WŁAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE RZEPAKU
Transkrypt
WŁAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE RZEPAKU
RZEPAK - uprawa, wymagania i wiadomości ogólne 1. WŁAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE RZEPAKU Formę rzepaku jarego od ozimego odróżnia się na podstawie owłosienia pierwszego liścia. U rzepaku ozimego jest on nieowłosiony lub ma bardzo mało włosków na przykład od 0-5, gdy u jarego jest owłosiony, a ilość włosków wynosi 10-20. Możemy to zaobserwować po 4-6 dniach pod mikroskopem stożek wzrostu w temp 16°C i przy oświetleniu żarówką 200W w odległości 60 cm, gdy liść ma wielkość 1-1,5 mm. Różnice te zanikają po 10-14 dniach. Nasiona rzepaku są bardzo wrażliwe na wysychanie wskutek braku wody podczas kiełkowania. Napęczniałe nasiona są odporne na działanie niskich temperatur. Optymalna temperatura kiełkowania rzepaku wynosi 25-30°C. Wschody przy odpowiednim zaopatrzeniu w wodę obserwuje się już po trzech dniach. Zazwyczaj rzepak ozimy wschodzi w sierpniu po jednym tygodniu, jary na wiosnę wschodzi po 2-3 tygodniach. Korzonek zarodkowy pierwszy zaczyna rosnąć przed łodyżką zarodkową, dając początek korzeniowi głównemu. Liścienie rzepaku są wynoszone nad powierzchnię gleby i pełnią role narządów asymilacyjnych, to taki typ kiełkowania nazywamy kiełkowaniem epigeicznym. Korzonek zarodkowy zakończony jest czapeczką i wbija się w glebę tworząc korzeń palowy. Strefa przejściowa między łodyżką, a korzonkiem nazywamy szyjką korzeniową, która przed zimą osiąga długość do 2 cm. Korzeń palowy przed zimą ma długość około 50-60 cm, a w pełni wzrostu 150-300 cm. Korzeń palowy jest silnie rozgałęziony, a w szczególności w warstwie ornej. Rzepak siany zbyt wcześnie łatwo się jarowizuje i tworzy pędy kwiatostanowe przed zimą. Pędy te przemarzają i giną. Normalnie rzepak przed zimą tworzy rozetę na jesieni, potem przed zimą następuje zahamowanie wzrostu, a pędy kwiatowe tworzą się na wiosnę. Natomiast rzepak jary zaraz po utworzeniu rozety tworzy pędy kwiatowe. Rozgałęzienia zaczynają się na krótko przed kwitnieniem. Rzepak zaczyna kwitnąć od podstawy grona wierzchołkowego. Grona kwiatowe w bocznych pędach zaczynają kwitnąć nieco później od grona wierzchołkowego. Grono zakwita od dołu, a kwiaty położone najwyżej rozwijają się najpóźniej. Kwiaty są obupłciowe przedsłupne, zatem słupek dojrzewa wcześniej od pręcików. Zapylenie możliwe jest tylko pyłkiem kwiatów starszych, których pylniki otworzyły się wcześniej. Grono kwitowe przekwita w pełni w ciągu 28-38 dni, a cała roślina w ciągu 45 dni. U rzepaku następuje samo- i obco zapylenie, kwiaty są odwiedzane przez liczne owady. Kwiaty rzepaku więdną zazwyczaj po 3-4 dniach. Przebieg kwitnienia wygląda mniej więcej tak, wieczorem górne płatki zaledwie wystają z działek kielicha, a już następnego dnia rano, około godziny 5 rano kwiat się otwiera. Pyłek zaczyna się obsypywać około godziny 8-9 rano, o godzinie 18-19 kwiat zaczyna się zamykać, a o 20 jest zamknięty. Następnego dnia kwiat się otwiera pylniki opróżnione obumierają, a płatki obumierają dopiero po 3-4 dniach. Owocem rzepaku jest łuszczyna. Jest to owoc dwukomorowy, wielonasienny, utworzony z dwóch owocolistków rozdzielony na połowy środkową przegrodą, do której przyczepione są nasiona. Przy dojrzewaniu łuszczyna pęka podobnie do strąka wzdłuż dwóch szwów na dwie łupiny. Obie łupiny odpadają. 2. FAZY ROZWOJU RZEPAKU W rozwoju rzepaku fazą decydującą o wielkości i jakości plonu jest okres kwitnienia oraz zawiązywania i dojrzewania łuszczyn. Z punktu widzenia ochrony rzepaku przed chorobami, jedynym racjonalnym rozwiązaniem w tym czasie jest wykonanie zabiegu opryskiwania fungicydami. Zabieg opryskiwania w tym okresie powinniśmy wykonać w fazie opadania płatków kwiatowych. W czasie rozwoju rzepaku można wyróżnić 6 głównych faz rozwojowych: kiełkowanie i wschody, trwające od wschodów do czasu uformowania pierwszego liścia około 10-15 dni formowanie rozety, trwające u form ozimych do czasu zahamowania wegetacji jesiennej około 50-60 dni formowanie łodygi, trwające po wiosennym ruszeniu wegetacji około 20-25 dni pąkowanie trwające 15-25 dni kwitnienie trwające około 20-30 dni formowanie nasion i dojrzewanie trwające około 35-40 dni 3. WYMAGANIA GLEBOWE RZEPAKU Rzepak udaje się tylko na glebach bardzo dobrych i dobrych klasy bonitacyjnej II-III b. Nie znosi zbytniego zagęszczenia warstwy podornej, bo prowadzi to do zaburzeń systemu korzeniowego. Rzepak udaje się na mocnych glebach czarnoziemnych, brunatnych i madach, oraz dobrze rozwiniętych rędzinach o dobrze rozwiniętej warstwie próchniczej, zasobne w wapń i składniki pokarmowe. Rzepak może być uprawiany na podłożu gliniastym o przepuszczalnym podglebiu. Rzepaku ozimego nie można uprawiać na torfach i murszach, udaje się tam natomiast rzepak jary. Nie uprawia się rzepaku na glebach nieprzepuszczającym podłożu na glebach podmokłych. Unikamy gleb pagórkowatych, gdyż rzepak ozimy na takich stanowiskach ulega wysmalaniu przez wiatry i pól z nieckowatymi zagłębieniami. Na polach nieckowatych zalega śnieg i woda i rzepak często ginie. Rzepak jest rośliną wrażliwa na zalanie wodą i zabagnienie gleby. Części nadziemne i korzenie gniją wtedy z powodu braku tlenu. Rzepak uprawiamy na glebach obojętnych, ewentualnie lekko kwaśnych lub lekko zasadowych. Na glebach kwaśnych rozwój rzepaku jest ograniczony. 4. WYMAGANIA KLIMATYCZNE RZEPAKU Rzepak udaje się w klimacie o dużej wilgotności powietrza i średnich opadach. Optymalne opady roczne dla rzepaku to 600-700 mm. Dodatnio na plony rzepaku wpływają drobne opady i częstsze, niż obfite i rzadsze. Szczególnie wrażliwy na niedobór wody jest rzepak jary, rzepak ozimy dobrze wykorzystuje wodę z opadów zimowych. Wrażliwy jest natomiast na niedobór wody w glebie na jesieni szczególnie w okresie wschodów. Brak opadów nie tylko opóźnia wschody, ale prowadzi do nierównomiernego rozwoju roślin na jesieni. Może to się odbić później na plonowaniu i nierównym dojrzewaniu łanu rzepaku. Krytycznym okresem w rozwoju rzepaku jest faza kwitnienia, a następnie dojrzewania. Susza w tym okresie jest przyczyną obniżenia plonu, łuszczyny się nie zawiązują, a nawet jak się zawiążą to jest w nich mało nasion. Rzepak ozimy jest bardziej zimotrwały, od jęczmienia ozimego, ale znacznie mniej wrażliwy od pszenicy ozimej i żyta ozimego. Szczególnie wrażliwy jest na przymrozki wiosenne po rozhartowaniu się roślin. Rzepak ozimy dobrze zahartowany i nie przerośnięty na jesieni dość dobrze znosi przymrozki zimowe do -20°C. Rzepak ma wrażliwy na mrozy system korzeniowy szczególnie wtedy, gdy rośliny są zbyt zagęszczone. Ujemne działanie mrozu łagodzi oczywiście pokrywa śnieżna. Większa warstwa śniegu i jej zlodowacienie, która zalega przez dłuższy okres może utrudnić dostęp powietrza do liści i może być przyczyną wyprzenia i gnicia roślin. Rzepakowi ozimemu może zagrażać jeszcze inne zjawisko, które może prowadzić do zniszczenia rośli jest to zjawisko wysmalania rzepaku przez wiatry. Rzepak nie przykryty śniegiem w czasie przymrozków pod wpływem wiatru przy końcu zimy może zniszczyć rośliny poprzez ich wysuszenie. 5. ZNACZENIE GOSPODARCZE Rzepak dostarcza tłuszczów wykorzystywanych do celów spożywczych jak i do celów technicznych jak i energetycznych jako biopaliwo. Surowiec spożywczy to przede wszystkim olej jadalny, margaryna, wyroby cukiernicze, piekarnicze i konserwy. Zastosowanie techniczne jest dużo większe, jest podstawowym surowcem do produkcji mydła i środków piorących, oraz pokostów, farb i lakierów. Używany jest przemyśle kosmetycznym i do farbowania ,wykańczania i impregnowania tkanin, wyprawiania skór. Używany jest do produkcji mas plastycznych i izolacyjnych. Jest składnikiem wielu środków ochrony roślin. Dość powszechnie używany jest w przemyśle farmaceutycznym. Makuchy i śruty są paszami treściwymi. Rzepak zielony może być również spasany przez owce i bydło, a nadto jest używany jako doskonały poplon ścierniskowy. Obecnie jest duże zapotrzebowanie na rzepak w energetyce na biopaliwa. Bardzo dobry przedplon dla innych roślin, gdyż rzepak zakorzenia się głęboko i uruchamia pokarmy z głębszych warstw gleby. Źródło: http://rzepak.uprawy.info/wiadomosci-ogolne