PSP – broszurka.2 – 27 marca

70. ROCZNICA ARESZTOWANIA
SZESNASTU PRZYWÓDCÓW
POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO
Pruszków, ul. Pęcicka 5 (obecnie Armii Krajowej), 27 i 28 marca 1945 roku.
Pod pozorem rozmów o powojennych losach Polski władze sowieckie,
realizując politykę poddania sobie Polski, zaprosiły czołowych Przywódców
Polskiego Paostwa Podziemnego do wilii zarekwirowanej przez NKWD,
a następnie aresztowały i wywiozły ich do Moskwy organizując tam proces.
Zapraszanym do wilii przywódcom gwarantowano bezpieczeostwo!
Pomnik w Pruszkowie wybudowano z inicjatywy środowiska żołnierzy AK – VII obwodu „Obroża”.
Komitetowi budowy przewodniczył inż. Ryszard Matrzak, autorem projektu był arch. Karol Żarski.
Z boku umieszczono odlew z brązu kotwicy i opis historii wydarzeń. Po lewej stronie umieszczono
metalowy krzyż i płonący znicz. Odsłonięty 9 czerwca 1990 roku pomnik to fragment muru
z 16 tablicami z czarnego granitu, każda z imieniem, nazwiskiem i wykazem pełnionych funkcji
w Polskim Państwie Podziemnym. Pod tablicami łaciński napis -
"LAUS AUDACIBUS, CONTUMACIBUS - FIAT VERITAS ET IUSTITIA"
Chwała odważnym, wytrwałym - niech się stanie prawda i sprawiedliwość.
SZESNASTU PRZYWÓDCÓW POLSKIEGO PAOSTWA PODZIEMNEGO
Antoni Pajdak
gen. Leopold Okulicki
Jan Stanisław
Jankowski
Kazimierz Pużak
Adam Bień
Aleksander Zwierzyński
Eugeniusz Czarnkowski
Zbigniew Stypułkowski
Józef Chaciński
Józef Stemler- Dąbski
Stanisław Jasiukowicz
Kazimierz Bagiński
Stanisław Mierzwa
Franciszek Urbański
Kazimierz Kobylański
Stanisław Michałowski
ARESZTOWANI PRZYWÓDCY :
Kazimierz Bagioski 1890-1966 – wiceprzewodniczący Rady Jedności Narodowej (RJN),
wiceprzewodniczący Stronnictwa Ludowego,
Adam Bieo 1899-1998 – zastępca Delegata Rządu RP na Kraj,
minister, adwokat, działacz Stronnictwa Ludowego,
Józef Chacioski 1889-1954 - członek RJN, prezes Stronnictwa Pracy, adwokat,
Eugeniusz Czarnowski 1904-1947 – członek RJN,
prezes Zjednoczenia Demokratycznego, kpt. Armii Krajowej, ekonomista,
Jan Stanisław Jankowski 1882-1953 – wicepremier, Delegat Rządu RP na Kraj,
działacz Stronnictwa Pracy, inż. chemik, zginął w sowieckim więzieniu,
Stanisław Jasiukowicz 1882-1946 – zastępca Delegata Rządu RP na Kraj,
minister, wiceprezes Stronnictwa Narodowego, dr ekonomii politycznej,
zginął w sowieckim więzieniu,
Kazimierz Kobylaoski 1892-1978 – członek RJN, przedstawiciel
Stronnictwa Narodowego, członek sztabu Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ), inżynier,
Stanisław Michałowski 1903-1984 – członek RJN,
wiceprezes Zjednoczenia Demokratycznego, prawnik,
Stanisław Mierzwa 1905-1965 – członek RJN,
przedstawiciel Stronnictwa Ludowego, adwokat,
Leopold Okulicki, „Niedźwiadek" 1895-1946– generał, ostatni dowódca Armii Krajowej,
komendant Sił Zbrojnych w Kraju, zginął w sowieckim więzieniu,
Antoni Pajdak 1894-1988 - zastępca Delegata Rządu RP na Kraj,
minister, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej - WRN, adwokat,
Kazimierz Pużak 1883-1950 – przewodniczący RJN,
przywódca i współtwórca Polskiej Partii Socjalistycznej - WRN, prawnik,
zginął w więzieniu w Rawiczu,
Józef Stemler-Dąbski 1888-1965 – wiceminister departamentu informacji Delegatury
Rządu RP, pedagog, członek PCK,
Zbigniew Stypułkowski 1904-1979 – członek RJN,
przedstawiciel Stronnictwa Narodowego, przywódca i współtwórca NSZ, adwokat,
Franciszek Urbaoski 1891-1949 - członek RJN,
przedstawiciel Stronnictwa Pracy, urzędnik
Aleksander Zwierzyoski 1880-1956 - wiceprzewodniczący RJN,
prezes Stronnictwa Narodowego, dziennikarz.
PROCES „SZESNASTU”
Proces przeciwko bezprawnie aresztowanym i uprowadzonym Polakom był pieczołowicie
wyreżyserowany. Miał charakter pokazowy, nadający mu wymiar międzynarodowy.
Główne zarzuty to tworzenie oddziałów bojowych oraz grup terrorystycznych, które miały
pozbawiad życia przeciwników Armii Krajowej oraz rzekoma współpraca z Niemcami i atak
na Związek Sowiecki, a także działania przeciwko Armii Czerwonej.
Celem procesu było zniesławienie Polskiego Paostwa Podziemnego oraz uniemożliwienie
autentycznym przedstawicielom Polski z szerokiego kręgu ugrupowao włączenia się
do jawnego życia politycznego i współtworzenia nowego rządu.
PAMIĘTAJMY O NICH !
KALENDARIUM WYDARZEO
4 – 11 II 1945 Konferencja w Jałcie. Bez udziału Polski Wielka Trójka (Stalin,
Roosevelt, Churchill), decyduje o utworzeniu Polskiego Rządu
Tymczasowego Jedności Narodowej oraz nowych granic Polski.
13 II 1945
Londyn. Rząd RP na uchodźctwie oświadcza, że odrzuca całośd
postanowieo Konferencji Jałtaoskiej.
21 II 1945
Milanówek. W tajnych obradach Rada Jedności Narodowej
przyjmuje pod przymusem decyzje Konferencji Jałtaoskiej.
6 III 1945
Pruszków. Płk. Pimienow wysyła list do gen. Leopolda
Okulickiego „Niedźwiadka” i do Delegata Rządu RP na Kraj
Jana S. Jankowskiego „Sobola” z zaproszeniem na „rozmowy”
polityczne dotyczące postanowieo konferencji w Jałcie.
12 III 1945
Londyn. Rząd RP protestuje wobec niezaproszenia Polaków
do udziału w konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco.
23 III 1945 Warszawa. Raport gen. Sierowa (pełnomocnika Stalina) dla
Berii mówi o planach (pod pretekstem prowadzenia rozmów)
zatrzymania przywódców polskich organizacji podziemnych.
Jest w nim także zgoda na plan Bieruta i Osóbki- Morawskiego.
27 – 28 III 1945 Pruszków. NKWD zatrzymuje 15 czołowych Przywódców
Polskiego Paostwa Podziemnego oraz dołącza do nich
aresztowanego wcześniej (8 III) Aleksandra Zwierzyoskiego.
29 III 1945 Okęcie. Samolot z aresztowanymi wylatuje do Moskwy, gdzie
osadzeni w więzieniu na Łubiance, zostają poddani „śledztwu”.
6 IV 1945
Londyn. Komunikat PAT o zaginionych w Polsce „Szesnastu”.
21 IV 1945 Moskwa. Rząd warszawski podpisuje polsko-sowiecki układ
o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej.
3 V 1945
San Francisco. Konferencja założycielska ONZ. Mołotow mówi
prywatnie, że to Armia Czerwona aresztowała „Szesnastu”.
5 V 1945
Moskwa. Oświadczenie agencji TASS zawiera przyznanie się
władz ZSRR do uprowadzenia Polaków.
18-21 VI 1945 Moskwa. „Inscenizowany wielki proces” szesnastu
Przywódców Podziemnego Paostwa Polskiego. Wyrok.
Trzech z nich zmarło w Moskwie wkrótce po wyroku. Pozostali wrócili do kraju w różnym czasie,
siedmiu było powtórnie poddanych śledztwu i upokorzonych przez sądy w komunistycznej Polsce.
19 IV 1990
Moskwa. Sąd Najwyższy ZSRR unieważnia wyrok w Procesie Szesnastu
oraz oddzielny wyrok na Antoniego Pajdaka.
Opracowano w oparciu o katalog wystawy „Proces Szesnastu” IPN
PATRONAT:
Starosta
Pruszkowski
Muzeum
Dulag 121
PRUSZKOWSKIE STOWARZYSZENIE PATRIOTYCZNE