Narzędzia Computer Aided Translation — jak i po co ich używać

Narzędzia Computer Aided Translation — jak i po co ich używać
Narzędzia Computer Aided Translation
— jak i po co ich używać
Opracował: Tomasz Andrzej Nidecki
1. Co to są narzędzia CAT i po co ich używać
Narzędzia CAT wykorzystują dwa mechanizmy, które pomagają tłumaczom w pracy:
•
segmentacja,
•
pamięć tłumaczeń.
Z doświadczeń tłumaczy wynika, że stosowanie narzędzi CAT może nawet
dwukrotnie przyspieszyć pracę.
1.1. Segmentacja
Tłumaczony plik jest automatycznie dzielony na segmenty. Są to logiczne fragmenty,
które należy przetłumaczyć — zazwyczaj zdania, elementy tabel, wypunktowania itp.
Segment, nad którym pracujesz jest wyświetlany w ramce, a pod nim znajduje się
miejsce na wprowadzenie tłumaczenia.
Segmentacja pomaga:
•
skoncentrować wzrok na fragmencie, który w danej chwili tłumaczysz (czyli
przyspieszyć proces tłumaczenia),
•
zagwarantować kompletność tłumaczenia (nic, co musi być przetłumaczone,
nie zostanie pominięte).
1.2. Pamięć tłumaczeń
Pamięć tłumaczeń przechowuje tłumaczenia segmentów. Po przetłumaczeniu
danego segmentu jest on automatycznie wprowadzany do pamięci. Jeśli
w dokumencie pojawi się identyczny segment lub podobny do tego, który jest
w pamięci, jest on wyświetlany jako podpowiedź, wraz ze wskazaniem różnic.
Opracował: Tomasz Andrzej Nidecki
Strona 1 z 9
Narzędzia Computer Aided Translation — jak i po co ich używać
Pamięć tłumaczeń pomaga:
•
zagwarantować spójność tłumaczenia (identyczne fragmenty są zawsze
tłumaczone tak samo),
•
przyspieszyć pracę na dokumentach, w których występują powtarzające się
fragmenty,
•
przyspieszyć pracę na dokumentach, których fragmenty są identyczne lub
podobne do fragmentów z wykonanych dawniej tłumaczeń (lub tłumaczeń
wykonanych przez inną osobę, jeśli otrzymałeś od niej pamięć).
1.3. Wymagania agencji tłumaczeń
Wiele agencji tłumaczeń wymaga od współpracujących z nimi tłumaczy, aby
stosowali narzędzia CAT i przesyłali pliki w formie posegmentowanej. Nawet, jeśli
agencja tego nie wymaga, chętniej oferuje pracę osobom, które stosują systemy
CAT. Dlatego też jeśli zastosujesz system CAT twoja praca będzie szybsza,
sprawniejsza i lepszej jakości, a agencja będzie Ci dawać więcej dokumentów
do tłumaczenia. Stosowanie CAT jest więc w Twoim własnym interesie.
2. Dlaczego Wordfast
Istnieje kilka powszechnie używanych systemów CAT. Najpopularniejszym
i używanym przez większość agencji tłumaczeń jest Trados. Niestety, Trados ma
kilka wad:
•
Jest bardzo drogi. Wersja podstawowa dla niezależnych tłumaczy (Trados
Freelance) kosztuje około 2500 zł.
•
Wymaga stosowania oddzielnego (wchodzącego w skład zestawu) programu,
który wyświetla pamięć tłumaczeń (i zajmuje część miejsca na ekranie).
•
Jego wersja demonstracyjna wprowadza ograniczenie w postaci maksimum
100 segmentów w pamięci tłumaczeń.
•
Jest trudny w instalacji, ponieważ w pełnej wersji wymaga stosowania kluczy
sprzętowych lub serwera kluczy w sieci lokalnej.
•
Można go używać w wersji pełnej tylko na jednym komputerze.
Opracował: Tomasz Andrzej Nidecki
Strona 2 z 9
Narzędzia Computer Aided Translation — jak i po co ich używać
Alternatywą jest system Wordfast, który ma kilka istotnych zalet:
•
Jest o wiele tańszy od Tradosa. Dla użytkowników z Polski jego cena wynosi
90 EUR, czyli około 350 złotych (do jego zakupu niezbędna jest jednak karta
kredytowa).
•
Nie wymaga stosowania żadnych dodatkowych programów. Jest to po prostu
makro do programu Microsoft Word.
•
Jego wersja demonstracyjna umożliwia korzystanie z programu, dopóki
w pamięci nie ma 500 segmentów (czyli pięć razy więcej, niż w Trados
Freelance).
•
Jest bardzo łatwy w instalacji.
•
Zgodnie z licencją, można go używać na dwóch niezależnych komputerach.
Wystarczy wygenerować na stronie Wordfast dodatkowy klucz do drugiego
komputera (można generować dowolną liczbę takich kluczy, co jest niezbędne
np. przy aktualizacji systemu Windows lub programu Microsoft Word).
Dodatkową zaletą systemu Wordfast jest to, że jest w pełni kompatybilny z systemem
Trados. Oznacza to, że dokumenty posegmentowane w programie Trados można
odczytywać w systemie Wordfast i odwrotnie. Do systemu Wordfast można
importować pamięci tłumaczeń zrobione w systemie Trados i odwrotnie (w obu
przypadkach pamięci muszą być wyeksportowane w formacie TMX — umożliwia
to zarówno Trados, jak i Wordfast).
Jeśli więc agencja tłumaczeń z którą współpracujesz używa systemu Trados,
możesz bez problemu używać systemu Wordfast. Wystarczy, abyś:
•
dokumenty przetłumaczone w systemie Wordfast przesłał w formie
posegmentowanej do agencji — zostaną bez problemu odczytane w systemie
Trados,
•
poprosił agencję, by wysyłała Ci pamięci wyeksportowane z Tradosa
w formacie TMX,
•
zrobione przez siebie pamięci (o ile agencja Cię o nie poprosi) również wysyłał
wyeksportowane w formacie TMX.
Opracował: Tomasz Andrzej Nidecki
Strona 3 z 9
Narzędzia Computer Aided Translation — jak i po co ich używać
Uwaga: jeśli pracujesz na niewielkich dokumentach (np. notatkach prasowych),
nie musisz od razu kupować licencji na system Wordfast. Możesz go bez
problemu używać w wersji demonstracyjnej. Ograniczenie pamięci tłumaczeń
do 500 segmentów ma znaczenie tylko, jeśli pracujesz na dużych dokumentach
lub jeśli stosujesz pamięci tłumaczeń do wielu dokumentów na raz.
3. Jak zainstalować system Wordfast
Przed instalacją systemu Wordfast musisz zmienić ustawienia bezpieczeństwa
programu Microsoft Word. W tym celu:
•
Z menu Narzędzia wybierz opcję Opcje.
•
Przejdź na zakładkę Zabezpieczenia.
•
Kliknij przycisk Bezpieczeństwo makr.
•
Ustaw poziom Niskie.
•
Przejdź na zakładkę Źródła zaufane.
•
Zaznacz pole Ufaj dostępowi do programu Visual Basic Project.
•
Kliknij OK dwukrotnie (zamknij oba wyświetlone okna).
•
Zamknij program Microsoft Word i uruchom go ponownie.
Uwaga: powyższa procedura opisuje program Microsoft Word 2002 w wersji polskiej.
W innych wersjach może się ona nieco różnić.
Aby zainstalować system Wordfast:
•
Na stronie http://www.wordfast.net/ przejdź do sekcji download i pobierz
Wordfast 5 (w pliku ZIP).
•
Rozpakuj pobrany plik ZIP. Otrzymasz plik wordfast.dot.
•
Z menu Plik wybierz opcję Otwórz i wyszukaj plik wordfast.dot, a następnie
otwórz go (nie otwieraj pliku dwukrotnie klikając na ikonę! Musisz użyć
funkcji Otwórz w programie Microsoft Word).
•
Jeśli program Microsoft Word zapyta, czy uruchomić makra w tym
dokumencie, odpowiedz twierdząco.
•
Po otworzeniu pliku, dwukrotnie kliknij przycisk Install Wordfast.
Opracował: Tomasz Andrzej Nidecki
Strona 4 z 9
Narzędzia Computer Aided Translation — jak i po co ich używać
4. Jak używać systemu Wordfast
4.1. Utworzenie pamięci tłumaczeń
Zanim zaczniesz używać programu Wordfast musisz utworzyć pamięć tłumaczeń.
Możesz korzystać z jednej pamięci do wszystkich dokumentów, lub robić oddzielne
pamięci np. dla każdego klienta lub rodzaju dokumentu. Uwaga: pamięci są
związane z konkretnymi językami, więc jeśli tłumaczysz np. z angielskiego na polski
i z polskiego na angielski, musisz do tego celu używać dwóch różnych pamięci.
Aby utworzyć pamięć tłumaczeń:
•
Kliknij ikonę
na pasku Wordfast (ikonę główną programu) lub wybierz
opcję Wordfast z menu Wordfast. Pasek zostanie rozszerzony.
•
Kliknij ponownie na ikonę
na pasku Wordfast. Wyświetlone zostanie okno
konfiguracji.
•
Jeśli jest to konieczne, przejdź na zakładkę Translation memory i podzakładkę
TM.
•
Kliknij przycisk New TM.
•
W okienku wpisz kod języka, z którego będziesz tłumaczyć korzystając z tej
pamięci (np. EN-US = angielski-amerykański, PL-01 = polski). Kliknij OK.
•
W następnym okienku wpisz kod języka, na który będziesz tłumaczyć. Kliknij
OK.
•
Utworzony zostanie nowy dokument i wyświetlone okno. Kliknij OK. System
zaproponuje zachowanie pamięci. Wybierz miejsce na dysku, gdzie chcesz
zachować pamięć, nazwij ją stosownie do potrzeb, zachowaj, a następnie
zamknij pamięć.
•
Zamknij okno konfiguracji. System zapyta, czy chcesz zachować zmiany
w pliku wordfast.ini. Odpowiedz twierdząco.
Jeśli wcześniej utworzyłeś pamięć i korzystałeś z niej, wybierz opcję Select TM,
wybierz plik pamięci z dysku i zamknij okno konfiguracji.
Opracował: Tomasz Andrzej Nidecki
Strona 5 z 9
Narzędzia Computer Aided Translation — jak i po co ich używać
4.2. Tłumaczenie
•
Otwórz dokument, który chcesz tłumaczyć.
•
Jeśli na pasku Wordfast jest tylko ikona
•
Jeśli chcesz wybrać pamięć inną, niż aktualnie stosowana, kliknij ikonę
, kliknij nią, aby go rozwinąć.
,
wybierz Select TM, wybierz plik pamięci i zamknij okno konfiguracji,
potwierdzając zapisanie zmian.
•
Przejdź kursorem na początek dokumentu.
•
Kliknij ikonę
•
Wordfast rozpocznie segmentację:
•
Górna ramka to oryginalny tekst — nie zmieniaj go. W dolnej ramce wpisz
lub wciśnij kombinację klawiszy [Lewy Alt + ↓].
tłumaczenie. Pamiętaj, aby nie używać klawisza [Enter] po wpisaniu
tłumaczenia!
•
Po wprowadzeniu tłumaczenia, kliknij ponownie ikonę
lub wciśnij
kombinację klawiszy [Lewy Alt + ↓]. Do poprzedniego segmentu możesz
zawsze wrócić klikając [Lewy Alt + ↑].
•
Segment zostanie zachowany w pamięci tłumaczeń, a Wordfast przejdzie
do następnego segmentu:
•
Jak widać, w miejscu na wpisanie tłumaczenia został automatycznie
wstawiony fragment z pamięci tłumaczeń. Możesz go zmienić lub nacisnąć
[Lewy Alt + Ctrl + X], aby wyczyścić ramkę segmentu docelowego i wpisać
własne tłumaczenie.
•
Cyfra wyświetlona nad segmentem docelowym (<}86{>) oznacza zgodność
segmentu źródłowego z przechowywanym w pamięci w procentach. Jeśli jest
to 100, segmenty są identyczne.
Opracował: Tomasz Andrzej Nidecki
Strona 6 z 9
Narzędzia Computer Aided Translation — jak i po co ich używać
•
Jeśli chcesz zobaczyć, jak wyglądał oryginalny segment, kliknij
lub naciśnij
[Lewy Alt + Ctrl + M]:
•
Nad segmentami wyświetlony zostanie segment źródłowy i docelowy
z pamięci tłumaczeń. Różnice w segmentach źródłowych są zaznaczone
na żółto.
4.3. Użyteczne funkcje
Funkcje opisane w punkcie 4.2. są wystarczające do przetłumaczenia dokumentu.
Poniżej przedstawiamy kilka dodatkowych, użytecznych funkcji, które mogą przydać
się podczas tłumaczenia. Opis wszystkich funkcji znajdziesz w dokumentacji
systemu Wordfast (do pobrania ze strony programu, w formacie DOC).
•
Jeśli w pamięci jest więcej niż jeden pasujący do bieżącego segment, po
wyświetleniu pamięci klawiszem [Lewy Alt + Ctrl + M] możesz przechodzić
między pasującymi segmentami za pomocą klawiszy [Lewy Alt + ←] oraz
[Lewy Alt + →].
•
Jeśli chcesz, aby segment docelowy był dokładnie taki sam, jak źródłowy,
możesz skopiować jego zawartość ikoną
lub klawiszami
[Lewy Alt + Insert].
•
Jeśli chcesz, aby segment docelowy miał dokładnie taki sam format (czcionka,
wielkość czcionki, kolory itp.) jak źródłowy, naciśnij klawisze
[Lewy Alt + Ctrl + Insert].
•
Jeśli segment został nieprawidłowo wybrany przez program (jest za długi lub
za krótki), możesz go rozszerzyć lub skrócić ikonami
i
lub klawiszami
[Lewy Alt + Page Down] oraz [Lewy Alt + Page Up].
Opracował: Tomasz Andrzej Nidecki
Strona 7 z 9
Narzędzia Computer Aided Translation — jak i po co ich używać
•
Jeśli chcesz zamknąć aktualny segment (aby np. przejść do poprawienia
wcześniejszej części dokumentu) użyj ikony
lub klawiszy
[Lewy Alt + End]. Następnie przejdź kursorem w środek segmentu, który
chcesz poprawić i kliknij ikonę
lub wciśnij kombinację klawiszy
[Lewy Alt + ↓].
•
Jeśli Wordfast nie stworzył w danym miejscu segmentu, a chcesz go stworzyć
(lub też jeśli Wordfast tworzy segment nieprawidłowo i chcesz to zrobić
ręcznie), zaznacz fragment, który ma być wydzielony jako segment kursorem,
a następnie naciśnij [Shift + Lewy Alt + ↓].
•
Jeśli chcesz przejrzeć, czy dane słowo wystąpiło w jakichś segmentach
przechowywanych w pamięci, zaznacz je kursorem (w segmencie źródłowym
lub docelowym zależnie od potrzeb) i kliknij
lub naciśnij
[Lewy Alt + Ctrl + C].
•
Jeśli fragment tekstu jest nieczytelny ze względu na kolory stosowane
w dokumencie, naciśnij [Lewy Alt + Ctrl + B], aby wyświetlić segmenty
w negatywie.
•
Jeśli fragment dokumentu powtarza się w całości (w jednym dokumencie lub
między dokumentami tłumaczonymi w oparciu o tę samą pamięć) i został
wcześniej przetłumaczony, możesz przyspieszyć tłumaczenie klikając
lub
wciskając klawisze [Shift + Ctrl + Page Down]. Wordfast będzie
automatycznie kopiował segmenty, które są w 100% zgodne z zawartością
pamięci, aż napotka segment niezgodny.
•
Uwaga: Wordfast nie przechodzi automatycznie do nagłówków i stopek
tłumaczonego pliku! Jeśli w pliku występują nagłówki i stopki, przejdź do trybu
wyświetlania całego dokumentu (menu Widok, opcja Układ wydruku) do nich
ręcznie a następnie kliknij ikonę
lub wciśnij kombinację klawiszy
[Lewy Alt + ↓] aby je posegmentować i tłumaczyć. Po zakończeniu
tłumaczenia nagłówka lub stopki kliknij ikonę
lub użyj klawiszy
[Lewy Alt + End] aby zakończyć proces tłumaczenia i przejdź do głównego
dokumentu.
Opracował: Tomasz Andrzej Nidecki
Strona 8 z 9
Narzędzia Computer Aided Translation — jak i po co ich używać
•
Czasem w dokumencie mogą wystąpić większe fragmenty, których nie należy
tłumaczyć. Aby Wordfast je pominął, stwórz nowy styl w programie Microsoft
Word (nazwij go np. DO_NOT_TRANSLATE) i zaznacz te fragmenty tym
stylem. Następnie kliknij ikonę
aby otworzyć okno konfiguracji, przejdź
na zakładkę Setup i podzakładkę General, kliknij dwukrotnie na wpis External
style(s) for tagged files, w okienku dopisz po przecinku nazwę stworzonego
stylu i zamknij okno konfiguracji. Wordfast będzie pomijał fragmenty
zaznaczone nowym stylem.
4.4. Po tłumaczeniu
Kiedy zakończysz tłumaczenie, możesz:
•
przesłać do biura z którym współpracujesz plik w formie posegmentowanej lub
•
oczyścić plik i przesłać go w formie docelowej.
Biura tłumaczeń bardzo chętnie otrzymują pliki w formie posegmentowanej,
ponieważ dzięki temu ich redaktorzy mają łatwiejszą pracę przy poprawianiu
tłumaczeń, a jednocześnie biuro może tworzyć własne pamięci tłumaczeń (nie
musisz przesyłać do biura zrobionej samodzielnie pamięci, biuro może ją stworzyć
na podstawie posegmentowanego pliku). Najlepszym wyjściem jest dostarczenie
do biura zarówno pliku w formie posegmentowanej, jak i w formie oczyszczonej.
Aby oczyścić plik:
•
Zrób kopię zapasową pliku w formie posegmentowanej.
•
Kliknij ikonę
•
Przejdź na zakładkę Tools.
•
Kliknij przycisk Clean-up.
aby otworzyć okno konfiguracji.
Rozpocznie się proces oczyszczania dokumentu, który może potrwać nawet kilka
minut w przypadku dużych dokumentów. Po jego zakończeniu otrzymasz plik
w formie docelowej. Plik w formie posegmentowanej zostanie zachowany
z rozszerzeniem .bak w tym samym katalogu. Pojawi się też plik CleanUp.doc
zawierający podsumowanie procesu oczyszczania. Przed wysłaniem, przejrzyj plik
w formie docelowej, upewnij się, że przetłumaczone są wszystkie jego elementy
(zwróć np. uwagę na rysunki, nagłówek i stopkę).
Opracował: Tomasz Andrzej Nidecki
Strona 9 z 9