Logo, marka, znak towarowy – terminy znane czy nieznane?

Logo, marka, znak towarowy – terminy znane czy nieznane?

Logo, marka, znak towarowy – terminy znane czy nieznane?
Autorzy: Małgorzata Ulatowska - Enea Centrum Sp. z o.o.
Henryk Zawadzki - rzecznik patentowy
("Energia Elektryczna" - marzec 2015)
Dla każdej firmy funkcjonującej na rynku konkurencyjnym priorytetem jest zaistnienie
w świadomości potencjalnych konsumentów. Za sprawą firmowego logo kojarzymy
przedsiębiorstwo produkujące towary czy świadczące usługi, do którego mamy zaufanie,
spełnia nasze oczekiwania i chcemy stać się jego klientem.
Znajomość marki wydaje nam się niezbędna wtedy, kiedy zamierzamy np. kupić buty
sportowe i zastanawiamy się nad wyborem producenta: Adidas, Nike, Reebok, a może Ecco.
Podobnie jest ze wszystkimi towarami, bo marka kojarzy nam się z odpowiednią jakością i
panującą modą. Znak towarowy, jako środek reklamy i strategii marketingowej, stanowi
niekiedy znaczącą pozycję w majątku przedsiębiorstwa. Znak „Coca-cola” jest wart ok. 41
mln dolarów, co czyni go najdroższym znakiem towarowym na świecie.
W dobie przekształceń strukturalnych i właścicielskich w grupach
elektroenergetycznych w Polsce, przez połączenie zakładów energetycznych, zaistniało wiele
zmian, w tym także metamorfoza logo oznaczeń identyfikujących firmy, ich jednostki
organizacyjne i produkty/usługi. Czy istnieje konieczność zgłoszenia do ochrony
znaku w Urzędzie Patentowym, czy można się z nimi zapoznać w ogólnie dostępnej bazie
danych Urzędu Patentowego RP? Na początek jednak warto spojrzeć na definicje terminów
powszechnie używanych z tej dziedziny.
Słowa, myśli, obrazy
Czy logo, marka, znak towarowy oznacza to samo?
Logotypy (słowa, myśli, obrazy) często rejestrowane są jako znaki towarowe.
Logo, którego podstawę stanowi logotyp, to oznaczenie indywidualizujące, przeznaczone do
odróżniania firm, jest pojęciem używanym w działalności marketingowej. Logo chroni tylko
prawo autorskie, które reguluje prawa twórcy i roszczenia (odszkodowania)
względem naruszającego jego prawa.
Marka natomiast symbolizuje określoną jakość i uznanie nabywców towarów/usług.
Pod tym określeniem mogą funkcjonować: znak firmowy oraz znak towarowy identyfikujący
producenta/usługodawcę. Markę stanowi nazwa lub symbol graficzny umieszczany na
wyrobach lub usługach w celu ochrony przed naśladownictwem lub podrabianiem,
podszywaniem się. W gospodarce rynkowej marka ma swoją cenę – jest podstawą
sukcesu biznesowego. Wyróżniamy również markę globalną, która jest znakiem handlowym
producenta lub usługodawcy, pozwalającym na jego identyfikację, używanym na wielu
rynkach i rozpoznawalnym w skali europejskiej bądź światowej.
Znakiem towarowym, chronionym w Urzędzie Patentowym, może być każde
oznaczenie przedstawione w sposób graficzny lub takie, które daje się w sposób graficzny
wyrazić, jeśli takie oznaczenie nadaje się do odróżniania w obrocie towarów lub
usług jednego przedsiębiorstwa od tego samego rodzaju towarów lub usług innych
przedsiębiorstw. Znakiem towarowym może być przykładowo: wyraz, rysunek, ornament,
kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, a także melodia lub sygnał dźwiękowy.
Z powyższej definicji wynika, że znaki towarowe mogą być słowne, graficzne, słownograficzne, dźwiękowe i słowno-graficzno-dźwiękowe, a omówienie ich istoty to odrębny
temat.
Znaki towarowe rejestruje się dla oznaczania konkretnych towarów lub usług, według
Międzynarodowej Klasyfikacji Towarów i Usług, co wraz ze znakiem określa zakres ochrony
i identyfikacji z uprawnionym do prawa ochronnego na dany znak.
Prawo ochronne na znak towarowy trwa 10 lat od daty zgłoszenia znaku w Urzędzie
Patentowym, z możliwością przedłużania go na kolejne okresy 10-letnie.
Urząd Patentowy, po dokonaniu prawidłowego zgłoszenia, może udzielić ww. prawa
po zbadaniu znaku, m.in. pod względem istnienia cech odróżniających i podobieństwa do
znaków wcześniej zgłoszonych i wniesieniu opłaty za ochronę.
Mogą istnieć na rynku towary o takim samym oznaczeniu, lecz mające inne
przeznaczenie. Przykładem tego może być brak kolizji pomiędzy identycznymi lub
podobnymi znakami towarowymi oznaczającymi lodówki, a znakami towarowymi
oznaczającymi artykuły spożywcze. W przypadku znaków powszechnie znanych i
renomowanych ochrona rozciąga się też na towary/usługi nie objęte prawem ochronnym na
znak towarowy, np.: Coca Cola, Microsoft, Philips.
Ze względu na postrzeganie znaku przez odbiorców i jego znajomość można
wyróżnić:
- znak towarowy powszechnie znany, znak towarowy renomowany, symbolizujący określoną
jakość i cieszący się uznaniem nabywców towarów opatrzonych tym znakiem;
- znak towarowy sławny, powszechnie znany i który jest jednocześnie znakiem
renomowanym.
Jednak posiadanie tych cech przez określone znaki towarowe należy udowodnić przed
sądem, gdyż w literaturze przedmiotu nie mają one definicji legalnej i nie są unormowane
prawnie.
Zdarza się, że popularność towaru i oznaczającego go znaku towarowego, np.:
żelazko, rower, termos, nylon, linoleum, krówka czy telegazeta, powoduje, że w życiu
codziennym zaczynają funkcjonować jako nazwy rodzajowe, określające pewne kategorie
produktów. Uprawnieni do tych znaków towarowych albo nie przeciwdziałali temu, albo się
na to zgodzili, by znaki te weszły do języka codziennego na oznaczanie określonej kategorii
towarów. W efekcie tego przestały spełniać podstawową funkcję każdego z tych znaków
towarowych, inaczej mówiąc – uległy one degeneracji. Gdy znak się zdegeneruje, każdy
może zacząć go używać, a także każdy może domagać się wygaszenia prawa ochronnego na
znak towarowy.
Zatem logo, marka, znak towarowy to nie są pojęcia tożsame, choć posiadają cechy
wspólne, takie jak: formę graficzną, firmę lub nazwę, natomiast różnią się np.: formą prawną,
sposobem i zakresem ochrony lub jej brakiem.
Identyfikacja firm energetycznych
Jak się identyfikują firmy energetyczne? Jak prawa ochronne na znaki towarowe funkcjonują
w energetyce?
Na te pytania optymalną odpowiedź można by sformułować, biorąc pod uwagę pełne
zestawienie znaków towarowych firm energetycznych na podstawie ogólnie dostępnej bazy
danych Urzędu Patentowego RP. Wynika z niej, że: Grupa Energa ma ok. 50 znaków
towarowych, Grupa Tauron Polska Energia – ok. 45, GK Enea – ok. 40, a GK PGE Polska
Grupa Energetyczna – ok. 30. Przedstawienie jednak wszystkich znaków w artykule jest
niemożliwe ze względu na ich mnogość, zatem zaprezentowana została porównawcza
minitabela, zawierająca wybrane znaki towarowe w ujęciu historycznym.
Znajomość prawa własności przemysłowej, umiejętność prognozowania korzyści i
zagrożeń wynikających z przyjętej wewnętrznej polityki w tym zakresie to atuty jedne z
najważniejszych, decydujące o uplasowaniu przedsiębiorstwa na rynku. Zapewne w tej
kwestii każda z przedstawionych grup energetycznych kieruje się własnymi zasadami,
zgodnymi z przyjętą polityką własności przemysłowej w danej firmie. Powszechnie
stosowana zasada stanowi, że znaki towarowe związane z wysoką jakością są gwarancją
reputacji firmy, produktu czy usługi utożsamianej tylko z nimi. Zatem nie powinny być
zmieniane, modyfikowane czy zarzucane dopóty, dopóki mają zdolność identyfikacji
pochodzenia towarów lub usług, są powszechnie kojarzone z określonym źródłem
pochodzenia, posiadają renomę. Znaki towarowe należy używać w takiej formie, w jakiej są
chronione, gdyż zmiana cech odróżniających znaku towarowego może być uznana za
odmianę starego znaku towarowego, ale też może być uznana za nowy znak towarowy, a tym
samym każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić o jego wygaszenie zarzucając
nieużywanie chronionego znaku.
Wybrane znaki towarowe grup energetycznych w Polsce:
GK ENEA:
GK PGE Polska Grupa Energetyczna:
słowno-graficzny R.094110 Prawo
ochronne trwało do 03.02.2013 r.
słowno-graficzny
Prawo
ochronne
21.01.2012 r.
R.174741
trwało
do
słowno-graficzny R.096312
Prawo ochronne trwało do
07.12.2014 r.
słowno-graficzny R.222556 Prawo
ochronne trwa do12.07. 2017 r.
słowno-graficzny
Z.256670
oraz zgłoszone do ochrony 19.07.2013 r.:
Umorzenie postępowania
słowno-graficzny R.170869 Prawo
ochronne trwało do 09.12.2014 r.
Grupa TAURON Polska Energia:
Grupa ENERGA:
słowno-graficzny
Prawo ochronne
03.12.2024 r.
R.202644
trwa do
słowno-graficzny
Prawo
ochronne
30.10.2005 r.
R.112801
wygasło
słowno-graficzny
Prawo ochronne
13.09.2017 r.
R.211941
trwa do
słowno-graficzny
Prawo
ochronne
22.06.2009 r.
R.141425
wygasło
słowno-graficzny
Prawo ochronne
19.12.2018 r.
R.221693
trwa do
słowno-graficzny
Prawo ochronne
20.12.2014 r.
R.182290
trwało do
słowno-graficzny Zgłoszenie z
14.05.2010 r.
słowno-graficzny
Prawo ochronne
10.10.2018 r.
R.229808
trwa do
słowno-graficzny Zgłoszenie z
03.01.2014
słowno-graficzny Zgłoszenie z
10.07.2014 r.
Wygaśnięcie prawa ochronnego
Co się dzieje w przypadku wygaśnięcia prawa ochronnego? Czy może go stosować bez
konsekwencji prawnych każda inna osoba/ firma? Czy firma, która zmieni cokolwiek w
swoim znaku towarowym, automatycznie traci prawo ochronne do zarejestrowanego
wcześniej znaku?
Odpowiedzi generalnej na powyższe pytania nie można udzielić, gdyż zależy to od
każdego konkretnego przypadku, w odpowiednim postępowaniu przed Urzędem Patentowym
i sądowo administracyjnym, zgodnie z obowiązującymi przepisami,
których istotę przedstawiono niżej.
Prawo ochronne na znak towarowy wygasa m.in. na skutek:
- upływu okresu, na który zostało udzielone;
- nieużywania zarejestrowanego znaku towarowego w sposób rzeczywisty dla towarów
objętych prawem ochronnym w ciągu nieprzerwanego okresu 5 lat po dniu wydania decyzji
o udzieleniu prawa ochronnego, chyba że istnieją ważne powody jego nieużywania;
- utraty przez znak znamion odróżniających przez to, że na skutek działań lub zaniedbań
uprawnionego stał się w obrocie zwyczajowym oznaczeniem – składającym się wyłącznie z
elementów, które mogą służyć w obrocie do oznaczania w szczególności: rodzaju towaru,
jego jakości, ilości, ceny, przeznaczenia, sposobu, czasu lub miejsca wytworzenia, składu,
funkcji lub przydatności – w stosunku do towarów, dla których był zarejestrowany;
- wykreślenia z właściwego rejestru podmiotu mającego osobowość prawną, któremu
przysługiwało prawo ochronne na znak towarowy.
Unieważnienie albo wygaśnięcie prawa ochronnego podlega wpisowi do rejestru
znaków towarowych.
Nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy dla towarów identycznych lub
podobnych, jeżeli znak ten jest identyczny lub podobny do wcześniej zarejestrowanego w
Rzeczypospolitej Polskiej znaku towarowego, którego ochrona wygasła, jeżeli od daty
wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy do dnia zgłoszenia podobnego znaku przez
inną osobę nie upłynął okres 2 lat.
Rzecznik patentowy
Kto się zajmuje zawodowo dziedziną własności przemysłowej?
Rzecznik patentowy to profesjonalny pełnomocnik, dysponujący kompleksową wiedzą i
umiejętnościami umożliwiającymi: uzyskiwanie, zachowywanie, wykonywanie oraz
dochodzenie praw odnoszących się do przedmiotów własności przemysłowej. Teoretyczną i
praktyczną wiedzę zdobywa on, także pod opieką doświadczonego rzecznika patentowego
prowadzącego kancelarię, w toku kilkuletniej aplikacji rzecznikowskiej, którą kończy
egzaminem kwalifikacyjnym. Po pozytywnym zdaniu egzaminu z mocy prawa staje się
członkiem Polskiej Izby Rzeczników Patentowych.
Rzecznik patentowy świadczy pomoc:
- prawną, polegającą w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych,
sporządzaniu opinii prawnych, badaniu stanu prawnego przedmiotów własności
przemysłowej, zastępstwie prawnym i procesowym;
- techniczną, polegającą w szczególności na opracowywaniu opisów technicznych zgłoszeń
do ochrony przedmiotów działalności twórczej przeznaczonych do przemysłowego
wykorzystywania, badaniu zakresu ich ochrony, prowadzeniu poszukiwań
dotyczących stanu techniki.
Ponadto występuje w charakterze pełnomocnika w postępowaniu przed Urzędem
Patentowym, sądami i organami orzekającymi w sprawach własności przemysłowej.
Uczestniczy w postępowaniu przed Urzędem Patentowym RP w sprawach związanych z
dokonywaniem i rozpatrywaniem zgłoszeń może jedynie rzecznik wpisany na urzędową listę
rzeczników patentowych. Warto nadmienić, że jest to zawód zaufania publicznego, a przy
jego wykonywaniu podlega tylko ustawom i obliguje do wykonywania zawodu zgodnie z
zasadami etyki rzecznika patentowego i z należytą starannością. Rzecznik patentowy
występuje także w charakterze pełnomocnika w sprawach o zwalczanie nieuczciwej
konkurencji. Wobec powyższego można uznać, że profesjonalne wykonywanie tego zawodu
przekłada się na bezpieczeństwo i pewność obrotu gospodarczego.
Podsumowując, własność przemysłowa to prawa wyłączne, uregulowane na gruncie
prawa krajowego i międzynarodowego, i warto również wiedzieć, że:
- Urząd Patentowy RP od 1918 r. udziela na terenie Polski praw wyłącznych
w dziedzinie własności przemysłowej. Polska jest członkiem wielu porozumień
międzynarodowych, m.in.: Konwencji Paryskiej o Ochronie Własności Przemysłowej,
Układu o Współpracy Patentowej (PCT), Porozumienia Madryckiego i Protokołu do
porozumienia.
- W Polsce zasady udzielania patentów na wynalazki, praw ochronnych na wzory użytkowe i
znaki towarowe, jak również praw z rejestracji na wzory przemysłowe, topografie układów
scalonych oraz oznaczenia geograficzne, reguluje Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo
własności przemysłowej.
- Przedmioty własności przemysłowej to: wynalazki, wzory użytkowe i wzory przemysłowe,
znaki towarowe i oznaczenia geograficzne, topografie układów scalonych, jak również
zwalczanie nieuczciwej konkurencji.
- Znakiem towarowym może być każde oznaczenie przedstawione w sposób graficzny lub
takie, które daje się w sposób graficzny wyrazić, jeśli takie oznaczenie nadaje się do
odróżniania w obrocie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od tego samego rodzaju
towarów lub usług innych przedsiębiorstw.
- Uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy w Urzędzie Patentowym daje
uprawnionemu prawo wyłącznego używania znaku towarowego dla towarów i usług objętych
rejestracją w obrocie gospodarczym na terytorium państwa oraz możliwość zakazania osobom
trzecim używania w obrocie gospodarczym zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia
podobnego, stwarzającego możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia
towarów.
- Znaki towarowe i udzielane na nie prawa ochronne stanowią podstawowe narzędzie
zabezpieczenia i odróżniania towarów czy usług jednej firmy od towarów lub usług innych
firm. To skuteczny instrument zdobywania przewagi na rynku. To wartość niematerialna,
która ma kluczowe znaczenie dla prowadzonej działalności. To aktywa biznesowe, które
podnoszą wartość firmy i mogą być przedmiotem aportu, zabezpieczenia zobowiązań (np.
kredytowych) czy źródłem dodatkowych przychodów: licencja, franczyza.
- Znaki towarowe należy używać w takiej formie w jakiej są chronione, gdyż zmiana cech
odróżniających znaku towarowego może spowodować, że każdy, kto ma w tym interes
prawny, może wystąpić o jego wygaszenie zarzucając nie używanie chronionego znaku.
Zatem znajomość zagadnień własności przemysłowej – dotyczących m.in. praw z
patentu czy praw ochronnych na znaki towarowe - jest niezbędna przy podejmowaniu
racjonalnych decyzji wizerunkowych i biznesowych. Jest to bardzo ciekawy temat do
studiowania, niby powszechnie znany, jednak niuansów do pogłębienia wiedzy
nie brakuje. Jak w każdej dziedzinie, brak znajomości tematu może mieć bardzo daleko idące
konsekwencje praktyczne.
Bibliografia:
Funkcje znaku towarowego, [w:] Księga pamiątkowa z okazji 80-lecia rzecznictwa
patentowego w Polsce, Warszawa 2001,
Znaki towarowe i prawa ochronne, [w:] Nowińska E., Prominska U., M. du Vall, Prawo
własności przemysłowej, wyd. V, LexisNexis 2011,
Skubisz R., Prawo znaków towarowych. Komentarz, wyd. II, Warszawa 1997,
Ulatowska M., Determinanty polityki elektroenergetycznej w Polsce i innych krajach UE,
praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. . Czyżewskiego A., prof. UE,
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań 2012,
Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r., zmieniona w
Brukseli dnia 14 grudnia 1900 r., w Waszyngtonie dnia 2 czerwca 1911 r., w Hadze dnia 6
listopada 1925 r., w Londynie dnia 2 czerwca 1934 r., w Lizbonie dnia 31 października 1958
r. i w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. - Akt sztokholmski z dnia 14 lipca 1967 r. (Dz.U. z
1975 r. nr 9, poz. 51),
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 lipca 2002 r. w sprawie dokonywania i
rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych (Dz.U. nr 115, poz. 998; z 2005 r. nr 109, poz.
911; z 2014 r., poz. 466)
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24,
poz. 83),
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2013 r., poz.
1410).