M. Paszkowski, Oficerowie grup dyspozycyjnych w aspekcie

M. Paszkowski, Oficerowie grup dyspozycyjnych w aspekcie

ACTA UNIVERSITATIS WRATISLAVIENSIS
No 3079
SOCJOLOGIA XLIV
WROCŁAW 2008
MAREK PASZKOWSKI
Gabinet Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Warszawa
OFICEROWIE GRUP DYSPOZYCYJNYCH
W ASPEKCIE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO
(KADRA ZAWODOWA W MISJACH POKOJOWYCH)
Współczesny świat stawia przed siłami zbrojnymi nowe, dalekie od dotychczasowych wyzwania. Wizja konwencjonalnego konfliktu o wysokiej intensywności oddala się na nieokreślony czas, armie państw demokratycznych zaś przygotowują się przede wszystkim do operacji przywracania i utrzymywania pokoju.
W literaturze spotkać można różne określenia „operacji pokojowych”. Znalezienie właściwej definicji jest niezwykle trudne. Obrazują to problemy ONZ,
organizacji o najdłuższych tradycjach i największym doświadczeniu w działaniach na rzecz światowego pokoju. Podyktowane jest to różnorodnością podejścia do pojmowania miejsca i roli Sił Pokojowych Organizacji Narodów
Zjednoczonych, brakiem kategorycznych uregulowań Karty Narodów Zjednoczonych1 w odniesieniu do operacji pokojowych, a także ewoluowaniem samego pojęcia.
Jedna z najbardziej znanych definicji Lesława Zapałowskiego wyraża się
słowami: „operacje pokojowe są to działania stosowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych środkami o charakterze militarnym, w celu utrzymania lub
przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, bądź to przez zmianę
sytuacji stanowiącej groźbę dla pokoju, bądź to dla ułatwienia pokojowego załatwienia sporu, bądź to dla zainicjowania akcji w związku z groźbą naruszenia
pokoju”2.
Zupełnie inną definicję operacji pokojowych podają Franciszek Gągor
i Krzysztof Paszkowski. Według nich są to: „działania z ograniczonym użyciem
1 Karta Narodów Zjednoczonych, Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
i Porozumienie ustanawiające Komisję Przygotowawczą Narodów Zjednoczonych (Dz.U. z 1947 r.,
Nr 23, poz. 90).
2 L. Zapałowski, Operacje pokojowe ONZ, Warszawa 1989, s. 38.
druk_soc_XLIV.indd 113
2008-11-03 14:13:11
114
MAREK PASZKOWSKI
sił zbrojnych podejmowane przez społeczność międzynarodową w celu utrzymania lub przywrócenia pokoju w rejonie konfliktu”3.
Polska ma w tej dziedzinie bardzo bogate doświadczenie. Minęło pół wieku
od momentu, gdy nasi żołnierze po raz pierwszy wyjechali na Półwysep Indochiński w 1953 r. jako obserwatorzy wojskowi. Dotychczasowy bilans udziału
w operacjach poza granicami państwa to ponad 64 000 żołnierzy i pracowników
wojska uczestniczących w 66 misjach pokojowych i operacjach wojskowych prowadzonych na terytoriach 39 państw.
Podstaw prawnych zaangażowania Wojska Polskiego poza granicami państwa szukać należy przede wszystkim w ustawie zasadniczej4, zgodnie z art. 9
mówiącym, że Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. Art.
87 Konstytucji RP stwierdza, że źródłem prawa oprócz samej Konstytucji są ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Do użycia sił
zbrojnych poza granicami kraju odnosi się bezpośrednio art. 117 Konstytucji RP,
w myśl którego zasady użycia Sił Zbrojnych RP poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. Ponadto
podstawę prawną użycia sił zbrojnych poza granicami państwa stanowi ustawa
o zasadach użycia lub pobytu SZ RP poza granicami państwa5. O użyciu jednostek wojskowych poza granicami państwa oraz o przedłużeniu lub skróceniu
ich pobytu postanawia Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Rady
Ministrów.
Obecnie Siły Zbrojne RP (SZ RP) i policja uczestniczą w 17 misjach poza
granicami państwa, w których służbę pełni ponad 2200 żołnierzy i pracowników
wojska oraz 135 policjantów. SZ RP utworzyły 6 kontyngentów: dwa do operacji
prowadzonych przez ONZ (Syria, Liban), jeden do operacji Unii Europejskiej
(Bośnia i Hercegowina), dwa do operacji prowadzanej przez NATO (Kosowo,
Afganistan) oraz kontyngent wojskowy do operacji sił wielonarodowych w Iraku. Dodatkowo należy tu wspomnieć polskich obserwatorów wojskowych, którzy
pełnią służbę w misjach pokojowych w ramach OBWE (Gruzja) i ONZ (Etiopia
i Erytrea, Gruzja, Kongo, Kosowo, Sahara Zachodnia, Liberia, Afganistan, Wybrzeże Kości Słoniowej oraz Sudan).
3 F. Gągor, K. Paszkowski, Międzynarodowe operacje pokojowe w doktrynie obronnej RP,
Wydawnictwo Adam Marszałek Toruń 1999, s. 52.
4 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 roku (Dz.U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483).
5 Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (Dz.U. Nr 162, poz. 1117 z późn. zm.).
druk_soc_XLIV.indd 114
2008-11-03 14:13:11
Oficerowie grup dyspozycyjnych a bezpieczeństwo narodowe
115
AKTUALNE MISJE
Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Rozdzielająco-Obserwacyjnych
ONZ na Wzgórzach Golan – (UNDOF)6 w Syrii
PKW działa w składzie sił nadzorujących utrzymanie zawieszenia broni miedzy Izraelem a Syryjską Republiką Arabską. Podstawą prawną funkcjonowania
PKW jest: Rezolucja Rady Bezpieczeństwa Nr 350 z 31 maja 1974 r. o ustanowieniu sił rozdzielająco-obserwacyjnych UNDOF; Rezolucja Nr 1685 z 13 czerwca
2006 r. przedłużająca mandat o kolejne 6 miesięcy do dnia 31.12.2006 r.; Postanowienie Prezydenta RP z dnia 18 grudnia 2006 r. PKW UNDOF stacjonuje
na Wzgórzach Golan od 1974 r. Obecnie w jego skład wchodzą: batalion operacyjny i personel w Kwaterze Głównej misji, razem 392 żołnierzy.
Polski Kontyngent Wojskowy w Tymczasowych Siłach Zbrojnych ONZ
– (UNIFIL)7 w Libanie
Zapoczątkowane 12 lipca 2006 r. ostatnie działanie zbrojne między libańskim Hezbollahem a Izraelem zostały przerwane 14 sierpnia 2006 r., kiedy to obie
strony konfliktu zaakceptowały Rezolucję Rada Bezpieczeństwa ONZ nr 1701,
wzywającą do obustronnego zawieszenia broni. Postanowienie Prezydenta RP
dotyczące dalszego użycia PKW podejmowane są w cyklu półrocznym. W ślad
za ostatnią rezolucją RB ONZ Prezydent RP wydał postanowienie zwiększające
liczebność PKW UNIFIL do 500 żołnierzy oraz przedłużające udział do 31 sierpnia 2007 r. PKW UNIFIL stacjonuje w Libanie od 1992 r. W jego skład wchodzą:
batalion logistyczny oraz personel w Kwaterze Głównej misji – 339 żołnierzy.
Polski Kontyngent Wojskowy w EUFOR w operacji Unii Europejskiej
w Bośni i Hercegowinie „ALTHEA”
Obecność wojskowa Polski w rejonie Bałkanów rozpoczęła się w połowie
kwietnia 1992 r. w związku z przyjęciem przez Polskę zaproszenia Sekretarza
Generalnego ONZ do udziału w Siłach Ochronnych ONZ w Jugosławii (UNPROFOR)8. Wraz z rozwojem sytuacji kontyngent był wzmacniany kolejnymi żołnierzami a następnie, wraz ze stabilizacją sytuacji, redukowany. W szczytowym
okresie, w lutym 1995 r., liczył 1245 żołnierzy.
W czerwcu 2004 r. na szczycie w Stambule NATO podjęło decyzję o przekazaniu misji Unii Europejskiej. Od grudnia 2004 r. w związku z rozpoczęciem
przez EUFOR9 operacji „ALTHEA” w Republice Bośni i Hercegowiny PKW
realizował zadania w składzie Wielonarodowych Sił Zadaniowych „Północ”
6
7
8
9
druk_soc_XLIV.indd 115
United Nations Disengagement Observer Force.
United Nations Interim Force in Lebanon.
United Nations Protection Forces.
European Forces.
2008-11-03 14:13:11
116
MAREK PASZKOWSKI
– MNTF(N) EUFOR, a od lipca 2006 r. w ramach Wielonarodowego Elementu
Manewrowego. Od czerwca 2007 r. kontyngent liczył 207 żołnierzy.
Polski Kontyngent Wojskowy w KFOR w operacji NATO w Kosowie
Natowska operacja KFOR10 w Kosowie zapoczątkowana została 12 czerwca
1999 r. Udział w tej misji Polska rozpoczęła wysłaniem, na przełomie czerwca
i lipca 1999 r. żołnierzy 18. batalionu desantowo-szturmowego. Od 15 lipca 2000 r.
w rejonie misji działają pododdziały UKRPOLBAT. Zaangażowanie wojskowe
Polski jest obecnie regulowane postanowieniem Prezydenta RP z dnia 18 grudnia
2006 r. Zgodnie z jego zapisami w okresie do 31 grudnia 2007 r. PKW liczyć będzie do 400 żołnierzy.
Polski Kontyngent Wojskowy w misji w Afganistanie
W Afganistanie Polska uczestniczy w działaniach wojskowych prowadzonych przez szeroką koalicję od 2002 r., wydzielając PKW do udziału w dwóch
międzynarodowych operacjach wojskowych:
– koalicyjnej ENDURING FREEDOM (OEF)11;
– NATO-wskiej w ramach Międzynarodowych Sił Wspierania Bezpieczeństwa (ISAF)12.
Siły ISAF powstały w oparciu o postanowienia rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1386 z grudnia 2001 r. w celu udzielenia pomocy władzom afgańskim
w zapewnieniu stabilizacji politycznej, umacnianiu bezpieczeństwa i odbudowie
kraju i wsparcia wysiłków rządu w ramach tzw. reformy sektora bezpieczeństwa
(przede wszystkim reforma armii, demobilizacja grup zbrojnych, zwalczanie produkcji narkotyków). Mandat sił, kilkukrotnie już przedłużany (ostatnia rezolucja
RB ONZ nr 1707 pochodzi z września 2006 r. i przyznaje ISAF prawo do działania do końca 2007 r.), obejmuje całe terytorium Afganistanu. Zaangażowanie Polski w Afganistanie jest regulowane postanowieniem Prezydenta RP z 22 listopada
2006 r. Zgodnie z jego zapisami PKW w okresie od 1 grudnia 2006 r. do 13 października 2007 r. będzie liczyć do 1200 etatów.
Polski Kontyngent Wojskowy w misji w Iraku
W Iraku Polskie Siły Zbrojne biorą udział w dwóch operacjach:
– koalicyjnej – IRAQI FREEDOM – (Iracka Wolność);
– NATO-wskiej – TRAINING MISSION – IRAQ (misja szkoleniowa NATO
w Iraku)13.
10
Kosovo Forces.
Operation Enduring Freedom.
12 International Security and Assistance Forces.
13 Od 20.02.2005 r. Polska uczestniczy również w Misji Szkoleniowej NATO w Iraku. Głównym jej zadaniem jest szkolenie irackich sił bezpieczeństwa w utworzonym przez NATO Centrum
Szkolenia w AR RUSTAMIYAH. Do zespołu szkoleniowego Polska wydzieliła ok. 17 żołnierzy.
11
druk_soc_XLIV.indd 116
2008-11-03 14:13:12
Oficerowie grup dyspozycyjnych a bezpieczeństwo narodowe
117
Narodową podstawą prawną funkcjonowania PKW w Iraku są: Postanowienie Prezydenta RP oraz wynikające z niego decyzje i rozkazy wydawane na kolejnych szczeblach dowodzenia. Obowiązujące Postanowienie … zezwala na użycie, do 31 grudnia 2007 r., PKW w ilości do 1200 żołnierzy i pracowników wojska
(w tym: 900 na terytorium Iraku i 300 na terytorium RP jako odwód).
MISJE ZAKOŃCZONE W LATACH 2006–2007
W 2006 r. Wojsko Polskie zakończyło działalność pięciu kontyngentów w ramach operacji prowadzonych przez NATO i UE. Były to:
1. PKW PAKISTAN, którego celem było udzielenie pomocy humanitarnej
ludności Pakistanu poszkodowanej w trzęsieniu ziemi. Głównym zadaniem kontyngentu było odgruzowywanie terenu, przygotowanie miejsc pod rozbudowę infrastruktury oraz oczyszczanie i dystrybucja wody.
2. PKW PUŁASKI/PKW BIELIK (dwukrotnie), które w ramach Stałego
Morskiego Zespołu Sił Odpowiedzi NATO uczestniczyły w operacji Active Endeavour. Jej celem było prowadzenie rozpoznania i dozorowania linii żeglugowych
w basenie Morza Śródziemnego.
• PKW w misji pomocy humanitarnej NATO w Pakistanie – „SWIFT RELIEF”
1. TERMIN: 28.10.2005 r. + 15.02.2006 r.
2. SKŁAD: 140 ŻOŁNIERZY I PRACOWNIKÓW WOJSKA.
3. REJON DZIAŁANIA: PAKISTAN /KASZMIR.
• PKW PUŁASKI / PKW BIELIK – OPERACJA ACTIVE ENDEAVOUR
1. TERMIN: 24.02 + 8.03.2006 r. / 1.11.2006 + 28.02.2007 r.
2. SKŁAD: FREGATA ORP GEN. K. PUŁASKI – 223 MARYNARZY / ORP BIELIK
– 27 MARYNARZY.
3. REJON DZIAŁANIA: MORZE ŚRÓDZIEMNE.
• PKW ORLIK w ramach misji „AIR POLICING” NATO
1. TERMIN: 30.12.2005 + 31.03.2006 r.
2. SKŁAD: DWA SAMOLOTY MIG-29 i 68 ŻOŁNIERZY.
3. REJON DZIAŁANIA: LITWA, ŁOTWA I ESTONIA.
• PKW w misji zabezpieczenia Szczytu NATO w RYDZE
1. TERMIN: 26 –30.11.2006 r.
2. SKŁAD: 95 ŻOŁNIERZY.
3. REJON DZIAŁANIA: ŁOTWA.
• PKW w misji wsparcia ONZ w Demokratycznej Republice Konga
1. TERMIN: 3.07 + 30.11.2006 r.
2. SKŁAD: 130 ŻOŁNIERZY.
3. REJON DZIAŁANIA: DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA.
3. PKW ORLIK, który realizował zadania w ramach misji wojskowego nadzoru przestrzeni powietrznej Państw Bałtyckich w składzie Sił Sojuszniczych
druk_soc_XLIV.indd 117
2008-11-03 14:13:12
118
MAREK PASZKOWSKI
NATO. Polskie Siły Powietrzne otrzymały zadanie pełnienia misji Air Policing
w przestrzeni powietrznej Litwy, Łotwy i Estonii, dwoma samolotami Mig-29
bazującymi na lotnisku Siauliai (Litwa).
4. PKW ŁOTWA, którego celem było wsparcie specjalistyczne łotewskich sił
zbrojnych w zapewnieniu bezpieczeństwa Szczytu NATO w Rydze.
5. PKW w ramach operacji wojskowej UE wspierającej misję ONZ w Demokratycznej Republice Konga celem zapewnienia bezkonfliktowego przebiegu wyborów prezydenckich i zakończenia politycznego okresu przejściowego w DRK.
Jakościowy i ilościowy rozwój wydarzeń międzynarodowych, w tym i rozwój operacji pokojowych, jaki następuje w ostatnich latach, sprawia, że operacje
te mogą być prowadzone nie tylko przez Organizację Narodów Zjednoczonych,
ale również przez inne podmioty prawa międzynarodowego, co przewiduje Karta
Narodów Zjednoczonych.
Udział w misji pokojowej wymaga znakomitego profesjonalnego przygotowania. Żołnierze pełnią służbę w nadzwyczaj trudnych warunkach – nie tylko
geograficznych i klimatycznych, ale także psychologicznych – daleko od domu
i najbliższych, w krajach o odmiennych obyczajach i kulturze, gdzie każdy gest
lub słowo wymaga wielkiej ostrożności i gdzie niebezpieczeństwo grozi praktycznie z każdej strony. Tutaj więc liczy się przede wszystkim znajomość żołnierskiego rzemiosła, odwaga i wiedza o realiach otaczającego świata. Żołnierz
wyjeżdżający na misję jest ambasadorem Polski w świecie, po powrocie do kraju
– ambasadorem świata w Polsce.
W doborze kadry zawodowej Wojska Polskiego do udziału w misjach i operacjach pokojowych ONZ kierujemy się kryteriami jakościowymi w dyscyplinie,
wyszkoleniu ogólnowojskowym, specjalistycznym i fizycznym. Dziś już nie wystarcza sama chęć wyjazdu. Liczyć się natomiast musi wyszkolenie specjalistyczne ze znajomością elementów prawa międzynarodowego, a także znajomością
języka. W ramach przygotowania żołnierz zawodowy wykazywać się musi chęcią ćwiczenia i poznawania zadań, które występować będą w czasie służby. Jak
wykazują doświadczenia uzyskiwane podczas służby w kontyngentach ONZ
i przenoszone do praktyki w Wojskowym Centrum Szkolenia na potrzeby Sił
Pokojowych w Kielcach, ponad 75% zajęć przypada na szkolenie praktyczne.
Obejmują one m.in.: tworzenie stanowisk kompanijnych i plutonu, budowę okopów i schronów ziemnych, zasieków z drutu kolczastego, posterunków obserwacyjnych, przeciwdziałanie potencjalnym zagrożeniom wynikającym ze specyfiki
pełnionej służby, patrolowanie rejonów w dzień i w nocy, metody kontrolowania
osób i pojazdów, a także udzielanie pierwszej pomocy rannym i poszkodowanym.
Zakres nabywanych umiejętności rozszerzył się również o tak specjalistyczne,
niezbędne przedsięwzięcia, jak: wykrywanie i unieszkodliwianie różnego rodzaju
min, nawiązywanie łączności w trudnych warunkach czy też odpowiednie postępowanie w przypadku zetknięcia się z miejscową fauną i florą mogącą stanowić
zagrożenie. Bardzo istotną rolę odgrywa także znajomość kultury i obyczajów
druk_soc_XLIV.indd 118
2008-11-03 14:13:12
Oficerowie grup dyspozycyjnych a bezpieczeństwo narodowe
119
panujących w rejonie działania misji, których łamanie może być przyczyną konfliktów z miejscową ludnością.
Zarówno w doborze, jak i przygotowaniu kadry zawodowej liczy się też
stan zdrowia, odporność psychiczna i fizyczna. Dopiero skierowanie Polskiego
Kontyngentu Wojskowego do udziału w siłach stabilizacyjnych w Iraku zwróciło uwagę kierownictwa Ministerstwa Obrony Narodowej na sferę psychiki
żołnierzy. Dlatego też w badaniach brane są pod uwagę ewentualne zachowania w sytuacjach trudnych, ponieważ mogą występować przykre, na co dzień
nie spotykane, zjawiska oraz odpowiadające im zachowania, stany emocjonalne.
Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami żołnierze zawodowi kandydujący
do pełnienia służby za granicą mają obowiązek każdorazowo poddania się specjalistycznym badaniom lekarskim i psychologicznym przed wyjazdem oraz po powrocie do kraju. Od 1 lipca 2004 r. badania te prowadzą wytypowane komisje
lekarskie w trybie pozwalającym na wszechstronną ocenę stanu zdrowia zarówno kandydatów, jak i kombatantów również w aspekcie długotrwałych następstw
stresu posttraumatycznego. Oczywiście nie ma takich testów psychologicznych,
które eliminowałyby załamania spowodowane stresem pola walki. Doświadczenie uczy, że najlepszym predykatorem przyszłego zachowania żołnierza jest jego
profesjonalizm i dotychczasowa służba.
Wszyscy uczestnicy i działający w misji muszą wykazywać się dobrym fachowym przygotowaniem i odpowiednimi cechami osobowymi, zwłaszcza wysoką umiejętnością działania w terenie i na terytorium innego państwa, dyscypliną
i karność żołnierską, wysoką postawą moralną oraz wspomnianą wcześniej odpornością psychiczną i fizyczną. Cechy te uwidoczniły się we wszystkich misjach
i operacjach pokojowych, zarówno przy rozminowywaniu terenu na Bliskim
Wschodzie i wykonywaniu ścieżek patrolowych, jak i podczas innych zadań inżynieryjnych, logistycznych i patrolowych wykonywanych w misjach w Europie
czy Azji.
Udział w misjach pokojowych zwartych pododdziałów wpłynął korzystnie na zmianę stosunku do uczestników misji w ich macierzystych jednostkach.
Przeżycia wyniesione z misji integrują środowisko rodzin wojskowych. Powstają nieformalne „kobiece stanowiska dowodzenia”14 utrzymujące stałą łączność
z żołnierzami oraz koordynujące działalność samopomocową. W ten sposób życie
wyzwoliło w ludziach inicjatywę do społecznego działania, do czego wcześniej
nie można było nakłonić nakazami.
Zmieniło się także nastawienie kadry zawodowej. Od motywacji czysto ekonomicznej w latach 70. i 80. XX w. do udziału w misji jako elementu doskonalenia swojego wyszkolenia, swojego warsztatu jako żołnierza zawodowego.
Jest to istotne, ponieważ ustawa o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych15
14
B. Politowski, Babskie centrum dowodzenia, „Polska Zbrojna” 2007, nr 17, s. 3.
Ustawa z dnia 17 września 2003 roku o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U.
z 2003 r., Nr 179, poz. 1750 z późn. zm.).
15
druk_soc_XLIV.indd 119
2008-11-03 14:13:12
120
MAREK PASZKOWSKI
wprowadziła do pragmatyki kadrowej zasady rozwoju służbowego żołnierzy
zawodowych, tj. wieloletnie prognozowanie przebiegu zawodowej służby wojskowej każdego żołnierza, ścisłe powiązanie opiniowania służbowego z prognozowaniem przebiegu służby wojskowej, przygotowanie i rozwój kadry w kilku
obszarach, w tym w kraju i za granicą. W skład rozwoju służbowego żołnierzy
zawodowych wchodzą modele ogólne16 i szczegółowe (w korpusach i grupach
osobowych)17 przebiegu służby wojskowej oficerów i podoficerów zawodowych
w poszczególnych obszarach stanowisk służbowych. Podstawowymi cechami
tych modeli jest: kadencyjność pełnienia służby na stanowiskach służbowych,
ustalenie kolejności zajmowania określonych stanowisk służbowych, decydująca
rola oceny uzyskanej w opinii służbowej i wyznaczanie na kolejne stanowiska
zgodnie z wymogami zawartymi w kartach opisu stanowisk18.
Doświadczenia wyniesione z misji pozwoliły na dokonanie m.in. zmian merytorycznych w treściach kształcenia i szkolenia (rozszerzenie zakresu kształcenia kadr dowódczych i sztabowych w zakresie operacyjnego wykorzystania wojsk
lądowych i sił powietrznych w operacjach połączonych), szersze niż dotychczas
łączenie kwestii ściśle wojskowych z aspektami politycznymi, ekonomicznymi,
socjopsychologicznymi i ekologicznymi, poświęcenie większej uwagi nie tylko
podejmowaniu i uzasadnianiu podjętych decyzji, ale również wyzwalaniu inicjatywy u dowódców i braniu odpowiedzialności za proponowane rozwiązania.
Zgodnie z obowiązującymi procedurami do pełnienia zawodowej służby wojskowej poza granicami państwa wyznacza lub kieruje minister obrony narodowej
albo szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w zależności od posiadanych
kompetencji do wyznaczania na stanowiska służbowe. W czasie pełnienia służby wojskowej poza granicami państwa (w składzie jednostki wojskowej użytej
zgodnie z przepisami ustawy o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa albo w kwaterach głównych, dowództwach i sztabach misji organizacji międzynarodowych i sił wielonarodowych albo
jako obserwator wojskowy lub osoba posiadająca status obserwatora wojskowego
w misjach pokojowych organizacji międzynarodowych i sił wielonarodowych),
żołnierze zawodowi pozostają na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym
w kraju. Mają prawo do bezpłatnego zakwaterowania i wyżywienia, umundurowania, wyekwipowania i uzbrojenia, bezpłatnych badań lekarskich i psychologicznych, bezpłatnych świadczeń zdrowotnych oraz bezpłatnego zaopatrzenia
w leki i artykuły sanitarne, a także szczepień ochronnych i bezpłatnego przewozu
z kraju do rejonu działania i z powrotem, w związku z rozpoczęciem i zakończe16
Decyzja Nr 377/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 30.12.2003 roku w sprawie
wprowadzenia modeli przebiegu służby w korpusach kadry zawodowej.
17 Decyzja Nr 46/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 12.02.2004 roku w sprawie wprowadzenia modeli przebiegu służby oficerów i podoficerów zawodowych w korpusach osobowych.
18 Decyzja Nr 1/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6.01.2004 roku w sprawie wprowadzenia kadry opisu stanowiska służbowego.
druk_soc_XLIV.indd 120
2008-11-03 14:13:12
Oficerowie grup dyspozycyjnych a bezpieczeństwo narodowe
121
niem pełnienia służby poza granicami państwa, z wyjątkiem powrotu związanego
z wcześniejszym zakończeniem pełnienia służby z powodu ukarania albo wszczęcia przeciwko żołnierzowi postępowania karnego albo też zawieszenia żołnierza
w czynnościach służbowych. Ponadto przysługuje im urlop zdrowotny po powrocie do kraju, po zakończeniu pełnienia służby poza granicami państwa19.
Żołnierzowi skierowanemu do pełnienia zawodowej służby wojskowej poza
granicami państwa lub uczestniczącemu w akcjach ratowniczych, poszukiwawczych, humanitarnych i antyterrorystycznych przysługuje, na koszt Ministra
Obrony Narodowej, ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków zaistniałych w czasie pełnienia służby poza granicami państwa, wskutek których
nastąpiło uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć żołnierza.
Prowadzona polityka kadrowa w Siłach Zbrojnych RP w coraz większym
stopniu bierze pod uwagę przy wyznaczaniu na kolejne stanowiska służbowe nabyte doświadczenie w trakcie zajmowania stanowisk służbowych w strukturach
NATO i UE czy też udziału w misjach pokojowych, prezentując nową jakość
wpisującą się we współczesne tendencje postrzegania człowieka w organizacji,
z uwzględnieniem specyfiki grupy zawodowej, której dotyczą.
Nie ulega wątpliwości, że uruchomione procedury nie są doskonałe i ich weryfikacja dokonuje się w trakcie bieżącej działalności. Szczególną uwagę zwraca się na ciągłą analizę efektów funkcjonowania poszczególnych mechanizmów
i takie ich modyfikowanie, aby otrzymywane efekty były zbieżne z założeniami,
a także, żeby nie dopuścić do negatywnych zjawisk mogących zachwiać gotowością bojową armii.
Wyrazem nowoczesnej strategii bezpieczeństwa narodowego Polski jest
udział Wojska Polskiego w misjach poza granicami państwa oraz poza obszarem
obrony NATO, mające na celu zapobieganie i przeciwdziałanie zagrożeniom,
a także wymuszanie i utrzymanie pokoju w niebezpiecznych rejonach20. Konieczność tego rodzaju działań wynika ze wzrastającej współzależności bezpieczeństwa narodowego od skuteczności reagowania na zagrożenia pojawiające
się w otoczeniu Polski, Europy, a także na zagrożenia terrorystyczne we współczesnym świecie.
19
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 maja 2004 roku w sprawie pełnienia zawodowej
służby wojskowej poza granicami państwa (Dz.U. z 2004 r., Nr 140, poz. 1479).
20 Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku, R. Jakubczak (red.), Wydawnictwo Bellona,
Warszawa 2006, s. 167.
druk_soc_XLIV.indd 121
2008-11-03 14:13:12