ART. Profilaktyka pozytywna

PROFILAKTYKA POZYTYWNA
Psychologia pozytywna to stosunkowo nowy nurt w psychologii. Nurt ten
pojawił się w Stanach Zjednoczonych w 2000 roku i zajmuje się aspektem
dobrego życia oraz
czynnikami, które do niego prowadzą. Psychologia
pozytywna zwraca uwagę na mocne strony jednostki i skupia się na tym, jak
wywoływać pozytywne emocje i jak kształtować zalety człowieka – po to,
by wzmagać u niego poczucie szczęścia.
Profilaktyka
stała
się
bardzo
ważnym
elementem
wychowania,
która jest konsekwencją kryzysu wartości i pojawieniem się na dużą
skalę
zachowań
problemowych
u
dzieci
i
młodzieży.
W
wyniku
rosnących zachowań problemowych powstał szkolny program profilaktyki.
Jego celem jest zapobieganie wszelkim zachowaniom i postawom, które
są szkodliwe i zaburzają rozwój dzieci
zmierza
działaniem
do
promowania
obejmuje
również
i młodzieży, a jednocześnie
pozytywnych
dorosłych:
zachowań,
rodziców
i
swym
nauczycieli.
Miejsce profilaktyki w szkole reguluje Rozporządzenie MENiS z dnia 31.01.2002
r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego
przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 10 z 2002 r., poz.96), wyznaczając
radom pedagogicznym nowe zadanie tj. budowę programu profilaktyki.
Do niedawna działania zapobiegawcze koncentrowały się na usuwaniu bądź
redukowaniu czynników ryzyka, teraz postępy w badaniach nad czynnikami
sprzyjającymi prawidłowemu rozwojowi dzieci i młodzieży spowodowały,
że dostrzeżone zostały możliwości, jakie tkwią w czynnikach chroniących.
Dało to początek nowemu myśleniu o profilaktyce zachowań problemowych
w
kategoriach
"pozytywnego
rozwoju
młodzieży".
Są
to
działania
ukierunkowane na rozwijanie mocnych stron i zasobów, dzięki którym młody
człowiek staje się bardziej odporny na działanie czynników ryzyka, czyli
bardziej przygotowany do życia w świecie różnych zagrożeń.
Psychologowie
wyróżniają
pozytywnego rozwoju dzieci
rozwijanie
umiejętności
kilkanaście
kluczowych
aspektów
i młodzieży. Należą do nich między innymi:
społecznych,
poznawczych
i
emocjonalnych,
umacnianie norm i zachowań prospołecznych oraz wiary w swoje możliwości
i w przyszłość, wspieranie więzi z rodziną i ze szkołą, kształtowanie
psychicznej odporności
W literaturze
oraz działanie na rzecz rozwoju duchowego.
określa się je jako czynniki chroniące, ponieważ - sprzyjając
rozwojowi - chronią młodzież przed angażowaniem się w zachowania
problemowe.
Idea pozytywnej profilaktyki nie polega więc na usuwaniu samych
zagrożeń, bo wyeliminowanie ich z naszego życia jest praktycznie niemożliwe,
ale na wzmacnianiu tego, co czyni młodych ludzi bardziej odpornymi na
zagrożenia. W tym sensie pozytywna profilaktyka jest podobna do szczepionki
w chorobach zakaźnych, która nie usuwa z naszego otoczenia samego
czynnika
zakaźnego,
tylko
wytwarza
przeciwciała,
które
w
razie
niebezpieczeństwa są w stanie obronić nas przed infekcją.
Rozwijane
umiejętności dotyczą między innymi konstruktywnego
rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji, budowania pozytywnego
obrazu samego siebie, samokontroli, radzenia sobie ze stresem i lękiem,
stosowania
asertywności.
technik
Wyniki
relaksacyjnych,
badań
umiejętności
wykazały,
że
interpersonalnych,
wzmacnianie
umiejętności
życiowych u młodzieży wpływa na ograniczenie palenia tytoniu, używania
marihuany, picia alkoholu oraz upijania się. Ze względu na swój ogólny
charakter programy kształtowania umiejętności życiowych znalazły również
zastosowanie w edukacji zdrowotnej i rozwiązywaniu różnych problemów
okresu dojrzewania, Dobra adaptacja do wymagań szkolnych i sukcesy
w nauce są znaczącymi czynnikami chroniącymi - dlatego dla profilaktyki
wśród dzieci i młodzieży jednym z bardziej znaczących jest pomysł na
znalezienie takiego zestawu umiejętności, który będzie łączył rozwijanie
umiejętności życiowych i dobre przystosowanie w szkole. Podejście takie
obejmuje cały okres edukacji szkolnej i opiera się na adekwatnych do etapu
rozwojowego programach, które mają na celu rozwijanie pięciu kluczowych
kompetencji
ważnych
dla
osiągnięć
szkolnych,
i emocjonalnego; są to:
−
rozpoznawanie emocji i radzenie sobie z nimi,
−
dostrzeganie perspektywy innych ludzi,
rozwoju
społecznego
−
stawianie sobie pozytywnych celów,
−
podejmowanie odpowiedzialnych decyzji,
−
radzenie sobie w kontaktach interpersonalnych.
W Polsce zasługującymi na uwagę programami z tego obszaru
są "Spójrz inaczej" Andrzeja Kołodziejczyka i współpracowników oraz
program "Nasze spotkania" Marii Król-Fijewskiej
Tworzenie
nurt
pozytywnego
pozytywnej
większej
liczby
klimatu
szkoły
klimatu
profilaktyki,
doniesień
na
szkoły.
który
rozwija
naukowych,
funkcjonowanie
Jest
się
i Piotra Fijewskiego.
to
stosunkowo
nowy
wpływem
coraz
pod
sugerujących
silny
psychospołeczne
wpływ
uczniów.
Badania wykazują, że dobry społeczny klimat szkoły sprzyja:
−
lepszym osiągnięciom szkolnym uczniów,
−
zmniejsza ryzyko zachowań problemowych,
−
wpływa
pozytywnie
na
zdrowie
psychiczne
(satysfakcję
uczniów
i pracowników),
−
zwiększa efektywność kształcenia i wychowania.
O takie właśnie rezultaty chodzi w szeroko pojętej edukacji zdrowotnej
i profilaktyce. Magdalena Woynarowska - Sołdan wymienia następujące
czynniki, które brane są pod uwagę:
−
relacje interpersonalne między członkami społeczności szkolnej,
−
autonomia uczniów i ich uczestnictwo w podejmowaniu decyzji,
−
dyscyplina i porządek (ustalone i przestrzegane normy),
−
wspierająca współpraca jako główny sposób realizacji zadań szkoły,
−
eliminowanie przemocy wśród uczniów,
−
uczestnictwo rodziców w życiu szkoły.
Nikt nie ma wątpliwości, że zapobieganie problemom jest tańsze niż
borykanie się z późniejszymi skutkami. Kłopot jednak polega na tym,
że bardzo wielu problemom nie umiemy całkowicie zapobiec. Do nich
należą między innymi ryzykowne zachowania dzieci i młodzieży związane
z papierosami, alkoholem i inicjacją seksualną, a w ostatnich paru
dziesięcioleciach również z pojawieniem się narkotyków. Stawianie sobie
za cel, że pewnego dnia znikną z naszego życia jest nierealne.
Literatura:
Czasopismo: Świat Problemów Numer: 3/158
Czasopismo: Edukacja i Dialog luty 2008r.
Doradca metodyczny SCE z zakresu geografii
Halina Gawron