docZrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1
download 
Reklamacja Transkrypt
Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1
Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 Spis treści Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1: Podstawowe zagadnienia z zakresu finansów publicznych ..................................................................................................................................3 Budżet państwa i jednostek sektora finansów publicznych ............................................................................3 Charakterystyka sektora finansów publicznych ...................................................................................................8 Jednostki budżetowe ........................................................................................................................................................8 Statut jednostki budżetowej ..........................................................................................................................................9 Zakłady budżetowe ...........................................................................................................................................................9 Roczny plan finansowy ................................................................................................................................................. 11 Państwowe i samorządowe osoby prawne .......................................................................................................... 11 Strona 2 Metoda memoriałowa i kasowa w rachunkowości sfery budżetowej ...................................................... 12 Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz ZROZUMIEĆ RACHUNKOWOŚĆ BUDŻETOWĄ – LEKCJA 1: PODSTAWOWE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU FINANSÓW PUBLICZNYCH Witam na pierwszej lekcji e-kursu „Zrozumieć rachunkowość budżetową.” Celem kursu jest przedstawienie zagadnień specyficznych dla jednostek sektora finansów publicznych – rachunkowość budżetowa obejmuje zasady mające zastosowanie w jednostkach zaliczanych do sfery finansów publicznych, a są nimi: jednostki budżetowe, zakłady budżetowe oraz państwowe i samorządowe osoby prawne. Lekcja ta ma charakter wprowadzenia do zagadnień z zakresu rachunkowości budżetowej, a jej treścią jest przede wszystkim ogólna charakterystyka finansów publicznych, którą rozpoczynam od wyjaśnienia podstawowych definicji i pojęć. Omówione zagadnienia podzieliłam na trzy główne grupy tematyczne. Część pierwsza zawiera wyjaśnienie pojęcia finansów publicznych, budżetu, definiuje rodzaje budżetów. Omawiam w niej także różnice pomiędzy budżetem państwa a budżetem jednostek samorządu terytorialnego. Część druga przedstawia zasady gospodarki finansowej: jednostek budżetowych, zakładów budżetowych, państwowych i samorządowych osób prawnych, a także wskazuje różnice i podobieństwa pomiędzy tymi formami organizacyjnymi sektora finansów publicznych. W części trzeciej charakteryzuję metodę memoriałową i metodę kasową w rachunkowości budżetowej. Pokazuję również, w jakich obszarach znajdują zastosowanie poszczególne metody oraz jakie są pomiędzy nimi różnice. BUDŻET PAŃSTWA I JEDNOSTEK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH Na początku istotne wydaje się wskazanie podstawowych różnic pomiędzy istotą finansów publicznych i finansów prywatnych. Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz Strona Ponadto nadrzędnym celem sektora finansów publicznych jest działanie skierowane na zaspokojenie potrzeb zbiorowych społeczeństwa, a działalność tego sektora nie jest nastawiona na zysk, podczas gdy sektor finansów prywatnych charakteryzują działania zmierzające do maksymalizacji zysków. 3 Finanse publiczne opierają się na zależności i podporządkowaniu – oznacza to, że podmiot nadrzędny kreuje nie tylko sytuację finansową, ale także prawną podmiotu podporządkowanego. Tymczasem w sektorze prywatnym zasadą jest równorzędność podmiotów. Niezwykle ważny jest fakt, że charakter i rozwój finansów publicznych kształtuje rzeczywistość polityczną, natomiast finanse prywatne poddane są mechanizmom rynkowym. Jednostki sektora finansów publicznych prowadzą rachunkowość na podstawie przepisów ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, z uwzględnieniem przepisów ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Konieczność odmiennego uregulowania zasad rachunkowości budżetowej wynika ze szczególnych cech jednostek sektora finansów publicznych. Są to w szczególności: brak osobowości prawnej, majątek posiadany na podstawie trwałego zarządu lub użytkowania, obowiązek odprowadzania uzyskanych dochodów na rachunek budżetu. Ustawowe określenie jednolitych zasad rachunkowości budżetowej stanowi gwarancję realizacji podstawowej zasady publicznej gospodarki finansowej, czyli zasady jawności gospodarowania środkami publicznymi. Finanse publiczne obejmują procesy gospodarcze związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich wydatkowaniem. Ustawa o finansach publicznych określa zasady funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych, a sektor finansów publicznych obejmuje: • • • • • • • • • • • • • • organy władzy publicznej, np. sądy, organy administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, np. związki gmin, związki powiatów, jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, państwowe fundusze celowe, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz zarządzane przez niego fundusze, a także Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Narodowy Fundusz Zdrowia, samodzielne zakłady opieki zdrowotnej, uczelnie publiczne, Polską Akademię Nauk oraz jej jednostki organizacyjne, państwowe i samorządowe instytucje kultury, inne państwowe i samorządowe osoby prawne powoływane na podstawie odrębnych przepisów w celu realizacji zadań publicznych, wyłączając: przedsiębiorstwa, instytuty badawcze, banki i spółki prawa handlowego. Podstawą gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych jest budżet, czyli plan finansowy. Strona 1) budżet centralny, który ustala i realizuje władza państwowa, w tym wojewodowie, 2) budżet jednostek samorządu terytorialnego, tj.: a) budżet województwa, który uchwala i realizuje samorząd województwa, b) budżet powiatu, który ustala i realizuje samorząd powiatowy, c) budżet gminy, który ustala i realizuje samorząd gminny. 4 W Polsce wyróżniamy następujące rodzaje budżetów: Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz Ważne! Dla każdego ze szczebli samorządu terytorialnego ustawowo zagwarantowano niezależność, co oznacza, że samorząd województwa nie jest organem nadrzędnym dla gmin oraz powiatów, tak jak samorząd powiatu nie jest organem nadrzędnym dla gmin. Ponadto stosowne ustawy ustaliły odrębne zakresy zadań dla samorządów województw, powiatów i gmin, zapewniając tym samym odrębność i niepowtarzalność zadań dla poszczególnych szczebli samorządów. Wykroczenie poza katalog zadań przypisanych tym organom skutkuje naruszeniem prawa. Budżet państwa jest rocznym planem finansowym zawierającym plan: dochodów, wydatków przychodów i rozchodów. Uchwalany jest w formie ustawy budżetowej. Ustawa ta uchwalana jest na okres roku budżetowego, czyli roku kalendarzowego. Budżet określa: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) łączną kwotę prognozowanych dochodów, łączną kwotę planowanych wydatków, planowany deficyt wraz ze wskazaniem źródeł jego pokrycia, łączną kwotę dochodów planowanych do pozyskania ze środków europejskich, łączną kwotę wydatków finansowanych ze środków europejskich, wynik budżetu środków europejskich, planowane przychody i rozchody, planowane saldo przychodów i rozchodów, limity zobowiązań z tytułu pożyczek, kredytów i papierów wartościowych. Na treść ustawy budżetowej wywiera wpływ tzw. zasada równowagi budżetowej, która w tradycyjnym ujęciu oznacza całkowite sfinansowanie wydatków z uzyskanych dochodów budżetowych. Ustawa o finansach publicznych nie wymaga jednak uchwalenia budżetu państwa z arytmetyczną równowagą dochodów i wydatków, natomiast wymaga wskazania źródeł pokrycia deficytu lub przeznaczenia nadwyżki budżetowej. Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz Strona Budżet jednostki samorządu terytorialnego uchwalany jest na okres roku budżetowego, a rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy. Uchwała budżetowa powinna być przyjęta przez organ stanowiący, tj. dla gmin – rady gmin, dla powiatów – rady powiatów, a dla samorządów województw – sejmiki województw, do końca roku poprzedzającego rok budżeto- 5 Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów wydatków, rozchodów i przychodów. Uchwalany jest w formie uchwały budżetowej. Każda jednostka prowadzi gospodarkę finansową na podstawie swojego budżetu. O układzie budżetu decyduje zasada szczegółowości – oznacza to, że budżet planowany jest ze szczególnym podziałem dochodów i wydatków, ale nie tylko w ujęciu ogólnym. Budżet musi wskazywać jego wykonawców, wysokość dochodów z poszczególnych źródeł (np. sprzedaż mienia, wpływy z podatków) oraz wysokość i rodzaj wydatków na poszczególne zadania. wy. Jednak w szczególnych przypadkach budżet może być uchwalony do końca stycznia, wtedy podstawą gospodarki finansowej jest projekt budżetu. Budżet jest nie tylko planem finansowym, ale także planem działania na rok budżetowy, a skutki decyzji budżetowych mogą mieć istotne znaczenie przez wiele lat. Na treść uchwały budżetowej podobnie jak w przypadku ustawy budżetowej wywiera wpływ tzw. zasada równowagi budżetowej. Budżet jednostki samorządu terytorialnego określa: 1) łączną kwotę prognozowanych dochodów z podziałem na dochody bieżące i dochody majątkowe, 2) łączną kwotę planowanych wydatków z wyodrębnieniem wydatków bieżnych i wydatków majątkowych, 3) kwotę planowanego deficytu lub planowanej nadwyżki ze wskazaniem źródeł pokrycia deficytu i przeznaczenia nadwyżki budżetowej, 4) łączną kwotę planowanych przychodów, 5) łączną kwotę planowanych rozchodów, 6) limity zobowiązań z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów, 7) szczególne zasady wykonywania budżetu, które wynikają z odrębnych ustaw, 8) kwotę wydatków z tytułu przypadających spłat w danym roku budżetowym zgodnie z udzielonym poręczeniami, gwarancjami, 9) uprawnienia dla jednostek pomocniczych do prowadzenia gospodarki finansowej w trakcie realizacji budżetu. Uchwała budżetowa określa planowane dochody i wydatki oraz przeznaczenie tych środków. Organ stanowiący nie tylko decyduje, jak duże będą wydatki, ale także jakie będzie zadłużenie, dokonując wyboru zadań, które będą realizowane. Budżet powinien być głównym wyznacznikiem kierunków rozwoju, a dobór zadań powinien wynikać z przyjętej wcześniej strategii. Strona Wieloletnie planowanie jest standardem w działalności jednostek samorządu terytorialnego. Planowanie długofalowe umożliwia dokładną analizę sytuacji finansowej na przestrzeni kilku, kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu lat. Najważniejszym elementem wieloletniego planowania jest umiejętność stworzenia możliwie precyzyjnej prognozy dochodów – to dochody określają 6 Jednostki samorządu terytorialnego posiadają osobowość prawną, a zatem są odrębnymi podmiotami posiadającymi samodzielność finansową. Teoretycznie większość zadań winna mieć pokrycie w dochodach budżetowych. Jednak konieczność ponoszenia wydatków w związku ze zmieniającymi się wymogami prawnymi, wzrastające potrzeby społeczności lokalnej czy też sytuacje losowe (np. powódź) zmuszają samorządy do poszukiwania nowych źródeł finansowania zadań. Uprawnienie do poszukiwania innych niż dochody budżetowe źródeł finansowania pozwala na finansowanie przedsięwzięć bez wcześniejszego zgromadzenia środków finansowych pochodzących z dochodów. Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz bowiem potencjał finansowy jednostki i na ich podstawie można planować wydatki, przychody (w tym np. kredyty), a także wskazać możliwość spłaty zadłużenia. Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych wprowadziła szczególną formę wieloletniego planowania – obowiązek uchwalenia uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej. Wieloletnia prognoza finansowa dotyczy okresu roku budżetowego oraz co najmniej trzech kolejnych lat i obejmuje przede wszystkim: dochody, wydatki, wynik budżetu, przychody, rozchody budżetu, wraz z uwzględnieniem długu już zaciągniętego oraz planowanego do zaciągnięcia. Integralną częścią uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej jest wykaz przedsięwzięć, który zawiera: • • • wieloletnie programy, projekty zadania, wieloletnie umowy, których realizacja w następnym roku i kolejnych latach jest niezbędna do zapewnienia ciągłości funkcjonowania jednostki, np. umowy na usługi telekomunikacyjne, media itp., wieloletnie gwarancje, poręczenie udzielane np. spółkom prawa handlowego, gdzie jednostka samorządu jest głównym udziałowcem. Termin uchwalenia uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej nie może być dłuższy niż termin podjęcia uchwały budżetowej. Za właściwą realizację budżetu odpowiada organ wykonawczy: w gminie – wójt, burmistrz, prezydent, w powiecie – zarząd powiatu, a w województwie – zarząd województwa. Oznacza to, że na podstawie zapisów uchwały budżetowej wójt lub upoważnione przez niego osoby realizują operacje gospodarcze: zaciągają zobowiązania, wydatkują środki, a także zaciągają kredyty. Należy podkreślić, że aby czynność zaciągnięcia zobowiązania była ważna, dokument taki musi zawierać kontrasygnatę skarbnika lub osoby przez niego upoważnionej. Kontrasygnata to potwierdzenie, że w budżecie zaplanowano środki na realizację zobowiązania. Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz Strona W tym miejscu należy dodać, że uchwała budżetowa jest planem rocznym, ale jej treść w trakcie roku może być zmieniana. Inicjatywa w sprawie treści uchwały budżetowej, a także jej zmiany należy do organu wykonawczego, a formalnego zatwierdzenia zmiany uchwały budżetowej poprzez jej głosowanie dokonuje organ stanowiący, czyli rada gminy, rada powiatu lub sejmik wojewódzki. 7 Specyfika gospodarki finansowej w sektorze finansów publicznych polega głównie na tym, że wszystkie podejmowane decyzje finansowe mające charakter zobowiązań muszą być wcześniej zaplanowane w budżecie. To nie płynność finansowa, zasoby środków pieniężnych są podstawowym wyznacznikiem realizacji zadań, ale wcześniejsze ujęcie w uchwale budżetowej. Realizacja wydatków, które nie zostały wcześniej zaplanowane w budżecie, stanowi naruszenie przepisów prawa. Zgodnie z ustawą organ wykonawczy przedstawia organowi stanowiącemu sprawozdanie z wykonania budżetu. Po dokonanej ocenie sprawozdania z wykonania budżetu udziela (bądź nie) organowi wykonawczemu absolutorium. CHARAKTERYSTYKA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH Katalog form, w jakich funkcjonuje sektor finansów publicznych, obejmuje podmioty zróżnicowane – pod względem formy organizacyjno-prawnej, stopnia samodzielności finansowej i zasad rozliczania się z budżetem. Zróżnicowanie dotyczy również rodzaju zadań, do których podmioty te są powoływane. Instytucje zaliczane do sektora finansów publicznych mogą funkcjonować jako: • • jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które tworzone są na podstawie ustawy o finansach publicznych, osoby prawne, które tworzone są na podstawie odrębnych ustaw. Najczęściej wybór formy organizacyjnej zależy od decyzji organów władzy, jednak w wielu przypadkach forma ta jest narzucana poprzez odpowiednie regulacje ustawowe. Zasady funkcjonowania i gospodarki finansowej dla jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej reguluje ustawa o finansach publicznych. Przypomnę, że do jednostek tych zaliczamy: • • jednostki budżetowe, zakłady budżetowe. W związku z tym, że jednostki budżetowe i zakłady budżetowe nie mają osobowości prawnej, w obrocie prawnym traktowane są jako jednostki organizacyjne (pomocnicze) Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego. JEDNOSTKI BUDŻETOWE Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz Strona Ta forma organizacyjna doskonale sprawdza się wszędzie tam, gdzie usługi świadczone są nieodpłatnie albo opłaty za te usługi nie pokrywają całości kosztów. 8 Jednostki budżetowe tworzone są w celu realizacji zadań nałożonych na nie przez państwo lub jednostkę samorządu terytorialnego. Jednostkami budżetowymi nazywamy takie jednostki, które budżetowane są w formie brutto, czyli całość zrealizowanych dochodów jednostki odprowadzają na rachunek bankowy budżetu, natomiast całość wydatków bez względu na wielkość zgromadzonych dochodów finansowana jest z budżetu. Niezależność wydatków od dochodów oznacza, że dochody jednostki budżetowej są dochodami budżetu, a wydatki jednostki budżetowej są wydatkami budżetu. Przykładem jednostki budżetowej są szkoły, które realizują niewielkie dochody – najczęściej ich źródłem są dochody z tytułu najmu pomieszczeń. Dochody te placówki odprowadzają na rachunek budżetu, a na realizację wydatków, które są znacznie wyższe od uzyskanych dochodów szkoły, otrzymują stamtąd środki finansowe. Należy też zaznaczyć, że przekazanie środków na realizację wydatków nie jest w żaden sposób uzależnione od wcześniejszego przekazania środków finansowych z tytułu zrealizowanych dochodów. Jedynym ograniczeniem wielkości przekazywanych środków na realizację wydatków jest wysokość planu finansowego (budżet jednostki), którego wysokość stanowi nieprzekraczalny limit. Ponieważ poziom wydatków realizowanych przez jednostkę budżetową nie zależy od poziomu zrealizowanych dochodów, nie występuje pojęcie wyniku finansowego, a więc jednostki nie wykazują ani deficytu, ani nadwyżki budżetowej. STATUT JEDNOSTKI BUDŻETOWEJ Działalność jednostki budżetowej opiera się na statucie, który precyzuje strukturę organizacyjną, zakres działania i zakres zadań. Statut określa co najmniej nazwę jednostki budżetowej, jej siedzibę oraz zakres działania, mienie przekazywane w zarząd tej jednostki, w praktyce często także schemat organizacji pracy i zatrudnienie. Statut nadawany jest jednostce poprzez organ, który ją tworzył. W przypadku państwowych jednostek budżetowych jest to: minister, kierownik urzędu centralnego, wojewoda, a w przypadku jednostek samorządu terytorialnego: rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa. Te same organy decydują o likwidacji jednostki budżetowej. Likwidując jednostkę budżetową, właściwy organ określa przeznaczenie mienia znajdującego się w zarządzie jednostki. Należności i zobowiązania państwowej jednostki budżetowej przejmuje organ, który podjął decyzję o jej likwidacji. Należności i zobowiązania gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych przejmuje urząd odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego. Jeśli w trakcie procesu likwidacji właściwy organ podejmie decyzję o utworzeniu jednostki o innej formie organizacyjno-prawnej, np. zakładu budżetowego, dopuszczalne jest przejęcie należności i zobowiązań likwidowanej jednostki budżetowej przez nowo utworzoną jednostkę organizacyjną. ZAKŁADY BUDŻETOWE gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi, utrzymania i zarządzania drogami, ulicami, mostami i organizacji ruchu drogowego, wodociągów, zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, ścieków wodnych, urządzeń sanitarnych, Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz Strona • • • 9 Zakłady budżetowe realizują zadania własne samorządowych jednostek budżetowych w zakresie: • • • • • • • • • wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energie elektryczną, cieplną i gaz, lokalnego transportu zbiorowego, targowisk i hal targowych, zieleni gminnej i zadrzewień, kultury fizycznej i sportu wraz z utrzymaniem terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, pomocy i opieki społecznej, utrzymania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, cmentarzy. W formie samorządowego zakładu budżetowego mogą być realizowane zadania własne gminy, powiatu i województwa. Utworzenie i funkcjonowanie zakładu budżetowego znajduje uzasadnienie w tych obszarach, gdzie dopuszczalna jest odpłatność za świadczenie usług, a uzyskane przychody pokrywają koszty działalności. Samorządowego zakładu budżetowego nie można uznać za przedsiębiorcę, a forma prawna zakresu działalności zakładu budżetowego nie sprzyja wolnorynkowemu prowadzeniu działalności. System prawny przewiduje szeroki zakres nadzoru nad działalnością zakładu budżetowego oraz określa zadania i tryb ich wykonywania. Forma ta często nie jest wystarczająco elastyczna, a to z uwagi na niewielki stopień samodzielności i związanego z nią ryzyka gospodarczego. Zakładu budżetowego nie można nazwać przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ponieważ jest on formą wynikającą z prawa budżetowego i mimo swojej odrębności organizacyjnej i majątkowej nie ma osobowości prawnej korzysta z osobowości prawnej jednostki samorządu terytorialnego, więc nie działa w imieniu własnym. Samorządowy zakład budżetowy tworzy organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki) poprzez podjęcie stosownej uchwały, która określa: nazwę, siedzibę zakładu, źródła przychodów własnych zakładu, wielkość wyposażenia w środki obrotowe, wyposażenie przekazane zakładowi w użyczenie, terminy i sposób ustalenia zaliczkowych wpłat środków obrotowych. Strona Likwidując zakład, organ stanowiący podejmuje decyzję o przeznaczeniu mienia znajdującego się w użytkowaniu zakładu budżetowego. Należności i zobowiązania likwidowanego zakładu budżetowego przejmuje organ, który podjął decyzję o jego likwidacji. Ale w sytuacji, kiedy zakład budżetowy ulega likwidacji w celu przekształcenia w inną formę organizacyjną, jego należności i zobowiązania przejmuje jednostka powstała w wyniku przekształcenia. 10 Ustawa odmiennie niż w przypadku jednostek budżetowych nie wymaga formy statutu dla utworzenia zakładu budżetowego. Organ powołujący zakład budżetowy jest również kompetentny do podjęcia decyzji o likwidacji zakładu, z tym że decyzja taka powinna zapaść nie później niż do 31 grudnia roku budżetowego. Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz ROCZNY PLAN FINANSOWY Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy, który zawiera: przychody, koszty, inne obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku oraz rozliczenia z budżetem. Samorządowy zakład budżetowy wykonuje swoje zadania odpłatnie, a koszty działalności realizuje z przychodów własnych. Zakład budżetowy może otrzymywać dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Są to: dotacje przedmiotowe (występujące w sytuacjach, kiedy zakład budżetowy nie potrafi pokryć całości kosztów z przychodów własnych – dotacja ta ma bezpośrednie odniesienie do przedmiotu działalności), dotacje na inwestycje i dotacje stanowiące dofinansowanie zadań realizowanych z udziałem środków europejskich. Nowo utworzonemu zakładowi budżetowemu można przyznać dotację z budżetu na pierwsze zaopatrzenie w środki obrotowe. Uzasadnieniem dotowania działalności zakładów budżetowych jest przede wszystkim niska rentowność. Natomiast zasadą jest zakaz finansowania działalności zakładu środkami pochodzącymi z dotacji – w wysokości powyżej 50% kosztów działalności zakładu. Jeśli granica ta zostaje przekroczona, zakłady budżetowe zwykle przekształcane są w jednostki budżetowe. Należy pamiętać przy tym, że przekształcenie zakładu budżetowego wymaga wcześniejszej jego likwidacji. Zakład budżetowy nie może finansować swojej działalności z kredytów, pożyczek i innych źródeł mających charakter zwrotny. Na koniec okresu sprawozdawczego ustalana jest nadwyżka środków obrotowych, którą zakład budżetowy odprowadza na rachunek bankowy budżetu gminy, chyba że organ stanowiący (rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa) postanowi inaczej. PAŃSTWOWE I SAMORZĄDOWE OSOBY PRAWNE Państwowe i samorządowe osoby prawne tworzone są na podstawie odrębnych ustaw w celu realizacji zadań publicznych. Są to w szczególności jednostki działające na podstawie ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, ustawy o Polskiej Akademii Nauk, ustawy o państwowych instytucjach filmowych czy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz Strona W planach finansowych wyodrębniane są: przychody z prowadzonej działalności, dotacje z budżetu, koszty, środki na wydatki majątkowe, stan należności zobowiązań na początek i koniec roku oraz stan środków pieniężnych na początek i koniec roku. 11 Podstawą ich gospodarki finansowej są plany finansowe, opracowywane zgodnie z ustawami o ich utworzeniu, z uwzględnieniem przepisów ustawy o finansach publicznych. METODA MEMORIAŁOWA I KASOWA W RACHUNKOWOŚCI SFERY BUDŻETOWEJ Jednostki sektora finansów publicznych prowadzą rachunkowość zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości i są obowiązane precyzyjnie oraz jasno przedstawiać sytuację majątkowa, finansową i wynik finansowy. W rachunkowości jednostek sektora finansów publicznych znajdują zastosowanie zarówno zasada kasowa, jak i zasada memoriałowa. Metodę kasową stosuje się w ewidencji budżetu państwa czy budżetu jednostek samorządu terytorialnego realizujących dochody i wydatki danego budżetu. Natomiast według zasady memoriałowej rozliczają się zakłady budżetowe. Zasada memoriału oznacza wymóg ewidencjonowania wszystkich przychodów i kosztów z nimi związanych, a dotyczących danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Tak więc każde zdarzenie ekonomiczne księgowane jest w chwili, gdy niesie za sobą konsekwencje finansowe. Zasada memoriałowa umożliwia ujęcie w księgach rachunkowych wszystkich zdarzeń ekonomicznych, które wystąpiły w danym roku budżetowym, czyli stwarza możliwość kompleksowego przedstawienia stanu jednostki – w tym także należności i zobowiązań. Stosując zasadę memoriałowego ujęcia dochodów i wydatków, zyskujemy wiedzę, jakie dochody powinny być zrealizowane oraz jakie wydatki powinny zostać poniesione w danym roku budżetowym. Funkcjonowanie jednostek sektora finansów publicznych oparte jest głównie na metodzie kasowej – dochody i wydatki ujmowane są w chwili ich powstania, a więc księgowane jest każde zdarzenie gospodarcze powodujące przepływ środków pieniężnych. Metoda kasowa niejako wymusza stałą kontrolę stanu środków pieniężnych i stopnia realizacji planów finansowych, a wynik kasowy może przybrać postać niedoboru lub nadwyżki. Zasada kasowa nakazuje ujmowanie wyłącznie zrealizowanych dochodów, czyli tych, które wpłynęły na rachunek bankowy niezależnie od okresu, jakiego dotyczą, natomiast za wydatki uznaje się środki, które dotyczą płatności dokonanych w danym roku niezależnie od roku, którego dotyczy zobowiązanie. Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz Strona W tym miejscu należy zaznaczyć, że jest kilka odstępstw stosowania zasady kasowej. Wynikają one z nałożonego na jednostki samorządu terytorialnego m.in. obowiązku zaliczania do ubiegłorocznych dochodów wpływów z tytułu udziałów w podatku dochodowym przekazywanych przez ministra finansów i urzędy skarbowe w pierwszych dniach stycznia roku następnego. Niezgodnie z zasadą kasową ewidencjonuje się również wypłaty płatnych z góry 12 Podsumowując, ujęcie kasowe zdarzeń budżetowych oznacza, że dochody i wydatki budżetu ujmowane są w terminach ich zapłaty. Operacje gospodarcze ujmuje się w ewidencji wykonania budżetu z datą, pod którą nastąpił przepływ środków. wynagrodzeń w niektórych grupach zawodowych. Wynagrodzenia za styczeń roku następnego realizowane są w grudniu ubiegłego roku, ale wydatek zaliczany jest już do budżetu roku następnego. W lekcji drugiej omówię pojęcia: środków publicznych, dochodów publicznych, przychodów publicznych, wydatków publicznych i rozchodów publicznych. Strona 13 Alina Janik Zrozumieć rachunkowość budżetową – lekcja 1 podatki.biz
