Pielęgnacja stomii

Pielęgnacja stomii
Pielęgnacja stomii
mgr Urszula Sobczak
pielęgniarka stomijna, pracuje w Poradni
Stomijnej przy Oddziale Klinicznym
Chirurgii Ogólnej, Chirurgii
Onkologii Gastroenterologicznej i Chirurgii
Plastycznej UM w Poznaniu
w pytaniach i odpowiedziach (cz. XV)
Poniżej prezentujemy Państwu kolejną część porad dotyczących pielęgnacji stomii. Zostały one
opracowane w postaci pytań i odpowiedzi i są numerowane w kolejności ich ukazywania się
od początku cyklu. Mamy nadzieję, że uda się nam w ten sposób przekazać Państwu najważniejsze
informacje i wyjaśnić najczęściej pojawiające się wątpliwości dotyczące tego zagadnienia.
Gorąco zachęcamy do nadsyłania własnych pytań, które pozwolą wzbogacić nasze opracowanie.
47
Co to są późne miejscowe powikłania chirurgiczne stomii?
Wypadanie stomii
szkolenia i predyspozycji chirurga, który wykonuje
operację. Negatywne znaczenie mają tutaj:
nieprawidłowe umiejscowienie stomii (poza
mięśniem prostym brzucha),
uformowanie zbyt szerokiego kanału stomijnego w powłokach brzusznych,
pozostawienie w jamie otrzewnej zbyt długiego odcinka „luźnego” jelita,
nieodpowiednie ufiksowanie (przyszycie) jelita
do otrzewnej w jamie brzusznej na końcowym jego odcinku (czyli już w pobliżu stomii).
Ciekawe jest to, że wypadaniu stomii często
towarzyszy inne jej powikłanie – przepuklina okołostomijna. Okazuje się, że zarówno wypadanie
stomii, jak i przepuklina okołostomijna mają wspólny
FOT. BARBARA BULA
FOT. BARBARA BULA
Wypadanie stomii jest powikłaniem dość często
spotykanym. Ocenia się, że może ono dotyczyć
nawet 5-20% wszystkich osób ze stomią.
Najbardziej zagrożeni wypadaniem stomii są
pacjenci z ileostomią, a wśród nich osoby z przetoką
pętlową (dwulufową) oraz przetoką niewłaściwie
umiejscowioną (np. w fałdzie brzusznym). Wypadanie stomii wyjątkowo rzadko może zdarzyć
się także u osób z urostomią.
Czynniki, które sprzyjają powstawaniu wypadania stomii, są w dużej mierze zależne
od stanu zdrowia i budowy anatomicznej osoby
ze stomią.
Należą do nich przede wszystkim: wyniszczenie organizmu np. w wyniku choroby nowotworowej czy przewlekłego zapalenia jelit, zaawansowany wiek, otyłość lub znaczna nadwaga,
wzmożone ciśnienie wewnątrzbrzuszne np. podczas przewlekłych zaparć, znacznego przerostu
gruczołu krokowego, obturacyjnej choroby płuc,
czy przewlekłych stanów zapalnych oskrzeli oraz
rozciągnięte lub zwiotczałe powłoki brzucha np.
u kobiet po przebytych licznych ciążach lub u osób
w podeszłym wieku.
Oddzielną grupę czynników ryzyka wypadania
stomii stanowią czynniki zależne od wiedzy, wy-
Zdjęcie 1. Wypadanie stomii.
Zdjęcie 2. Zwężenie stomii.
14
przepuklina, to wtedy optymalnym sposobem postępowania jest zmiana lokalizacji stomii i wytworzenie
węższego niż dotychczas kanału stomijnego, który
najprawdopodobniej był przyczyną obu powikłań.
Zwężenie (stenoza) stomii
Zwężenie jest bardzo groźnym powikłaniem.
Powoduje bowiem mechaniczne upośledzenie
drożności przewodu pokarmowego, a co za tym
idzie zaburzenia ogólnoustrojowe spowodowane
utrudnieniem wydalania kału. Zwężeniu stomii towarzyszy często również jednoczesne jej wciągnięcie.
Najczęstszą przyczyną zwężenia stomii są długotrwałe procesy zapalne wokół stomii lub jej zakażenie prowadzące do nadmiernego bliznowacenia.
Zwężenie stomii może być także wynikiem zmian
niedokrwiennych w okolicy stomi, częściowej martwicy stomii, przebytej radioterapii lub też nawrotu
choroby Leśniowskiego-Crohna bądź choroby nowotworowej. Może być wreszcie wynikiem błędu
w technice operacyjnej przy wyłanianiu stomii.
Czasami, w wyniku stopniowego zwężania się
stomii, może dojść do całkowitego jej zarośnięcia.
Całkowite zarośnięcie przetoki wymaga oczywiście
bardzo pilnej operacji.
Niektórzy lekarze radzą, aby w okresie pooperacyjnym (1-2 miesiące) stomia była systematycznie
poszerzana, co powinno zapobiec jej zwężaniu.
Wielu specjalistów uważa to jednak za zbędne,
ponieważ prawidłowo wyłoniona, niepowikłana i
właściwie pielęgnowana stomia nie wykazuje samoistnie tendencji do zwężania się i zarastania.
Zwężającą się stomię leczy się przez codzienne
jej rozszerzanie przy użyciu plastikowego, lejkowatego rozszerzacza albo palca w gumowej
rękawiczce posmarowanego wazeliną. Jeżeli
to okaże się nieskuteczne, konieczna staje się
operacja chirurgiczna polegająca na wyłonieniu
i uformowaniu stomii na nowo. Wskazaniem
do operacji jest zwężenie stomii do rozmiaru
ok. 0,5 cm lub mniejszego. Taki zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym,
w zależności od stanu stomii.
Zabieg operacyjny polega na wycięciu bliznowatego pierścienia, uwolnieniu kikuta jelita od powłok
brzusznych i odcięciu zwężonego odcinka jelita wraz
z krążkiem skóry. Operację kończy na nowo prawidłowe uformowanie stomii w innym miejscu.
Przy zwężeniu stomii należy pamiętać o konieczności zmiany diety na lekkostrawną, piciu dużych
ilości wody (najlepiej niegazowanej) i systematycznym wykonywaniu zabiegów irygacyjnych. Ma to
spowodować rozrzedzenie mas kałowych i ułatwić
ich wydalanie nawet przez znacznie zwężoną stomię. W każdym przypadku zwężenia stomii należy
pamiętać o możliwości współistnienia raka.
Skręcenie jelita w pobliżu stomii
Do wystąpienia tego powikłania predysponuje
ciąża (ze względu na przemieszczenie jelita uciskanego przez powiększającą się macicę) oraz
ileostomia pętlowa, gdy krezka jelita nie jest
w prawidłowy sposób przyszyta do otrzewnej
ściennej. Często towarzyszy temu niedrożność jelita.
Objawami skręcenia jelita w pobliżu stomii są silne
kolkowe bóle brzucha, nudności, wymioty lub przewlekłe wzdęcia. Leczenie tego powikłania polega na
operacji i „odkręceniu” pętli jelita lub jego częściowej
resekcji (gdy doszło do znacznego niedokrwienia
i powstania zmian martwiczych) oraz zespoleniu.
RYS. Archiwum convatec
czynnik ryzyka – zbyt szeroko uformowany kanał
stomijny w powłokach brzusznych, przez który
przechodzi jelito.
Wypadanie stomii rzędu 5-8 cm zwykle nie stanowi dla pacjentów dużego problemu. Prawdziwe
kłopoty zaczynają się wtedy, gdy stomia wypada
na zewnątrz 15-20 cm lub więcej. Takie duże wypadanie wymaga korekcji chirurgicznej przynajmniej
z dwóch powodów.
Po pierwsze – przy wypadaniu istnieje niebezpieczeństwo powstania przewlekłego niedokrwienia
jelita (wskutek nadmiernego napięcia krezki jelita).
Wypadanie stomii może bowiem czasem doprowadzić
do jej uwięźnięcia i zadzierzgnięcia, a więc pojawienia
się ostrego niedokrwienia, które jest bardzo groźne
i wymaga pilnej interwencji.
Po drugie – przy wypadaniu stomii zaopatrzenie w sprzęt stomijny jest bardzo trudne, czasami
wręcz niemożliwe, a komfort pacjenta bardzo niski.
Wypadająca stomia znacznie utrudnia zakładanie
worków stomijnych i jest narażona na ciągłe urazy mechaniczne podczas codziennych zabiegów
pielęgnacyjnych.
U kobiet w ciąży może niekiedy wystąpić tzw.
„pseudowypadanie” stomii. Zwiększone ciśnienie
w jamie brzusznej wywołane przez powiększającą się
macicę może wypchnąć stomię kilka centymetrów
na zewnątrz. Po porodzie jednak stomia powraca
zwykle do swego pierwotnego położenia i powikłanie cofa się samoistnie, nie wymagając żadnego
dodatkowego leczenia.
Wypadanie stomii znacznego stopnia leczy się
chirurgicznie. Polega to na usunięciu nadmiaru jelita i wykonaniu stomii ponownie w tym samym
miejscu. Jeżeli jednak wypadaniu stomii towarzyszy
Rysunek 1. Schemat pełnościennego wypadania stomii.
Rysunek 2. Schemat zwężenia stomii.
15