Bogactwo informacji a ubóstwo uwagi w cyfrowej kulturze nadmiaru

Bogactwo informacji a ubóstwo
uwagi
w cyfrowej kulturze nadmiaru
Dr Magdalena Szpunar
WH AGH
www.magdalenaszpunar.com
Kultura cyfrowa to kultura nadmiaru
●
●
●
●
kultura cyfrowa poszerza nasz dostęp do
informacji
w żaden sposób nie zwiększa jednak
możliwości ich przyswojenia
w latach 70. XX wieku Herbert Simon
zauważył, iż bogactwo informacji
implikuje ubóstwo uwagi
uwaga jest zasobem słabopowiększalnym
www.magdalenaszpunar.com
Klęska technopolu
●
„dżin, który wychynął z butelki, głosząc, że
informacja jest nowym bogiem kultury, był
oszustem. Rozwiązał oczywisty dla wszystkich
problem niedoboru informacji. Nie ostrzegł
jednakże przed znacznie gorzej widocznymi
niebezpieczeństwami jej nadmiaru”
/N. Postman, Technopol/
●
Posiłkując się technologiczną metaforą można
zauważyć, iż nasze mózgi pracują na „starym
oprogramowaniu”, podczas gdy pojawia się
nowe, które wymusza na nas zmianę vide
hipoteza opóźnienia kulturowego W. Ogburna
www.magdalenaszpunar.com
Szarańcza informacyjna
●
„to, co w mniemaniu racjonalnym powinno było
przysparzać ludziom dobra i spełnienia
oczekiwań, zwłaszcza wspieranie nadziei na
lepszy byt, ulegało konwersji na instrumenty
technoporubstwa, komercjalnej trywializacji, w
sumie zaś - idiocenia w papkach masowej
kultury. Informacja właśnie okazała się na
znieprawienia szczególnie podatna” /S. Lem/
●
genitalizacja informacyjna
●
smog informacyjny /R. Tadeusiewicz/
●
pauperyzacja informacji
www.magdalenaszpunar.com
Bezużyteczna informacje
●
●
●
●
●
dostęp do informacji jest ważny, ale ważne jest
również to, czy jednostka potrafi z nich skorzysta
informacje – newszaki (od muzaków)
w jaki sposób pewne informacje poszerzają naszą
wiedzę o świecie?
casus Wikileaks – Nikolas Sarkozy określany jest
nagi cesarz z bajki Andersena, Angela Merkel jako
teflonowa, mało kreatywna i nieskłonna do ryzyka,
zaś Władimir Putin to samiec alfa
tajemnica ułatwia zarządzanie naszymi lękami - „z
faktu, że sprawy doniosłe i głębokie otaczane są
tajemnicą, bierze się typowo mylne przekonanie, że
wszystko, co tajemnicze, jest zarazem ważne i
istotne”
www.magdalenaszpunar.com
Przeładowanie informacyjne
●
●
ważniejsze zatem od samego
dostarczania informacji jest dzisiaj
wsparcie jednostek w procesach
selekcji informacji, określania ich
ważności i istotności, by uniknąć
przeładowania informacyjnego
„między dysponowaniem milionami
megabitów informacji na jakiś temat
a niedysponowaniem ani jednym
nie ma wielkiej różnicy” /U. Eco/
www.magdalenaszpunar.com
Ograniczona uwaga
●
●
●
uwaga działa jak filtr chroniący nas
przed przeciążeniem
umysł ludzki przetwarza jedynie 0,5%
danych, które jednocześnie docierają
do systemu poznawczego
informacje, które nie są w danym
momencie przetwarzane, oczekują w
kanale sensorycznym bardzo krótko –
maksymalnie 1 sekundę dla bodźców
wzrokowych i 4 sekundy dla bodźców
słuchowych
www.magdalenaszpunar.com
Procesy przeduwagowe
●
●
wystarczy bardzo krótka ekspozycja (4
ms) danej treści, by zdeterminować ocenę
następującego po niej materiału
badania Sheily T. Murphy i Roberta B.
Zajonca dowiodły, że ekspozycja rysunku
uśmiechniętej twarzy sprawia, że
pokazywana po niej litera chińskiego
alfabetu jest oceniana jako sympatyczna,
zaś ekspozycja twarzy smutnej przynosi
efekty odwrotne
www.magdalenaszpunar.com
サ
Detekcja bodźców
●
●
bodźce, które są uznawane za ważne
mają większe szanse na to, by były
wykryte, niż te, które uznajemy za
nieważne (szumy), zakłócające
(dystraktory)
największe szanse na detekcję mają
te bodźce, które znajdują się w
ruchu, a także cechuje je
wyróżniający kolor
www.magdalenaszpunar.com
Przeszukiwanie pola uwagi w zależności od podobieństwa
dystraktorów
ADKCGTYF DSWK I U
o@%&*(#$H)^@!&
H J KYF V B N m LO PWA
4 + = % ^^ & ## ¾ 6 Y M p! t
D S W K 3 U F V B N M LAG
j [9 & ** ] { 4 5 # g m v f g i l
www.magdalenaszpunar.com
Temperamentne determinanty selekcji informacji
●
●
●
Ekstrawertycy okazują się preferować sytuacje z
dużą ilością bodźców, stymulacji, podczas gdy
introwertycy nie lubią zbyt dużej ilości
intensywnych bodźców, odczuwając w sytuacji
stymulacyjnej obfitości przesycenie.
Ekstrawertycy lubią inną paletę barw, niż
introwertycy. Ci pierwsi wybierają zatem barwy
ostre – czerwień, granat, żółć, podczas gdy ci
drudzy „pozbawione koloru” barwy ziemi.
Należy jednak poczynić tutaj pewne zastrzeżenie,
iż stymulacja barwowa okazywała się być zależna
od pory dnia, w której realizowano badanie.
www.magdalenaszpunar.com
Mechanizmy wzbudzania uwagi
●
●
●
●
●
transgresyjności: przełamywanie granicy pomiędzy tym co prywatne, a tym, co
publiczne; eksponowanie intymności jako sposobu ogniskowania uwagi,
eksponowanie Goffmanowskich fuszerek i sztuczek: przypadkowe wpadki,
fuszerki, utraty kontroli, które de facto okazują się być skrzętnie przygotowanymi
spektaklami, z drugiej strony jest to eksponowanie umiejętności kontrolowania
własnego ciała np. powstrzymywanie procesów starzenia itp.,
wykorzystywanie nadobecności i nieobecności jako środków budzenia
zainteresowania: strategia ta polega na eksponowaniu danej osoby, czy produktu we
wszelkich możliwych konfiguracjach, z drugiej strony odwoływanie się do poczucia
braku: „ostatnia płyta po 20 latach milczenia”, „ostatni koncert”; efektem takiej
nadobecności jest w wielu przypadkach przesyt publiczności daną osobą, czego
doskonałą egzemplifikację stanowi niegdyś niezwykle eksploatowana przez media
Katarzyna Cichopek,
huba: oznacza sytuację, w której, ktoś próbuje zwrócić naszą uwagę poprzez
eksponowanie znajomości, pokrewieństwa etc. z osobą znaną, popularną, cieszącą
się prestiżem społecznym, co przypomina efekt pławienia się w odbitym blasku,
eksponowanie ambiwalentności: naszą uwagę przyciąga to, co niecodziennie,
nietypowe, przełamujące dobrze znane konwencje i schematy, zatem naszą uwagę
przyciągają niejednoznaczności tożsamości płciowej i seksualnej, problemy z
określeniem wieku, zwyczajne życie niezwyczajnych gwiazd etc.
www.magdalenaszpunar.com
Dziękuję za uwagę.
www.magdalenaszpunar.com