2893 z dnia 28 wrzeœnia 1994 r. MARIA

Sprawa C - 28/93 z dnia 28 wrzeœnia 1994 r.
MARIA GERDA VAN DEN AKKER I INNI v. STICHTING SHELL PENSIOENFONDS
[ECR, 1994, I - 4527]
TREŒÆ: RÓWNE WYNAGRODZENIE DLA KOBIET I MʯCZYZN - PRACOWNICZE SYSTEMY
EMERYTALNE – ZRÓ¯NICOWANY WIEK EMERYTALNY W ZALE¯NOŒCI OD P£CI –
ZRÓWNANIE PRAW
1. STAN FAKTYCZNY I PROCEDURA
Uczestniczki g³ównego postêpowania s¹ pracownicami jednostek organizacyjnych wchodz¹cych w sk³ad
Royal Shell Group i z tytu³u tego zatrudnienia s¹ cz³onkami Stichting Shell Pensioenfonds – systemu
pracowniczego ubezpieczenia emerytalnego prowadzonego przez RS Group.
Do 31 grudnia 1984 r. przepisy tego systemu emerytalnego uwzglêdnia³y ró¿nicê miêdzy zatrudnionymi
mê¿czyznami a kobietami, ustalaj¹c wiek emerytalny na poziomie 60 lat dla mê¿czyzn i 55 lat dla kobiet. To
zró¿nicowanie zosta³o zniesione z dniem 1 stycznia 1985 r., gdy ustanowiono jednakowy wiek, wynosz¹cy
60 lat dla obu p³ci.
Tej zmianie towarzyszy³y nastêpuj¹ce postanowienia przejœciowe. Pracownice, które by³y cz³onkami
systemu pracowniczego ubezpieczenia emerytalnego ju¿ w dniu 1 stycznia 1985 r., mia³y mo¿liwoœæ wyboru
miêdzy akceptacj¹ zmiany wieku emerytalnego z 55 do 60 lat lub utrzymaniem wieku emerytalnego 55 lat.
Wybór musia³ byæ dokonany najpóŸniej 31 grudnia 1986 r., a dodatkowe postanowienia przewidywa³y, ¿e
w przypadku nie podjêcia jednoznacznej decyzji o podniesieniu wieku emerytalnego 60 lat, bêdzie siê
uwa¿aæ, ¿e osoby, o których mowa zdecydowa³y siê pozostaæ przy wieku emerytalnym 55 lat.
Wszystkie uczestniczki postêpowania wybra³y wyraŸnie lub w sposób dorozumiany wiek 55 lat.
W wyniku orzeczenia w sprawie Barber, w którym Trybuna³ uzna³, i¿ zró¿nicowanie wieku emerytalnego
w zale¿noœci od p³ci w zakresie prawa do emerytury w systemach pracowniczych ubezpieczeñ emerytalnych
jest sprzeczne z art. 119 Traktatu EWG, fundusz emerytalny uzna³ za konieczne wniesienie poprawek do
postanowieñ dotycz¹cych ubezpieczenia emerytalnego poprzez zniesienie, ze skutkiem od dnia 1 czerwca
1991 r., mo¿liwoœci utrzymania wieku emerytalnego 55 lat dla kobiet.
Uczestniczki g³ównego postêpowania sprzeciwi³y siê nowym przepisom, nie zgadzaj¹c siê z argumentem ,
i¿ zmiana ta by³a konieczna w œwietle orzeczenia w sprawie Barber.
2. PYTANIA SKIEROWANE DO TRYBUNA£U
A. Czy w œwietle przepisów systemu emerytalnego, przyjêtych w postanowieniach uk³adu pracowniczego w
Royal Shell Group, w myœl których po dniu 1 stycznia 1985 r. wiek emerytalny zosta³ ustalony dla pracowników
obu p³ci na 60 lat - zachowanie przez ograniczon¹ liczbê kobiet wieku emerytalnego na poziomie 55 lat po
17 maja 1990 r. jest sprzeczne z art. 119 Traktatu o EWG, gdy:
a) wynika to z postanowieñ przejœciowych, które wesz³y w ¿ycie ze skutkiem od dnia 1 stycznia 1985 r. ( kiedy,
jako rezultat wprowadzonej poprawki, wiek emerytalny pocz¹tkowo ustanowiony dla mê¿czyzn na 60 lat, a
dla kobiet na 55 lat, zosta³ zmieniony i ustalony jednakowo w wysokoœci 60 lat dla obu p³ci ); i
b) postanowienia przejœciowe maj¹ zastosowanie wy³¹cznie do kobiet bêd¹cych cz³onkami lub przysz³ymi
cz³onkami systemu, które zarówno 31 grudnia 1984 r., jak i 1 stycznia 1985 r., by³y zatrudnione przez
jakiegokolwiek pracodawcê zwi¹zanego z pozwanym (osoby pokrzywdzone); i
c) w myœl postanowieñ przejœciowych osoby pokrzywdzone mog³y wybraæ swój wiek emerytalny i ustaliæ go na
55 lat lub 60 lat, który to wybór musia³ byæ dokonany w ci¹gu okresu, który up³yn¹³ z dniem 31 grudnia 1986 r.
B. Czy dla uzyskania odpowiedzi na w/w pytanie ma jakiekolwiek znaczenie to, czy postanowienia przejœciowe
ustalaj¹, ¿e w przypadkach , w których kobiety nie dokona³y wyraŸnego wyboru wieku emerytalnego w
144
przewidzianym w tym celu okresie, bêdzie mia³ zastosowanie wiek 55 lat b¹dŸ te¿, ¿e bêdzie mia³a zastosowanie
generalna zasada i wiek emerytalny bêdzie wynosi³ 60 lat ?
3.
ORZECZENIE TRYBUNA£U
W odpowiedzi na pierwsze pytanie, bior¹c pod uwagê orzeczenie w sprawie Barber, Trybuna³
Sprawiedliwoœci odsy³a do swojego wyroku z dnia 6 paŸdziernika 1993 r., w sprawie Ten Oever, (C –
109 / 91, ECR 1993, I- 4879).
W odpowiedzi na drugie pytanie Trybuna³ uzna³ za wystarczaj¹ce wskazanie, ¿e od czasu, kiedy
regu³a ustalona w art. 119 Traktatu, dotycz¹ca wymogu równego traktowania w zakresie wynagrodzenia
jest obligatoryjna, system ubezpieczenia pracowniczego nie mo¿e uchyliæ tego obowi¹zku tylko dlatego,
¿e sytuacja dyskryminacji powsta³a w wyniku wyboru dokonanego (dos³ownie lub domyœlnie) przez
pracowników, którym taka mo¿liwoœæ wyboru zosta³a zagwarantowana.
TRYBUNA£ NINIEJSZYM POSTANAWIA:
1.
Artyku³ 119 Traktatu nie dopuszcza mo¿liwoœci, aby system ubezpieczenia pracowniczego, który
powo³uj¹c siê na orzeczenie w sprawie Barber z 17 maja 1990 r. (C-262/88), ustala jednakowy wiek
emerytalny dla wszystkich swoich cz³onków, móg³ utrzymaæ, z korzyœci¹ dla kobiet i w odniesieniu
do œwiadczeñ p³atnych za okresy zatrudnienia wype³nione po wejœciu w ¿ycie nowych zasad, wiek
emerytalny kobiet na poziomie ni¿szym od mê¿czyzn, nawet jeœli to zró¿nicowanie jest wynikiem
wyboru dokonanego przez same kobiety jeszcze przed orzeczeniem Barber. W odniesieniu do
okresów zatrudnienia wype³nionych pomiêdzy dat¹ 17 maja 1990 r. a dat¹ wejœcia w ¿ycie zasad,
wg których system ustali³ jednakowy wiek emerytalny, art. 119 nie dopuszcza mo¿liwoœci osi¹gniêcia
równouprawnienia inaczej, ni¿ w drodze zastosowania w stosunku do zatrudnionych mê¿czyzn tych
samych przywilejów, z których korzysta³y zatrudnione kobiety.
2.
Dla odpowiedzi na pierwsze pytanie nie ma znaczenia fakt, ¿e w sprawie takiej jak ta, w sytuacji
braku wyraŸnej deklaracji kobiet co do preferowanego wieku emerytalnego, uznano, ¿e wola³y one
pozostaæ przy wieku emerytalnym ustalonym na poziomie poprzedzaj¹cym zrównanie wieku
emerytalnego kobiet i mê¿czyzn.
145