Rozwijanie krytycznego myślenia1 Polecam metodę

Rozwijanie krytycznego myślenia1
Polecam metodę dociekań filozoficznych, których głównym celem jest rozwijanie
myślenia krytycznego, przede wszystkim poprzez dyskusję.
Podstawowa metoda pracy:
Uczniowie
1. siadają na krzesłach (lub na podłodze) w kręgu tak, aby się nawzajem widzieć,
2. odczytują tekst po jednym zdaniu (uważnie oglądają obraz, fragment filmu,
scenkę, itp.),
3. każdy zapisuje w zeszycie pytanie o to, co go najbardziej zaintrygowało,
wzbudziło zaciekawienie, zdziwiło, zainspirowało, wywołało refleksję,
4. uczniowie siedzący obok siebie łącza się w grupy po cztery osoby
i wybierają pytanie ich zdaniem najbardziej interesujące,
5. zgłoszone przez grupy pytania nauczyciel zapisuje na tablicy,
6. poprzez głosowanie (z zamkniętymi oczami – aby nie sugerować się opinią
innych) wybiera się pytanie do dyskusji - staje się ono równocześnie tematem
lekcji,
7. dyskusja – dialog filozoficzny będący próbą znalezienia najbardziej
przemyślanej, uzasadnionej i wszechstronnej odpowiedzi na pytanie.
(Porównywanie, badanie zasadności odmiennych stanowisk,
argumentowanie, uzgadnianie stanowisk – wg programu Filozoficzne
dociekania z dziećmi i młodzieżą- B. Elwich, A. Łagodzka, B. Pytkowska –
Kapulkin; DKW-4014-28/99, do którego odsyłam zainteresowanych po
bardziej szczegółowe instrukcje.)
***
Do zajęć z dziećmi, i to nawet całkiem małymi, można wykorzystać każdy tekst
kultury, pod warunkiem, że jest choć odrobinę metaforyczny.
Tu proponuję poprowadzić dyskusję w oparciu o jakąkolwiek ilustrację drogi.
Oto kilka pytań filozoficznych sformułowanych przez dzieci klasy IV szkoły
podstawowej w 2000 roku:
1. Po co ludzie budują drogi?
2. Dlaczego ścieżki dokądś prowadzą?
3. Dlaczego ludziom robi się smutno?
4. Czy ludzie muszą się odwiedzać?
1
Ćwiczenia zostały opublikowane w biuletynie „Po prostu ścieżka”, PODN, Oddział w Przemyślu, 2001,
red. A. Bek
***
Zbigniew Herbert
Ścieżka
Nie była to ścieżka prawdy lecz po prostu ścieżka
z rudym korzeniem w poprzek igliwiem po boku
a las był pełen jagód i duchów niepewnych
nie była to ścieżka prawdy bowiem nagle
traciła swą jedność i odtąd już w życiu
cele nasze niejasne
Na prawo było źródło
jeśli wybrać źródło szło się po stopniach mroku
w coraz głębszą ciemność wiódł na oślep dotyk
do matki elementów którą uczcił Tales
by w końcu pojednać się z wilgotnym sercem rzeczy
z ciemnym ziarnem przyczyny
Na lewo było wzgórze
dawało ono spokój i pogląd ogólny
granice lasu jego ciemną masę
bez poszczególnych liści pnia poziomki
kojącej wiedzy że las jest jednym z wielu lasów
Czy naprawdę nie można mieć zarazem
źródła i wzgórza idei i liścia
i przelać wielość bez szatańskich pieców
ciemnej alchemii zbyt jasnej abstrakcji
Do wiersza Z. Herberta „Ścieżka” proponuję inne działania.
- Tekst czytamy wspólnie w kręgu (każdy otrzymuje tekst
dla siebie).
- Następnie klasę dzielimy na grupy (5-7 osób).
- Członkowie grup podkreślają w wierszu 8 – 10 słów (ustalamy liczbę
taką samą dla wszystkich), które wspólnie uznają za najważniejsze.
- Układają z nich jedno zdanie (można dopisywać tylko przyimki
i spójniki).
- Zapisują je na wcześniej przygotowanych przez nauczyciela kolorowych
paskach papieru (inny kolor na każdej grupy), tak, aby każdy wyraz
znalazł się na oddzielnym paseczku. Łączą je np. dużymi cenówkami:
-
itd.
Następnie prosimy o ułożenie pasków tak, by tworzyły „Most
Porozumienia” między grupami - własną i wybraną.
Uczniowie interpretują przesłania.
Zastanawiamy się, czy łatwo było stworzyć „Most Porozumienia”
z napisanych przez kogoś innego słów.
(Nauczyciel ma okazję zauważyć, w jaki sposób dzieci nawiązują ze sobą kontakt.
Do których grup najczęściej „przerzucano mosty”?)
-
***
Żart rysunkowy (rysunek wyżej) świetnie nadaje się do eksperymentu myślowego.
Pytania dzieci z klasy IV:
- Jak wyglądałby świat, gdyby wszyscy musieli wchodzić codziennie po parę razy
na ogromną drabinę?
- Jakie decyzje należałoby wówczas podejmować?
- Co czułby człowiek znajdujący się na samym szczycie drabiny?
- Gdzie podziali się ci, którzy byli przed nim?
Na eksperyment myślowy przeznaczamy około 20 minut lekcji. Następnie każdy
z uczestników eksperymentu na czystych kartkach A4 zapisuje stworzoną przez siebie
króciutką historyjkę pod tytułem „Stoję na samym szczycie drabiny w świecie drabin”.
Prace wieszamy na ścianie. Na następnych zajęciach odczytujemy je i na dużym
arkuszu papieru pakunkowego wypisujemy elementy (wraz z określeniami) wspólne
przynajmniej kilku wymyślonym światom, odpowiednio je klasyfikując.