Mirosław Kobyłecki

Transkrypt

Mirosław Kobyłecki

Mirosław Kobyłecki, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, http://www.escapemag.pl/
ANALIZA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTWA
Mirosław Kobyłecki
Skład i łamanie:
Patrycja Kierzkowska
Korekta:
Anna Matusewicz
Wydanie pierwsze, Toruń 2005
ISBN: 83-60320-11-X
Wszelkie prawa zastrzeżone!
Autor oraz Wydawnictwo dołożyli wszelkich starań, by informacje zawarte w tej publikacjach
były kompletne, rzetelne i prawdziwe. Autor oraz Wydawnictwo Escape Magazine nie
ponoszą żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikające z wykorzystania
informacji zawartych w publikacji lub użytkowania tej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w publikacji są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź
towarowymi ich właścicieli.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Rozpowszechnianie całości lub fragmentu w jakiejkolwiek
postaci
jest
zabronione.
Kopiowanie,
kserowanie,
fotografowanie,
nagrywanie,
wypożyczanie, powielanie w jakiekolwiek formie powoduje naruszenie praw autorskich.
Drukowanie publikacji dla własnych potrzeb przysługuje tylko osobie, która nabyła to dzieło.
darmowy fragment
Wydawnictwo Publikacji Elektronicznych Escape Magazine
ul. Spokojna 14
28-300 Jędrzejów
e-mail: [email protected]
www: http://www.escapemag.pl
Ebooka dostarczył serwis www.ebooki.jelcyn.com
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie ………………………………………………………………………...
Rozdział 1. Teoria w pigułce ……………………………………………………….....
4
6
Rozdział 2. Bierzemy do ręki sprawozdanie finansowe ......................................….......
1. Czego spodziewamy się po lekturze bilansu? ........................................
2. Czego dowiemy się czytając rachunek zysków i strat? .........................
14
14
19
Rozdział 3. Analiza rentowności ……………………………………………………..
1. Uwagi wprowadzające ............................................................................
2. Rachunek zysków i strat .........................................................................
3. Analiza wpływu poszczególnych elementów tworzenia wyniku
finansowego na ten wynik (c.d. analizy rentowności) ...........................
24
24
26
31
Rozdział 4. Analiza sytuacji finansowo-majątkowej ( płynności finansowej )............
1. Pionowa analiza bilansu: aktywa ...........................................................
2. Pionowa analiza bilansu: pasywa...........................................................
3. Analiza pozioma bilansu ........................................................................
4. Analiza rotacji (obrotowości) ................................................................
5. Wskaźnikowa analiza płynności finansowej .........................................
6. Analiza przepływów pieniężnych ..........................................................
36
36
38
41
42
43
44
Rozdział 5. Przykład oparty na pełnych sprawozdaniach …………………………....
1. Ocena jednostki na podstawie lektury sprawozdań, czyli bierzemy
do ręki sprawozdanie i ...........................................................................
2. Analiza finansowa Spółki „ATUT” .......................................................
3. Analiza finansowa Spółki „GOLAS”.....................................................
46
46
51
66
Załączniki:
1. Bilans Spółki „ATUT”...............................................................................................
2. Rachunek zysków i strat Spółki „ATUT”.................................................................
3. Bilans Spółki „GOLAS” ............................................................................................
4. Rachunek zysków i strat Spółki „GOLAS”................................................................
76
79
80
83
WPROWADZENIE
Ocena (ekonomiczna) przedsiębiorstwa wiąże się ściśle z analizą ekonomiczną, a
najczęściej
z
jej
działem
–
analizą
finansową.
Przeprowadzenie
pełnej
analizy
ekonomicznej lub choćby analizy finansowej jest praco- i czasochłonne. Tymczasem, dzisiaj
wszyscy się śpieszą! Każdy, kto ma potrzebę szybkiej oceny przedsiębiorstwa, będzie
nerwowo przydeptywał nogami, gdy analityk rozłoży mu przed oczami cały, wielki plan
przeprowadzenia analizy finansowej, nie mówiąc już o analizie ekonomicznej.1 Poza tym,
wiele osób (np. menedżerowie, członkowie rad nadzorczych, gracze giełdowi) chcą często
samodzielnie, „osobiście” dokonać wglądu w sprawozdania finansowe, przygotowane przez
komórkę rachunkowości.
Wszystko to zrodziło potrzebę dokonania wyboru metod, technik i instrumentów
analizy finansowej tak, aby w sposób możliwie najszybszy (ekspresowy) można było ocenić
całokształt działalności przedsiębiorstwa.
Tego „wyboru” dokonano właśnie w niniejszej książce. Autor postawił sobie za cel,
aby przy pomocy tej książki ekonomiści (szczególnie mniej doświadczeni) i nie-ekonomiści
mogli szybko i samodzielnie, bez potrzeby uciekania się do częstych porad analityków (jeśli
w ogóle są pod ręką) ocenić przedsiębiorstwo, by mieć
własne przemyślenia co do
ekonomicznej jakości firmy, by samemu zobaczyć, co kryją sprawozdania.
Dla oceny ekonomicznej przedsiębiorstwa wystarczą dwa roczne sprawozdania:
bilans i rachunek zysków i strat. Już słyszę głosy: - „Łatwo powiedzieć, tylko – drobiazg
- trzeba najpierw poznać treść bilansu…” Poniekąd tak, ale przecież każdy, kto choć trochę
ma do czynienia ze sprawami przedsiębiorstwa, z oceną jego działalności, powinien zapoznać
się z treścią poszczególnych pozycji bilansu oraz rachunku zysków i strat. Z początku pójdzie
to trochę… opornie, ale drugi, trzeci raz będzie już o wiele lepiej.
1
Analiza ekonomiczna ma szerszy zakres od analizy finansowej, która jest częścią tej pierwszej. Najkrócej
mówiąc, analiza ekonomiczna obejmuje – poza analizą finansową – także analizę techniczno-ekonomiczną. Zatem,
oprócz analizy finansowej, znajdziemy w analizie ekonomicznej także np. analizę wykorzystania środków trwałych,
maszyn, analizę wydajności pracy itd. Jednakże już tylko z analizy finansowej można wiele dowiedzieć się o jakości
pracy przedsiębiorstwa, w tym szczególnie jego kierownictwa. W zależności od wyników analizy finansowej, można
pewne aspekty działalności przedsiębiorstwa głębiej przeanalizować – stosując w tym celu właśnie analizę
ekonomiczną.
Trzeba podkreślić, że analiza finansowa wykorzystuje metody i techniki analizy ekonomicznej, której –
przypomnijmy – jest działem.
Wcale nie trzeba znać wszystkich pozycji bilansu i rachunku zysków i strat, by ocenić
przedsiębiorstwo! W tym miejscu rada najważniejsza: trzeba – zwłaszcza w początkach –
poznać kilka pozycji bilansu oraz kilka pozycji rachunku zysków i strat, by nieźle dawać sobie
radę z oceną. W toku wykładu będą podane te „kilka pozycji”.
Czegóż takiego mamy doszukiwać się w tych dwóch podstawowych sprawozdaniach
rocznych? Otóż, musimy dowiedzieć się z tych sprawozdań przede wszystkim:
•
jak kształtuje się rentowność przedsiębiorstwa (z rachunku zysków i strat),
•
jakie czynniki wpłynęły na takie a nie inne ukształtowanie się rentowności
(z rachunku zysków i strat),
•
jak kształtuje się sytuacja finansowo-majątkowa przedsiębiorstwa (z bilansu),
•
jak kształtuje się płynność finansowa przedsiębiorstwa (z bilansu),
•
jakie są tendencje (trendy) w zakresie rentowności, sytuacji finansowo-majątkowej
i płynności finansowej przedsiębiorstwa (co najmniej w ostatnich dwóch latach).
Rozdział 1
Teoria w pigułce
Zadaniem analizy finansowej jest ocena stanu, struktury, dynamiki i związków
przyczynowo-skutkowych
w
zakresie
finansowej
strony
działalności
gospodarczej
przedsiębiorstwa, ze szczególnym uwzględnieniem oceny wpływu czynników kształtujących
wynik finansowy jednostki i oceny płynności finansowej firmy.
Najczęściej stosowaną w analizie finansowej metodą jest metoda porównań:
•
w czasie, np. porównanie wykonania za rok 2004 do wykonania za rok 2003,
•
do planu, np. wykonanie za dany okres zysku w stosunku do planu zysku na ten okres,
•
w przestrzeni, np. porównanie kosztów operacyjnych na 1.000 zł przychodów ze
sprzedaży między przedsiębiorstwami tej samej branży
Najczęściej
stosowanym
w
analizie
finansowej
wskaźnikiem
jest
wskaźnik
dynamiki, który służy też do obliczenia wskaźnika wzrostu.
Dane, będące przedmiotem analizy finansowej, należy – jeśli jest to konieczne –
doprowadzać do porównywalności. Konieczność taka występuje, gdy:
•
mamy do czynienia z inflacją (głównie wtedy, gdy stopa inflacji jest istotna),
•
w okresie analizowanym wystąpiły zmiany organizacyjne przedsiębiorstwa, takie np.
jak sprzedaż/zakup wydziału produkcyjnego,
•
wystąpiły przyczyny metodologiczne, np. zmiany w systemie rozliczania kosztów.
W czasie przeprowadzania
analizy finansowej wykorzystuje się:
1) liczby bezwzględne (absolutne), w tym: jednostki naturalne (kilogram, metr, sztuka)
oraz
jednostki pieniężne (np. wielkość kosztów, przychodów, zysku),
2) liczby względne (stosunkowe), tj. wskaźniki obrazujące relacje między co najmniej
dwoma
zjawiskami, np. udział
zobowiązań w
zobowiązania
------------------------pasywa ogółem
pasywach ogółem obliczamy:
400.000
= ------------------ = 0,31
1.300.000
wyrażony zaś w procentach:
zobowiązania
400.000
------------------------- x 100 % = ---------------- x 100 % =
pasywa ogółem
31 %
1.300.000
Analiza finansowa wykorzystuje metody analizy ekonomicznej, z których najczęściej
stosowaną jest metoda porównań. Porównujemy zjawiska jednorodne, np. przychody
do przychodów, koszty własne do kosztów własnych oraz za analogiczny okres czasowy,
np. porównujemy dane z dwóch tych samych kwartałów (np. za III kw. 2005 r. i za III kw.
2004 r.) lub z lat.
Tak więc:
1) porównując w czasie – stosujemy wskaźniki dynamiki oraz wskaźniki wzrostu;
porównujemy poziom danego zjawiska stwierdzony co najmniej w dwóch momentach (albo
okresach) czasowych, np.:
- stan należności na 31.12.2003 r. (moment czasowy) = 12.000 zł,
- stan należności na 31.12.2004 r.= 15.000 zł.
Stąd:
wskaźnik dynamiki
(w procentach)
15.000
= ------------- x 100 % = 125 %
12.000
wskaźnik wzrostu (w procentach) = 125 % - 100 % = 25 %
Zwróćmy uwagę, że wskaźnik wzrostu obliczamy jako różnicę:
wskaźnik dynamiki – 100 %.
Oto inny przykład:
- zysk netto za rok 2004 = 124.000 zł
- zysk netto za rok 2003
= 92.000 zł,
Stąd:
124.000
wskaźnik dynamiki
= ----------------- x 100 % = 135 %
92.000
wskaźnik wzrostu (w procentach) = 135 % - 100 % = 35 %
Uwaga!
•
wskaźnik
•
wskaźniki
spadku – gdy wskaźnik wzrostu ma wartość ujemną;
tempa
wzrostu (tempa spadku) - tak nazywamy zamiennie
wskaźniki wzrostu (spadku), np.
tempo wzrostu zysku netto w powyższym
przykładzie wynosi 35 % rocznie. Pojęcie „wskaźnik tempa” jest bardziej
odpowiednie w sytuacjach, gdy badania odnoszą się do większej liczby
okresów (kwartałów, lat);
używa się
wówczas zwrotów np. średnioroczny
wskaźnik tempa wynosił x %.
Porównując
w
czasie,
trzeba - na ogół -
danych do
porównywalności
pamiętać
z następujących
o
konieczności doprowadzenia
względów:
a) finansowych – w określonym czasie mogła nastąpić zmiana cen, taryf (czynniki
inflacyjne).
PRZYKŁAD 1 :
Przychody ze sprzedaży ukształtowały się w I kw. w firmie „REWIA”:
- 1997 r. = 140 mln zł,
- 1998 r. = 156 mln zł,
przy czym, wskaźnik
inflacji (przykładowo) 1998/1997 r. = 11 %.
Doprowadzone do porównywalności przychody za I kw.1997 r. wynoszą:
140 mln zł x 111 % = 155,4 mln zł.
Porównujemy teraz przychody faktyczne za I kw. 1998 r. z przychodami za I kw. 1997
r. doprowadzonymi do porównywalności:
Wskaźnik dynamiki
przychodów
156,0 mln zł
=
(skorygowany)
------------------- x 100 % = 100,4 %
155,4 mln zł
Z obliczeń wynika, że przychody w firmie „REWIA” w zasadzie nie wzrosły (wzrost wynosi
0,4 %), mimo iż faktyczne przychody w I kw.1998 r. były wyższe o ponad 11 %.
Trzeba
też
podkreślić,
iż
nie
zawsze
istnieje
potrzeba
doprowadzenia
do
porównywalności ze względów finansowych. Jeśli zmiany cen, taryf itd. były minimalne albo
nie wystąpiły w ogóle – wówczas błąd obliczeń będzie tak minimalny, że szkoda czasu i
nakładu pracy, by obliczenia doprowadzać do tak ścisłej dokładności. Zresztą, analiza
finansowa „nie rozlicza” (w sensie „co do złotówki” jak np. kontrola magazynu) lecz bada
tendencje w zakresie zjawisk gospodarczo-finansowych; w analizie finansowej można więc
„nie przesadzać” z dokładnością obliczeń.
b) organizacyjnych –
zlikwidowanie
(lub
gdy
miały miejsce
uruchomienie)
w
takie
zmiany
przedsiębiorstwie
produkcyjnego itd.
PRZYKŁAD 2 :
Spółka „KLARA” wyprodukowała wyroby o wartości:
linii
organizacyjne,
produkcyjnej,
jak
np.
zakładu
- w 2000 r. = 258 mln zł,
- w 2001 r. = 218 mln zł.
1 stycznia 2001 r. sprzedano jeden z zakładów Spółki -zakład wytwarzający 22 % produkcji
Spółki. Z tego względu wartość produkcji roku poprzedniego, tj. 2000 doprowadzamy do
porównywalności.
obliczamy wartość produkcji, jaką w roku 2000 wytworzył sprzedany zakład:
258 mln zł
--------------- x 22 % = 56,8 mln zł
100 %
wartość produkcji roku 2000doprowadzona do porównywalności wynosi:
258 mln zł – 56,8 mln zł = 201,2 mln zł.
Powyższe obliczenia umożliwiają nam przeprowadzenie dalszej analizy przychodów:
Wskaźnik dynamiki
218 mln zł
przychodów (2001/2000)
=
----------------------
x 100 % = 108,3 %
201,2 mln zł
Gdybyśmy nie doprowadzili wartości produkcji 2000 r. do porównywalności, błędny wskaźnik
dynamiki wynosiłby:
218 mln zł
-------------------
x
100 %
= 84,5 %
258 mln zł
Wyciągnęlibyśmy więc
błędny wniosek, jakoby
w Spółce„KLARA” nastąpił
w roku 2001
spadek wartości produkcji aż o 15,5 % w stosunku do roku 2000;
c) metodologicznych – konieczność doprowadzenia do porównywalności z tego względu
może wynikać ze zmian w metodologii ustalania pewnych wielkości; zmiany systemu
rozliczania kosztów, zmiany sposobu naliczania amortyzacji,
księgowej.
PRZYKŁAD 3.:
zmian w zasadach ewidencji
Suma kosztów bezpośrednich wyrobu „A” wynosiła:
- w marcu 2001 r. = 14 mln zł,
- w marcu 2002 r. = 22 mln zł.
W styczniu 2002 r. zmieniono w firmie sposób rozliczania amortyzacji: odniesiono w koszty
wydziałowe amortyzację od części maszyn, która dotychczas
koszty
bezpośrednie
wyrobu
była
odnoszona
w
„A”
(amortyzacja od tej części maszyn w styczniu 2001 r. wynosiła 1,1 mln zł).
Koszty bezpośrednie wyrobu „A” w marcu 2001 r. – doprowadzone do porównywalności –
wynosiły:
14 mln zł – 1,1 mln zł = 12,9 mln zł.
Możemy teraz obliczyć np. wskaźnik dynamiki kosztów bezpośrednich wyrobu „A”:
22,0 mln zł
--------------------- x 100 % = 170,5 %
12,9 mln zł
Jest to bardzo wysoki wskaźnik dynamiki kosztów. Jeśli takiemu wskaźnikowi nie towarzyszy
odpowiedni (lub wyższy) wzrost sprzedaży produktów – firmę należy ocenić negatywnie,
2) porównując do planu – mają tu zastosowanie także wskaźniki
dynamiki
i wskaźniki wzrostu,
3) porównując w przestrzeni–dokonujemy tzw. porównań międzyzakładowych,
np. zysk netto w przedsiębiorstwach tej samej branży
np. za rok, kwartał, okres
pięcioletni itd.; mają
i za ten sam okres,
tu
zastosowanie
także
wskaźniki dynamiki i wskaźniki wzrostu.
Należy podkreślić, iż można porównywać zjawiska jednorodne i za taki sam okres,.
Porównujemy np. koszty finansowe za I kw. 2002 r. z kosztami finansowymi za I kw. 2001
r., wskaźnik rotacji (obrotowości) należności za rok 2002 z wskaźnikiem rotacji należności
za rok 2001 itd.
Oprócz wspomnianych wskaźników (wskaźniki dynamiki i wskaźniki wzrostu) w toku
przeprowadzania analizy finansowej wykorzystujemy też wiele rozmaitych wskaźników, jak
np. wskaźniki struktury, wspomniane wskaźniki rotacji, wskaźniki płynności finansowej,
które „opisują” badane zjawisko zgodnie z nazwą wskaźnika.
Treść i interpretacje tych wskaźników są następujące:
1) Funkcjonują dwa rodzaje wskaźników rotacji (obrotowości):
a) wskaźniki rotacji
w
dniach
(wymiana) należności, zapasów,
–
określają, co
zobowiązań
ile dni
następuje
obrót
bieżących – te elementy bilansu podlegają
najczęściej analizie rotacji;
wskaźnik rotacji
w dniach
/Rd/
średni stan Eb x ilość dni w okresie
= ------------------------------------------------------------------najczęściej przychód ze sprzedaży za okres w liczniku
gdzie:
- średni stan ustalamy przez podzielenie przez 5 sumy stanów (np. zapasów)
na
początek roku oraz na koniec poszczególnych
kwartałów;
bywa (gdy
nie dysponujemy odpowiednimi danymi), że posługujemy się uproszczonym
średnim stanem, który stanowi połowę sumy stanu (np. zapasów) na początek
i na koniec roku (lub innego okresu);
- Eb – wartość elementu bilansu, dla którego oblicza się wskaźnik rotacji, np.
zapasów, należności, zobowiązań
- ilość
dni
bieżących;
w
okresie
– przyjmuje się: dla roku 360 dni; dla 3 kwartałów
270 dni; dla
kwartału
90
dni.
Zatem, ilość
dni
w
okresie
musi być
odpowiednia dla okresu badanego;
- przychód ze sprzedaży za
okres ujęty w liczniku – chodzi o przychód
ze sprzedaży za okres, który odpowiada ilości dni,
jakie ujęto w liczniku
ułamka (w/w wzoru);
b) wskaźnik
rotacji w razach
–
wskazuje,
ile razy
w roku ( w innym okresie)
następuje obrót określonego elementu bilansu (najczęściej zapasów, należności i
zobowiązań):
wskaźnik rotacji
przychody ze sprzedaży
w razach
= ----------------------------------
(Rr)
średni stan Eb
2) wskaźnik struktury (udziału), wskazuje, jaki jest udział określonego elementu w całości
badanego zjawiska, np.: w firmie „GŁAZ” stwierdzono:
- kapitał własny
= 240.000 zł =
46,2 % udziału
- zobowiązania
= 280.000 zł =
53,8 %
Razem pasywa
= 520.000 zł = 100,0 %
wielkość elementu
A więc, wskaźnik struktury
= -----------------------------wielkość całości
wielkość elementu
Natomiast procentowy wskaźnik struktury = ---------------------------- x 100 %
wielkość całości
c)
inne
tzw. wskaźniki
wskaźniki
przykładowo:
rentowności,
-
specjalistyczne - wielkości
stosunek
wskaźniki
dwu
płynności
lub
więcej
finansowej
wskaźniki zadłużenia i inne.
Wskaźniki mogą być porównywane:
- w czasie,
- do planu,
- w przestrzeni (między przedsiębiorstwami).
względne, które wyrażają –
jak
zjawisk ekonomicznych. Należą
tu
( bieżącej i szybkiej ) ,
wskaźniki
Rozdział 2
Bierzemy do ręki sprawozdanie
finansowe…
1. Czego spodziewamy się po lekturze bilansu?
Musimy wiedzieć przede wszystkim, że bilans przedstawia dane na określony dzień.
Bilans jest jakby fotografią majątku i źródeł jego finansowania na określony moment
czasowy (na określony dzień). Najczęściej bilans jest sporządzany na koniec roku
obrotowego (który – na ogół – pokrywa się z rokiem kalendarzowym). Bilans jest
sporządzany także na początku działalności, na koniec działalności (bilans likwidacyjny) oraz
w związku ze zmianą formy organizacyjnej przedsiębiorstwa lub też ze zmianą właściciela
(zbycie przedsiębiorstwa lub jego tzw. zorganizowanej części, np. oddziału, zakładu).
Biorąc bilans do ręki interesuje nas w pierwszej kolejności:
a. Czy kapitał własny przedsiębiorstwa jest dodatni, czy ujemny?
Pozycja bilansu „Kapitał własny” jest sumą kilku pierwszych pozycji „PASYWÓW” bilansu,
które (pasywa) nazywa się też: „źródłami finansowania majątku” albo „źródłami pochodzenia
majątku”. Pasywa bilansu przedstawiają to samo, co aktywa! Z tą jednak różnicą, że
jeśli aktywa (składniki majątku) stanowią ujęcie rodzajowe majątku przedsiębiorstwa
(środki
trwałe,
zapasy,
należności,
środki
pieniężne
itd.),
to
pasywa
są
ujęciem
właścicielskim majątku, wskazują na źródła finansowania (nazywane też „źródłami
pochodzenia”) tego majątku. Jeśli np. bilans spółki wykazuje:
1) po stronie aktywów:
•
środki trwałe
= 200.000 zł
•
zapasy
=
80.000 zł
•
należności
=
20.000 zł
•
środki pieniężne
=
5.000 zł
Razem AKTYWA = 305.000 zł
2) po stronie pasywów:
•
kapitał własny
= 220.000 zł = 72 %
•
zobowiązania
=
Razem PASYWA
=
85.000 zł =
28 %
305.000 zł = 100 %
To oznacza to, że majątek (aktywa) o wartości bilansowej = 305.000 zł są sfinansowane:
- w 72 % - przez właścicieli przedsiębiorstwa,
- w 28 % - przez kapitał obcy (banki, kontrahenci, pracownicy, inni).
Jeśliby kapitał własny był ujemny, to oznaczałoby, że przedsiębiorstwo jeśli jeszcze
nie jest, to bardzo łatwo i szybko może znaleźć się w stanie upadłości! Ujemny kapitał
własny świadczy bowiem o tym, że zobowiązania (długi) są wyższe od wartości bilansowej
majątku przedsiębiorstwa. Inaczej mówiąc: majątku nie wystarcza na pełne pokrycie
zadłużenia.
Ujemny
kapitał
własny
świadczy
o
słabości
finansowej
przedsiębiorstwa,
o
trudnościach w terminowym regulowaniu (spłacie) zobowiązań, wreszcie o zmniejszonym
zaufaniu do przedsiębiorstwa przez rozmaitych jego kontrahentów: dostawców, odbiorców,
zleceniodawców, banków i in.
b. Czy – w przypadku, gdy kapitał
własny nie jest ujemny
-
jego
kwota
jest
zbliżona (lub wręcz równa) kwocie kapitału zakładowego?
Gołym okiem widać, czy kapitał własny jest większy, równy, czy mniejszy od kapitału
zakładowego (podstawowego). Widzimy też, czy kapitał własny – choć dodatni – jest istotnie
wyższy od kapitału podstawowego (zakładowego), czy też jest doń wielkością zbliżony. Jeśli
kapitał własny jest zbliżony (lub wręcz równy) kapitałowi zakładowemu, to jest to już
wyraźny sygnał, że w przedsiębiorstwie dzieje się coś złego i to od paru lat! Bowiem, na
kapitał własny – co widać, trzymając w ręku bilans – składają się inne jeszcze elementy poza
kapitałem podstawowym. Jeśli więc kapitał zakładowy jest równy kapitałowi podstawowemu,
oznacza to, że:
•
albo
brak
jest
pozostałych
(poza
kapitałem
podstawowym)
elementów
kapitału
własnego; tak jest po paru latach ponoszenia strat
•
albo poza kapitałem zakładowym są jeszcze inne elementy kapitału własnego, z tym że
jednocześnie występują straty: czy to z lat ubiegłych, czy to z roku bieżącego.
c. Które składniki kapitału własnego zaważyły na takim a nie innym jego
ukształtowaniu się? Interesuje nas zwłaszcza sytuacja, gdy kapitał własny jest ujemny
albo, gdy jest zbliżony wielkością do kapitału zakładowego.
Trzymając w ręku bilans – niejako „z marszu” można określić te składniki kapitału własnego,
które najbardziej wpływają na poziom tego kapitału. Takie „dochodzenie” prowadzimy
zwłaszcza, gdy kapitały własne są ujemne lub zbliżone wielkością do kapitału zakładowego
(pamiętajmy, że analityka interesują przede wszystkim zjawiska negatywne).
Zatem badamy:
•
czy są straty (z lat ubiegłych lub/i z roku bieżącego),
•
czy występują pozostałe elementy kapitału własnego (zwłaszcza kapitał zapasowy i
kapitał rezerwowy).
Brak kapitału zapasowego świadczy, że został on już zużyty na pokrycie strat. Negatywnie –
oczywiście – oceniamy także występowanie strat.
d. Czy suma
nazywa
się:
kapitału własnego
kapitał
stały)
jest
i
zobowiązań długoterminowych (suma ta
wyższa,
równa,
czy
niższa od
wartości
bilansowej aktywów trwałych (pozycja A. aktywów bilansu)?
To porównanie jest bardzo ważne, gdyż aktywa trwałe – jako powolne („ociężałe”) w
zamianie ich na gotówkę (czyli mają niską płynność finansową) powinny być, dla
bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa, finansowane kapitałem długoterminowym
(stałym), którym jest suma kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych. Gdyby zaś
kapitał stały był mniejszy od aktywów trwałych, oznaczałoby to, że część aktywów trwałych
jest finansowana zobowiązaniami krótkoterminowymi (bieżącymi). A to już jest pewien
paradoks ekonomiczno-finansowy, gdyż wymagające szybkiej spłaty zobowiązania bieżące
(ich część) „skazane” byłyby na zbycie ociężałych w sensie płynności finansowej aktywów
trwałych.
Jeśli natomiast kapitał stały (wspomniana wyżej suma kapitału własnego i zobowiązań
długoterminowych) jest większy od aktywów trwałych, wówczas część tego kapitału
finansuje część majątku obrotowego (aktywów obrotowych). A to oznacza również, iż
zobowiązania krótkoterminowe są mniejsze od aktywów obrotowych, co z punktu widzenia
płynności finansowej trzeba ocenić pozytywnie.
Przy okazji trzeba zaznaczyć, że wspomniana nadwyżka aktywów obrotowych nad
zobowiązaniami krótkoterminowymi nazywa się kapitałem pracującym (working capital). Z
zasady kapitał pracujący – co ciekawe – równy jest nadwyżce kapitału stałego nad aktywami
trwałymi.
Złą sytuację finansową przedsiębiorstwa sygnalizuje ujemny kapitał pracujący, który
oznacza niedobór (niewystarczającą wielkość) aktywów obrotowych dla pokrycia zobowiązań
krótkoterminowych. Inaczej mówiąc, gdy kapitał pracujący jest ujemny, zobowiązania
bieżące są wyższe od aktywów obrotowych. Ta nadwyżka właśnie „skazana” jest na pokrycie
ociężałymi pod względem płynności finansowej aktywami trwałymi.
e. Czy aktywa obrotowe są wyższe, równe, czy mniejsze od zobowiązań
bieżących?
W zasadzie już omówiliśmy (w punkcie d.) relację aktywów obrotowych do zobowiązań
krótkoterminowych. W tym miejscu podsumujemy tylko, że:
•
jeśli aktywa obrotowe są wyższe od zobowiązań bieżących – to jest to oceniane
pozytywnie, gdyż z jednej strony oznacza to, że część aktywów obrotowych jest
finansowana kapitałem stałym, nie wymagającym szybkiej spłaty; występuje więc
dodatni kapitał pracujący;
•
gdy aktywa obrotowe są równe zobowiązaniom bieżącym – wówczas nie ma kapitału
pracującego, a sytuacja finansowa przedsiębiorstwa jest „na krawędzi” bezpieczeństwa;
inaczej mówiąc, jest to sygnał, że niewiele brakuje do powstania złej sytuacji finansowej,
bo w tę właśnie stronę sytuacja już się rozwija (przecież na początku działalności
przedsiębiorstwa była nadwyżka aktywów obrotowych w stosunku do zobowiązań
bieżących);
•
gdy zaś aktywa obrotowe są mniejsze od zobowiązań bieżących – wówczas kapitał
pracujący jest ujemny, czego konsekwencje już opisaliśmy.
PRZYKŁAD 4.
Prezes spółki akcyjnej „REWIA” wziął do ręki następujący bilans sporządzony na dzień
31.12.2004 r.( dla przejrzystości podano wersję skróconą):
A K T
A. Aktywa trwałe
I. Wartości
Y
niematerialne i prawne
II. Rzeczowe aktywa
trwałe
III. Należności
długotermin.
IV. Inwestycje
długotermin.
V. Długotermin.
W
A
2.300.000
P A S
A. Kapitał własny
I. Kapitał (fundusz)
45.000
2.200.000
podstawowy(zakładowy)
II. Kapitał (fundusz)
55.000
-
rozliczenia
międzyokresowe
B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy
Y
zapasowy
III. Kapitał (fundusz)
W
A
1.400.000
1.800.000
200.000
z aktualizacji wyceny
IV. Pozostałe kapitały
-
(fundusze) rezerwowe
V. Zysk (strata) z lat
(500.000)
ubiegłych
1.100.000
680.000
VI. Zysk (strata) netto
B. Zobowiązania
(100.000)
2.000.000
i rezerwy na
II. Należności
220.000
zobowiązania
I. Rezerwy na
krótkotermin.
III. Inwestycje
140.000
zobowiązania
II. Zobowiązania
krótkotermin.
IV. Krótkotermin.
60.000
rozliczenia
krótkoterm.
IV. Rozliczenia
międzyokresowe
Razem AKTYWA
długoterminowe
III. Zobowiązania
3.400.000
międzyokresowe
Razem PASYWA
600.000
1.400.000
3.400.000
Co przede wszystkim zauważył w bilansie prezes „REWII”? Otóż dostrzegł on bardzo ważne
dla oceny spółki zjawiska:
•
kapitał własny jest mniejszy (o 400.000 zł) od kapitału podstawowego (zakładowego),
•
spowodowały to straty netto, notowane przez spółkę w latach ubiegłych (nie ma już
nawet śladu po kapitale zapasowym i pozostałych kapitałach rezerwowych, co świadczy,
że spółka od lat notuje straty). Straty wystąpiły także
w roku bieżącym (tj. w roku,
którego dotyczy bilans),
•
kapitał stały, czyli suma kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych (1.400.000 +
600.000 = 2.000.000) jest niższa od aktywów trwałych (= 2.300.000). Oznacza to, że
aktywa trwałe są po części, tj. w kwocie 300.000 zł (2.300.000 – 2.000.000 = 300.000)
finansowane zobowiązaniami krótkoterminowymi,
•
zobowiązania
krótkoterminowe
(zwane
też
bieżącymi)
są
wyższe
od
aktywów
obrotowych, co świadczy, że do terminowej spłaty tych zobowiązań trzeba zbywać
aktywa
trwałe,
które
cechuje
powolna
płynność
finansowa;
wniosek
stąd,
że
zobowiązania krótkoterminowe nie będą mogły być spłacane terminowo, co grozi
dalszymi stratami (odsetki).
2. Czego dowiemy się czytając rachunek zysków i strat?
Rachunek zysków i strat (zwany także „rachunkiem wyników”) ukazuje nam
wszystkie
elementy,
jakie
złożyły
się
na
określone
ukształtowanie
się
wyniku
finansowego. Jest więc rachunek zysków i strat sprawozdaniem do badania rentowności
przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo może wybrać jeden z dwóch rodzajów rachunku zysków i strat:
 kalkulacyjny rachunek zysków i strat albo
 porównawczy rachunek zysków i strat.
Generalnie można powiedzieć, że rachunek zysków i strat zawiera:
1. elementy zwiększające wynik finansowy:
•
przychody ze sprzedaży netto,
•
pozostałe przychody operacyjne,
•
przychody finansowe,
•
zyski nadzwyczajne
2. elementy zmniejszające wynik finansowy:
•
koszty działalności operacyjnej2,
•
pozostałe koszty operacyjne,
•
koszty finansowe,
•
straty nadzwyczajne,
•
podatek dochodowy i inne obciążenia wyniku finansowego.
Ostatecznie, wynik finansowy jest różnicą między elementami zwiększającymi wynik
finansowy i elementami zmniejszającymi wynik finansowy.
Trzymając w ręku rachunek zysków i strat ciekawi nas przede wszystkim:
a. Jaki wynik finansowy netto (zysk netto, czy stratę netto - ostatnia pozycja w rachunku
zysków i strat) odnotowało przedsiębiorstwo za rok bieżący (tj. za rok, którego dotyczy
sprawozdanie) oraz, czy ten wynik finansowy jest większy, równy, czy mniejszy od
wyniku za poprzedni rok?
Zaczynamy więc analizę rachunku zysków i strat od pozycji ostatniej, ale najważniejszej
w tym sprawozdaniu. Układ rachunku zysków i strat rozpoczyna się od przychodów ze
sprzedaży netto (tzn. bez podatku VAT), by poprzez zmniejszenia i zwiększenia dojść do
pozycji ostatniej: wynik finansowy netto (zysk netto lub strata netto). Jest to więc
rachunkowy układ logiczny, sprzyjający ustalaniu wyniku finansowego – efektu obliczeń.
Natomiast w analizie finansowej na ogół jest tak, że zaczyna się od wielkości zagregowanej a
dopiero w toku analizy dokonuje się rozkładu tej wielkości na czynniki pierwsze, by
dowiedzieć się, co było przyczyną takiego a nie innego ukształtowania się wspomnianej
wielkości zagregowanej.
Taką zagregowaną wielkością jest właśnie wynik finansowy netto. Najpierw analizujemy
sam wynik finansowy: czy jest dodatni, czy ujemny, czy jest większy, równy, czy może
mniejszy od wyniku za rok poprzedni.
b. Jakie elementy wpłynęły na określone ukształtowanie się wyniku finansowego?
2
Pozycja o nazwie: „Koszty działalności operacyjnej” występuje w porównawczym rachunku zysków i strat. W
kalkulacyjnym rachunku zysków i strat pozycję tą tworzą łącznie pozycje: „koszty sprzedanych produktów,
materiałów i towarów”, „koszty sprzedaży” i „ koszty ogólnego zarządu”.
Wykonujmy tu rodzaj „dochodzenia” w celu wyłuskania tych czynników (elementów),
które najbardziej pozytywnie a zwłaszcza najbardziej negatywnie wpłynęły na wynik
finansowy. Jest to cały zestaw analiz cząstkowych, jednakże na szybko, trzymając w ręku
rachunek zysków i strat możemy stwierdzić jedynie:
•
które elementy zwiększające wynik finansowy wzrosły,
które zmalały a które nie
uległy zmianie w stosunku do roku poprzedniego,
•
które elementy zmniejszające wynik finansowy wzrosły,
które zmalały a które nie
uległy zmianie w stosunku do roku poprzedniego.
Jeśli wynik finansowy stanowi stratę netto albo jest wyraźnie mniejszy, niż w roku
poprzednim, to musimy wyszukać:
- elementy
zwiększające
wynik
finansowy,
które
zmalały
w
stosunku
do roku poprzedniego lub/i
- elementy zmniejszające wynik finansowy, które wzrosły w stosunku do roku
poprzedniego.
PRZYKŁAD 5.
Prezes spółki „REWIA” trzyma w ręku kalkulacyjny rachunek zysków i strat za rok 2004
następującej treści (przedstawiono tu wersję skróconą):
Rachunek zysków i strat za 2004 r.
Treść
2003 r.
2004 r.
Dynamika %
1
1. Przychody netto ze sprzedaży
2
23.000.000
3
25.000.000
3:2
4
108,7
produktów, towarów i materiałów
2. Koszty sprzedanych
25.000.000
24.000.000
96,0
produktów, towarów i materiałów
3. Koszty sprzedaży
4. Koszty ogólnego zarządu
5. Zysk (strata) ze sprzedaży
-
6. Pozostałe przychody
2.100.000
3.800.000
7.900.000
14.000.000
operacyjne
7. Pozostałe koszty operacyjne
8. Przychody finansowe
9. Koszty finansowe
10.Zyski nadzwyczajne
11.Straty nadzwyczajne
12. Zysk (strata) brutto
1.300.000
800.000
5.600.000
400.000
3.200.000
+ 5.100.000
2.000.000
4.000.000
- 5.000.000
95,2
105,3
+ 2.900.000 zł
12.000.000
4.000.000
600.000
6.400.000
1.200.000
3.700.000
- 5.300.000
85,7
307,7
75,0
114,3
300,0
115,6
- 10.400.000 zł
UWAGA! W przypadku, gdy mamy do czynienia ze stratami, lepiej jest nie obliczać procentu
dynamiki, lecz ustalić po prostu kwotę wzrostu (spadku) – tak, jak to uczyniono w poz. 5. i
12. powyższej tabeli.
Z powyższego rachunku zysków i strat oraz dynamiki w kol. 4. tabeli (sprawozdanie
„rachunek zysków i strat” nie zawiera ustaleń jak w kolumnie 4.) wynika, że:
•
przychody ze sprzedaży wzrosły w
roku 2004 w stosunku do roku 2003
o
spadek (o 4 %)
8,7 %,
jednocześnie
nastąpił
kosztów sprzedanych
produktów, towarów i materiałów (tj. kosztów działalności operacyjnej).
Należy to ocenić pozytywnie. Mimo to, w roku 2004 nie osiągnięto zysku,
gdyż wspomniana poprawa nastąpiła w stosunku do złych wyników w roku
2003 (koszty operacyjne
•
były wyższe od
przychodów
ze
sprzedaży),
wynik finansowy za rok 2004 wzrósł w stosunku do roku 2003 o 2.900.000 zł. (o taką
kwotę zmniejszyła się strata ze sprzedaży),
•
pozostałe elementy zwiększające i zmniejszające wynik finansowy tak się ukształtowały
(elementy zwiększające wynik finansowy obniżyły się natomiast elementy zmniejszające
wynik finansowy wzrosły), że mimo poprawy wyniku na sprzedaży wynik finansowy netto
za 2004 r. zmniejszył się o 10.400.000 zł, tj. z zysku za rok 2003 = 5.100.000 zł firma
odnotowała w 2004 r. stratę = 5.300.000 zł.
Wszystkie pozycje rachunku zysków i strat „pracują” na ostateczną kwotę wyniku
finansowego netto. Jednakże dla oceny przedsiębiorstwa najbardziej istotne są pozycje
dotyczące działalności operacyjnej – tej, do prowadzenia której firma została powołana
(do działalności operacyjnej należą pierwsze cztery pozycje w/w rachunku zysków i strat).
Waga tych pozycji wynika stąd, że:
o
ich wielkości mają charakter bardziej stały, niż poziomy pozostałych pozycji (szczególnie
od 6. do 11.),
o
wielkości w tych pozycjach są z reguły znacznie wyższe, niż w pozostałych,
o
na te pozycje przedsiębiorstwo ma większy wpływ.
Natomiast pozycje pozostałe (od 6. do 11.) są często przypadkowe, zmienne (w istotnym
stopniu) z roku na rok. Te pozycje są przede wszystkim elementami tworzenia wyniku
finansowego, natomiast w znacznie mniejszym stopniu odgrywają rolę pozycji „ocennych”
przedsiębiorstwa.
Warto podkreślić, że bardzo często w pozycji 6. w/w rachunku zysków i strat („pozostałe
przychody operacyjne”) wysoka kwota świadczy o zbyciu przez przedsiębiorstwo znacznej
wartości „niefinansowego majątku trwałego”, najczęściej nieruchomości (gruntów, budynków
i budowli). Mimo że często taki „manewr” chroni firmę przed stratami, rzadziej też przed
upadłością, to jednak zbycie nieruchomości nie zawsze może być ocenione pozytywnie.
Przede wszystkim dlatego, że fakt sprzedaży nieruchomości świadczy, że firma nie miała
pomysłu (najczęściej możliwości finansowych lub innych, np. możliwości zbytu produktów)
na efektywne wykorzystanie tego majątku. Często także jest tak, że sprzedając zupełnie
niezłe „kąski” nieruchomości, przedsiębiorstwo zarabia na płace i wysokie premie dla
zarządu, nie bacząc, jak bardzo negatywnie takie decyzje odbiją się w niedalekiej przyszłości
na przedsiębiorstwie.
To jest naprawdę proste!
Chcę poznać sekrety analizy finansowej.
http://escapemag.pl/32-analiza-finansowa

Mirosław Kobyłecki

Transkrypt

Podobne dokumenty

[FR] Rachunek zysków i strat Rachunek zysków i strat na dzień

Szczegółowy opis szkolenia - Akademia Kształcenia Kadr

Pobierz broszurę PDF

JEDNOSTKOWY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT ORAZ

Nota 18 - Odroczony podatek dochodowy

wyniki - finanse definicje