Pobierz Newsletter

Łączenie usług energetycznych z systemami wsparcia celem finansowania efektywności energetycznej w Europie Środkowej. /03
NOWOŚĆI Wielkie otwarcie CombinES / 2
w Polsce CombinES dla Kompleksowej Renowacji Budynków Grupa focusowa w Mediolanie / 3 Warsztaty na targach AGRA w Słoweni Słowaccy sygnatariusze Covenant of Mayors zainteresowani EPC / 4 Warsztaty BEA / 5 Zmiany w zamówieniach publicznych /6
Dobre praktyki w Polsce /2, 2K, 2R Niniejszy współfinansowany ze środków ERDF projekt wdrażany jest w ramach CEP (Programu dla Europy Środkowej) 2/3
Wielkie polskie otwarcie projektu CombinES Kwestia implementacji w Polsce usług energetycznych i EPC opisanych w dyrektywach efektywnościowych jest jeszcze w powijakach. Rozwój tego rynku, który winien być wzorcowym przykładem działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej, wymaga pokonania wielu barier: prawnych, administracyjnych i gospodarczych. Stało się to jasne podczas Pierwszej polsko‐niemieckiej konferencji w sprawie usług energetycznych, która zainaugurowała na szeroką skalę polską część środkowoeuropejskiego, unijnego projektu CombinES. Końcowy kształt konferencji nadała współpraca Ministerstwa Gospodarki i BMU‐ Niemieckiego Federalnego Ministerstwa Ochrony Środowiska. Dobre praktyki w Polsce. Projekt CombinES wskazał na dwa realizowane działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej w Polsce w budynkach publicznych, zrealizowane w ramach usługi energetycznej z gwarancją. Radzionków 4 marca 2010 roku w ramach PPP (Partnerstwa Publiczno Prywatnego) zawarł umowę „o uzyskanie
zagwarantowanych oszczędności”. Obecnie uzyskano już 42% oszczędności zużycia energii elektrycznej w szkołachi i 58% oszczędności ciepła. Podobne partnerstwo zawarła Gmina Karczew. Wyróżnia je fakt równoczesnego sięgnięcia po środki wsparcia z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Część inwestycyjną ukończono 2013 roku. Zarządzanie projektem potrwa przez okres 14 lat. Gwarantowane przez Partnera Prywatnego oszczędności to: 56% ciepła i 21% energii elektrycznej. Zawarcie obu umów ramach PPP z partnerstwa publiczno‐
prywatnego, było możliwe dzięki przeprowadzonemu wcześniej DIALOGOWI KONKURENCYJNEMU. Imprezę, w której udział zgłosiło 50 przedstawicieli władze centralnych i samorządowych, reprezentantów branży energetycznej, stowarzyszeń, otwarła Sekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki Hanna Trojanowska oraz ambasador Niemiec w Polsce, Rüdiger Freiherr von Fritsch. Niemiecki partner FEWE w projekcie CombinES przedstawił uczestnikom konferencji, odnoszący wielki sukces Berlińskiego Partnerstwa na rzecz Oszczędności Energii (BESP), które objęło ponad 1300 budynków, a partnerzy prywatni, jako dostawcy usług energetycznych, podjęli się zarządzania energią. Podczas konferencji Polskie wyniki CombinES zaprezentowała FEWE. Nadspodziewanym skutkiem udanej współpracy FEWE z administracją rządową jest objęcie prac polskiej części projektu CombinES honorowym patronatem Ministra Gospodarki. Wszystkie prezentacje z Konferencji można pobrać na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki.
CombinES ‐ Kompleksowa Renowacja Budynków Aby w pełni wykorzystać potencjał oszczędności energii, termorenowacja budynków zasadniczo powinna obejmować zarówno zastosowanie środków poprawy izolacyjności przegród zewnętrznych, jak i środki techniczne oraz działania w zakresie gospodarowania energią. W związku z tym, SEVEn, ( Energy Efficiency Center), jako partner p r o j e k t u CombinES w Czechach, opracował pierwszą szczegółową propozycję metody skutecznego połączenia tych dwóch rodzajów środków. Zaproponowana “Kompleksowa renowacja CombinES” stanowi przypadek szczególny renowacji, gdyż część obejmująca docieplenie przegród zewnętrznych jest subsydiowana, podczas gdy część techniczna w zakresie zarządzania energią, jest wdrażana przy współdziałaniu z firmą zajmującą się świadczeniem usług energetycznych (ESCO), w oparciu o umowę o efekt energetyczny (Energy Performance Contract ‐ EPC). Podstawową zaletą takiego podejścia jest to, że pozwala ono na wewnętrzną optymalizację harmonogramu prac i umożliwia wybór odpowiednich środków, gdy wdrażane są obie ich grupy. Dzięki temu osiąga się optymalny efekt, przynoszący maksymalne oszczędności energii, w ramach danej puli środków inwestycyjnych. Co więcej, jeśli projekt jest starannie przygotowany, to interwencja w bryłę budynku może być maksymalnie skrócona, co pozwala na minimalizację niedogodności w jego zwykłym użytkowaniu. Z drugiej strony, organizacja renowacji kompleksowej, jest zadaniem wymagającym i należy ją dokładnie zaplanować, a następnie starannie przygotować i wdrożyć, aby osiągnąć optymalne rezultaty. Kompleksowa renowacja generuje również dodatkowe koszty organizacyjne i związane z koordynacją prac obu stron przedsięwzięcia. Można to jednakże wykonać w taki sposób, aby osiągnięty efekt zrównoważył te koszty, dzięki oszczędnościom ekonomicznym wynikającym z większych oszczędności energii. Omawiana propozycja zawiera sugestię, aby „Kompleksowa renowacja CombinES” była realizowana w drodze dwóch odrębnych zamówień. Takie podejście pozwala na jasne rozróżnienie reguł i zasad dotyczących przetargów, zarówno w odniesieniu do etapu docieplania ścian jak i do stosowania pozostałych środków technicznych. Odzwierciedla również fakt, że przygotowanie i wdrożenie części technologicznej oraz części obejmującej docieplenie, stanowią dwa zupełnie odrębne procesy. Ponadto, umożliwia wybór dwóch osobnych wykonawców. SEVEn, The Energy Efficiency Center Dalsze informacje i pełny raport mozna uzyskać: CombinES project partners (www.combines‐ce.eu) Photo / FreeDigitalPhotos.net by Ambro (top), by ponsulak (bottom) CombinES w Warszawie ‐ 16 października 2013, wielkie polskie otwarcie. 2K/3
Dobre praktyki w Polsce.
Przykład działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej w Gminie Karczew. Źródło: Raport rynku PPP, Ministerstwo Gospodarki. Nazwa projektu Opis projektu Sektor Forma prawna projektu Forma prawna wyboru partnera prywatnego Kryteria oceny ofert Podmiot publiczny
Podział zadań i ryzyk Wkład stron Partner prywatny
Struktura finansowania Struktura wynagrodzenia partnera prywatnego /Koncesjonariusza
Wartość inwestycji/Wartość usługi
Czas trwania umowy
Data zamieszczenia ogłoszenia
Data podpisania umowy Czas od momentu ogłoszenia do podpisania umowy Aktualny status
Kompleksowa termomodernizacja budynków użyteczności publicznej Gminy Karczew w formule partnerstwa publiczno‐prywatnego. Przedmiotem przedsięwzięcia jest wykonanie prac termomodernizacyjnych budynków użyteczności publicznej w Gminie Karczew, realizacja niezbędnych działań modernizacyjnych, mających na celu zmniejszenie kosztów zużycia energii cieplnej i energii elektrycznej w budynkach oraz utrzymanie obiektów i zarządzanie źródłami ciepła w zakresie niezbędnym dla zachowania określonego efektu ekologicznego przez cały okres obowiązywania umowy partnerstwa publiczno‐prywatnego. Efektywność energetyczna. PPP w trybie PZP. Ustawa Prawo zamówień publicznych w zw. z art. 4 ust. 2 Uppp. 1. Cena; 2. Koncepcja termomodernizacji uwzględniająca najbardziej efektywne rozwiązania techniczno‐
technologiczne; 3. Podział zadań i ryzyk związanych z przedsięwzięciem; 4. Terminy i wysokości płatności podmiotu publicznego. Gmina miejsko‐wiejska Karczew Podmiot publiczny Partner prywatny Ryzyko zmiany przeznaczenia obiektów, Sfinansowanie i wykonanie prac projektowo‐ ryzyko polityczne i zmian podatkowych kosztorysowych, robót termomodernizacyjnych i oraz własności nieruchomości modernizacyjnych, utrzymanie obiektów oraz (roszczenia właścicieli). zarządzanie źródłami energii w zakresie niezbędnym dla zachowania określonego efektu finansowego i ekologicznego. Podmiot publiczny Partner prywatny Wkładem własnym Podmiotu Publicznego w Strona prywatna odpowiada za organizowanie ramach przedsięwzięcia są środki finansowe z nakładów na prefinansowanie całości nakładów i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska I za prawidłowość robót oraz gwarantuje ustaloną Gospodarki Wodnej, pozyskane w ramach wysokość oszczędności (ok. 50% na energię konkursu dotyczącego Krajowego Systemu cieplną i 20 % energetyczną). Zarządza i Zielonych Inwestycji, które stanowią ok. 20% eksploatuje infrastrukturą energetyczną wartości inwestycji oraz audyty energetyczne dla wewnątrz budynków na własną odpowiedzialność. 7 obiektów wchodzących w zakres przedsięwzięcia. Siemens Sp. z o.o. Środki pozyskane przez Partnera Prywatnego (własne lub kredyt). 100% płatność od podmiotu publicznego (opłata za dostępność) / Wysokość Wynagrodzenia Wykonawcy uzależniona od uzyskania gwarantowanego poziomu oszczędności. 12 000 000 zł 16 lat 2012‐01‐24 2013‐01‐02 344 dni (około 11 miesięcy) Podpisana umowa. 3/3
Grupa docelowa w Mediolanie – Styczeń 2014 22 stycznia 2014 eERG‐Polimi wraz z wydawnictwem Greenplanner zorganizowały grupę docelową na temat “ESCO”, administracja publiczna czeka na was! – biznes restrukturyzacji gospodarki energią, w świetle nowych możliwości kontraktowych”. W spotkaniu uczestniczyło 15 przedstawicieli rynku usług ESCO, w celu omówienia propozycji poprawek do obecnie stosowanych metod zarządzania restrukturyzacją gospodarowania energią. Dr. Filippo Baretti z Energy Policy Sector – Piedmont Region, przedstawił format przetargowy dotyczący EPC, opracowany ostatnio w Piedmont Region. Celem było wzmocnienie rynku EPC. Dr. Antonio Lumicisi podsumował bieżącą sytuację we włoskich gminach, należących do Covenant of Mayors. wspierania ESCO w zakresie dostępu do kredytów, takich jak fundusze gwarancyjne i fundusze odnawialne (jak np. fundusz gwarancyjny, jaki wkrótce zostanie uruchomiony w regionie Sycylii). ESCO powinny samodzielnie podejmować ryzyko finansowe i techniczne związane z projektami EPC, natomiast kwestią dyskusyjną pozostaje to, czy całe ryzyko finansowe ma spoczywać na ESCO, które zazwyczaj nie mają dostatecznie silnej pozycji finansowej. Z drugiej jednak strony, Jednym z głównych wniosków było instytucje finansowe powinny odnieść stwierdzenie, że włoski rynek potrzebuje znaczące korzyści dzięki powołaniu specjalnych narzędzi finansowych, dla urzędów technicznych, zdolnych do obiektywnej oceny projektów energo‐
efektywnościowych. Innym ważnym zagadnieniem jest poprawna definicja bazowego zużycia energii, która stanowi pierwszy i podstawowy krok na drodze oceny oszczędności energii, wynikających z restrukturyzacji. Wszyscy uczestnicy zgodzili się co do tego, że zachodzi pilna potrzeba odniesienia się zarówno do interwencji w bryłę budynku, jak i do modernizacji środków technicznych i układów automatyki.
Pełna restrukturyzacja i modernizacja wraz z kompletnym projektem, jest zatem elementem strategii, pozwalającej na pełne wykorzystanie potencjału oszczędności energii Warsztaty podczas targów AGRA w Słowenii W sierpniu 2013 podczas targów AGRA 2013 (International Fair Of Agriculture And Food) w Gornja Radgona, Słoweński partner ZRMK, zorganizował z powodzeniem pierwszy warsztat na temat CombinES. Zaprezentowano przegląd bieżących programów oferujących subsydia dla projektów energo‐efektywnościowych, oraz przedstawiono wzorcowe zagraniczne przykłady “best practice”, w zakresie potencjału efektywnego wykorzystania energii w drodze współfinansowania: ze źródeł prywatnych metodą EPC, oraz z udziałem środków publicznych pochodzących z programów dofinansowania. Udział w dyskusji wzięło ponad 15 przedstawicieli słoweńskich gmin i agencji energetycznych. Rozmawiano o barierach i możliwościach dla zawierania umów o efekt energetyczny i o rozwoju rynku ESCO w Słowenii. Kluczowym celem warsztatu było podjęcie podstawowej idei projektu – wsparcie redukcji zużycia energii, poprawę w zakresie rozwoju zrównoważonego, a także poprawę jakości w zakresie wykorzystania budynków publicznych i komercyjnych. Podczas rozmów okrągłego stołu kontynuowano dyskusję w szerokim zakresie oraz wymieniono się doświadczeniami. 4/3
Słowaccy sygnatariusze Covenant of Mayors zainteresowani EPC Projekt CombinES zaprezentowano podczas spotkania Słowackiej Krajowej Platformy Covenant of Mayors w Bratysławie, 16 listopada 2013. Powołano Krajową Platformę w ramach projektu Intelligent Energy Europe, o nazwie NET‐COM (NETworking the Covenant Of Mayors). Platforma pozwala na współpracę samorządów lokalnych, administracji publicznej i podmiotów sektora prywatnego oraz publicznego, w celu ustanowienia skoordynowanego wsparcia dla osiągnięcia celów stawianych przed Covenant of Mayors na poziomie lokalnym i krajowym.
Słowaccy przedstawiciele CoM a także inni zainteresowani przedstawiciele gmin zostali zapoznani z przeglądem możliwości oraz korzyści związanych ze stosowaniem umów o efekt energetyczny, jako narzędzia dla wdrażania środków określonych w ramach opracowywania odnośnych planów działań w zakresie zrównoważonego zarządzania energią.
Podczas dyskusji jaka odbyła się po prezentacji, uczestnicy spotkania zadeklarowali swoje zainteresowanie metodą kontraktowania EPC, jako obiecującego narzędzia. Z drugiej jednak strony wyrazili obawy odnośnie zwyczajowego koncentrowania się EPC na środkach technicznych, co nie jest wystarczające przy rozwiązywaniu problemów eksploatacyjnych większości posiadanych zasobów budynków, a wynika z ich przestarzałego stanu technicznego. Zaprezentowano konkretne wymogi dotyczące kompleksowej modernizacji budynków, jeśli gwarancje oferowane w ramach kontraktów EPC mają być dotrzymane. Ponieważ finansowanie środków technicznych w część budowlaną charakteryzuje się długim okresem zwrotu, finansowanie takich działań nie jest realne ze środków prywatnych w ramach ESCO, a ponadto jest trudne i dla samych gmin. Z tego względu zaproponowano wykorzystanie środków pomocowych pochodzących z unijnych funduszy strukturalnych, w latach 2014‐2020. W efekcie omówiono podstawowe sposoby podejścia w ramach projektu CombinES. Użyteczne informacje i wiedza, jakie pozyskano podczas tego spotkania, będą spożytkowane w celu przygotowania końcowych rekomendacji w zakresie połączenia EPC ze środkami pomocowymi w Słowacji. 2R/3
Dobre praktyki w Polsce.
Przykład działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej w Gminie Radzionków. Źródło: Raport rynku PPP, Ministerstwo Gospodarki. Nazwa projektu Opis projektu Sektor Forma prawna projektu Forma prawna wyboru partnera prywatnego Kryteria oceny ofert Podmiot publiczny
Podział zadań i ryzyk Wkład stron Partner prywatny
Struktura finansowania Struktura wynagrodzenia partnera prywatnego /Koncesjonariusza
Wartość inwestycji/Wartość usługi
Czas trwania umowy
Data zamieszczenia ogłoszenia
Data podpisania umowy Czas od momentu ogłoszenia do podpisania umowy Aktualny status
Kompleksowa termomodernizacja budynków oświatowych: Gimnazjum im. Ojca Ludwika Wrodarczyka, Zespół Szkół Podstawowo‐Gimnazjalnych, Liceum Ogólnokształcące, Szkoła Podstawowa Nr 2 i Przedszkole Nr 3, stanowiących budynki użyteczności publicznej Gminy Radzionków. Zamówienie ma na celu wyłonienie partnera prywatnego, który wykona i sfinansuje dokumentację projektową i roboty budowlane oraz wdroży i sfinansuje zintegrowany system zarządzania gospodarką energetyczną i mediami oraz utrzyma inwestycję w okresie umownym, czyli będzie świadczyć usługi zarządzania energią, mediami i wykonanymi ulepszeniami w celu realizacji gwarancji uzyskania efektów energetycznych i przedłużenia wartości użytkowych wykonanych ulepszeń. Efektywność energetyczna. PPP w trybie PZP Ustawa Prawo zamówień publicznych w zw. z art.. 4 ust. 2 Uppp 1. Cena; 2. Podział zadań i ryzyk; 3. Termin i wysokość przewidywanych płatności lub innych świadczeń podmiotu publicznego. Gmina miejska Radzionków Podmiot publiczny/Koncesjodawca Partner prywatny/Koncesjonariusz Ryzyka makroekonomiczne, w szczególności ryzyko Ryzyka sfinansowania, projektowania, budowy i zmiany stawek VAT dla czynności utrzymywania dostępności. Gwarancja oszczędności kosztów obiektów oraz zmiany cen gazu i energii energii, zagrożona karami umownymi. lektrycznej. Ryzyko związane ze zmianą sposobu użytkowania obiektów budowlanych objętych przedmiotem umowy lub ich części. Ryzyko polityczne oraz ryzyko wystąpienia klęsk żywiołowych. Podmiot publiczny Partner prywatny Dokumentacja techniczna. Udostępnienie Sfinansowanie nakładów inwestycyjnych, nieruchomości dla celów modernizacji. Obowiązek współdziałania z partnerem przy eksploatacji Brynków, w celu utrzymania komfortu cieplnego i oszczędności. Partner prywatny Siemens Sp. z o.o Finansowanie w 100% Partner Prywatny (środki własne). Wynagrodzenie Partnera Prywatnego ‐ 100% ze środków Podmiotu Publicznego (opłata za dostępność). 8 977 574 zł 10 lat 2009‐07‐15 2010‐03‐04 232 dni (około 8 miesięcy) Faza realizacji. NIK pozytywnie ocenił przedsięwzięcia realizowane w systemie partnerstwa publiczno‐prywatnego. Warsztaty BEA “EPC dla gmin ‐ Zielony model gmin" ‐ Frankfurt 25 listopada 2014 „EPC dla gmin‐ Zielony model gmin"– Frankfurt 25 listopada 2014 W ramach projektu CombinES niemiecki partner FEWE ‐ BEA zorganizował wraz z HMUELV (Departamentem Środowiska i Energii landu Hesji) jednodniowe warsztaty pod hasłem "Rozwój zielonych modeli EPC dla samorządów" Cele warsztatów: → Wskazanie możliwości włączania odnawialnych źródeł energii do EPC → Przedstawienie usług energetycznych w oparciu o praktyczne przykłady w kontekście ochrony klimatu i złagodzenia obciążeń dla jednostek budżetowych → Przedstawienie „Zielonego modelu EPC” Tematem dyskusji było 36 przykładów najlepszych praktyk EPC oraz możliwości efektywnego wykorzystania „zachęt” z publicznych programów wsparcia EE, z udziałem 36 uczestników warsztatów. Większość stanowili przedstawiciele władz publicznych, prelegenci z niemieckiego Ministerstwa Środowiska Naturalnego oraz Agencji Energetycznej Badenii ‐Wirtembergii i BEA. Szczególny nacisk położono na łączeniu produkcji energii „przyjaznej dla środowiska” z EPC. Anton Wetzel omówił niedawno uaktualnione wydanie warunków technicznych dla wykorzystania słonecznych ogniw fotowoltaicznych, pomp ciepła oraz biomasy. W swej wypowiedzi uwzględnił dodatkowo aspekty związane z fazą przygotowania projektu (np. pomoc w procedurze przetargowej, wykorzystanie środków i niezbędne klauzule w umowach). Najważniejszymi tematami dnia podczas dyskusji były czynniki wiodące do sukcesu oraz wymiana doświadczeń i wiedzy o uzyskanych wynikach. Wszyscy uczestnicy zostali poproszeni o wyrażenie swojej opinii. Ogółem otrzymano 21 odpowiedzi. 19 uczestników dobrze oceniło warsztaty (ocena ogólna). Przy czym, w odniesieniu do wartości merytorycznej, 2 osoby wystawiły ocenę bardzo dobrą, 15 dobrą, a 4 zadawalającą. W niektórych ankietach zawarto komentarze, zdecydowanie krytykujące ograniczenie czasu przeznaczonego na dyskusję o problemach procedur zamówień publicznych oraz kształtu umów. Pogłębiona powinna być tematyka wsparcia dla małych gmin o małym zużyciu energii. Komunikat prasowy: Parlament Europejski w sprawie nowych zasad udzielania zamówień publicznych w UE, 15 stycznia 2014 (wyciąg)
Nowe unijne zasady dotyczące zamówień publicznych i umów koncesyjnych przyjęte przez
Parlament w środę, zapewnią lepszą jakość usług w stosunku do poniesionych kosztów, w przypadku przetargu na towary, usługi lub przetargu na wykonanie prac, ogłaszanego przez władze publiczne. Nowe przepisy ułatwią również dostęp do zamówień mniejszym firmom oraz wprowadzą bardziej restrykcyjne zasady zatrudniania podwykonawców. Nowy projekt legislacyjny, uzgodniony już nieformalnie z Radą w czerwcu 2013 roku, wprowadza zmiany do obecnych przepisów odnoszących się do zamówień publicznych i po raz pierwszy wprowadza powszechne unijne standardy dla umów koncesyjnych, w celu wspomagania uczciwej konkurencji oraz zapewnienia efektywniejszego wykorzystywania pieniędzy poprzez wprowadzenie nowych kryteriów rozstrzygania przetargów, którymi są aspekty środowiskowe, innowacyjne i korzyści społeczne przedstawionej oferty. Władze publiczne wydają około 18% PKB na zamówienia wykonania prac i na towary lub usługi, co czyni przetargi publiczne istotnym środkiem do osiągania konkretnych celów społecznych.
Photo / FreeDigitalPhotos.net by ponsulak 5/3
6/3
"Nowe zasady są dla obywateli sygnałem, że mają prawo, aby publiczne pieniądze były używane do osiągnięcia najlepszych możliwych efektów", powiedział Marc Tarabella (S&D, BE), odpowiedzialny za sprawozdanie. Dla uzyskania najwyższej jakości dzięki nowemu kryterium, jakim jest "najwyższa korzyść ekonomiczna", władze publiczne będą przykładać większą wagę do jakości, kwestii wpływu na środowisko oraz korzyści społecznych ofert, wciąż jednak biorąc pod uwagę cenę oraz koszty wynikające z cyklu życia przedstawionych w ofercie produktów. “Nowe kryteria zakończą dyktaturę najniższej ceny, sprawiając, że to jakość będzie najistotniejsza", wyjaśnił Marc Tarabella. Kolejne kroki Dyrektywy wejdą w życie 20 dni po ich publikacji w Dzienniku Urzędowym UE, następnie państwa członkowskie będą miały 24 miesiące na wprowadzenie przepisów do prawa krajowego. Pełny tekst: →http://www.europarl.europa.eu/
news/pl/ Partnerzy projektu: Energetická agentura Vysočiny Nerudova 1498/8 586 01 Jihlava, Czechy Web: www.eav.cz SEVEn - The Energy Efficiency Center Americká 17 120 00 Prague 2, Czech Republic Web: www.svn.cz Berliner Energieagentur GmbH Franzoesische Straße 23 10117 Berlin, Niemcy Web: www.berliner‐e‐agentur.de Partner wiodący: Energetická agentura Vysočiny Nerudova 1498/8, 586 01 Jihlava, Czechy Contact person: Hana Zábranská, [email protected] Krajowy partner: Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii Ul Rymera 3/4 40‐048 Katowice, Poland Kierownik projektu: Jan Twardowski, [email protected] POLITECNICO DI MILANO ‐ Dipartimento di Energia eERG – end‐use Efficiency Research Group Via Lambruschini 4 20156 Milan, Włochy Web: www.eerg.polimi.it Building and Civil Engineering Institute ZRMK Dimičeva 12 SI‐1000 Lublana, Słowenia Web: www.gi‐zrmk.si/ZRMKinstitut/ Energy Centre Bratislava Ambrova 35 831 01 Bratysława, Słowacja Web: www.ecb.sk www.combines-ce.eu
Disclaimer / The sole responsibility for the content of this publication lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Communities. The European Commission is not responsible for any use that may be made of the information contained therein. Title photo / FreeDigitalPhotos.net by ponsulak Grafika / TRIDESIGN, B.Ž.B. / Polish Foundation for Energy Efficiency Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii Ul Rymera 3/4 40‐048 Katowice, Poland Web: www.fewe.pl