Temat: UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU.

Temat: UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU.
Cele operacyjne:
Uczeń:
- wie, kiedy nadużywanie alkoholu może się przekształcić w śmiertelną chorobę –
alkoholizm,
- uświadamia sobie sposoby funkcjonowania dziecka w rodzinie alkoholowej – role, które ono
przyjmuje, by przetrwać w trudnych sytuacjach,
- dostrzega związek między piciem alkoholu a życiem uczuciowym.
Środki dydaktyczne:
Plansza z charakterystyką osoby uzależnionej od alkoholu (ćw.2), zdania dotyczące faz
uzależnienia (ćw.3)
Przebieg zajęć:
1. Rundka wstępna.
Wszyscy siedzą w kręgu. Każdy uczeń porównuje swoje samopoczucie z jakimś
przedmiotem, zjawiskiem, rośliną, np. Czuję się dziś jak…. (np.liść, słońce, chmura gradowa,
skasowany bilet).
2. Omówienie planszy (wg Drugiego elementarza, 1998).
Nauczyciel umieszcza na widocznym miejscu plansze, na której są wypisane najważniejsze
objawy charakteryzujące osobę uzależnioną od alkoholu i krótko je omawia:
- zmiana tolerancji na alkohol – aby uzyskać ten sam efekt po spożyciu alkoholu co dawniej,
trzeba wypić go znacznie więcej,
- tzw. objawy abstynencyjne – występują, gdy po dłuższym okresie picia lub zmniejszeniu
ilości wypijanego alkoholu pojawiają się dolegliwości fizyczne i psychiczne,
- silne łaknienie alkoholu,
- skoncentrowanie uwagi na szukaniu okazji do picia alkoholu,
- utrata kontroli nad piciem – sygnały braku kontroli można zauważyć w sytuacji, w której
człowiek po wypiciu pierwszej porcji alkoholu nie potrafi zadecydować, że nie będzie więcej
pił,
- zaburzenia w sferze świadomości oraz pamięci,
- spożywanie alkoholu po okresach abstynencji, poprzez które alkoholik chciał sobie i innym
udowodnić, że jego problem jest iluzją.
3. Porządkowanie zdań – droga do uzależnienia (wg Drugiego elementarza, 1998).
Nauczyciel zapoznaje uczniów z etapami uzależnienia się. W tym celu wykonuje
schematyczny rysunek (bądź prezentuje wcześniej przygotowaną planszę) :
X (zewnętrzne koło) – pierwsza faza przywiązywania się do alkoholu
Y (środkowe koło) – faza środkowa, w której alkohol staje się potrzebny, by radzić sobie w
trudnych sytuacjach
Z (wewnętrzne koło) – późna faza, w której człowiek fizycznie i psychicznie jest uzależniony
od alkoholu
Uczniowie porządkują zdania (wcześniej przygotowane przez nauczyciela na pociętych
kartkach), dopasowując je do odpowiedniego okręgu (X, Y lub Z).
FAZA PIERWSZA (X)
- Piję gdy jest mi źle, ponieważ alkohol poprawia moje samopoczucie.
- Kiedy wstydzę się poprosić dziewczynę do tańca, wypijam alkohol – dodaje mi odwagi.
- Kiedy wypiję alkohol jestem rozmowny.
- Potrzebuję alkoholu, by choć trochę się zrelaksować.
FAZA ŚRODKOWA (Y)
- Aby osiągnąć dobry nastrój, muszę wypić więcej alkoholu niż kiedyś.
- Kiedy zaczynam pić, nie panuję nad swoim zachowaniem i robię rzeczy, których później się
wstydzę.
- Nie poszedłem na randkę, ponieważ zbyt dużo wypiłem.
- Zauważyłem, że im dłużej piję, tym mocniejszą mam głowę.
FAZA PÓŹNA (Z)
- Opuścili mnie wszyscy koledzy i koleżanki.
- Coraz częściej sięgam po alkohol, bo nie mogę wytrzymać towarzyszącego mi napięcia
emocjonalnego.
- Po wypiciu pierwszego kieliszka alkoholu, nie potrafię się powstrzymać przed następnymi.
- Kiedy przerywam picie, odczuwam lęk i jest mi bardzo źle.
4. Wykład – Istota uzależnienia (wg Drugiego elementarza, 1998).
Nauczyciel przekazuje uczniom informacje dotyczące uzależnienia.
- Uzależnienie rozwija się stopniowo – wyodrębniamy fazy jego postępowania.
- Człowiek uzależniony nie potrafi kontrolować ilości spożywanego alkoholu.
- Alkoholik nie uświadamia sobie swojej choroby.
- Alkoholik nie potrafi sobie pomóc, dlatego jest mu potrzebna pomoc terapeuty.
- Uzależniony zazwyczaj zaprzecza istnieniu problemu.
Wskazówka dla nauczyciela:
Warto też przypomnieć uczniom, że różne napoje alkoholowe takie jak: piwo, wino, koktajle,
wódki, koniaki, zawierają tę samą substancję chemiczną, którą jest alkohol etylowy,
działający zawsze w taki sam sposób – niszcząc organizm.
5. Miniwykład – Funkcjonowanie dziecka w rodzinie borykającej się z problemem
alkoholowym (wg W. Sztander, 1993).
Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym uczy się
trzech następujących rzeczy:
- nie ufać – ufności dziecko uczy się od rodziców. Brak wsparcia dorosłych, którzy nie
dotrzymują obietnic, umów, w działaniu są niezgodni oraz niekonsekwentni, przyczynia się
do tego, że dzieci tracą zaufanie nie tylko do rodziców, ale także do innych osób.
- nie mówić – w rodzinie z problemami alkoholowymi dorośli silnie akcentują ten komunikat
(niekoniecznie go werbalizując). Dzieciom zakazuje się wypowiadania negatywnych uwag o
tacie czy mamie. O problemach rodzinnych nie rozmawia się z obcymi. Konsekwencją
trwania w izolacji, braku możliwości otwartej i intymnej komunikacji w rodzinie jest
ucieczka dziecka w samotność.
- nie czuć – kierując się tym komunikatem, dziecko tłumi negatywne uczucia, które wzbudza
w nim rodzic i próbuje się od nich odciąć. Częste wypieranie uczuć prowadzi do utraty
umiejętności rozumienia własnych emocji.
6. Psychodramy.
Propozycje scenek do odegrania:
a. Córka przychodzi do matki z prośbą – chciałaby zaprosić do domu kolegę. Matka
obawiając się powrotu męża alkoholika, zabrania córce przyprowadzić gościa.
Po odegraniu scenki nauczyciel rozmawia z klasą o przedstawionej sytuacji.
Propozycje pytań do uczniów:
- Co czuła matka, odmawiając córce? Czego się obawiała?
- Co czuła córka, słysząc odmowę od matki?
- Jak to wydarzenie może zaważyć na postępowaniu córki w przyszłości? (np. Nie będzie
chciała do siebie zapraszać przyjaciół.)
b. Bawiące się przed domem dzieci hałasują. Matka, w obawie przed gniewem śpiącego
męża, który obudzony przez dzieci ze złości mógłby pójść się napić, przerywa
zabawę.
Nauczyciel omawia z klasą scenkę podobnie jak poprzednią, zadając pytania dotyczące
uczuć bohaterów scenki.
7. Wykład – Role dzieci z rodzin dysfunkcyjnych (wg W.Sztander, 1993 oraz 1994).
Nauczyciel omawia strategie funkcjonowania dzieci z rodzin dysfunkcyjnych.
A. Bohater rodzinny – to dziecko, które jest gotowe do wyrzeczeń i poświęcenia się
rodzinie. Osoba taka z reguły przejmuje obowiązki rodziców. W tej gestii jest zatem:
dbanie o dom, zgodę między rodzicami, gotowanie obiadów, pomoc w nauce
młodszemu rodzeństwu i opieka nad nimi. Bohater rodzinny nie zastanawia się nad
własnymi potrzebami i nie potrafi troszczyć się o siebie. Wydaje mu się, że nie
odczuwa zmęczenia.
Wskazówki dla nauczyciela:
Ważnym zadaniem dla nauczyciela, który zauważył wśród swoich wychowanków dziecko
przejawiające zachowania charakterystyczne dla bohatera rodzinnego, jest zadbanie o to, by
dany uczeń nie pełnił w klasie obowiązków typu sprzątanie, opieka nad słabszym kolegą, itp.
Byłoby wskazane, aby wychowawca starał się inicjować sytuacje, w których uczeń mógłby
się poczuć dzieckiem, potrafił odmówić wykonania zadania, nauczył się mówić „już nie
mam siły”.
B. Wspomagacz – jest to dziecko, które najwyraźniej przejawia cechy osoby
współuzależnionej. Opiekuje się osobą pijącą. Chroni alkoholika przed przykrymi
skutkami picia, tym samym nieświadomie przyczyniając się do rozwoju choroby.
Takie dziecko tłumaczy rodzica, wyszukując powody, które skłoniły matkę bądź ojca
do picia.
C. Wyrzutek zwany inaczej kozłem ofiarnym – jest przeciwieństwem bohatera
rodzinnego, dzieckiem szczególnie narażonym na komunikat: „To przez ciebie!”.
Dziecko przyzwyczajone do negatywnych informacji zaczyna wagarować, kradnie,
oszukuje, ucieka z domu, źle się uczy, szuka oparcia w grupach rówieśniczych
nastawionych antyspołecznie, sięga po środki psychoaktywne. Częściej niż rówieśnicy
popada w konflikt z prawem.
D. Maskotka, czyli błazen – to dziecko rozładowujące napięcia rodzinne poprzez
rozśmieszanie i opowiadanie współdomownikom dowcipów. Osoba miła, urocza,
pełna wdzięku (ukochana córeczka taty bądź synek mamy). Dramat tych dzieci polega
na tym, że nie są przez innych traktowane poważnie. Same zatracają granice między
śmiechem a płaczem, przyjemnością dawaniem a bólem. Dziecko – maskotka stara się
nie myśleć o towarzyszącym mu uczuciu smutku i cierpieniu. Najczęściej w trudnych
sytuacjach radzi sobie, robiąc tzw. dobrą minę do złej gry.
E. Zagubione dziecko, czyli dziecko we mgle, aniołek, niewidoczne dziecko – to osoba
skrywająca się w świecie fantazji, lektur, marzeń. Takie dzieci nie sprawiają kłopotów
wychowawczych. Ceną jaką za to płacą, jest stopniowo postępująca tendencja do
unikania kontaktów z innymi ludźmi, brak umiejętności odnalezienia się w trudnych
sytuacjach. Często dla osób, które pełniły w domu rolę aniołka, sposobem
zapomnienia o życiowych kłopotach stają się używki (alkohol, leki, narkotyki).
W poszczególnych etapach życia i w różnych sytuacjach dzieci z rodzin dysfunkcyjnych
mogą kolejno przyjmować rozmaite wzory zachowań.
Wskazówki dla nauczyciela:
Podczas wykładu wychowawca powinien zwrócić uwagę na fakt, że dzieci osób
uzależnionych nie są winne zaistniałej w ich rodzinach sytuacji. Warto też zaznaczyć, że
każdy człowiek, także dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, mają wpływ na swoje życie,
zawsze mogą się zwrócić o pomoc do innych osób, np.: pedagoga, psychologa, poradni
psychologiczno-pedagogicznej.
8. Rundka końcowa.
Każdy uczeń kończy następujące zdanie: Na dzisiejszej lekcji ważne było dla mnie.....
Scenariusz lekcji wychowawczej na podstawie książki: M.Gruszka, I.Janiak, J.Prarat:
Scenariusze godzin wychowawczych. Dla gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych, Wydaw.
Harmonia