Lekcja 4. Gwiazdy, planety i planetoidy

PRZYRODA Z KLASĄ
Lekcja 4. Gwiazdy, planety i planetoidy
Kilka słów o gwiazdozbiorach
Oprócz znanych ci już Wielkiej i Małej Niedźwiedzicy, Lwa oraz
Oriona na niebie można obserwować jeszcze inne gwiazdozbio­
ry. W sumie jest ich 88, w tym 12 zodiakalnych. Każdy z nich ma
swoją nazwę polską oraz łacińską, używaną przez astronomów na
całym świecie. Na przykład nazwa Wielkiej Niedźwiedzicy po łaciń­
sku brzmi Ursa Maior, Lwa – Leo, a Bliźniąt – Gemini. Dodatkowo naj­
jaśniejsze gwiazdy wchodzące w skład danego gwiazdozbioru mogą
mieć własne nazwy, np. Syriusz w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa czy
Betelgeza w gwiazdozbiorze Oriona. Warto dodać, że gwiazdy two­
rzące jedną konstelację przeważnie nie mają ze sobą wiele wspólne­
go, często dzielą je ogromne odległości, a to, że zostały zaliczone do
jednego gwiazdozbioru, wynika z ich bliskiego sąsiedztwa na niebie
dostrzegalnego dla obserwatora z Ziemi.
My, mieszkańcy półkuli północnej, możemy podziwiać jedynie
część gwiazdozbiorów – pozostałe znajdują się pod naszym horyzon­
tem. Poniżej znajdziesz najważniejsze gwiazdozbiory widoczne dla
obserwatora z półkuli północnej (fot. 1.) i południowej (fot. 2.).
JA K I E J E S T M I E J S C E Z I E M I W E W S Z E C H Ś W I E C I E ?
2
16
2
1
9
6
7
14
17
3
10
11
4
19
5
13
1.Andromeda
2.Baran
3.Woźnica
4.Wolarz
5.Rak
6.Kasjopeja
7.Cefeusz
15
20
12
8
18
8.Korona Północna
9.Łabędź, zwany też Krzy­
żem Północy
10.Smok
11.Bliźnięta
12.Herkules
13.Lew
Fot. 1. Gwiazdo­
zbiory nieba
północnego.
14.Lutnia
15.Orion
16.Pegaz
17.Perseusz
18.Byk
19.Wielka Niedźwiedzica
20. Mała Niedźwiedzica
PRZYRODA Z KLASĄ
1
6
16
15
10
12
14
3
18
4
2
17
20
5
11
8
Fot. 2. Gwiazdo­
zbiory nieba
południowego.
1.Wodnik
2.Pies
3.Koziorożec
4.Kil
5.Centaur
6.Wieloryb
7.Kruk
19
9
13
7
8.Puchar
9.Krzyż Południa
10.Erydan
11. Wąż Wodny
12. Zając
13. Waga
14. Paw
15. Feniks
16. Ryby
17. Rufa
18. Strzelec
19. Skorpion
20. Żagiel
JA K I E J E S T M I E J S C E Z I E M I W E W S Z E C H Ś W I E C I E ?
Większość gwiazdozbiorów ma nazwy związane z mitologią
grecką lub rzymską. Na przykład Andromeda to imię etiopskiej księż­
niczki, córki Cefeusza i Kasjopei. Jej matka przechwalała się, że ona
i córka są piękniejsze od nimf morskich, zwanych nereidami. Urażone
nimfy postanowiły ukarać pyszną królową i poprosiły Posejdona, by
zesłał na królestwo Etiopii morskiego potwora. Wyrocznia orzekła, że
jedynym sposobem, aby uchronić się przed potworem, jest złożenie
mu w ofierze Andromedy. Księżniczkę przykuto więc do skały i wy­
stawiono na pożarcie. W ostatniej chwili na ratunek przybył jej grecki
bohater Perseusz, który zabił potwora, a następnie pojął Andromedę
za żonę. Po śmierci Andromedy bogowie umieścili ją na niebie. Zwróć
uwagę, że w pobliżu gwiazdozbioru Andromedy znajdują się gwiaz­
dozbiory związane z innymi bohaterami tego mitu: Cefeuszem, Kasjo­
peją oraz Perseuszem. Mitologicznego potwora morskiego wyobraża
natomiast gwiazdozbiór Wieloryba.
Zachęcamy cię do poznania innych mitów, od których nazwy
wzięły pozostałe konstelacje.
2