Kilka refleksji o wy
Transkrypt
Kilka refleksji o wy
Tydzień Wychowania 12-18 wrzesień 2011 kilka myśli o wychowaniu Dzieci są motorem, lecz rodzice kierownicą., Benjamin Spock Dzieci uczą się o wiele więcej, obserwując nas, niż słuchając. Pino Pellegrino Dziecko chce być dobre. Jeśli nie umie - naucz.. Jeśli nie wie - wytłumacz.. Jeśli nie może pomóż. - Janusz Korczak "Dzieci są zwierciadłami. Kiedy znajdują się w obecności miłości, to ją odbijają. Kiedy miłości nie ma, nie mają czego odbijać." Anthony de Mello "Będąc człowiekiem, masz prawo do błędu, ale masz prawo tylko do takiego błędu, który potrafisz naprawić" R. Krynicki Decyzją Konferencji Episkopatu Polski w dniach 12-18 września 2011 roku, po raz pierwszy, będzie obchodzony w Kościele Tydzień Wychowania. Jego hasłem są słowa: „ Wszyscy zacznijmy wychowywać”. Nowa inicjatywa Kościoła ma podkreślić rolę wychowania w życiu każdego człowieka. Kościół dostrzega, że szkoła dziś zbyt często tylko kształci, a zapracowani rodzice poświęcają dzieciom zbyt mało czasu, troszczą się przede wszystkim o zapewnienie potrzeb materialnych dzieci. Przyjrzyjmy się wspólnie czym jest wychowanie, jaki jest cel i sens wychowania ( po co wychowywać), dlaczego jest on o ważne i potrzebne oraz jak skutecznie wychowywać? Co to jest wychowanie? Encyklopedyczna definicja brzmi, że wychowanie to każde celowe działanie człowieka, ukierunkowane na zmianę zachowań i osobowości drugiej osoby. Aby takie działanie mogło przynieść oczekiwane rezultaty musi być długotrwałe i obejmować wszelkie aspekty życia. Można wyróżnić trzy rodzaje wychowania. wychowanie naturalne, które odbywa się pod wpływem oddziaływania najbliższej rodziny samowychowanie oraz tak zwane wychowanie instytucjonalne, które ma miejsce w szkole, przedszkolu. Po co wychowywać? Jaki jest cel i sens wychowania? Celem wychowania jest integralny rozwój człowieka. Jak rozumieć integralny rozwój osoby? Integralny rozwój osoby należy rozumieć jako harmonijny wszechstronny rozwój wszystkich wymiarów i wszystkich obszarów osobowości: fizycznego, intelektualnego, emocjonalnego, społecznego, religijnego, moralnego i duchowego z uszanowaniem indywidualności każdej osoby ludzkiej. 1 Rozwój osobowy jest procesem stawania się osobą coraz bardziej odpowiedzialną za siebie i za innych, myślącą, szanującą godność swoją i innych, niezależną w swoich sądach i przestrzegającą normy społeczne, żyjącą w dobrych relacjach z innymi ludźmi. Te wszystkie przymioty i cechy sprawiają, że każda jednostka jest osobą niepowtarzalną. Rozwój osobowy polega więc na samorealizacji – na spełnianiu się jednostki ludzkiej natury jako osoby. Co jest ważne w wychowaniu? Na co warto zwrócić uwagę ? CHRZEŚCIJAŃSKA PEDAGOGIKA PERSONALNO - EGZYSTENCJALNA opiera się w wychowaniu na personalizmie. Nazwa personalizm (grec. prosopon - osoba; łac. persona - osoba; personalis osobowy) obejmuje wszystkie prądy i nurty w teoriach pedagogicznych, które ukazują osobę jako istotę autonomiczną, jej godność i rozumność. Personalizm afirmuje zdolność osoby do miłości oraz samoświadomości. Osoba ludzka posiada w sobie walor niepowtarzalny i nadrzędny wobec wszystkich wartości materialnych, struktur ekonomicznych czy społeczno politycznych . Powołując się na Konstytucję duszpasterską o Kościele w świecie współczesnym Soboru Watykańskiego II, stanowisko papieża Jana Pawła II oraz poglądy św. Jana Bosko stwierdza się , że to "nie kara cielesna oparta na wyrwanych z kontekstu tekstach biblijnych, lecz dialog miłości - wyrażający się nawet spojrzeniem - to zasadniczy rys modelu wychowania chrześcijańskiego" . Ważne jest, aby relacje jakie zachodzą między wychowawcą a wychowankiem miały "ludzkie oblicze". Celem wychowania jest rozbudzanie duchowości dziecka przy pomocy dialogu i autentyzmu wychowawcy . Młodzi potrzebują dialogu i ludzi autentycznie dialogujących, bo "wołanie o mistrza" jest jedną z charakterystycznych potrzeb współczesności . Dla niego takim mistrzem dialogu jest papież Jan Paweł II, który otworzył się na całą ludzkość. Wychowanie (w tym religijne) często nie porusza głębi osoby dziecka i młodego człowieka, aby zmienić go na trwałe. Brakuje w nim osobistego spotkania z Chrystusem, które zmieniłoby wychowanka. Spotkania takiego nie da się z góry zaplanować, jest to bowiem Boży dar. Trzeba jednak do niego przygotować. Wychowanie według chrześcijańskiej pedagogiki personalno-egzystencjalnej. ma następujące cechy : człowieczeństwo - wychowanie jest bowiem spotkaniem co najmniej dwóch osób obdarzonych wielką godnością, ma pomóc każdemu w odnalezieniu i urzeczywistnieniu "najgłębszego ja", permanencja - wychowanie trwa przez całe życie, a nie tylko na jego początku, 2 w sytuacji wychowawczej - wychowawca oddziałuje na wychowanka, a wychowanek na wychowawcę, a także zachodzą relacje z samym sobą czyli samowychowanie, nieokreśloność - oddziaływania wychowawcze zachodzą w trudno określonych sytuacjach, zdarzeniach, muszą otwierać się na nowości (uczą pokory) przy równoczesnym zachowaniu równowagi, ugruntowaniu swojej wiedzy i systemu wartości , w relacjach z innymi i z samym sobą następuje przekraczanie swoich trudności, ograniczeń - samego siebie, tak rozumiane wychowanie prowadzi do dialogu i spotkania, który może zaistnieć, jeśli obie strony są autentyczne, szczere wobec siebie, dialog jako zetknięcie się z konkretną osobą lub transcendentną (Bóg) ma prowadzić do przemiany wewnętrznej oraz do zaangażowania się, oddanie jakiejś sprawie lub osobie, to spotkanie wychowawcy z wychowankiem w atmosferze autentycznego dialogu tylko pozornie zmniejsza rolę wychowawcy, gdyż może on ją w ogóle pełnić wtedy, kiedy jest w pobliżu wychowanka i stara się go zrozumieć, wychowanie personalno-egzystencjalne jest nie tyle kształtowaniem czyjejś osobowości czy jej indoktrynowaniem, ile procesem inicjacyjnym, nie ma też jego zdaniem takiej książki, która dawałaby każdemu wychowawcy gotowe porady, recepty, na pytanie: Jak wychowywać? żadna książka nie udzieli takiej odpowiedzi, Zdobywać się musi na nią wychowawca przez wzrastanie i pogłębianie swego człowieczeństwa, aby najlepiej służyć innym, zwłaszcza młodym i dzięki nim kształcić się ustawicznie, Alfą i Omegą wychowania chrześcijańskiego jest Bóg i Najdoskonalszy Człowiek Jezus Chrystus. Książka może być tylko pomocą, znakiem orientacyjnym. Według chrześcijańskiej pedagogiki wychowawca powinien kierować się następującymi zasadami: 1/punktem wyjścia jest zrozumienie wychowanka, wejście w jego świat z zainteresowaniem i życzliwością; postawienie się na miejscu tych, których spotykamy, 2/ wychowanek nie jest kimś gorszym lub mniej wartościowym od wychowawcy. Wady i braki trzeba dostrzegać, ale nie można ich utożsamiać z wychowankiem. Trzeba odnaleźć w nim obraz Boga, który go kocha i mu przebacza, 3/ w relacjach między wychowawcą a wychowankiem trzeba dążyć ku przyjaźni nie oczekując wdzięczności i przywiązania. Dać wychowankowi odczuć miłość bez zasłaniania Chrystusa, który kocha go najbardziej, 3 4/ proces wychowania to wsłuchiwanie się w wychowanka. Nie narzucanie i przymuszanie, lecz delikatna pomoc do budzenia zainteresowania Wartościami i poszukiwania ich aż do spotkania z Bogiem, 5/ nie oczekiwanie natychmiastowych wyników, lecz nadziei na przyszłość, wielka cierpliwość i atmosfera radości, celem jest dopomożenie wychowankowi w odnalezieniu jego miejsca w życiu i powołania ku dojrzałości ludzkiej i chrześcijańskiej, do samowychowania. Wychowanie dzieci to z pewnością najtrudniejsze zadanie jakie musi podjąć każdy rodzic, wychowawca, nauczyciel. Często jest tak, że rodzice zamiast tulić dziecko i spędzać z nim czas, kupują mu nowe zabawki, nowe sprzęty i tony słodyczy, myśląc iż w ten sposób okazują miłość. Czy dzieci potrzebują tych wszystkich przedmiotów by być szczęśliwymi? Dzieci to najbardziej czułe i wrażliwe istoty ludzkie, które za miłość i bliskość rodziców oddałyby wszystko. Nie potrzebują całego tuzina zabawek, wolą mieć jedną i bawić się nią z ukochaną mamusią bądź tatusiem, którzy nauczą nowych sztuczek, rozweselą, a gdy się nie uda, dodadzą otuchy. Od samego początku dzieci biorą sobie nas rodziców, dorosłych za wzór i wszystkiego uczą się od nas samych, naśladując nasze zachowania. To, jakimi my jesteśmy partnerami dla siebie, takimi partnerami dla innych będą nasze dzieci. W przyszłości, gdy przestaną być dziećmi będą lub nie będą miały problemu z okazywaniem miłości, bliskości , czułości drugiemu człowiekiem i własnym dzieciom. Ważną sprawą w wychowaniu dzieci i młodzieży jest zapewnienie realizacji najważniejszych potrzeb rozwojowych. Najpierw są to potrzeby niższego rzędu ale bardzo ważne ( fizjologiczne, bytowe). Po nich następuje potrzeba bezpieczeństwa. Potrzeba bezpieczeństwa ( w każdym wieku) zaspokajana jest wówczas, gdy dziecko postrzega i odczuwa świat wokół siebie jako przyjazny, uporządkowany i przewidywalny. Dziecko czuje się bezpiecznie, gdy ma jasno określone granice i reguły gry. Przewidywalność oznacza między innym, że w rodzinie jasno określona jest hierarchia wartości. Istnieje stabilność zasad, a także można przewidzieć sekwencje wydarzeń i zachowań członków rodziny. Następnie bardzo ważną potrzebą młodego człowieka jest potrzeba akceptacji i miłości. Jak to rozumieć? Bezwarunkowa akceptacja i miłość osób znaczących są niezbędne do prawidłowego rozwoju. Bezwarunkowa akceptacja dotyczy osoby ludzkiej ale niekoniecznie jej zachowań i postaw. „ Kocham Ciebie ale nie zawsze akceptuję twoje zachowanie” Dzieci z rodzin, które nie zaspokajają potrzeb miłości i akceptacji często szukają jej poza rodziną, w grupach rówieśniczych, również negatywnych. Potrzeba niezależności zaspokajana jest w rodzinie poprzez stwarzanie dziecku możliwości do realizowania właściwych dla jego wieku zadań rozwojowych. Nadmierne ograniczanie samodzielności dziecka, nadopiekuńczość, stała 4 kontrola wywołują u dziecka bunt i dążenie do wyrwania się za wszelką cenę, bądź nadmierną uległość, brak samodzielności i odpowiedzialności. Dziecko jest integralną częścią rodziny. Jeśli „ idzie w złą stronę” to znaczy, że źle funkcjonuje cały system rodzinny. Wnioski: 1/ Prawidłowa relacja rodzicielska powinna zawierać w sobie dwa aspekty: 1. Miłość , akceptację, szacunek dla dziecka okazywane poprzez: szacunek dla jego uczuć i potrzeb akceptację dla trudności i ograniczeń dziecka dostrzeganie jego starań i mocnych stron obdarzanie zaufaniem poświęcanie dziecku czasu i uwagi. 2. Granice , normy, wymagania stawiane dziecku, których rodzice uczą poprzez: pokazywanie dziecku praw rządzących światem fizycznym i społecznym pozwalanie na poniesienie konsekwencji własnych zachowań dziecka egzekwowanie wymagań. 3. Skuteczność wychowywania w znacznym stopniu zależy od osoby wychowującego. Oznacza to, że aby zmienić dziecko, często należy zacząć od zmiany siebie. 2/ Skuteczne wychowanie nie może mieć miejsca, jeśli wychowujący nie opiera go na jasnym, czytelnym systemie wartości( który sam posiada i realizuje) 3/ Należy pogłębiać samoświadomość i refleksję rodziców na temat skutecznych metod wychowawczych, co ułatwia zakwestionowanie funkcjonujących stereotypów i mitów odnośnie wychowania. 4/ Szczególną rolę w efektywnym rodzicielstwie pełnią umiejętności komunikowania się i rozumienia dzieci. Poruszają ten problem m.in. książki z cyklu „Wychowanie bez porażek „T. Gordon i A. Faber, E Mazlish „ Jak mówić, żeby dzieci słuchały, jak słuchać, żeby dzieci mówiły”. Propozycje zawarte we wspomnianych książkach zachęcają rodziców i wychowawców do rezygnacji z przymusu wychowania na rzecz rozwijania umiejętności budowania prawidłowych relacji. 5/ Polecam rodzicom i wychowawcom „Szkołę dla rodziców i wychowawców” według Mazlish i Faber. Szkoły takie funkcjonują w Poradniach Rodzinnych lub w Poradniach Psychologiczno-Pedagogicznych. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 14 ul. Leonarda 6/8 zaprasza na cykl spotkań warsztatowych ( 10 spotkań), w trakcie których można nauczyć się nowych, skutecznych sposobów porozumiewania się z dzieckiem. Początek zajęć 5 października 2011r. Zajęcia będą odbywały się w środy w godz. 9.3012.30. Tel. 22 632-68-29. Udział w nich jest bezpłatny. Na zajęciach szkoły dla rodziców i wychowawców nauczycie się Państwo: 5 Jak i kiedy karać i nagradzać, chwalić i ganić swoje dziecko? Jak nauczyć je zaradności i pewności siebie? Jak rozbudzić w nim wiarę we własne siły? Jak wspomóc jego rozwój emocjonalny i intelektualny? Jak sprawić, by dziecko chętnie się uczyło i miało wiele zainteresowań? Jak nauczyć dziecko wytrwałości i konsekwencji w dążeniu do celu? Jak uodpornić je na krytykę i przeciwności losu? Jak rozmawiać ze swoimi dziećmi? Jak zbudować przyjazny klimat? Jakie znaczenie ma komunikacja niewerbalna? W jaki sposób wyrażać swoje zdanie? Jak słuchać, jak odpowiadać na pytania i jak je zadawać? Jak skutecznie rozwiązywać problemy? Dzieci uczą się tego, czego doświadczają ... Dorothy Law Nolte Dziecko krytykowane uczy się potępiać. Dziecko otoczone wrogością uczy się agresji. Dziecko żyjące w strachu uczy się lękliwości. Dziecko doświadczające litości uczy się rozczulać nad sobą. Dziecko wyśmiewane uczy się nieśmiałości. Dziecko otoczone zazdrością uczy się zawiści. Dziecko zawstydzane uczy się poczucia winy. Dziecko zachęcane uczy się wiary w siebie. Dziecko otoczone wyrozumiałością uczy się cierpliwości. Dziecko chwalone uczy się wdzięczności. Dziecko akceptowane uczy się kochać. Dziecko żyjące w poczuciu bezpieczeństwa uczy się ufności. Dziecko otoczone przyjaźnią uczy się radości życia. Dziecko otoczone aprobatą uczy się lubić siebie. Dziecko darzone uznaniem uczy się, że dobrze mieć cel. Dziecko żyjące w otoczeniu, które potrafi się dzielić, uczy się hojności. Dziecko traktowane uczciwie uczy się prawdy i sprawiedliwości 6 Do rodziców nastolatków! kilka myśli o wychowaniu Dorastające dzieci potrzebują naszej dyskretnej obecności dostępności i gotowości do udzielenia pomocy. Wierzą, że w porę zareagujemy, gdy dzieje się coś niedobrego i znajdziemy sposób żeby rozwiązać problem. Chcą w nas widzieć swoich sojuszników. Bliskie relacje w rodzinie, wzajemna troska, odpowiedzialność, szacunek dają siłę, odwagę naszym dzieciom do tego by poznawać świat, realizować marzenia. Potrzebują od nas: Poczucia więzi i przynależności do rodziny Dzieci chcą czuć się kochane, rozumiane i mogą liczyć na wsparcie rodziców. Potrzebują naszego szacunku, przyjaznej atmosfery w domu i poczucia własnej wartości. Chcą by doceniać ich wysiłki w osiąganiu sukcesu jednocześnie mając pewność, że nie zostaną przez nas skrytykowane i odrzucone, gdy coś się nie uda. Wiarygodności Chce mieć pewność, że zachowujemy się tak jak mówimy, ale także potrafimy przyznać się do własnej niewiedzy i błędów. Sprawiedliwego traktowania Przekonania, że rodzice w niejasnej sytuacji zareagują w oparciu o wnikliwe rozpatrzenie sprawy. Stanowczości w ważnych sprawach Potrzebują jasno określonych reguł i konsekwencji w ich przestrzeganiu. Poszanowania intymności i dyskrecji Chcą wiedzieć, że granice ich prywatności są przez nas respektowane. Poczucia bezpieczeństwa Dziecko w relacjach z rodzicami musi czuć się bezpieczne. Tylko w tym momencie jest w stanie bez wahania powiedzieć o swoich problemach czy 7 wątpliwościach. Jeśli dziecko tak się czuje to szybko się o tym przekonasz (samo Ci powie). Przyjaźni Dziecko musi się nauczyć, czym jest przyjaźń – że najważniejszą rzeczą jest mieć przyjaciół, móc na nich polegać i być dla kogoś wsparciem. Musi zrozumieć, że przyjaźń jest podstawą relacji bliskich w związku. Rodzic jest dla swojego dziecka przyjacielem – kimś, na kim ono może zawsze polegać, kto w ważnych momentach znajdzie dla niego czas, komu także ono będzie umiało pomóc – w miarę swoich możliwości. Ważne są także relacje partnerskie pomiędzy dzieckiem a rodzicem. Kiedy dziecko dorasta, zwykle trudniej nam znaleźć wspólny język, bo zaczyna być inne – czasem dziwnie się ubiera, słucha niezrozumiałej muzyki i coraz bardziej buntuje się w wielu sprawach. Pomimo to staraj się poznawać, rozumieć i akceptować świat młodych. PO PIERWSZE – ROZMAWIAJ Rozmawiaj z dzieckiem zawsze, wszędzie i o wszystkim. Staraj się je zrozumieć, zastanów się nad tym czy problemy, przed którymi staje nie są za poważne jak na jego wiek. Z drugiej strony nie ośmieszaj jego spraw, dla Ciebie mogą one być błahe. Staraj się pokazać dziecku, że to, co do ciebie mówi jest ważne dla Ciebie. Poruszaj w rozmowach z dzieckiem tak zwane trudne tematy– co jest w życiu ważne, co dobre - stań się doradcą a nie ekspertem. PO DRUGIE – Nie bagatelizuj problemów dziecka. Rozmowa pomaga pozbyć się przykrych uczuć. Gdy czuje się skrzywdzone pozwól mu się wygadać i wyzłościć. Postaraj się je zrozumieć i mądrze doradzić. PO TRZECIE – zawsze znajdź czas na rozmowę, gdy dziecko chce się podzielić radością, sukcesem. PO CZWARTE – Staraj się dostrzegać sygnały, że dziecko cię potrzebuje. PO PIĄTE – Okazuj zainteresowanie sprawami dziecka, ale nie wytypuj natarczywie. Poczekaj, aż samo zacznie mówić, co się u niego dzieje. To ono decyduje ile chce nam o sobie powiedzieć. Uszanuj to. PO SZÓSTE –Opowiadaj o sobie. Dzieci lubią wspomnienia rodziców z czasów ich młodości. 8 PO SIÓDME – pamiętaj o kilku WAŻNYCH SPRAWACH: - Bądź przykładem. Postępuj tak, aby być wiarygodnym. Dzieci są dobrymi obserwatorami i łatwo zauważą, gdy nie robisz tak jak mówisz. - Wymagaj, ale stawiaj dziecku warunku możliwe do spełnienia. - Bądź konsekwentny, żeby dziecko liczyło się z tobą i wiedziało, że ustalone przez Ciebie normy w ważnych sprawach muszą być respektowane. - Szanuj prawo dziecka do własnych opinii, wyborów, dysponowania swoim wolnym czasem. Bądź doradcą, ale nie narzucaj własnej woli. - Poznaj przyjaciół i znajomych dziecka. Należy pamiętać, że w tym wieku koledzy odgrywają dużą rolę i mają wpływ na twoje dziecko. - Nie bądź nadmiernie opiekuńczy. Pozwól dziecku zdobywać doświadczenia – uczy się ono poprzez robienie nowych rzeczy. Zdarza się, że popełnia błędy, zatem bądź czujny by w porę zareagować. - Ucz jak przezwyciężać trudności i radzić sobie w trudnych sytuacjach. - Nie przyzwalaj na mniejsze zło. Rodzice najczęściej wychodzą z założenia, ze lepiej jak 12 – 13 letnie dziecko wypije piwo czy zapali papierosa, niż sięgnie po narkotyki. W ten sposób ułatwiają dziecku inicjacje narkotykową – do której prawie zawsze dochodzi pod wpływem alkoholu. Chciałabym zachęcić Państwa do aktywnego poszukiwania kontaktu ze swoim dzieckiem. Rozmowa ma w sobie pewną magię, potrafi rozwiać wątpliwości, utwierdzić w decyzji, rozbawić.... Rozmawiajmy, jeśli przestaniemy rozmawiać staniemy wobec niebezpieczeństwa utraty siebie nawzajem. Irena Świerżewska Psycholog szkolny 9