1 Elastyczne formy zatrudnienia – korzyści i zalety

!"
#
Elastyczne formy zatrudnienia – korzy ci i zalety
W dniu 28 grudnia 2006 r. w siedzibie Staropolskiej Izby Przemysłowo – Handlowej w Kielcach odbyło si
seminarium na temat „Elastyczne formy zatrudnienia – korzy ci i zalety” w ramach projektu „Twarz w
twarz z rynkiem pracy – Model zatrudnienia przej ciowego”. Celem seminarium było omówienie warunków
oraz zasad zatrudniania pracowników w ramach przedmiotowego projektu oraz przedstawienie
ewentualnych uprawnie i korzy ci dla pracodawców wynikaj cych z zatrudnienia osób doznaj cych
kryzysów zdrowia psychicznego.
Według danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w Polsce yje około pi i pół miliona osób
niepełnosprawnych. Pozyskanie w tej grupie wiernych klientów mo e si przeło y na znaczn przewag
konkurencyjn . Tym bardziej e du cz
tej grupy społecznej stanowi osoby w zaawansowanym wieku,
o du ej w sumie sile nabywczej, a jej udział w populacji, ze wzgl du na starzenie si społecze stwa, b dzie
jeszcze rósł.
Osoby niepełnosprawne niemal na ka dym swoim kroku napotykaj szereg niedogodno ci, które w
wi kszym lub mniejszym stopniu utrudniaj im proces znajdowania pracy. Do najwa niejszych z nich
mo na zaliczy :
- niedogodno ci natury architektonicznej - nieprzystosowane budynki mieszkalne, urz dy u yteczno ci
publicznej, kawiarnie, restauracje, komunikacja publiczna czy te chodniki i ulice pełne dziur i nierówno ci,
- niedogodno ci natury psychologicznej - osoby niepełnosprawne dosy cz sto napotykaj bariery w
kontaktach mi dzyludzkich. Z jednej strony sami boj si odrzucenia przez osoby pełnosprawne, z drugiej
za bardzo cz sto po długich pobytach w szpitalach czy sanatoriach w pewnym stopniu zatracaj poczucie
własnej warto ci, co niestety przekłada si na dalsze funkcjonowanie w społecze stwie.
To tylko kilka głównych niedogodno ci, jakie osoby niepełnosprawne napotykaj podczas poszukiwania
pracy.
Najwa niejsz przeszkod pozostaje jednak nastawienie pracodawcy do osoby niepełnosprawnej jako
przyszłego pracownika. To wła nie tu nale y doszukiwa si najwi kszych pora ek dotycz cych osób
niepełnosprawnych. W Polsce w dalszym ci gu istnieje przekonanie, e osoby niepełnosprawne to osoby
niesprawne ruchowo, które nie dadz sobie rady w pracy. Wielu pracodawców nie widzi osób
niepełnosprawnych na takich stanowiskach jak chocia by recepcjonista w hotelu czy pomoc w kuchni. Na
szcz cie coraz wi ksza liczba pracodawców jest gotowa przyj do pracy osoby z niepełnosprawno ci . W
wielu zakładach pracy pracodawcy nie boj si zatrudnia osób na wózkach, nie słysz cych, niewidomych,
chorych psychicznie, upo ledzonych umysłowo, chorych na cukrzyc , padaczk , czyli tych
niepełnosprawnych,
którzy
maj
najwi ksze
trudno ci
w
znalezieniu
pracy.
Zakłady pracy, które zatrudniaj w Polsce osoby niepełnosprawne mo na podzieli na kilka kategorii, ze
wzgl du na charakter prowadzonej przez nie działalno ci:
- zakłady, których działalno zwi zana jest z rolnictwem - zatrudnienie znajduje tu prawie 60% ogółu
pracuj cych osób niepełnosprawnych,
- przedsi biorstwa zajmuj ce si
przetwórstwem przemysłowym - 21% pracuj cych osób
niepełnosprawnych;
- zakłady zajmuj ce si handlem i szeroko rozumianymi naprawami - 13% ogółu pracuj cych,
- zakłady zajmuj ce si obsług nieruchomo ci i firm - 5% ogółu pracuj cych.
W wi kszo ci z tych przypadków s to zakłady zatrudniaj ce mał liczb osób. Osoby niepełnosprawne w
wi kszo ci
przypadków
znajduj
zatrudnienie
w
sektorze
prywatnym.
W ostatnim czasie wzrasta liczba osób niepełnosprawnych, które uko czyły uczelnie wy sze.
$
%&' ( )
,
*$ +
'
1
!"
#
Dzi ki temu przed tymi osobami otwiera si szereg nowych mo liwo ci, szereg nowych miejsc pracy, które
dla osób niepełnosprawnych były dot d dost pne w bardzo ograniczonym stopniu.
S to, np.: stanowiska pracy w firmach telekomunikacyjnych, informatycznych, firmach zajmuj cych si
public relations, gdzie osoby niepełnosprawne mog pracowa jako informatycy, programi ci czy specjali ci
do spraw marketingu.
Mo na powiedzie , e polski rynek pracy jest rynkiem bardzo młodym i jeszcze niedo wiadczonym, je eli
chodzi o pracowników niepełnosprawnych, jednak pomimo tego zaczyna nadrabia zaległo ci i działa coraz
pr niej. Na szcz cie szereg kampanii społecznych promuj cych zatrudnianie osób niepełnosprawnych
doprowadza do tego, i pracodawcy zaczynaj interesowa sytuacj niepełnosprawnych na polskim rynku
pracy tworz c dla nich nowe miejsca pracy, nie licz c przy tym na korzy ci finansowe płyn ce z
zatrudnienia osoby niepełnosprawnej, lecz bior c pod uwag efektywno
pracy takich osób, ich
zaanga owanie. W ten sposób niepełnosprawni maj nie tylko mo liwo znalezienia zatrudnienia, ale tak e
mo liwo rozwoju.
Zatrudnienie osoby niepełnosprawnej mo e by wietnym posuni ciem biznesowym. I to nie tylko ze
wzgl du na przywileje finansowe. Przedsi biorstwo prowadz ce społecznie odpowiedzialn polityk w
zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych cieszy si zazwyczaj dobr reputacj w ród klientów.
Nie mniej wa nym aspektem zatrudniania niepełnosprawnych jest budowanie dzi ki temu pozytywnej opinii
wszystkich pracowników o ich pracodawcy. Równouprawnienie w zakresie zatrudnienia przyczynia si do
postrzegania przez nich pracodawcy nie jako cynicznego potwora, skupionego na zarabianiu pieni dzy, ale
kieruj cego si tak e warto ciami etycznymi. Poza tym u wiadamiaj sobie, e gdyby stali si
niepełnosprawni, to nie b d gorzej traktowani. A takie spostrze enia powoduj zwykle podwy szenie
morale i wi ksze zaanga owanie w prac .
Tymczasem rzeczywisto gospodarcza stale si zmienia i wielu przedsi biorców ma coraz wi ksze
problemy z pozyskaniem pracowników. W tej sytuacji si gni cie po osoby niepełnosprawne, a przynajmniej
danie im szansy zaprezentowania swoich kompetencji na równi z innymi kandydatami, mo e si okaza
dobrym rozwi zaniem. I chodzi nie tylko o stanowiska niewymagaj ce kwalifikacji. Taka postawa cz sto
wynika z ch ci udowodnienia, e jest si dobrym pracownikiem i wypracowania sobie szacunku kolegów.
Decyduj c si na zatrudnienie niepełnosprawnych, firma zapewnia wi c sobie wi kszy wybór talentów
oddanych firmie. Takie osoby raczej nie przyczyniaj si do wzrostu fluktuacji kadr.
Oczywi cie, pewne rodzaje niepełnosprawno ci musz si wi za z wi ksz ni u zdrowych pracowników
absencj . Nie jest to jednak problem nie do pokonania.
Cz
pracodawców obawia si zatrudniania niepełnosprawnych ze wzgl du na wysokie nakłady, np. na
przystosowanie miejsca pracy. Tymczasem mo na na to otrzyma pomoc pa stwa.
Pracodawca mo e te liczy na ulgi w obowi zkowych wpłatach na PFRON i refundacj kosztów
poniesionych na adaptacj miejsca pracy, przeszkolenie niepełnosprawnego lub zatrudnienie jego asystenta,
pomagaj cego mu w komunikowaniu si z otoczeniem i w czynno ciach niemo liwych lub trudnych do
samodzielnego wykonywania na stanowisku pracy. Oprócz przywilejów s tak e obowi zki —na przykład
respektowania przepisów o czasie pracy czy o urlopach.
Osoba uczestnicz ca w projekcie nie musi posiada
wówczas nie korzysta z refundacji jej zatrudnienia.
orzeczenia o niepełnosprawno ci, a pracodawca
Uprawnienia pracodawcy wynikaj ce z zatrudnienia osoby niepełnosprawnej.
$
%&' ( )
,
*$ +
'
2
!"
#
Aby zwi kszy udział osób niepełnosprawnych na rynku pracy, pracodawcy zostali zobligowani do
zatrudniania osób niepełnosprawnych. Obowi zek taki maj pracodawcy zatrudniaj cy co najmniej 25
pracowników (z wyj tkiem placówek dyplomatycznych). Pracodawcy zatrudniaj cy wi cej ni 25 osób
powinni zatrudnia 6 proc. osób niepełnosprawnych. Za ka dy nieobsadzony przez osob niepełnosprawn
etat pracodawca płaci 40,65 proc. przeci tnego wynagrodzenia.
Wpłaty te pracodawcy odprowadzaj do Pa stwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
(PFRON), który jest funduszem celowym, działaj cym na rzecz osób niepełnosprawnych. Mimo i wpłaty s
do du ym obci eniem finansowym, wielu pracodawców wybiera je, zamiast zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W 2002 r. pracodawcy wpłacili na rzecz PFRON 1,5 mld złotych!
Obecnie ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych daje
mo liwo zmniejszenia lub unikni cia zobowi za wobec PFRON z tytułu niezatrudniania okre lonej
liczby osób niepełnosprawnych. Polega to na tym, e firmy, które nie osi gaj odpowiedniego wska nika
zatrudnienia, współpracuj z zakładami pracy chronionej (ZPCh) i zakładami aktywno ci zawodowej (ZAZ).
Pracodawcy kupuj cy wyroby tych zakładów lub korzystaj cy z ich usług, mog od swoich wpłat na PFRON
odliczy wynagrodzenia wypłacane pracownikom tych zakładów, pomniejszone o zobowi zania nale ne od
pracowników tych zakładów. Nale no ci musz by uregulowane terminowo. Informacj o kwocie
obni enia (obowi zkowej wpłaty na PFRON) sprzedaj cy przekazuje nabywcy niezwłocznie po
uregulowaniu nale no ci.
Pracodawca, który przez co najmniej 36 miesi cy zatrudnia osoby niepełnosprawne, mo e otrzyma zwrot
kosztów, je eli s to osoby:
• bezrobotne lub poszukuj ce pracy, skierowane przez powiatowy urz d pracy; niepozostaj ce w
zatrudnieniu,
• pozostaj ce w zatrudnieniu u pracodawcy wyst puj cego o zwrot kosztów, je eli stali si
niepełnosprawnymi podczas zatrudnienia u tego pracodawcy (bez winy własnej lub winy pracodawcy).
Przystosowanie stanowiska pracy oznacza:
• zakup lub wytworzenie systemem gospodarczym rodków trwałych stanowi cych wyposa enie zwi zane z
przystosowaniem tworzonych lub istniej cych stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, stosownie do
potrzeb
wynikaj cych
z
ich
niepełnosprawno ci,
• zakup materiałów oraz wykonanie robót budowlanych w zakresie adaptacji pomieszcze zakładu do
potrzeb osób niepełnosprawnych,
• adaptacja lub nabycie urz dze ułatwiaj cych osobie niepełnosprawnej funkcjonowanie w zakładzie pracy,
• rozpoznanie przez słu by medycyny pracy tych potrzeb.
Zwrot kosztów to maksymalnie 20-krotno
przeci tnego wynagrodzenia za ka de przystosowane
stanowisko pracy, ale warunkiem tego jest uzyskanie pozytywnej opinii Pa stwowej Inspekcji Pracy o
przystosowanym stanowisku pracy. Zwrotu dokonuje starosta zgodnie z umow zawart z pracodawc .
Je eli pracodawc jest starosta, wówczas umow zawiera prezes zarz du PFRON.
Gdyby pracodawca zatrudniał niepełnosprawnego krócej ni 36 miesi cy, wówczas jest zobowi zany do
zwrotu rodków w wysoko ci 1/36 ogólnej kwoty za ka dy miesi c brakuj cy do 36 miesi cy. Zwrot ten ma
nast pi w ci gu 3 miesi cy. Pracodawca nie musi zwraca rodków, o ile w ci gu 3 miesi cy od
rozwi zania stosunku pracy z osob niepełnosprawn zatrudnia innego niepełnosprawnego skierowanego
przez urz d pracy.
Ponadto pracodawcy zatrudniaj cy osoby niepełnosprawne, otrzymuj
wypłacane co dwa miesi ce.
Dofinansowanie wnosi:
$
%&' ( )
,
miesi czne dofinansowanie
*$ +
'
3
!"
#
a) 130 proc. najni szego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych ze znacznym stopniem
niepełnosprawno ci,
b) 110 proc. najni szego wynagrodzenia - dla osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawno ci,
c) 50 proc. najni szego wynagrodzenia - dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawno ci.
Gdy osoba niepełnosprawna pracuje u wi cej ni jednego pracodawcy (nie wi cej ni na cały etat),
dofinansowanie przyznaje si pracodawcom w wysoko ci proporcjonalnej do czasu pracy tej osoby.
Kiedy jednak taka osoba pracuje u kilku pracodawców (wi cej ni na cały etat), dotacj przyznaje si tylko
do wysoko ci miesi cznego dofinansowania. A z kolei to dofinansowanie, proporcjonalne do wymiaru czasu
pracy tej osoby, w pierwszej kolejno ci, przyznaje si pracodawcy, który wcze niej zatrudnił dan osob
niepełnosprawn .
Projekt ma na celu zmian istniej cego społecznego stereotypu, według którego zaburzenia zdrowia
psychicznego uniemo liwiaj samodzielne ycie i prac zawodow . Tym samym nale y d y do
zmniejszenia i próby zlikwidowania dystansu wobec osób, które doznały kryzysu zdrowia psychicznego.
Autor: Jacek Tomaszewski
Pa stwowa Inspekcja Pracy
$
%&' ( )
,
*$ +
'
4