spoŜywa
owoce, które jadły ptaki).
Obserwuje naturę i wykorzystuje jej
dary, np. uŜywa szerokich sztywnych
liści bananowca do wykonania okapu,
który zabezpieczy grotę przed
zalewaniem w czasie pory
deszczowej, a przy okazji odkrywa,
Ŝe owoce tej rośliny są jadalne.
Uczy się sposobów zdobywania i
przechowywania Ŝywności (np.
suszenia mięsa).
Uczy się: uprawy zboŜa, wyplatania
sieci i koszy, wyprawiania skór i
•
Odkrywaniu nowych miejsc
towarzyszy nadawanie im nazw
będące świadectwem oswajania
poznawanej przestrzeni (Kozia
Dolinka, Wzgórze Nadziei, Przylądek
Ocalenia).
Rola odkryć:
- składają się stopniowo na jego
wiedzę o wyspie, zaś wiedza i
świadomość zagroŜeń pozwalają
zapewnić sobie maksimum
bezpieczeństwa,
- pozwalają bohaterowi oswoić
nieznany teren, są sposobem na
zwalczenie strachu,
- poszerzają terytorium Robinsona,
który stopniowo zaczyna czuć się
panem wyspy.
2.
O wynalazkach Robinsona moŜna mówić
umownie, gdyŜ bohater nie jest ich
pomysłodawcą. Wie o moŜliwości
skonstruowania wielu przydatnych
rzeczy, zatem jego wynalazczość polega
głównie na tym, by wykonać je
z dostępnych na wyspie materiałów, bez
wyspecjalizowanych narzędzi i bez
dokładnej znajomości technologii.
Przykłady:
• Wykonanie prymitywnych narzędzi i
środków technicznych: łopaty
(z muszli), nici (z włókien
pokrzywy), igieł (z drzazg
„Ŝelaznego drzewa”), łuku i strzał.
• Opracowanie w warunkach wyspy
technologii murowania, wyplatania
koszy.
• Przedmioty w cywilizowanym
świecie codziennego uŜytku, jak
buty, świeca, garnek, parasol,
kalendarz.
4
3.
4.
szycia z nich ubrań, hodowli kóz,
które najpierw musi udomowić.
Ocena przydatności: wiedza i umiejętności
zdobywane na wyspie mają głównie
wymiar praktyczny – zapewniają
Robinsonowi przetrwanie. Zarazem
jednak Robinson moŜe poznać swoje
moŜliwości, nabiera zaufania do własnego
rozumu i doświadczenia, ale teŜ nie wpada
w pychę. Zna swoje ograniczenia.
Dowiaduje się, Ŝe bezczynność, lenistwo
czy opieszałość w pracach są jego
wrogami.
Cechy Robinsona:
3.
• Kieruje się zdrowym rozsądkiem.
• Ma wolę przetrwania.
• Docenia wagę wiedzy.
• Jest praktyczny i zapobiegliwy.
• Uczy się metodą prób i błędów, ale
błędów nie powtarza.
• Doświadczenie, nawet najbardziej
przykre, przekuwa w Ŝyciową
mądrość.
• Nie traci nadziei w chwilach poraŜki.
Cytaty:
4.
„Mój BoŜe, gdybym więcej przykładał
się do rozmaitych nauk, które mi za
młodu usiłowano wbić do mózgownicy,
miałbym Ŝycie lŜejsze nawet na tej
bezludnej wyspie!. IleŜ to razy, wędrując
po niej, biadałem nad tym, Ŝe obce są mi
nazwy drzew, które widzę, i ziół.
Gdybym wiedział coś o nich i znał je
bliŜej, mniemam, iŜ miałbym z tego
znacznie więcej poŜytku. Mijałem, być
moŜe, bogactwa jak człowiek ślepy.”
(„Nowe odkrycia”, s. 165)
„Natura, dając człowiekowi rozum –
rozmyślał gorzko – pozbawiła go
jednocześnie wszystkiego, czym obdarza
najlichsze ze zwierząt. Uczyniła go istotą
słabą i nagą, pozbawioną węchu, kłów i
pazurów.” (s. 111)
„Człowiek zdolny jest wszystkiego się
nauczyć, jeśli zajdzie po temu potrzeba.
Nigdy nie byłem krawcem ani szewcem,
Cechy Robinsona:
• Ciekawość i dociekliwość.
• Nieustawanie
w
wysiłkach,
wytrwałość.
• Pracowitość.
• Zaradność.
• Pomysłowość.
Cytaty:
„Ciekawość nieprzezwycięŜona pchała
mnie coraz dalej w głąb wyspy.”
(„Wyprawa w głąb wyspy”, s. 160)
„Nikt tego na pewno nie wie, ale przecieŜ
musiało tak być, Ŝe pierwszy człowiek,
stanąwszy u stóp wielkiej góry, zapragnął
dowiedzieć się, co się poza nią znajduje.
Tak samo, kiedy znalazł się na brzegu
rzeki. I kiedy zobaczył las, stało się
podobnie. Jest bowiem w człowieku
dziwna jakaś ciekawość i chęć badania
rzeczy nieznanych.” („Po drugiej stronie
lasu”, s. 135)
5
ani cieślą, ani murarzem, nikt mnie tego
nie uczył, a na tej wyspie stałem się
wszystkim... Rozum ludzki początkiem
jest wszelkiej substancji.” („Nowa
umiejętność”, s. 176)
4. Poszukiwanie związków między zaprezentowaną tematyką powieści a filozofią
(racjonalizm, empiryzm, sensualizm, optymizm poznawczy) oraz osiągnięciami
naukowymi i technicznymi epoki oświecenia.
Oświecenie
Wiek rozumu i doświadczenia
Wiek odkryć naukowych i wynalazków
Racjonalizm filozoficzny (łac. ratio - Osiągnięcia nauki:
- trzy zasady dynamiki i prawo
"rozum", rationalis - "rozumny, rozsądny")
powszechnego ciąŜenia – uzasadnienie
– filozofia zakładająca, Ŝe podstawą poznania
odkryć
naukowych
Keplera
prawdy jest rozum; w wersji radykalnej r.
i Galileusza,
neguje rolę innych sposobów poznania:
- korpuskularna teorię światła,
danych zmysłowych, doświadczenia, intuicji
- rachunek róŜniczkowy i całkowy,
etc.; w wersji złagodzonej uznaje ich
- systematyka
minerałów,
roślin
drugorzędną rolę. Doktryna zapoczątkowana
i zwierząt, czyli uporządkowanie świata
w filozofii greckiej, a w nowoŜytnej postaci
przyrody według tego samego schematu
wywodząca się od Kartezjusza.
klasyfikacji: królestwo, gromada, rząd,
Empiryzm – doktryna filozoficzna głosząca,
rodzaj i gatunek,
Ŝe źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie
- zasada zachowania masy: „materia
lub przede wszystkim bodźce zmysłowe
zmienia formę, ale nigdy nie zwiększa
docierające do naszego umysłu ze świata
ani nie zmniejsza swej masy”
zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teorie itp. są
Odkrycia:
w stosunku do nich wtórne.
Empiryzm racjonalistyczny J. Locke‘a,
wyprowadza poznanie z doświadczenia i
doświadczeniem go ogranicza. Empiryzm
poznawczy
znalazł
zastosowanie
w
empiryzmie moralnym, którego wyrazem
miał być utylitaryzm.
-
astronomiczne (Edmund Halley i James
Bradley obserwowali niebo przez
udoskonalone teleskopy),
-
w dziedzinie fizjologii (odkrycie
zjawiska fotosyntezy, wydzielania
dwutlenku węgla przez rośliny
i oddychanie jako spalanie)
Sensualizm (łac. sensus zmysł) – pogląd
filozoficzny głoszący, Ŝe wszelka wiedza Wynalazki:
pochodzi od wraŜeń zmysłowych (poznanie
- termometr (niezaleŜnie od siebie
odbywa się poprzez przeprowadzanie
Fahrenheit, Reaumur i Celsjusz),
logicznych doświadczeń) i jest tylko bardziej
- butelka lejdejska – przyrząd do
lub
mniej
złoŜonym
kompleksem
gromadzenia ładunków elektrycznych,
spostrzeŜeń.
6
Optymizm poznawczy – postawa wiary
w moŜliwość poznania praw rządzących
światem
i
społeczeństwem;
ufność
w zdolności poznawcze człowieka
Utylitaryzm (łac. utilis uŜyteczny) – postawa
zwana teŜ filozofią zdrowego rozsądku.
Programem
utylitarystów
jest
próba
obiektywnego ustalenia zasad działań
przynoszących pozytywne i negatywne
efekty. Podstawowym kryterium rozróŜniania
działań pozytywnych i negatywnych stała się
dla utylitarystów zasada uŜyteczności. Głosi
ona, Ŝe postępowanie jest słuszne, jeśli
prowadzi do skutków korzystnych dla ogółu.
-
-
udoskonalenie
maszyny
parowej,
zbudowanej wcześniej przez Johna
Watta,
wynalezienie chronometru morskiego
(umoŜliwiło
pierwszą
wyprawę
dookoła świata Jamesa Cooka),
piorunochron (Beniamin Franklin),
skonstruowanie pierwszego balonu
przez braci Montgolfier i pierwszy lot),
szczepionka przeciw ospie.*
*Przykłady odkryć, wynalazków i osiągnięć nauki
oświecenia podaję za: Stanisław Włostowski
Ośwecenie. Scenariusze lekcji języka polskiego do
klasy II liceów ogólnokształcących i techników,
Kraków 1999, s. 32-34.
Faza podsumowująca:
1. Odpowiedź na pytanie o oświeceniowy ideał człowieka (jakie były jego cechy)
i konfrontacja z wypisanymi wcześniej cechami Robinsona Crusoe.
2. Udzielenie odpowiedzi na zadane w temacie pytanie.
3. Próba sformułowania tezy interpretacyjnej, która łączyłaby dzieło Defoe z filozofią
epoki.
Przykładowe tezy:
- Powieść Defoe opowiada o potędze ludzkiego rozumu, który nawet odciętej
od cywilizacji jednostce pozwoli przeŜyć wśród dzikiej przyrody.
- „Robinson Crusoe” to powieść o wartości wiedzy i doświadczenia w Ŝyciu
człowieka.
- Jednostce pozbawionej dostępu do dóbr cywilizacyjnych trudno jest samotnie
osiągnąć poziom rozwoju całej ludzkości.
4. Zadanie domowe.
Przedstaw cywilizacyjną historię domu i porównaj ją z analogiczną historią
w powieści Defoe. Opieraj się na cytatach. MoŜesz wykonać pracę w formie plakatu
z ilustracjami i najbardziej celnymi zdaniami.
7
Temat:
Od prymitywnej jaskini do twierdzy, czyli „Robinson Crusoe”
Daniela Defoe jako skrócona historia kulturowego rozwoju
ludzkości.
Czas : 90 minut
Cel główny: Jest nim odczytanie dzieła Defoe jako historii jednostki wpisanej w kulturę,
opowieści o potrzebie tworzenia kultury nawet w warunkach odcięcia od jej dóbr.
I. Faza przygotowawcza:
1. Odczytanie fragmentu Księgi Rodzaju na temat stworzenia świata i człowieka
i próba zdefiniowania kultury na jego podstawie.
STARY TESTAMENT
Księga Rodzaju, Rozdział 1
19 I tak upłynął wieczór i poranek - dzień czwarty.
20 Potem Bóg rzekł: «Niechaj się zaroją wody od roju istot Ŝywych, a ptactwo niechaj lata nad
ziemią, pod sklepieniem nieba!» 21 Tak stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkiego
rodzaju pływające istoty Ŝywe, którymi zaroiły się wody, oraz wszelkie ptactwo skrzydlate
róŜnego rodzaju. Bóg widząc, Ŝe były dobre, 22 pobłogosławił je tymi słowami: «Bądźcie płodne
i mnóŜcie się, abyście zapełniały wody morskie, a ptactwo niechaj się rozmnaŜa na ziemi».
23 I tak upłynął wieczór i poranek - dzień piąty.
24 Potem Bóg rzekł: «Niechaj ziemia wyda istoty Ŝywe róŜnego rodzaju: bydło, zwierzęta
pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!» I stało się tak. 25 Bóg uczynił róŜne rodzaje
dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających po ziemi. I widział Bóg, Ŝe były dobre.
26 *A wreszcie rzekł Bóg: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje
nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi
zwierzętami pełzającymi po ziemi!»
27 Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz BoŜy go stworzył: stworzył męŜczyznę
i niewiastę.
28 Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni i rozmnaŜajcie się, abyście
zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad
ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi». 29 I rzekł Bóg:
«Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo, którego
owoc ma w sobie nasienie: dla was będą one pokarmem. 30 A dla wszelkiego zwierzęcia polnego
i dla wszelkiego ptactwa w powietrzu, i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie
pierwiastek Ŝycia, będzie pokarmem wszelka trawa zielona». I stało się tak. 31 A Bóg widział, Ŝe
wszystko, co uczynił, było bardzo dobre.
*Rdz 1, 26 - Ludzie są osobnym dziełem Boga-Stwórcy. Trzykrotnie podkreślone podobieństwo
do Boga polega na zdolności panowania nad ziemią. Pośrednio moŜna stąd wysnuć wniosek, Ŝe
człowiek jest istotą nie tylko cielesną, lecz dzięki obdarzeniu rozumem i wolą - równieŜ duchową.
Pytania adresowane do uczniów:
8
•
•
•
W czym trzeba szukać źródeł kultury według opisu stworzenia?
Jak na jego podstawie moŜna zdefiniować kulturę?
W jakich działaniach (sugerowanych w biblijnym opisie) moŜe przejawiać się
kultura?
• Jaka jest rola natury w procesie kulturotwórczym?
Projektowane odpowiedzi uczniów:
• U źródeł kultury leŜy ludzka chęć zapanowania nad naturą.
• Kultura to działania człowieka prowadzące do zapanowania nad naturą, do jej
ujarzmienia, ale i jej wykorzystania dla udoskonalenia swego bytu.
• Biblijny opis sugeruje, Ŝe przejawy kultury to np. wykorzystanie natury jako
źródła poŜywienia i schronienia. Kulturę więc reprezentują takie ludzkie działania,
jak uprawa roli, poszukiwanie schronienia lub budowanie domostw, polowanie
czy łowienie ryb.
• Kultura wyrasta z ludzkiego związku z naturą. Między nimi nie ma konfliktu,
kultura jest przedłuŜeniem i wzbogaceniem natury.
2. Rozwinięcie definicji kultury na podstawie źródeł słownikowych. Praca w grupach
ze słownikami: Słownik etymologiczny, Słownik języka polskiego, Słownik wyrazów
i zwrotów obcojęzycznych.
Na podstawie definicji słownikowych uczniowie formułują notatkę w zeszytach, np.:
Kultura (z łac. colere = "uprawiać, dbać, pielęgnować, kształcić") – termin
wieloznaczny, pochodzący początkowo od łac. cultus agri ("uprawa ziemi"),
interpretowany w róŜny sposób przez przedstawicieli róŜnych nauk.
Kultura najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego
dorobku społeczeństwa gromadzony, utrwalany i wzbogacany w ciągu jej dziejów,
przekazywany z pokolenia na pokolenie. Obejmuje równieŜ charakterystyczne dla danego
społeczeństwa wzory postępowania, to, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone,
w odróŜnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.
Kultura nie jest zjawiskiem wrodzonym, lecz nabytym.
Główne dziedziny kultury:
• Kultura materialna: termin określający wszelkie fizycznie istniejące rzeczowe wytwory
pochodzące z przejawów działalności człowieka – ogół dóbr materialnych (zarówno
przedmioty sztuki, jak i przedmioty uŜytkowe) oraz środków (narzędzia środki
pomocnicze) i umiejętności produkcyjno-technicznych (sposoby wytwarzania
przedmiotów, np. technologia produkcji stali, sposoby uprawy roślin i hodowli zwierząt
itp.) społeczeństwa w danym okresie historycznym.
• Kultura duchowa: ogół osiągnięć ludzi w dziedzinie nauki, sztuki, religii, moralności,
obyczajów i tradycji. Kultura duchowa to takŜe dzieła sztuki oraz przechowywanie
wiedzy o przeszłości (wiedza, literatura i wszelkiego rodzaju piśmiennictwo, sztuka,
w tym: sztuki plastyczne, teatr, muzyka, film, a takŜe wszystko, co naleŜy do wytworów
umysłu, np. filozofia)
• Kultura społeczna: wierzenia, normy moralne, regulacje dotyczące Ŝycia społecznego,
ideologia, uczestnictwo w Ŝyciu kulturalnym.
3. Wyjaśnienie związku między tematem kultury a treścią „Robinsona Crusoe”
i sformułowanie tematu.
9
Jako rozbitek bohater powieści zostaje odcięty od dóbr kultury, które znał i z których
mógł korzystać w świecie ludzi. Na wyspie Robinson próbuje samotnie odbudować znaną
sobie kulturę. W ten sposób powstaje powieść opowiadająca skrócone dzieje kultury.
II. Faza realizacyjna
1. Od natury do kultury, czyli jak Robinson wyspę „czyni sobie poddaną”.
Rozmowę koncentrujemy wokół trzech problemów:
1) Natura – wróg czy sprzymierzeniec rozbitka? Od czego zaleŜy ta relacja?
Projektowana odpowiedź:
Natura bywa wrogiem lub sprzymierzeńcem rozbitka, a zaleŜy to od stanu
wiedzy człowieka na jej temat. Nieznajomość topografii, klimatu, szaty roślinnej i
zwierzęcej wyspy staje się przyczyną licznych niebezpieczeństw. Poznanie wyspy
jest sposobem na uczynienie natury swoim sprzymierzeńcem.
2) Przejawy podboju wyspy przez Robinsona. Natura jako niewyczerpane źródło dóbr i
fundament kultury.
Projektowane odpowiedzi:
a. znalezienie, a potem udoskonalanie miejsca schronienia,
b. zdobywanie poŜywienia na wyspie: poznawanie roślin i ich przydatności
do jedzenia, zbieranie małŜy, łowienie ryb, polowanie na kozy i króliki,
c. uprawa zboŜa,
d. udomowienie dzikich kóz i ich hodowla,
e. sporządzanie narzędzi, np. łopata, igła, nici, koło garncarskie
f. wykorzystanie skór upolowanych zwierząt,
g. poszerzanie swego terytorium (wyprawy w głąb wyspy),
h. znalezienie sposobu na rozpalenie ognia,
i. wytwarzanie przedmiotów codziennego uŜytku, np. odzieŜ, buty, kosze, sieci,
garnki,
j. organizacja pracy, harmonogram zajęć.
3) Jakie są cele wszystkich wymienionych działań Robinsona? Która w dziedzin
kultury rozwija się w trosce o realizację tych celów?
Cele te koncentrują się wokół fizycznego przetrwania człowieka. Bardziej
szczegółowo zaś są to: zaspokojenie głodu i pragnienia, zapewnienie
bezpieczeństwa (dach nad głową, ogrzanie ciała), poprawa materialnych warunków
Ŝycia, podniesienie komfortu Ŝycia. W trosce o realizację tych celów powstają dobra
kultury materialnej.
2. Kultura duchowa i społeczna na wyspie Robinsona. Uczniowie, odwołując się
do treści dzieła, podają przykłady przejawów kultury duchowej i społecznej
tworzonej przez rozbitka na wyspie.
1) Przypomnienie definicji kultury duchowej i społecznej.
2) Wskazanie ich przejawów w powieści Defoe.
a. kultura duchowa: prowadzenie obliczeń czasu daje Robinsonowi poczucie
panowania nad jego upływem, ustawienie krzyŜa, modlitwa, czytanie Biblii,
prowadzenie pamiętnika, filozoficzne rozmowy z samym sobą i zwierzętami,
czerpanie siły duchowej i satysfakcji z wysiłku fizycznego wkładanego
w codzienną pracę.
b. kultura społeczna: ustalenie społecznej hierarchii po wyswobodzeniu
Piętaszka, podział obowiązków w tym mikrospołeczeństwie, wpajanie
10
Piętaszkowi nowej wiary, nauka języka angielskiego, przekazywanie mu
elementarnych zasad kultury białego człowieka, stosowanie pojęcia społecznej
władzy (Robinson czuje się przywódcą trzyosobowej społeczności Piętaszka,
jego ojca i Hiszpana), kierowanie się zasadą dobra wspólnego oraz
tolerowanie odmienności kulturowej (w ograniczonym stopniu).
3) (Kulturowe) rozterki rozbitka:
a. „Straszną wydała mi się myśl, Ŝe wskutek braku ksiąŜek, pióra i inkaustu
zatracić mogę rachubę czasu i przyjdzie taki dzień, kiedy Ŝyć będę na
wyspie jak zwierzę bezrozumne i obojętne na wszystko poza głodem,
który musi zaspokoić. Jeśli nawet zjawią się tu kiedyś ludzie, aby mnie
ratować, w czymŜe będę do nich podobny?” („Morze jest puste”, s. 96)
• Jaką troskę rozbitka wyraŜają cytowane słowa? Czy jest to realne
niebezpieczeństwo?
• Czy człowiek odcięty od kultury, zwłaszcza duchowej i społecznej
potrafi odbudować kulturę? Co jest tego warunkiem?
MoŜna jako kontekst przywołać „Władcę much” W. Goldinga i zadać
pytanie, dlaczego samotnemu rozbitkowi udało się utrzymać się w stanie
kultury a gromadzie chłopców z powieści Goldinga nie i czy przypadkiem
Defoe w swoim spojrzeniu na człowieka nie grzeszy nadmiarem optymizmu.
Inny moŜliwy kontekst dyskusji – filmowe historie „dzikich dzieci”, np.
Tarzana czy Caspara Hausera – pozwoli rozszerzyć dyskusję o kwestię, czy
ludzką istotę wychowaną bez kontaktu z kulturą moŜna z łatwością przywrócić
na jej łono.
Wnioski powinny potwierdzać, Ŝe kultura jest zjawiskiem nabytym, nie
wrodzonym, Ŝe jej podstawą jest dziedziczenie i pomnaŜanie dóbr.
b. „Samotność moja srodze mi dopiekła. Daremnie wybiegałem na szczyt
wzgórza, aŜeby chociaŜ raz w ciągu dnia rzucić okiem na morze. Ilekroć
wchodziłem tam z nadzieją w sercu, tylekroć schodziłem na dół, w moją
dolinę, w jeszcze większym pogrąŜony utrapieniu. Ale Ŝycie najlepsze
znajduje lekarstwa na wszystkie smutki. Nie zostawia na nie człowiekowi
miejsca ni czasu.” („Dzień po dniu”, s. 88)
• Dlaczego samotność jest największym wrogiem rozbitka i wrogiem
kultury?
• Jak Robinson walczy z samotnością?
3. Kulturowa historia domu – prezentacja i omówienie prac domowych.
III. Faza podsumowująca
1. Sformułowanie wniosków odnoszących się do obrazu człowieka jako twórcy kultury
Przykładowe wnioski:
Jako twórca kultury człowiek:
• dziedziczy dorobek kulturowy ludzkości,
• wychowywany do Ŝycia w kulturze nabywa umiejętność uczestniczenia w niej i jej
współtworzenia,
• tworzy kulturę wielowymiarową (materialna, duchowa, społeczna), gdyŜ
zaspokaja swoje potrzeby fizyczne, duchowe i społeczne,
• samotnie z trudem dochodzi do poziomu kultury, z którego został wyrwany,
11
•
nie zadowala się dobrami natury w ich naturalnym stanie, ma potrzebę
przetwarzania natury,
• lęka się powrotu do stanu dzikości/pierwotnej natury.
2. Wprowadzenie w tematykę następnej lekcji – zadanie uczniom pytania, czy moŜna
interpretować „Robinsona Crusoe” jako historię o starciu dwóch kultur. Jakie treści
naleŜałoby wówczas podporządkować tej tematyce?
3. Zadanie domowe: Wybierz i zaznacz w lekturze fragmenty ilustrujące tematykę
konfrontacji dwóch róŜnych kultur. Przygotuj w postaci notatki informacje
o kolonializmie w XVII i XVIII wieku.
Adresy stron, z których czerpano treści lektury lub jej cytaty, podano na podstawie:
Daniel Defoe, Robinson Kruzoe, tłum. S. Stampf’l, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 2006.
12

Robinson_ scenariusze

Transkrypt

Podobne dokumenty

Świat realny i świat marzeń Robinsona Crusoe

Robinson Crusoe Pressbook

Atrakcje w Warszawie

ogloszenie-ambasador-marki-pracodawcy (724.8 KiB)

Kod ucznia ______

pressbook - Kino Info

Robinson Crusoe