Ulotka Drawiny (Plik PDF)

ców, drapieżnych rzęsorków czy czapli i bocianów. Jaja żółwi
często wyjadają też drapieżniki czworonożne - lisy oraz nowi
przybysze zza mórz - szop pracz czy norka amerykańska. Poszukajmy ich śladów wokół bagna!
PRZYRODNICZA
ŚCIEŻKA EDUKACYJNA
DLA KAŻDEGO
JESIEŃ
8. Wyjście na ląd
Płazy przechodzą rozwój złożony. Z jaj składanych w wodzie, wylęgają się kijanki. Różnią się one wyglądem od swoich rodziców. Nie mają odnóży i przypominają nieco rybki i
podobnie jak one oddychają skrzelami. Pod koniec okresu
larwalnego wyrastają im odnóża, zanika ogon i proces przeobrażenia dobiega końca. W przeciwieństwie do płazów
bezogonowych (jak żaby, kumaki, ropuchy) ogon u traszek
nie zanika. Ich larwy przypominają bardziej postać dorosłą.
W Polsce kumaki i traszki przeobrażają się i wychodzą na ląd
w lipcu i sierpniu. Nie poruszają się jeszcze zbyt szybko, więc
idąc brzegiem mokradła patrzmy pod nogi.
9. Mokradła
Mokradła do których zalicza się małe oczka śródpolne, torfowiska, stawy, podmokłe łąki i trzęsawiska stanowią dom dla
wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Pełnią one także
ważną funkcję retencyjną magazynując wodę. Są także bardzo wrażliwymi na zniszczenie ekosystemami, które należy
chronić. Przyjrzyjmy się ile gatunków rośnie i uwija się na
bagnie w zasięgu naszego wzroku – chroniąc ich siedlisko
pozwalamy im przetrwać.
10. Wrogowie
Na płazy i gady czyha wielu naturalnych wrogów, którzy gotowi są zrobić sobie z nich posiłek. Kijankom płazów przede
wszystkim zagrażają ryby, które chętnie je zjadają, dlatego w
zbiornikach gdzie są ryby płazy osiedlają się bardzo rzadko.
Dorosły kumak nie jest zbyt smaczny, ze względu na swoje
gruczoły jadowe w skórze. Nie odstrasza to jednak zaskroń-
11. Długość życia
Żółwie są jednymi z najdłużej żyjących zwierząt na Ziemi.
Żółw błotny może żyć nawet ponad 100 lat. Wiek u niektórych żółwi można określić na podstawie liczby przyrostów
(podobnie jak u drzew) widocznych na tarczkach brzusznych. Traszki grzebieniaste i kumaki żyją do kilkunastu lat.
Każdy kumak ma charakterystyczny układ plam na brzuchu.
Wystarczy zrobić zdjęcie, aby śledzić jego losy. Podobnie jest
z żółwiem błotnym. Charakterystyczny układ plam barwnych
na głowie dorosłych osobników oraz uszkodzenia, kolorystyka i zmiany w budowie pancerza pozwalają na odróżnienie z
pozoru identycznych zwierząt.
ZIMA
12. Hibernacja
W zimie nasi znajomi - żółw błotny, traszka grzebieniasta i
kumak nizinny - zapadają w sen zimowy zwany hibernacją.
Żółw zwykle hibernuje w głębszym zbiorniku wodnym zagrzebany w mule. Traszka zapada w sen zimowy po pierwszych przymrozkach, pod koniec października. Zimuje na
lądzie, w rozmaitych norkach ziemnych, pod stertami kamieni, drewna, liści, często nawet w piwnicach domów czy studzienkach. Kumak na kryjówkę wybiera także norki gryzoni,
wykroty, sterty kamieni. Często w takim miejscu przebywają
zarówno osobniki młodociane jak i dorosłe, a także przedstawiciele innych płazów.
Wykonano w ramach projektu LIFE „Protection of Emys orbicularis and
amphibians in the North European lowlands (LIFE05NAT/LT/000094)
oraz programu Klubu Przyrodników „Aktywna ochrona żołwia
błotnego, kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej na terenie Polski
Zachodniej” wspieranego przez Fundację EkoFundusz i realizowanego
przy współpracy nadleśnictw Cybinka, Karczma Borowa,
Mieszkowice, Międzychód, Rzepin i Smolarz.
Sfinansowano ze środków EkoFunduszu
Tekst: Bogusława Mróz, konsultacje: Mariusz Rybacki
ŚLADAMI PŁAZÓW I GADÓW,
CZYLI JAK ZOSTAĆ HERPETOLOGIEM
Zapraszamy Państwa na herpetologiczną ścieżkę dydaktyczną w Drawinach (Nadl. Smolarz). Herpetologia to nauka zajmująca się płazami i gadami. Wszystkim żyjącym w Polsce
płazom i niektórym gadom do życia niezbędne są mokradła.
Najrzadsze z nich - żółw błotny, traszka grzebieniasta i kumak
nizinny to gatunki silnie zagrożone – chronione w ramach europejskiego programu Natura 2000. Ich życiu w różnych okresach roku, siedliskom i potrzebom ochrony, przyjrzymy się na
naszej ścieżce. A przy odrobinie szczęścia może uda się nam
zobaczyć któregoś z bohaterów opowieści? Zapraszamy!
DRAWINY
Nadleśnictwo Smolarz
WIOSNA
1. Wiosenne gody
Na wiosnę mokradła budzą się z zimowego snu. Po ustąpieniu pokrywy lodowej pojawiają się traszki grzebieniaste. W
czasie godów samcom tych płazów na grzbiecie wyrasta fałd
skórny w kształcie grzebienia. Przypominające małe ropuszki
kumaki nizinne opuszczają swoje zimowe kryjówki w kwietniu. Kiedy woda nagrzeje się odpowiednio rozpoczynają
swoje koncerty. Znad mokradeł unosi się charakterystyczne
„kum-kum”. Żółw błotny budzi się również w kwietniu. Zaloty tego gada można obserwować na płyciznach, gdzie woda
szybciej się nagrzewa. Z wody już w marcu słychać też głosy
żab brunatnych, a nieco później donośny rechot żab zielonych. Wsłuchajmy się w wiosenne odgłosy mokradeł.
2. Kumak nizinny
Kumak nizinny jest najmniejszym krajowym płazem. Łatwo
odróżnić go od innych gatunków dzięki charakterystycznemu ubarwieniu brzusznej strony ciała w jaskrawe, zwykle pomarańczowe plamy na ciemnym tle. Tak jak ropucha posiada
na skórze gruczoły jadowe i małe brodawki. Kumaki bardzo
dobrze maskują się w wodzie, gdyż ich grzbiet ma barwę
brązową. Płaz ten wyróżnia się także źrenicami w kształcie
serca. Kumak nizinny zamieszkuje różnorodne płytkie zbiorniki wodne porośnięte bogatą roślinnością, może na ścieżce
uda się nam zobaczyć go wśród pływających po wodzie żabiścieków i osoki?
3. Traszka grzebieniasta
Traszka grzebieniasta należy do płazów ogoniastych. Jest to
największy przedstawiciel traszek w naszym kraju. Może dorastać do 16 cm. Traszka przypomina nieco miniaturowego
smoka. Grzbiet i boki ciała ma ciemne, jedynie brzuch jest
ubarwiony pomarańczowymi plamami. Traszka potrzebuje
do życia różnych siedlisk – zarówno mokradeł jak i zadrzewień i lasów. Po okresie godów wychodzi na ląd, gdzie poluje
w nocy na dżdżownice, ślimaki i owady. Wówczas najłatwiej
ją spotkać.
4. Żaby i ropuchy
W okresie wiosennym do zbiorników wędrują zarówno żaby
jak i ropuchy. Mają do pokonania daleką drogę pełną niebezpieczeństw. Zagrożeniem są nie tylko drapieżniki – zaskrońce,
bociany, lisy, ale przede wszystkim samochody na drogach,
które przecinają ich szlaki wędrówek oraz sam człowiek, który niszczy ich siedliska. Żaby od ropuch łatwo odróżnić po
gładkiej skórze pozbawionej brodawek i gruczołów przyusznych. W przeciwieństwie do żab ropuchy majestatycznie
kroczą, a nie skaczą. Na wiosnę wśród roślinności unoszą się
sznury jaj – to skrzek ropuch. W naszym kraju można spotkać
3 gatunki ropuch: ropuchę szarą, ropuchę zieloną z charakterystycznymi plamkami i ropuchę paskówkę z jasnym paskiem
biegnącym przez grzbiet. Występuje u nas 6 gatunków żab:
żaba śmieszka, jeziorkowa, wodna, moczarowa, trawna oraz
rzadka żaba zwinka znaleziona tylko w południowo-wschod-
niej Polsce. Wszystkie płazy znajdują się pod ścisłą ochroną,
pamiętajmy o tym jeśli spotkamy je na ścieżce!
5. Żółw błotny
Żółw błotny jest jedynym przedstawicielem żółwi w naszym
kraju. Jeszcze w XIX w. był dość często spotykanym gadem.
W czasie wiosny lubi wygrzewać się na wystających z wody
pniach powalonych drzew. Jeśli spokojnie usiądziemy w takim miejscu mamy szanse go dostrzec. Jednak zaniepokojony szybko znika wśród gęstwiny roślin. Maskujące ciemne
ubarwienie z żółtymi plamkami skóry sprawia, że trudno go
wypatrzyć w wodzie. Żółw błotny potrzebuje do życia nie tylko mokradeł, ale także suchych piaszczystych zboczy, gdzie
składa jaja. Jego pożywienie stanowią owady, ślimaki czy
kijanki płazów. Samca łatwo odróżnić po kolorze oczu. Dojrzałe samce mają oczy brązowe lub rudawe, samice i młodociane osobniki żółte z brązowymi plamkami. Jest to gatunek
zagrożony wyginięciem w całej Europie.
LATO
6. Plaża żółwi
Późną wiosną i wczesnym latem samica żółwia opuszcza zbiornik wodny i wyrusza w poszukiwaniu suchych, piaszczystych
zboczy, gdzie może złożyć jaja. Wówczas możemy ją spotkać
na lądzie, gdzie oczywiście należy ją zostawić w spokoju. Zwykle składa 14-15 jaj. Jeżeli lato jest ciepłe małe żółwiki wyklują
się w drugiej połowie sierpnia lub na początku września. W
przypadku chłodnego lata zarodki żółwi często obumierają.
Zaraz po wykluciu żółwiki jak najszybciej starają się dotrzeć
do najbliższego zbiornika. Nie wszystkim to się udaje.
7. Ochrona płazów i gadów
Gady i płazy są obecnie zagrożonymi zwierzętami. Głównym
powodem zmniejszania ich liczebności jest zanikanie małych zbiorników wodnych, torfowisk i innych mokradeł, zanieczyszczenie wody, budowa dróg szybkiego ruchu, które
przecinają ich szlaki wędrówek. W celu ochrony tych ciekawych zwierząt realizowanych jest wiele programów ochronnych. Główny nacisk kładziony jest na tzw. czynną ochronę,
która polega na tworzeniu i odtwarzaniu ich siedlisk, miejsc
rozrodu, czy nawet hodowli młodych. Najważniejsza jednak jest ochrona i odtwarzanie siedlisk
poprzez tamowanie nadmiernego i
niepotrzebnego odpływu wody przy
pomocy różnych piętrzeń i zastawek.