Oferujemy do

BOLESŁAWIECKIE ZAKŁADY
MATERIAŁÓW OGNIOTRW~ł:YCH Sp. z o.o.
59-700 Bolesławiec
ul. Kościuszki 8, tel./fax 075 7323661
Oferujemy do
•!•
betony
sprzedaży:
ogniotrwałe
szamotowe formowane i sypkie typu BOS-135, BOS -140, BN -135,
BN-140, BNS-125
•!•
masę żeliwiakową
KWARCOPLAST P-78, P-75 w postaci plastycznej oraz
KWARCOPLAST ·S-78, S-75 w postaci suchej
•!•
•!•
•!•
zaprawy szamotowe ZSZ-1 i ZSZ-2
szamoty mielone SZM-1 i SZM-2
kruszywa do betonów ogniotrwałych
•!•
prefabrykaty żaroodporne BŻS-11 O w postaci przewodów dymowych j ednoka n ałowych
i dwukanałowych oraz wentylacyjnych dla budownictwa jednorodzinnego
•!•
glinę ceramiczną ZELCZÓW i CZERWONA WODA
Prowadzimy: - sprzedaż hurtową materiałów budowlanych
- wynajem sprzętu budowlanego
ZAPAASZAIVIY DC> UJSPÓl:.PAACY
Prenumerata czasopism wydawanych przez Wydawnictwo
EcoEdycja
na 2000 rok
• Problemy Ekologii ...........
90,00
• Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów ..
• Ceramika - Materiały Ogniotrwałe
„ . „ ... . .. „ ........
„„„„„„„„„„„„ „ „„
90,00
„ „ „ „ „ „ „ „ „ . „ „ „ „ „ „.
80,00
Cennik powierzchni reklamowej w czasopismach Wyda wnictwa EcoEdycja
Okładka
li O KŁA D KA
Ili O KŁA D KA
IV O KŁA D KA
WKŁADKA
PEŁNY
M1
1 500, 00
1 800, 00
2 000,00
SRODKOWA
- M1 =A4
M O DUŁ - M2 =A5
M ODU Ł - M4 =A6
M OD UŁ
KOLOR
M2
1 000,00
1 200,00
1 400,00
PEŁNY
JEDEN KOLOR
M1
M2
1 000,00
600,00
1 200,00
700,00
1 400,00
800,00
KOLOR
1 400,00
1 100,00
900,00
JEDEN KOLOR
800,00
600,00
400,00
ROZMIARY MODUŁÓW OGŁOSZENIOWYCH
• Wobec s tałyc h kl ientów i przy powtórzeniach
stosujemy upusty. Istnieje możliwość neg ocjacji ceny
• Do podanych cen należy do l iczyć 22% podatku VAT
Zamówienia reklam i prenumeraty należy przesyłać do WNT EcoEdycja, ul. Warszawska 31, 40-01O Katowice, skr. poczt. 280, tel./fax (0-32)597-911 ,
podając dane niezbędne do wystawienia rachu nku uproszczonego lub faktury VAT - zgoda na wystawienie fa ktury bez podpisu
NUMER KO NTA WYDAW NI CTWA: BO Ś S A O. Katowice 1540 11 28-615 19-27003-00, NIP 634-104-26-75
Kwartalnik poś wi ę cony zagadni eniom
naukowo-techni cznym i organizacyjnym
Organ S towar z y szeń Inż yni eró w i Techników Przem y sł u
Hutniczego w Polsce oraz Prod ucentów Materiałów Ogn iotrwałych
RokLI -_paźd ziern ik -li stopad - grudzień 1999 -Nr 4
CE RAM I KA
~
'--
MATERIAŁY
~
C/
OGNIOTRWAŁE
Adres redakcji
SPIS TREŚCI - CONTENTS
ul. Warszawska 31 , 40-0 I O Katowice
skr. poczt. 280. te l./fax 597-911
Redak/or 11ac::e/11y - d)'rektor Wydall'nictwa EcoEdycja
inż. Zbigniew Jan Gurgul
Krzysztof Habe rko, W ald emar Pyda . Zbigniew Pędzich , Miros ław M. Bućko: Tlenek cy rkonu zbrojon y wtrąceniami TiC
- Zirconia reinfarced with TiC inclusions . ..... .. .. .. .
I 15
Pr:: e 1 l'o d11ic:: ący
Radv Programowej
H)'dm vnicfli ·a EcoEdycja
prof. dr hab. inż. Zb igniew Misiołek
Redaguje Zespól
Redaktor 1wc::e/11y
prof. dr hab. inż. Andrzej Kiełski
Redaktorzy D::ialowi
prof. dr hab. inż. Krzysztof Haberko
prof. dr hab. inż. Stanis ł aw Serkowski
prof. dr hab. Leszek Stoch
Wydaje
\Yyda,rnictwo :\'aukowo-Techniczne EcoEdycja
.ul. Warszawska 31, 40-0 I O Katowice
skr. poczt. 280. te l./fax 597 -911
I TP 634- l 04-26-75
BOŚ SA O Kato\\' ice nr 15401128-615 19-27003 -00
Skład
Z akład
i druk
Kr zysztof Gal os : Surowce importowane dla krajowego prze·
m ys łu materiałów ogniotrwał y ch w świetle aktualnych po trzeb ilościow y ch i jakościowych . Część I. Magnezje ognio trwałe - lmported raw materials for the domestic refractories industry in the light of its recent quantity and quality
demand. Part I. Refractory magnesia .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. ... .. .. .. .. ... .. l 20
Lucyna Mandecka-Karn ie11 , Andrzej Ki elski, H. Pomadowski :
Badanie składu ziarnowego materiałów ceramiczn yc h za
pomocą analizatora IPS - Exam.ination of particie size distribution of ceramic materials ................. ..... .... ....... .. ........... .. 127
Broni sław We ry ń sk i ,
Lucyna Janecka. Joachim Dzierzenga : Ceramiczne wyroby budowlane o podw yższo nej izolac yjności
cieplnej - POROMUR - High thermal insulation ceramic
building materials · POROMUR .... ..... .................................... 131
Teclrnika za granicą .
137
Uslug Poligraficznych GR AF
ul. D ~bowa 2. 41 -500. Cho rzów te l./fax 241 - 11 -30
Konferencje .... ... .. ....... ............ ... ....... .............................. .... .......... ..... . 140
•
Artykuły są
•
Oł
•
•
•
•
recenzowane
inie zawanc w a ny kułach nic zawsze są podzielane
przez Redakcje;
Anykułó\\· nic zamówionych Redakcja nic zwraca
Anvkuły podlegają opracowa niu redakcyjnemu i meryto rycznemu
Redakcja nic odpowiada za treść o gł oszc 1i reklamowych
:\i czalączc nic do anykulu danych ni czbc;dnyc h do celów
podatkowyc h bc;dzic trak towane jako rezygnacja
z honorarium
Prenumerata roczna na 2000 r. - 80.00 zł
Szkolenia .............. .... .. .. .. .. .. .. .. .. ........ .. .. .................. ...... ........ ......... .. ... l 49
Sy lwetki .
.......... 15 1
Streszczenia - Summaries ..... ... ......... ...
156
ISSN 1505-1269
Copyright by EcoEdycja
Czasop ismo jest wspierane finansowo przez Komitet
Bad ań
1aukowych
Rada Programowa: dr inż . Józef Wojsa ( przew od niczący Rady). dr inż. Mar ianna Blaszczyk (sekretarz Rady). inż. Zbigniew Jan Gurgul (z
mgr inż. Zbignirn· Kopczyriski. mg r i nż. Jerzy Piecha . mgr inż. Zygmunt Pi otrowsk i, mgr inż. Józef Si\\·iec, mgr inż. \1aria Zastawnik
urz ~d u ) ,
Szano wni Czytelnicy
Czasopismo naukowo-techniczne „ Materiały Ogniotrwałe " mające ponad 50- letnią tradyprzez wiele lat slużylo owocnie kilku pokoleniom inżyn ierów i techników zatrudnionych
w przemyśle materiałów ogniotrwałych, zapleczu naukowo-badawczym tegoż przemysłu oraz
w wielu branżach przemysłowych użytkujących materiały ogniotrwałe. Tym samym przyczyw znaczący sposób do rozwoju przemysłu materiałów ogniotrwałych w kraju po II wojnie św iato wej.
cję,
niło s ię
W ostatnim okresie nastąpiła zmiana tytułu czasopisma na „ Ceramika - Materiały Ogniotrwałe ". Zmiana ta wyniz potrzeby poszerzenia zakresu tematycznego czasopisma przede wszystkim o bardzo szybko rozwijającą się ceramikę techniczną, której wiele produktów należy do materiałów zaawansowanych technologicznie (high tech). W tej
sytuacji zakres tematyczny czasopisma objął szeroko rozumiane materiały ceramiczne obejmujące oprócz tworzyw
ogniotrwałych i ceramiki technicznej również ceramikę specjalną i novvoczesne tworzywa z zakresu ceramiki budowlanej i szlachetnej.
Przedmiotem zainteresowania czasopisma jest technologia wytwarzania powyższych materiałów i jej naukowe podstawy oraz prace badawcze z tego zakresu. Poczynając od surowców i metod ich przeróbki, poprzez metody produkcji. właśc iwośc i gotowych produktów i nowoczesne metody ich badania, aż po problematykę użytkowania materiałów
ceramicznych i korozji w różnych galęziach przemysłu oraz gospodarstwach domowych.
kała
Specjalne zainteresowanie czasopisma budzą najnowsze krajowe i św iatowe osiągnięcia i tendencje rozwojowe
w zakresie technologii ceramiki jak również zagadnienia ochrony środowiska naturalnego człowieka oraz problematyka wykorzystania odpadów przemysłowych. W dobie go.spodarki rynkowej istotna jest również ekonomika przemyslowa. zarządzanie i marketing.
Łamy czasopisma są otwarte dla pracowników przemysłu ceramicznego, pracowników zaplecza naukowobadawczego w postaci wyższych uczelni, Instytutu Materia/ów Ogniotrwałych i innych instytutów przemysłowych oraz
użytkown ików materiałów ceramicznych. Wszystkie zamieszczane materiały są recenzowane przez kompetentnych
specjalistów.
Redakcja będzie również przekazywać informacje o działalności Stowarzyszenia Producentów Materiałów Ogniotrwałych i innych zrzeszd1 prze mysło wych, jak również działalności Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego sekcji Materiałów Ogniotrwałych. Czasopismo będzie też informowało o pracach Polskiego Towarzystwa Ceramicznego, b ędącego aktywnym członkiem Europejskiego Towarzystwa Ceramicznego (EcerS) . W zw iązku
z tym będą podawane informacje o konferencjach krajowych i międzynarodowych organizowanych przez powyższe
instytucje.
Zamiarem Redakcji jest ponadto informowanie o posiedzeniach naukowych Komi.sji Ceramicznej PAN, jak również
o działalności wyższych uczelni w zakresie kształcenia kadr dla prze mysłu ceramicznego.
Na zakoń czenie pragnę wyrazić przekonanie, że materiały publikowane w czasopiśmie „ Ceramika - Materiały
Ogniotrwale " będą, zgodnie z długoletnią tradycją, interesujące i pożyteczne dla Czytelników. Wszys tkie ewentualne
uwagi, sugestie i propozycje Redakcja przyjmie z wdzięcznością i starannie rozpatrzy.
prof dr hab.
Redaktor naczelny
Andrzej Kielski
inż.
Katedra Ceramiki Ogólnej
i Ceramiki
Akademii Górniczo-Hutni czej w Krako wie, Al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków
tel.: (+4812)6172516;fax: (+48 12 )6331593; e-rnail: [email protected]
Wydziału Inżynierii Materiałowej
114
Ceramika -
Materiały Ogniotrwałe
nr 4199
KRZYS ZTOF HABERKO
WALDEMAR PYDA
ZBIG IIEW P ĘDZICH
M IROSŁAW M. B UĆKO
Akademia Górniczo-Hutnicza,
Wydział In ży nierii Materiałowej
i Ceramiki,
Katedra Ceramiki Specjalnej
Tlenek cyrkonu zbrojony
1.
Wstę p
Wysoka odpo rność na pękanie i wytrzymałość tetragonalnych p o l ikryształów Zr0 2 (TZP - tetragonal zirconia
polycrys tals) wyn ika z martenzytycznej przemiany fazy
tetragonalnej w jednoskośną na koniuszku pęknięcia
b i egn ącego przez m ater iał . Przemiana ta powod uje pochłanianie energii o dkształceó sprężystych , która w przeciwnym wypadku byłaby siłą napędzającą p ę knięcie .
Stosunkowo niska twardość omawianych materi ałów
oonnicza zakres ich zastosowania. Wykazano, że sztywne"' wtrącen i a węg likowe w osnowie TZP daj ą materiał
o pod\vyższo n ej twa rdo śc i i o dporn ośc i na pękanie . Dotyczy to wtrąceó SiC w formie whiskersów [I , 2] , płytek
[3] i izometrycznych cząstek [4].
W ostatni ch latac h w naszym laboratorium przebadano
wiele układ ó w zawierających w osnowie TZP wtrące ni a
WC, W2C, SiC, Cr3C2, Cr7C3 , TiC [5 - 1O]. W każdy m
vvypadku właśc iwo śc i mechaniczne spieków były lepsze
od „czystych " spieków TZP. W cytowanych powyżej
pracach p o służo no s ię techniką mieszania proszków wę­
glików i Zr0 2, w tym ostatnim wypadku z reguły zawierającego rozpuszczony w stanie stałym tlenek itru
(Y20 3) . N a stę pnie otrzymane w ten sposób mieszaniny
spiekano swo bodnie lub prasowano na gorąco. Celem tej
pracy było zbadanie możliwości preparatyki w osnowie
l ooo
1200
1400
1600
1800
Temperatura , K
2000
Rys. I. Grani czne ciśnienie parcjalne CO w wypadku
wskaza nych reakcji. Jeśli ciśnienie parcjalne CO jest
wy ższe od gran icznego reakcja nie przebiega
Ceramika -
wtrąceniami
TiC
TZP wtrące11 cząstek węg l ika tytanu powstaj ących
w wyjściowym proszku w wy niku reakcji chemicznej.
Obliczenia term odynamiczne p o kazuj ą, że węg liki tytanu
i cyrkonu mogą powstać w rezultac ie reakcji stosownych
tlenków z węglem , j eśl i ciśnienie parcjalne CO w otaczającej atmosferze jest niższe od pewnej wa rtości progowej [ 11] . Wykresy na rysunku I dowodzą, że węg lik
tytanu m oże i stnieć pod znacznie wyższym ciśnieniem
CO niż węg lik cyrkonu. Zatem w wypadku mieszaniny
Zr0 2, Ti0 2 i węgla pi erwszym produktem reakcji powinien być TiC. Wcześniejsze prace wykazały [12] , że ma
to rów nież miejsce, jeśli roztwór stały T i02 1 Y20 .i
w Zr0 2 p oddać działaniu węgla.
2. Synteza proszku roztworu
stałego
i jego właściwości
Opierając się na wcze ś niejszych pracach [13-17] do badaó wybrano roztwór stały o składz ie 18% mol. Ti02 , 3%
mol. Y 20 3 i 79 % mol. Zr02. W preparatyce zastosowano
technikę
ws p ółstrącania:
wspólny wodny roztwór
ZrOCl 2 , YCl.i i TiCl 4 o łączn y m stężeniu tych soli równym 2, I mola/dcm 3 wprowadzono do intensywnie mieszanego roztworu amon iaku ( H3) o stężeniu 2,5 mola/dcm3. Stosunkowo wyso kie stężenie roztworu soli
prowadzi do wytrącania żelu o luźnej , mało zwięzłej
konsystencji . Dzięki temu krystaliczny proszek, powstający podczas ogrzewani a ws p ółst rąconego żelu , jest zbudowany ze słabych mech an iczn ie aglomeratów o dużej
porowatości [ 18]. Na rysunku 2 przedstawiono wykres
termicznej ana Iizy różnicowej (OT A) i krzywą termograwimetryczną (TG) współstrąco nego żelu. Egzotermiczny pik z maksimum w temperaturze 650°C odpowiada krystalizacji roztworu stałego. Dowodzi tego dyfraktogram rentgenowski materiału wyprażonego w temperaturze 650°C przez I h. Wszystkie refleksy można
przy pisać roztworowi stałe mu Zr0 2 o symetrii tetragonalnej i jednoskośnej. Stos ując zależno ść Portera i Heuera [ 19] oznaczono proporcje obu faz . Zależno ść Scherrera pozwo liła o blic zyć wielkość krystalitów na podsta-
Materiały Ogniotrwałe
nr 4199
115
105
fi
- - - - --
~I O~j \\\
I
~ 9,
:;:
1
]
90 I
- --
- - 0.08
626,06 "C
DT A
1---~82 %1
~
5,093 mg
,J 175,00 "C
i 103,50 °C
200
l o,02
f o,oo
TG
600
800
T
- 0,0~ ~
~
!
I
·=
r-0,02 ~
I
400
;1
0,06 ~
1000
04
!208'
41 20, deg 54
Rys. 2. Wykres termicznej analizy różnicowej (OTA)
i krzywa term ograw imetryczna (TG ) współstrąconego
żelu. Szy bkość wzrostu temperatury l 0°C/min.
wie dyfrakcyjnego poszerzenia refleksów rentgenowsk ich. Oznaczono również pow i erzc h nię właściwą proszku roztworu stałego metodą adsorpcji azotu (BET). Wyniki wszystkich wy mienionych wyżej pomiarów zestawiono w tabeli 1.
!!! 800
T
·~
"'
s
.~
640
'"
~
480
104
U dzi ał
fazy
jednoskoś nej , % obj .
fazy
tetragonalnej , % obj.
Rozmiar
krystalitów
fazy jednosko ś nej. nm
8 1, l
11 ,2 ( 111 )
11 ,0 ( I 11 )
Udz i ał
18,9
Rozmiar
krystalitów
fazy tetragonalnej,
nm
I 0,9 ( 111 )
TTiC
,
'8 320
=
~
J
~
J -·
A
_)
A
,.
80
68,8
46,4 281deg ~71 6
3:,.2
c
c
80°1i.c
60 '!.. c
!OO o/..
Rys . 4. Dyfraktogram rentgenowski proszku prażonego
w temperaturze l 300°C. Promieniowanie CuKa
I
800 1
T
T
-'2
·5 640
1500 c
480
skład
Proszek roztworu stałego przygotowany w omówion y
wyżej sposó b zmieszano z roztworem żywicy fenolowo fo rmaldehydo wej w etanolu. Podczas odparowywania
alkoho lu proszek b ył mieszany. Taki sposób postępowa­
nia pozwo l ił na równomierne pokryci e powierzchni
proszku żyw icą. Rozkład żywicy przeprowadzono
w temperaturze 850°C w atmosferze argonu. W wyniku
rozkładu żywicy otrzymano jednorodną mieszaninę wę­
gla i proszku roztworu stałego. Próbki zawierające od 60
do 16 0% węgla w stosunku do wymagaó stechiometrii
reakcj i
35.2
103 · -
-- --·
I
102 '
I
i 101 ·
99 -··-·cxo
Dyfraktogramy rentgenow skie (rys. 4 i 5) w całym zakresie składów i temperatur prażenia wy kazują obecność
węg li ka tytanu. Ponadto w próbkach prażon yc h w tempe-
f- -----J
j,
-2,429%
!/I
-1,560mg:
!i\
!UU ·
r- O
P, 5o:i,38-0c --- -- -o,z5
!_c; )." ',
DT A __j ____ - -·
~
=TiC + 2CO
poddano wygrzewaniu w tyglach grafito wych przez 2 h
w temperaturze 1300°C i 1500°C w atmosferze argonu.
Szy bkość wzrostu temperatury wynosiła I 0°C/min.
80
68,8
46,4 ZA. deg 57, 6
Rys. 5. Dyfraktogram rentgenowski proszku p rażonego
w temperaturze I 500°C. Promieniowanie CuKa
-
Ceramika -
12 0°;..
,-
~ 160
.c
TTl 60'~
~-
~
3. Preparatyka proszku kompozytowego, jego
fazowy
116
T
T IT
1W M TTiC Ti C
·~
~
Ti0 2 + 3C
c
1300
T
24
Po wierzc hnia wlaś ciwa, m2/g
i
80
Rys. 3. Dyfraktogram rentgenowsk i roztworu stałego Ti0 2
- Y20 3 - Zr0 2 . T - oznacza fazę tetragonaln ą, M - jednoskośną. Zastosowano promieniowanie CuKa
~
Tab. 1. Charakterystyka proszku roztworu stałego 18
mole % Ti02 - 3 mol e o/o Y20 , - 79 mole % Zr02
i
67
i
i
Tempera tura , °C
- -
0,20
. 0,15
0,10
t
~
B
~
0,05
.g
.;::;;
'-
-- 200
400
600
%
\-)
- _ ---; - -- 0,00
800
I OOO 1200
~
Temperatu ra, °C
Rys. 6. Wykresy OT A i TG proszku prażonego w temperaturze I 500°C. Dodatek węg la do wyj śc i owego roztworu stałego wynosił 80% i l oś ci wy n i kającej ze stechiometrii reakcji Ti0 2 i C. Szybkość wzrostu temperatury
I 0°C/min . Masa próbki 64,2218 mg. Pomiar wykonano
w atmosferze powietrza
Materiały Ogniotrwałe
nr 4199
raturze l500°C zaw i eraj ących ud z i ał węg l a równy i wyż­
szy od 120% poj aw ia s i ę węg li k cyrkonu (rys . 5). Dominującą od mi aną Zr0 2 jest faza o sy metrii tetrago nalnej .
W ni e·wie lkich il ośc i ac h wystę puj e rów ni eż faza o symetrii jedn oskoś n ej .
Rysunek 6 przedstawia krzywe (DT A) i TG jednej
z próbek. W początkowy m okres ie ogrzewa ni a wystę puje
wzrost mas y próbek. któremu towarzyszy efekt egzotermiczny z te mp era turą szczytu wy n oszącą 503 °C. W wyż­
szych temperaturac h zaznacza s i ę pew ien spadek masy
próbek . Dyfrakcja rentgenows ka próbki ogrzanej do tempe ratury szczytu wskazuj e na o becn ość Ti0 2 w fo rmi e
anatazu . Jak wspomni ano, Ti0 2 w postac i o drę bn ej fazy
nie \\"}S tę puj e ani w wyjś ci owy m proszku roztwo ru stalego ani w proszkach poddan ych reakcji z węg l e 111 . Moż­
na zate111 p rzyjąć, że czynn ikiem odpowiedzialn y111 za
wspomni any efekt egzotermi czny oraz przy rost masy jes t
rea kcja utl eniani a węg li ka tytanu tl enem z powietrza.
Zatem. za niew ielki spadek masy obserwowany w wyż­
szyc h temperatu rac h odpowiada, prawdopodobnie, utl eni ani e resztk i wę g l a ni e z użytego w toku reakcj i. Na tej
podstaw ie m ożn a było ozn ac zyć u dz iał wo lnego węg l a
\\ prób kac h. Wa 11ośc i zestawio no w tabe li 2. Podano tam
róm1 i eż przy rost masy związa n y z utl enianiem węg lika
tytanu. Jest on tym w i ę k szy i111 w i ęcej węg l a wprowadzo no do uklad u. Dowodzi to, że ze wzroste m i l ośc i
wprowad zo nego węg l a ro ś nie il oś ć sy ntezowanego wę­
gli ka tytanu.
Oszacowani e para 111etru siec iowego węg lika tyta nu dokonano na podsta wie trzech wysta rczaj ąco siln ych refl eksów: ( 11 I), (200) i (220). W wypadku proszku syntezowanego w temperaturze I500°C zmi any tego parametru w za l eżn ośc i od il oś ci węg l a wprowadzo nego do
u k ł a du przedstaw iono na rys unku 7. Dane te ws kaz uj ą na
t\\·orzen ie s i ę niestech iometrycznego \\ ·ęg lik a tyta nu charakte ryzującego s i ę ni edobo rem węg l a (Ti C 1_,) . Wy korzys tując za l eż n ość parametru siec iowego od defi cytu
Tab. 2. Zawa 11ość węg l a i z111i ana masy spowodowan a
ut len ian iem \\ ęg l ika tytanu w proszkac h po syntez ie we
w ·kazanyc h temperaturac h
Tc:111p. S ~•lllćZY udzial
\\ .;gla. "CIC. 'k
1500/60
1500/80
150011 oo
1500/ 120
I ) 001160
1300/60
1300/80
1300/ I OO
I >OO/ I 20
13001160
Przyrost masy spowodowany utlenianiem TiC. '7r
[20] il ośc i owo fo r111 ułę tę przedstawiono na rys unku 7. W to ku obróbki ciep lnej mi eszani ny omaw ianego
roztwo ru s tałego i \.vęg l a doc hodzi do c zęśc i owego odtl eni eni a fazy tlenkowej. Zużywa s i ę na to część węg l a
wprowadzo nego do u kład u . Zjawisko to jak rów ni eż
two rzeni e s i ę ZrC s ta n ow i ą procesy ko nkurencyj ne
w stos unku do sy ntezy węg Iika tyta nu. Jest to prawdopodobn a przyczy na powstawa nia węg li ka tytanu wykaz ują­
cego defi cyt węg l a .
0,-13 2. - -- --
?- ·-''
?_ __")_"I
2.-+
2..+
?_ ,).l
- o
.+.I O
- - - --
---
~~06]
-~iCos
0. -130
/
~-- 1 500 °('
0.-1 29 ~--r60--8~
.0--l00-/.
_o_C_l2~
. 0 - -1--l0--16_0__,
0
Rys. 7. Za l eżn ość para111et ru sieci węg lik a tyta nu od ilowprowadzo nego do roztwo ru stałego węgla . Materiał
sy ntezowano w te mperaturze 1500°C
śc i
4. Otrzymywan ie, mikrostruktura i
pozytu
w ł aś ciwoś ci
kom-
Do bada11 nad sp ieka ni e111 wytypowano preparat sy ntezowany w temperaturze I500°C przez I h z dodatkiem
węg l a wy n oszący m I 00% wg opi sa nej wcześ ni ej zasady.
Pow ierzchn ia w łaśc i wa proszk u po syntez ie równa
3,2 m2/g wzrosła do I 0.6 111 2/g w wyn iku mielenia
w m ły ni e 111i esza dłowy 111 (atrytor) 2 mm kul kami z Zr0 2 .
Jedn oos iowe prasowan ie na go rąco pod c i ś ni e ni e m
25 MPa pró bek o ś red n icy 25 111 111 i wysokości ok. 8 111 111
wy konano w fo rmac h grafi towych w atmosfe rze argo nu
w temperaturach I400. I450 i I 500°C. Szy bkość wzrostu
te mperatury wy n os i ła w każdy 111 \\ypadku I 0°C/mi n.
a czas wygrzewani a I h.
Na rysunku 8 przedstaw iono dyfraktogramy rentgenowskie spi eków. Jako jedyna faza węg li kowa w każd y111
z nich wys tę puj e węg lik tytanu. Tetrago na lny tlenek
cy rkonu p rzeważa w próbce zagęszcza n ej w tempe rat urze
1400°C obo k śladowyc h i l oś ci fazy jed n oskoś n ej .
~uu_
T
·~ <•-lO ~
~
:.::
-JSu_
1
,
IJl __
„ _,h'.
20
kvr1c
r, c
__ _.L
IL·
.____
'iJJ
rT
i suu c
._____.__/...-\...,.,..:_
1
L-J[/iL .I - "--- ~ ~1-1soc
-
~
·~~-.::t. ____
1._
32
T
/ T~
T
- - A .-' - __ ,
· >.~ m_
I
,
160 [----- --- 1-
j
T
j
-"
0.16
0.5 3
0.79
0.90
1.95
2.1 8
2.31
-
OA31
C. %
3.0
3.7
4.1
6.3
2.1
2.2
?-· -''
węg l a
_ )
-ł -' 20 . dcg :'6
-~" 1~00 c
1
. 1.....,,__
68
SO
Rys . 8. Dyfraktogra my rentgenowskie próbek prasowanyc h na go rąco \\ e \\skaza nych tern pera turach
Cernmika - ,\ fateria~)' Og11iotn1 ·0/e nr -1199
117
W p ozostałych próbkach (spiekanych w temperaturze 1450
i L500°C) obserwuje się wyłączni e fazę tetragonalną.
ekstrakcja tego pierwiastka
w Zr0 2 ni e jest pełna.
węg l e m
z roztworu
stałego
Wniosek ten potwierd za ana li za ud ziału wtrące 1't węgli ka
tytanu. Dokonano jej p osługuj ąc się mi krofotografiami
takimi jak na rys unku 9 oraz a utomatycz n ą, ko mputerową ana li zą obrazu. Wyni k pomiarów wskazuje na ud z iał
TiC równy 8,3±1 ,0% obj. Przyjmując gęstość TiC rów n ą
4,93 g/cm' oraz gęstość roztworu stałego Zr0 2 6,03 g/cm 1 obliczono udział masowy TiC w kompozycie.
Wynosi on 6,45 % mas . Z ko lei udzi ał ten powinien wynos i ć 9,39% mas . gdyby cafość tytanu zawaiiego w układzie
przereagowała z węg l em tworząc stech iometryczny TiC.
Dysproporcja pomięd zy podanymi wyżej liczbami wskazuje na to, że część Ti pozostaje w roztworze s tałym.
Rys. 9. Mikrofotografia próbki prasowanej na
w temperaturze I500°C
gorąco
Na rys un ku 9 przedstaw iono mikrostrukturę materiału
prasowa nego na go rąco w temperaturze l 500°C obserwowa ną pod sk anujący m mikroskopem elektronowym
(SEM) . Analiza m etodą dyspersji energii prom ien iowania rentgenowskiego (EDS) ciemnych, równomiernie
rozłożo n ych wt rące 11 (rys . 1Oa) wskazuje na fazę bogatą
w tyta n. Skła d wtrące11, o rozmiarach nie przekraczają­
cych 0,5 µ m. odpow iada prawdopodobnie niestechiometryczne mu węg likowi tyta nu. Poja wiaj ący się w obrę­
bie wtrące11 syg nał od cyrkonu (rys. 1Oa) wynika prawdopodobni e z ich niewielkich rozmi aró w i ograni czonej
zdo lności rozdz ielczej metody. W obszarach jasnych
przew ażającym pierwiastkiem jest cyrkon (rys . l Ob), aczkolwiek jest rów n i eż widoczny wy raźn i e słabszy syg n ał
po cho dzący od obec no śc i tytanu . Ponie waż jednak ziarn a
tlenku cyrko nu są kilkukrotnie w i ększe od wtrąceó wę ­
glika tyta nu, to obecny w analizie syg n ał wskaz uj ący na
o b ecność tytanu nie m oże być przypisany ograniczonej
zdo ln ości rozdz ielczej metody . Zatem obecność tytanu
w ziarnac h os nowy wy nika prawdopodobnie z faktu , i ż
Rys. 11 . Obraz tej samej próbki co na rysunku 9 obserwowanej pod transmi syjnym mikroskopem elektronowy m (TEM)
fb"
I
Ti
lliJ
Zr
1
c i
O
I
1
I
t,t_ ~r
@]
Zr
Ti
lal
.
Zr
_y _7'.:__
~}L1T~i-~-
2 4 6 8 10 12 14 16 18
Ti
!
C Zr
1
~,3r
2 4 6 8 IO 12 14 16 18
@] Zr
Zr
Zr
o,
cO !Ti
!- - ~~~~.'----
I
11
I
T'
-·· · _z1:_zr \i,_/ „~.L~--~
2 4 6 8 10 12 14 16 18
Ti
I
C
Zr
".. 'YJ.
2 4 6 8 10 12 14 16 18
E nergia , keV
Ti
Ti
Ti
6
8
4
Rys . 12. Anal iza mikroobszaró w próbki zaznaczonyc h na
6
Energia, ke \ ·
rysunku 1 I wykonana 111 etodą dys persji en ergii pron1ie-
ni owani a rentgenowskiego (EDS )
Rys . 10. Ana li za mikroobszarów próbki zaznaczonyc h na
rys unku 9 \·vykonana 111etodą dyspersji en ergi i pro111 ien iowan ia rent genowskiego (EDS)
118
Ceramika -
Materiały
Obserwacje pod transmi syjnym mikroskopem elektronowym (TEM), uja w n iły dodatkowe elementy mi kroOgniotrwa/e nr 4199
struktury omaw ianego tworzywa. W li czn ych miej cach
rn ateriału wys tępują wtrącenia o nievvielkich rozmiarach
w więks zych ziarnach . Ilustruje to mikrofotografia na
rys unku 11 . An aliza chemiczna (EDS) tych wtrąceó wykazuj e o becn oś ć w nich tytanu, cyrkonu, tlenu i węgla
(rys. I2a i b). Natomiast ziarno otaczające wtrącenie jest
zbud owane wyłącznie z Ti oraz C (rys . J 2c). Mamy zatem do czynienia z sytuacją taką, że we wnętrzu ziaren
węg l ika tytanu s ą zawa11e inkluzje Zr0 2. W tym wypadku o b ec n oś ć Ti i C wewnątrz tych wtrącet1 można przyjąć jako efekt ich warstwowej budowy: sygnał od Ti i C
może poc h odzić od leżącej pod wspomnianym wtrące ­
niem warstwy TiC. Na rysunku J 2d przedstawiono wynik anali zy zi arna osnowy, w którym jest obecny tytan .
Fakt ten potwierdza raz jeszcze, że w toku spiekania
i wcze ś niej syntezy proszku, nie cały udz i ał tytanu zawa rty w roztworze stałym zostaje z niego wyekstrahowany w wy niku reakcji z węglem.
Tw ard oś ć (HV ) i odporność na pękanie (K1t) próbek
zmierzo no poprzez nakłuwanie ich wypolerowanych
powierzchni piramidką Vickersa. Metodą ultradźw i ęko ­
wą p osłużon o się dla określenia modułu Younga (E)
rnateriałów . Gęs tość pozorną oznaczono drogą ważenia
próbek w wodzie. Wyniki wszystkich tych pomiarów
zebrano w tabeli 3.
Tab. 3.
Wła ś ciwoś ci
kompozytów
TemperatuGęstość
Gęstość
HY,
E,
ra prasowaK icpozom a, \1zględna "l,
GP a
nia na
GPa
MPa·m 112
3
glcm
% gęst. fiz
go rąco . "C
94,4
1400
5.61 ±0,03
14,7 ± 1,9
3,9±0,2 19 1,9 ±8.8
1450
97,8
4,2 ±0,2 2 15,0 ±3,3
14,9 ± 1,3
5.81 ±0,0 1
I 500
98,3
4,1 ±0,2 22 1,3 ±1 ,7
5.84 ±0,0 1
17,0 ± 1,4
1
' Gęstość 1\zględ11ą ob liczono p rzyj m ując gęsto ść fizyczną kompozyw ró1\·ną 5.9.+ g/cm·'
±oznacza\\' całej pracy przedzia ł u fności przy pozio mi e u fnośc i 0.95
Ek trakcja Ti0 2 z roztworu stałego wskutek reakcji
z węg lem prowadzi do wzrostu stężenia Y20 3 w tym
roztworze. W rezultacie ma leje skłon n ość odmiany tetrago nalnej do przemiany w fazę jednoskośną na koniuszku
pęknięcia. Podobny skutek wywiera odtlenienie układu ,
niewątp l i w ie zachodzące podczas obróbki ciep lnej
w atm osferze beztlenowej. Jak wspomniano na wstępie ,
prze mi ana fazy tetragonalnej w jednoskośną jest odpowiedzialna za wysoką odporność na pękanie tetragonal nych polikry s ztałó w Zr0 2. Omówione zjawiska są prawd o p o d o bną przyc zy ną stosunkowo niewysokiej odpornoś ci na pękanie badanych materiałów (tab . 3). Natomiast
o becn o ść w trącet1 węglikowych podnosi twardość kompozytów ponad pozi om spotykan y w wypadku „czystych " tetragonalnych polikryształów Zr0 2, szczególnie
wted y, gdy zagę s zczenie tworzywa przekracza 98% gę-
s tości
fizycznej . W parze z tym idzie wyso ki
m o duł sprę­
żystości.
5. Wnioski
roztworu stałe go
Ti02 +Y20 .i w Zr0 2 z węg lem prowadzi do ekstrakcji
tytanu z roztworu stałe go. W wyniku powstaje nies techiometryczny węglik tytanu zubożon y w węgiel. Pozostały roztwór stały zostaje wzbogacony w Y 20 3 .
2. Tworzywo o gęstości przekraczającej 98% gęstości
teoretycznej otrzymano prasując na go rąco proszek pod
ciśnieniem 25 MPa w temperaturze 1500°C.
1. Ogrzewanie m1eszan1n y proszku
3. W mikrostrukturze gęstego tworzywa występują równomiernie rozproszone, małe ( <0,5 µm) wtrącenia węgli­
ka tytanu . Ponadto, w mni ej liczn ych wypadkach, zaobserwowano inkluzje tlenku cyrkonu w ziarnach węglika
tytanu.
Young' a i tw ard o ść kompozytu przewyższaj ą
zwykle obserwowane w wypadku „czystych"
tetragona lnych poi ikryształó w Zr0 2.
4.
Moduł
wa11ości
iezbyt wysoka odp o rn ość na pękanie uzyskanego
wynika z ograniczonej skłonności do przemiany tetrago nalnej osnowy w fazę o symetrii jed n oskośnej .
Wiąże się to prawdopodobnie ze wzrostem stężenia Y20 3
w osnowie i pewnym jej odtl enieniem.
5.
materiału
Praca niniejsza została 1Vykonana H' ramach p rojektu
badawczego nr 7 T08D Oi 3 i 5 finansowanego przez
Komitet Badm1 Na ukowych.
L IT ERATURA
[I] Claus.sen N„ Weiss kopf K.L.. Ruh le M.: Te1ragonal zirco nia polycrysrals
rein forc ed with SiC Wh iskers. J. Am. Ceram. Soc„ 68. 288. 1986
[2] Lin G.Y „ Lei T. C„ Wang S.X„ Zhou Y: Microsr ruc rure and Mechanical
Properries of SiC Wh isker Rei nfo rced Zr02 (2 mol. % Y20 3). Ceramics
//I/„ 22. 199, 1996
[~] Poonerna n M„ Descarn ps P„ Cambier F„ Leriche J„ Thierry B.: Hot
lsostaric Press in g of SiC-Plarelets/Y-TZP. J. Europ. Ce ram. So c., 12.
103. 1993
[4] Ding Zh„ Oberacker R„ Thummler F. : Microstrucw re and Mec hanical
Propert ies of Yttria Stabi li zed Te1ragona l Zircon ia Polycrysta ls (Y-TZP)
Con tain in g Dispersed Silicon Carbide Panic les, J. Europ. Ceram. So c„
12. 377 ' 1993
[5] Haberko K., Pędz i ch Z., Piekarczyk J„ Bu ć k o M.M, Faryna M.: A Comparati ve Swdy on the 3 Y-TZP - Selected Ca rbides Particu late Composi tes, in Cera mi c: Charting the Future, vol. 3, 111 C!MTEC Proceedings.
Techna Publishers S.r.1„ 2035. 1994
[6] Haberko K.. Pędzich Z„ Róg G.. Bućko M.M„ Faryna M. The TZP Mauix WC Pani culate Compos ites. Eur. J. Solid Srme lnorg. Chem„ 32, 593, 1995
[7] Pędz i c h Z„ Haberk o K„ Piekarczyk J„ Faryna M„ Lity1\ska L.: Zirconia
Matrix - Tungsten Carbide Paniculate Composites Manufactured by Hotpressi ng Technique. Mat. Lett. 36 [7], 70, 1998
[8] Pędzic h Z„ Haberko K„ Babiarz 1.. Faryna M.: The TZP - Chromium
Oxide and Chrom iu m Carbicle Composites, J. Europ. Cera111. Soc. 18
[ 13], 1939. 1998
[9] Haberk o K.. Pędzich Z„ Dutkiewicz J„ Faryna M„ Kowal A.: Mi crostructure of the Particulare Composites in the (Y)TZP - WC System , in
Ceramic Microst ructu res: Control at the Atomie Level , A. P. Tomsia,
A.M. Gl easer (Eds.). Plenum Press, 74 1. New York 1998
Ceramika - Materialy Ogniotrwale nr 4199
119
[ IO) Haberk o K.. Pę d zic h Z .. Pyda W. : Nanocompos ites in the TZP/TiC
Sy rem 6' 11 ECerS Confe rence. Bri1. Cer. Proceedi11gs No 60. 4 13. 1999
[ 11) Róg G.: w sprawozdaniu z reali zacji projek!ll badawczego KB nr PB
96.+1719 1. pt.: ..Kompozyty ziarniste z os n ową Zr02". 1994
[ 12) Pyda W.: in 211" Internati onal Conference on Co111pos ite Science and
Technology Proceedi ngs. S. Adali , E.V. Morozov, V.E. Varijenk o (Ed s.),
195. Department of Mechan ical Engineering, Uni versity of Natal. Durban. South Africa. 1998
[13) Haberk o K„ Pyda W , Bućko M.: Zirconia Polycrystals in the Zr0 2 Ti02 - Y20 .i Sys tem. in Materials Science Monographs 66C, Ceram ics
Today - Tomorrow's Ceramics, P. Vicenzini (Ed. ), Elsevier 1563. Tokyo
199 1
[ i.+] Haberko K„ Pyda W„ Bućk o M.M„ Faryna M.: Tough Materials in the
Ti02 - Y20 1 - Zr02 System. in Euro-Ceramics Il Proceedings. vol. 2.
Stru c !ll ra ł Cera111i cs and Composites, G. Ziegler. H. Hau sner (Eds.),
Deutsche Kerami sc he Gesellschaft, 957, Koln 199 1
[ 15) Haberko K.. Pyda W„ Piekarczyk J„ Bućk o M.M.: Effect of Carbon
Red ucti on on Properties of the 13 mole % Ti02 - 3 mole % Y20 1 - 84
111ole % Zr02, J. A111. Ceram. Soc. 75 (5), 1272, 1992
[ 16) Pyda W„ Haberk o K„ Bućko M.M„ Faryna M.: A S!lldy on Preparation
Mgr
inż .
( 17)
[ 18)
[1 9)
[20)
[21)
of Tetragonal Polycrystals (TZP) in the Ti02 - Y2Q, - ZrO, System. Ce ra111ics !111ema1i1111a/ 18. [5]. 32 1. 1992
Pyd a W„ Haberko K„ Bu ć k o M.M„ Faryna M.: TZP in the Ti O, - Y20,
- Zr02 Sys te111. in Science and Tech nology of Zircon ia V. Technomic
Publishing Co. Inc„ S.P.S. Badwal. M.J. Bann ister. R. H.J . Hannink
(Eds.), 136, Lancas ter. Penn sy lvani a 1993
Pędzic h Z„ Haberk o K.: Coprec ipitation Conditions and Co mpaction
Behav iour of Y-TZP Nanometri c Powders. Cem111ics !111emmi1111a/ 20
(2), 85. 1994
Porter D.L„ Porter A.H.: Mi cros tructureal Deve lop111ent in MgO -Pan iall y
Stabi lized Zirconi a. J. A111. Cera111. Soc. 62 (5-6) . 29 . 1979
Walter .1.: Badania nad \\'pł ywe m mi eszan ych faz tytan u o zróżnicowa n ej
stechi ometrii na wła śc i wośc i mechani czne i tri bo logiczne spieków na bazie Al 20 .1 (rozprawa doktorska). Politec hnik a Krakowska, 1999
Haberk o K„ Pędzich Z .. Pi ekarczyk J„ Bu ć k o M.M .. Tetragonal Zi rco nia
Polycrys tal s under Redu cing Conditions, Third Eu ro-Ceram ics vol. I.
Process ing of Ceramics. Faenza Editri ce lberi ca, P. Duran. J,F. Fern andez
(Ed s.), 967, Madrid 1993
•
KRZYSZTOF GALOS
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN Kraków
Surowce importowane
dla krajowego przemysłu materiałów ogniotrwałych
w świetle obecnych potrzeb ilościowych i jakościowych
Cz. I. Magnezje
Wstę p
Surowce dla krajowego przemysłu materiałów ognioprzedmiotem pracy doktorskiej autora [I].
Wo bec rosnącej roli surowców importowanych w tej
b ra n ży , im też poświęcono szczególną uwagę . Problematyka kierunków importu i parametrów jakościowych
ró żnyc h gatunków tych surowców d ostę pn ych na rynku
światowy m ·wydaje się na tyle interesująca, że dla wybranych przy kładów postanowiono ją zaprezentować na
ła mach czasop isma „Ceramika - Materiały Ogniotrwałe ".
W pierwszej kolejności w niniejszym artykule przedstawio no surowce magnezjowe, które są naj ważniejszym i
surowcam i do produkcji zasadowych wyrobów og1110t rwałyc h były
trwałyc h.
1. Charakterystyka jakościowa magnezji ogniotrwały ch na rynku międzynarodowy m
Do podstawowych suro wców magnezjowych, znajdują­
cych zastosowanie w przem yś le materiałów ogniotrwałych i ok reślan ych łącznym mianem magnezji ogn iotrwałyc h , n a l eżą:
120
Ceramika -
ogniotrwałe
• magnezja prażona, otrzymywana przez ka lcynację
i prażenie magnezytu (klinkiery magnezytowe), lub
wodorotlenku magnezu pozyskiwanego z wody morskiej lub solanek (klin kiery magnezjowe), przy czym
prażenie przebiega w temperaturze l 450- l 600°C,
a niekiedy nawet niemal w 2000°C;
• magnezj a topion a, otrzymywana przez topienie magnezji prażonej lub kau stycznej w piecach elektrycznych
w temperaturze około 3000°C.
Konkurencja pomiędzy licznymi dostawcami magnezji
prażonej i topionej sprawia, że ich jakość ulega systematycznej poprawie. a rynku między narodO\·vy m funkcjonują różne określenia poszczególnych klas magnezji ,
np. gatunek pierwszy i drugi, magnezja wyso kiej i ni skiej
jakości , itp . Ich znaczenie jest zmienne, także w czasie,
p ozwa lając tylko pobieżnie określić , czy magnezj a taka
zawiera np. około 92% czy powyżej 96% MgO. aJczę­
ściej za wysokogatunkowy klinkier magnezj owy (czy
magnezytowy), przydatny m.in. w najwyższej jakości
wyrobac h magnezj owo-grafi towych, uważa się obecn ie
klinkier zawierający min . 96,5-97,0% MgO, o gęstości
objętościowej min. 3,40 g/cm 3, stosunku molowym CaO:Si02 (C:S) min. 3: I, zawartości Si0 2 maks. 0,6 % oraz
Mater iały Ogniotrwałe
nr 4199
zm-vartośc i 8 20 3 maks. 0,015%. Niekiedy są także stosowane bardziej precyzyjne klasyfikacje. Przykładem jest
p o dział przedstawiony przez Clarke ' a [2 ], wydzielający
klasy klinkierów w zależności od zawartości MgO , stosunku molowego CaO:Si0 2 (C:S), gęstości objętościo­
wej. a c zę ś ciowo i innych parametrów jak wielkość
krys ztałó w pery klazu czy zawartość Fe 20 3 (tab. 1) .
Tab. 1. Klasy magnezji
wan ych klasyfikacji
Kl asa
Z a\1·a rroś ć
MgO. %
LC AI
Al
BI
82
Cl
FE
>9 7
>9 7
>96
>95
>90
>85
prażonej według
Stosu nek
molowy
CaO:S i0 2
>4 :1
> 3: I
>2:1
< 2: 1
<2 :1
> 2: I
jednej ze stoso-
Gęs t ość
obj ęt oś ci o -
Inne
wa , g/c m'
>3 ,43
>3,40
>3, 3 3
>3,25
>3, 10
>3,20
kryszta ly > I I Oµm
Warunki stawiane klinkierom określanym jako klinkiery
wysokiej j a kości w przedstawi onej wyżej klasyfikacji
spełniają gatunki z k las LCA I i A 1 oraz niektóre z klasy
8 I. S ą to głównie klin kiery magnezj owe, a w ięc otrzymywane z wody morski ej lub sol anek. W ostatnich latach
w klasach tych pojaw i ły się także gatunki produkowane
z magnezytów (np. austra lij ski QMAG). Z kolei niektóre
gatunki klinkierów magnezj owych s ą zaliczane do klas
82 i C 1, najczęściej ze w zgl ędu na j edn ą ty lko cechę , np.
niską gęstość objętości o wą (tab. 2). Właśnie klinkiery
z tych dwóch klas , tj. 82 i CI , pod względem udziału
mają naj w iększe znaczenie na rynku magnezji prażonej.
Specyficzna jest klasa FE, do której należą magnezje
o wysokiej zawa1io ś ci żelaza z A ustrii i S łowacji , które
- co wa1io podkreślić - zapoczątkowały uży tkowanie
magnezji w przem yś le materiałów ogniotrwałych [2].
Zrozumiałe
jest, że j edn y m z kluczowych parametrów
magnezji ogniotrwałych jest jak najwy ższa zawa1iość
MgO , gdyż wtedy produkt ten jest jak najbardziej zbliżo-
zaw. Fe 20 3>4 ,0 %
Ż ródlo [2 ]
Tab. 2. Charakterystyka jakościowa wybranych gatunków magnezji
wym
prażonej
Zawartość .
Producent
Premier Pe 1i cłasc Ltd. (Irlandia)
Premier Pericł ase Ltd. (Irlandia)
Sarda1nm:: SpA ( 'v\/ ł oc hy)
Sarda111a2 SpA (W ł oc h y)
Ned111ag lndusuies BV (Holandia)
Ma2na1ecl1 s.ro. (S łowac:j a)
Dead Sea Pe1icł ase Ltd. (Izrael)
Ma2nesi1a S. A. (Brazylia)
Ma11in Matiena Inc. (USA)
Harbison-Walker Refracto1ies Co. (USA)
Queensland Ma2nesia Pty. Ltd. (Australi a)
Ma2nesit AS (Turcja)
Magnesita SA (Brazyli a)
Queensland Ma2nesia Pty. Ltd. (Austral ia)
Li aonin2 (Chiny)
:v!a2nesi1 AS (Tu rcja)
'. la2nesita SA (Brazylia)
l'vla2nesita SA (Brazyli a)
Ma11in Ma1iena Inc. (USA)
Liaoning (Chiny)
Magnesita SA (Brazylia)
Liaonin2 (Chiny)
Liaonin2 (Chiny)
Ko111a2 AS Kos ice (S łowac j a)
SMZ AS Jelsava (Słowacja)
Tateho Dead Sea i\lbgnesia Co. (Izrael)
Tateho Dead Sea Magnesia Co. (Izrael)
Bay111a2 (Kanada)
Queensland Ma2nesia Ptv. Ltd. (Australia)
Queensland Magnesia Pty. Ltd. (Australi a)
Liaonin2 (Chiny)
Li aonin2 (Chi ny)
Typ: m - z magne zytu . s - z so lank1.
Ż ró d Io : (2 -5]
Gatunek
Klasa
Typ
MgO
w
Premier LC99
Al
98.6
LCAI
w
Premier LCZ
97.0
w
97,6
S i ntenn ąg One- IOO
LCA I
Al
w
Co2ema BH D-45
97.3
Al
Ned111a2 HD
s
98.5
Hamag DBP
Al
111
99.5
CF
Al
s
99.4
98,0
Al
111
M-40
Al
98.3
Pe ri cłase 98%3LS
s
Al
97.8
H-W 97A
s
LCAI
111
97.0
QMAG Super
MAS 96AS
Bł
111
96.0
M-30B
BI
111
98.4
QM AG Standard
B ł
m
96.7
BI
111
98,0
9830
B2
111
MAS 95 SA
95.5
97,7
111
M-30
B2
M-20
B2
111
95.2
B2
98.2
Pe ricł ase 98% I LS
s
9730
B2
111
97.3
94,9
M-1 0
Cl
111
111
9530
Cl
93.4
90 15
Cl
111
92.1
9 1-92
Flot111a2 Extra
FE
111
TS-2
FE
111
89-90
top.
TD-X
99.4
s
TD-Z
top.
s
99.3
top.
m
97. 2
fusecl M20
top.
QMAGEFH I
111
97.6
top.
QM AGEFH2
111
96.0
111
97,0
top.
Grade B
top.
97/2: 1
111
97.5
w - z wod y morsk1e.1. Kl asy : LCA I. A 1.
Ceramika -
Ca O
Si0 2
i topi onej
dostępn ych
%
Fe20 J
nr 4199
ś wiato ­
W i elkość
AłiO.i
Stosunek
BiOJ CaO:S i0 2
0,0 10
0.25
0.20
0.07
3.2
0.25
0.20
0.07
0.0 15
8.4
ł ,8 5
0,05
O.IO 0,035
0.35
5.3
O. IO
0. 15
0.058
ł ,9 0
4,2
0.45
0,69
0. 13
0.48
0.06
0.0 10
5.3
0.12
0.1 5
0.04
0.02
3.8
0.50
0.02
0.04
0.03
O.OOO
25.0
2,90
0,08
0,007
3,6
0.80
0.50
1,00
0. 15
0.22
0.30
0.03
3.3
O.I O
O.I O 0.0 12
7.2
ł ,80
0.25
4.2
2,10
O.I O
O. JO 0,003
0.50
2,1
2.50
1.20
O.J O
0.30
0,007
0,77
0.26
0.38
0.06
3.0
2,30
O. IO
3.3
O. JO 0.003
0.70
4,0
1,00
0.25 0.6-0,8 0,2-0,4
1,5
0.4
O.I
3,0
2,0
1,2
0,007
0.63
0.52
0.70
0.08
0,42
1.1 9
1.98
0.3 1 0.007
0.4
0.60
0.24
0. 19
0.05
1.3
0.80
J.)
1,2
0.6-0.8 0.2-0.4
0.8
0,4 1
2,07
1,25
OJ6
0.007
0,3
2.52
1.52
0,84
I.OO
0.3
0.9 1
3.96
1.60
0.92
0.2
2.0
I.O
4.2
0.7
2.0
2.0
0.1 6
7.2
0.7
12.3
0,04
0.55
27,5
0.02
0.02 <0,00 1
0,55
0.03
0,05
0.03
<0,00 1
18,3
1.7
0.4
0.5
0.2
4,3
1,8
0.35
O. IO
0.05 <0.003
5.1
4.3
3.0
0.7
O.I
O.I
<0,003
b.cl.
1,3
I.O
b.d.
b.cl.
0.8
IJ2
0.54
0.-+2
O.I O
b.d.
2.4
B I . 8 2. C I. F E - 11·edlu g kl asyfikacji z tab. I.
0.80
2.1 0
Ma t er ia ły Ogn iotrw ałe
na rynku
Gęstość.
kryształów
g/cmJ
peryklazu,
µm
3.43-3.46
140
3.44
150
3,47
115
3,46
50-80
3.45
80
3,45
80-120
3.44
70-100
3,42
160
80-1 00
3.40
3.40
140-150
3.42
3,40
100
3,35
140
3.39
95-115
3.36-3,40
3.36
100
140
3,33
3.32
80
80-100
3.36
3.33
3.1 0
3,25
30-100
3.22
80-100
3.33-3.40
3.25-3.35
3,55
3.53
3.50
1800
3.54
1000
3.48
600-1000
3,45-3.51
>3.45
500-600
top. - topi o na
121
ny do czystego peryklazu (MgO, gęstość 3,56 g/cm\
przy jak najmniejszej zawartości innych faz w przestrzeniach między kryształami peryklazu. Fazy te pogarszają
jakość produktu, szczególnie w zakresie odporności na
korozję. W tym względzie wiele zależy od źródła surowca, z którego jest produkowana magnezja. Istotne są też
parametry techniczne jej produkcji, w tym proces kalcynaCJI 1 prazenia. ajwyższej jakości produkty - izraelski
CF i słowacki Hamag DBP - zawierają około 99,5%
MgO przy gęstości objętościowej 3,45 g/cm 3 (tab . 2). Są
one dobrymi przykładami na to, że produkty takie można
uzyskiwać zarówno z solanek, jak i magnezytów .
Innym, niezwykle ważnym parametrem jest stosunek
molo wy CaO:Si0 2 (oznaczany skrótem C:S ). Gdy stosunek ten nie przekracza 2, w klinkierze pojawiają się ni skotopli we fazy krzemianowe - monticellit CaMg[Si04]
o temperaturze inkongruentnego rozkładu 1498°C i merwinit Ca 3Mg[Si0.ih o temperaturze topnienia 1575°C.
Gdy natomiast stosu nek C:S przekracza 2, wymienione
fazy się nie tworzą, powstaje bowiem od razu wysokoogniotrwały krzemian dwuwapniowy Ca 2[Si0.i] o temperaturze top nienia 2 I30°C [6].
Magnezja prażona powinna zawierać jak najniższe kon centracje pierwiastków śladowych takich jak bor, który
zdecydowanie pogarsza właściwości ogniotrwałe wyrobów magnezjowych. Tworzy on bowiem niskotopliwe
fazy borku magnezu i borku wapnia, współwystępujące
z krzemianem dwuwapniowym pomiędzy kryształami
peryklazu i działające na niego jako silny topnik [7]. Co
w ięcej. w wyrobach magnezjowo-grafitowych obecność
boru obniża o dporność kryształów peryklazu na redukcję
ze strony grafitu [8]. Tak więc zawa1iość 8 20 3 w klinkierach magnezjowych i magnezytowych nie powinna przekraczać O.O 15%, a najlepiej powinna być mniejsza od
0,005 %. Generalnie lepiej pod tym względem prezentują
s i ę klinkiery magnezytowe [9].
W ostatnich latach utrzymuje się trend do otrzymywania
klinkierów o coraz większej wielkości kryształów peryklazu . Im większe kryształy peryklazu, tym możliwości
penetracji materiału ogniotrwałego wyprodukowanego
z takiego klinkieru magnezjowego przez silnie reaktywn y
żuże l z pieca (konwertor, piec elektryczny) są mniejsze .
Wzrasta zatem odporność tych materiałów na korozję
ż użl ową. Jednocześnie jednak, im większe kryształy peryklazu , tym mniejsza jest odporność materiału na
" strząsy cieplne [ 1O]. Obecnie uważa się, że produkt
z kryształa mi o wielkości min. 120 µm jest typowy dla
klinki erów najwyższej jakości , podczas gdy produkt
z krys ztafami min. 80 µm stał się standardem dla typowyc h wyso kiej jakości klinkierów, a z kryształami min.
60 ~Lm dla klasy średniej. Górną granicę wielkości
kryszta lów peryklazu w magnezji prażonej stanowi
obec ni e 150-160 µm. Trzeba zaznaczyć , że wielkość
122
Ceramika -
kry ształów rzędu 120 ,urn i powyżej może być osiąg ni ęta
tylko przy odpowiednich proporcjach maksy maln ych zawartości zanieczyszcze11 (CaO, Si0 2), których obecność
powinna być zarazem ograniczona wyłącznie do małych
przestrzeni m iędzyziarnowych pomiędzy kiyształam i peryklazu, przy jak największej powierzchni kontaktu mię­
dzy tymi ostatnimi. Stąd dla klinkierów z kiyształami peryklazu min. 110-120 ,urn jest wymagany stosunek CaO:Si02 min . 4: I, przy minimalnej gęstości o bjętościowej
3,43 g/cm 3 . Interesujące, że niektórzy producenci celowo
dostarczają magnezję z kiyształami w przedziale 80120 µm . Ich zdaniem, produkt naj wyższej czystości , bo zawierający niemal 99,5% MgO, lepiej spełnia swoje funkcje w
wyrobach magnezjowych, gdy wielkość kiyształów peryklazu
nie przekracza J 20 µm. Przy tej czystości produktu możliwość
penetracji żużla jest maksymalnie ograniczona. Kiyształy
peryklazu są bowiem poprzerastane ze sobą, przy niemal
całkowitym braku faz niskotopliwych międ zy nimi. Ponadto
odporność materiału na wstrząsy cieplne jest większa aniżeli
dla magnezji z większymi k1yształami. Przykładem jest izraelska firma Dead Sea Pericl ase, której unikatowy produkt CF
jest znacznie droższy w porównaniu z innymi magnezjami
prażonymi tej klasy [8].
Zwiększona odporność dużych kryształów peryklazu na
korozję żużlową sprawia, że rosnące zainteresowanie
przemysłu budzi magnezja topiona. Skład chemiczny
różn y ch jej gatunków jest zbliżony do składu chemicznego magnezji prażonych użytych do produkcji. Ze wzglę­
du na wysoką temperaturę topnienia peryklazu zazwyczaj
nie udaje się uzys kać ciekłego stopu, lecz sil nie nadtopione spieki. Tym niemniej , gęstość objętościowa tego
typu magnezji przekracza 3,45 g/cm', a niekied y nawet
3,50 g/cm\ natomiast wielkość kryształów wynosi minimum 600 µm , nierzadko przekraczaj ąc nawet 1500 µm
(tab. 2). Do ujemnych stron magnezji topionej należy
mniejsza odporność na wstrząsy cieplne, gdyż - jak już
wcześniej stwierdzono - maleje ona wraz ze wzrostem
wielkości kryształów. Dlatego też, pomijając względy
kosztowe, rzadko stosuje się magnezję topioną jako jedyny magnezjow y komponent wyrobów [5].
2. Światowi dostawcy magnezji prażonej i topionej
Łączna światowa produkcja magnezji wszystkich rodzaJOW (kaustyczna, prażona , topiona) kształtuje się
w ostatnich latach na poziomie około 8,0 mln tir. przy
czym około 6,6 mln t magnezji jest produko wane z magnezytów (82%), około 0,7 mln t z solanek (9%), a dalsze 0,7 mln t z wody morskiej (9%) . Nieco ponad 10%,
tj. niespełna l mln tir. stanowi magnezja kaustyczna,
a niemal 7 mln t/r. magnezja prażona . Wielkość i udział
magnezji topionej wciąż wzrasta, osiągając ostatnio poziom 400 tys. t/r. , tj . 5% łącznej podaży magnezj i [ 11].
Materiały Ogniotrw ałe
nr 4199
Łączna w i elkość
produkcji górniczej magnezytu na świe­
cie jest trudna do ustalenia, głównie ze względu na bardzo niepewn y poziom tej produkcji w wypadku Chin,
a także KRL-D i Rosji . Biorąc pod uwagę szacunkową
wielkość produkcji w tych krajach ocenia się, że łączna
podaż wynosiła vv ostatnich latach około 17-18 mln tir.
wyraźnie wzrastając w stosunku do lat 1993-94, gdy
od notowano widoczne jej ograniczenie do 15-1 6 mln tir.
ajważniejszymi producentami magnezytu są w kolejnośc i: Chin y, Rosja, Turcja, KRL-D, Brazylia, Słowacja
i Austria. Niebagatelne i! ości magnezytu są wydobywane
także w Grecji , Hiszpanii , Indiach i - ostatnio - w Australii. W wypadku produkowanej z koncentratu magnezytu magnezji prażonej znaczenie poszczególnych dostawców ni eco s i ę zmieni a: nadal dominują Chiny i Rosja, a wiele krajów wykazuje produkcję rzędu 300 tys.
tir. Są to : Brazyl ia, Turcja, Słowacja , Austria i KRL-D
(tab. 3). Produkcję powyżej I OO tys. tir. notują także:
Grecja, Indie, Australia i Hiszpania.
Udz iał magnezji prażonej otrzymywanej z wody morskiej
i solanek od kilkunastu lat sięga 114 łącznej wielkości
dostaw tego surowca, jednakże przypada na nie zdecy-
dawana większość magnezji najwyższej jakości klas
LCAI i Al. Jej produkcja jest tradycyjnie skoncentrowana w Europie (około 500 tys. tir.) , USA (ponad
400 tys. ti r. ) oraz Japonii i Korei Płd . (do 400 tys. tir.) .
Produkcja magnezji topionej jeszcze w latach 80. miała
niewielkie znaczenie, a jej stosowanie ze względu na
wysoką cenę, było ogran iczone do najbardziej specjalizowanych zastosowai1. Początek lat 90. to nowa era dla
sektora magnezji topionej. Pojawiło się wielu nowych
producentów, a i stniejące zakłady zostały rozbudowane .
Szersze stosowanie magnezji topionej stało się możliwe
dzięki konkurencyjnym , stosunkowo niskim jej cenom.
Szczególnie odnosi się to do dostawców chióskich.
Łączna wielkość produkcji magnezji top ionej dla przemysłu materiałów ogniotrwałych wzrosła z 50-60 tys. tir.
w połowie lat 80. do ponad 300 tys. tir. w ostatnich latach (tab . 4). Wzrost ten wynika przy tym nie tylko
z rosnących lawinowo dostaw chióskich, lecz także uruchamiania i rozbudowy zakładów w in nych krajach (Australia, Kanada, Izrael). W św i et l e planów wielu firm
zjawisko to będzie prawdopodobn ie kontynuowane
w kilku następnych latach.
Tab. 3. Światowi producenci magnezji prażonej
Kraj
Surowiec
Fi rma
Haicheng Huayu Group , Haic heng Houying Magnesia Group, Haicheng Xiyang
Refractory Materials Group , Haicheng Huayin Group. Haicheng Pailou Magnesi te Co„ Yinkgou Qinghua Magnesite Corp„ Yingkou Huachen Group, Dashiqiao Guantun Mmmesite i in.
Zawad Magniezitowych Ognieuporow Satka
Rosja
SMZ AS Jel sava, Slo vmag AS Lubenik, Komag AS Kosice, Magnatech s.r.o.
SI owacja
Hacava
North Korean MaQ:nesia Cl inker E&I Co.
KRL-D
Brazylia
Magnesita S.A.
Yeitsch Radex AG
Austria
Magnesie AS , Kumas-Kutahya Manyezit AS , Konya Krom Manyezit
Turcj a
Dal mi a Magnesite Corp „ Bum Standard Co „ Tamilnadu Magnesite Ltd „ MaIndi e
gnesite & Minerals Ltd „ Khaitan Hostombe Spinels Ltd „ Al mora Magnesite
Ltd„ Birla Periclase Ltd .
Grecian Ma.gnesite SA, Yioma,gn S.A.
Grecja
Queensland Magnesia Pty Ltd.
Australi a
Magnesitas Navarras S.A.
Hi szpania
Iran
Irani an Refractories Producti on Co.
.l u!!osła\1· i a
MaQ:nohrom
Ube Chemical lndustries Co . Ltd „ Asahi Glass Co . Ltd.
Japonia
Sardama,g SpA, Nuova Sardamag Sri
Włochy
Premier Peri cłase Ltd.
Irlandia
Wielka Brytania Bri tmaQ: Ltd.
Sam Hwa Chemical Co.
Korea Płd.
Martin Marietta MaQ:nesium Speciałties Inc „ H arbison - Wałker Refractories Co .
LSA
Holandia
Nedmag lndustries BY
Izrael
Dead Sea Pericłase Ltd.
Meksyk
Quimica del Rey SA de CV
[ Zródło3 .8. 12. 13. 14]
Chin y
Ceramika -
Mat er ia ły Ogniotrwałe
nr 4199
magnezyt
produkcyjna, tys. tir.
>3000
Zdolno ść
maQ:nezyt
magnezyt
2300
540
magnezyt
magnezyt
maQ:nezyt
magnezyt
magnezyt, woda
morska
500
395
390
370
290
magnezyt
magnezyt
magnezyt
magnezyt
magnezyt
woda morska
woda morska
woda morska
woda morska
woda morska
so lanka
solanka
so lanka
solanka
230
100
70
30
20
350
130
90
80
55
395
130
90
85
123
Tab. 4. Światowi producenci magnezji topionej dla przemysłu materiałów ogniotrwałych
Kraj
Chin y
Rosja
Australia
Kanad a
Brazylia
Japonia
Korea Płd.
Izrael
Meksyk
Firma
Haicheng Pai lou Magnesite Co„ Haicheng Huayu Group , Yinkgou Rui Gui
Refractories Co. Haicheng Hou ying Magnesia Group, Haic heng Xi yang Refract ory Materials Co„ Liaoning Kuandi an Fu sed Magnesia Works, Li aoning
Xiuyan Magnesite Mine
Zawod Magniezitowych Qgnieuporow Sarka
Queensland Magnesia Pty Ltd.
Baymag. Exolon-Esk Co.
El fusa Gera! de Electrofusao Ltda. Refratec Producros El ectrofu ndidos
Tateho Chemical lndustries Co. Ltd.
Sam Hwa Ełectrominerals Co. Ltd.
Tateho Dead Sea Fused Magnesia Co.
Magnelec SA de CY
Su rowiec
magnezyt
magnezyt
magnezyt
magnezyt
magnezyt
woda morska
woda morska
so lanka
so lanka
Zdolność
prod„ tys . t/r.
>250
80
30
26
5
13
7
13
s
Źró d ło [3. 5]
3. Dotychczasowe i perspektywiczne kierunki importu
magnezji ogniotrwałych do Polski
Początki
użytkowania
klinkierów
magnezytowych
w Polsce datuje się na lata 30. Początkowo dla celów
produkcji wyrobów magnezytowych sprowadzano klin kiery słowackie i austriackie. Wobec powszechnego
rozwoju użytkowania wyrobów magnezytowych, a póź­
niej także magnezytowo-chromitowych i magnezytowo-dolom itowych . datującego się od drugiej połowy lat 50 „
systematycznie wzrastała wielkość impo1tu klinkierów
magnezytowych oraz wzrastała Iiczba ich dostawców na
rynek pol ski (np. KRL-O, Brazylia). W latach 70. w pol skim p rzemyśle materiałów ogniotrwałych rozpoczęto
użytkowanie klinkierów magnezjowych, pochodzących
wtedy głównie z Wielkiej Brytanii i Japonii. Łączna
w ielkość
importu osiągnęła rekordową wielkość
317 tys . t w 1980 r. (rys. 1).
Z decydowaną większość
sprowadzanych do Polski manadal klinkiery magnezytowe. Łączna
w ielkość ich impo1tu w latach 70 . przekraczała 300 tys .
tir. a w latach 80. kształtowała się na poziomie 190-230 tys . t/r. Od roku 1989 nastąpił systematyczny spadek
tego importu do zaledwie 52 tys. t w 1992 r. Lata 1993- 1995
gnezji
stanowią
przyniosły stopniowe odbudowanie się krajowego popytu
na ten surowiec, który w ostatnich czterech latach
kształtował się na poziomie 75 -90 tys . t/r. (tab. 5). Głów ­
nymi ich dostawcami są obecnie Brazylia, Słowacja
i Chiny, przy czym import klinkierów brazylijskich
i chii'lskich jest prowadzony przez pośredników zachodnioeuropejskich (tab. 5).
Brazylijska firma Magnesita SA jest tradycyjnym dostawcą klinkierów magnezytowych do Polski. Na początku lat
80 . łączna wielkość impo1tu klinkierów brazylijskich przekraczała niekiedy 60 tys. t/r. natomiast w ostatnich latach
ustabilizowała się na poziomie 25 --30 tys. t/r. Sprowadzane są głównie średniej jakości gatunki M- 10 i M-20,
w mniejszej ilości najlepszy gatunek M-30 i jego odmiana
M-308. Dostawy klinkierów chi!lskich do Polski pojawiły
się praktycznie dopiero w 1992 r„ ·wypierając impo1towane do tej pory klinkie1y z KRL-O i w dużej mierze także
słowackie. W 1994 r. osiągnęły one swoje maksimum
- 38 tys. t, w dalszych latach jednak wskutek wprowadzenia licencji ekspo1towyc h w Chinach i związanego z tym
wzrostu cen klinkierów chii'lskich , uległy widocznemu
ograniczeniu do 20 tys . t/r. Przedmiotem dostaw są zarówno niższej jakości gatunki 90/ 1O i 90/ J 5, jak i wyższej
jakości gatunek 95/30 (tab. 5) . Trzecim istotnym dostaw-
ys. t
320
300
280
260
240
220
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
o
1980
Słowacj a
c::::J Chiny
c::::J Irlandia
124
1982
1984
1986
1988
1990
~Bra zylia
llllllllllillllAustria
1992
1994
1996
c::::JKRLD
c::::J Wielka Brytania
b ""b' I Inne klinkiery magnezytowe
iliiE1m Inne klinkiery magnez1owe
Ceramika -
Materiały Ogniotrwałe
Rys . I. Kierunki importu magnezji ogniodo Polski w latach 1980- J998
trwałej
nr 4199
cą
klinkierów magnezytowych do Polski pozostaje
Sło w a cja . W latach 80 . zakupy od jednego dużego producenta - SMZ - kształtowały się na poziomie 60-70 tys.
tir. jednakże lata 1989-1993 przyniosły głęboką redukcję
dostaw do niespełna 4 tys. tir. , co wynikało zarówno
z d o ść niskiej jakości oferowanych produktów w stosunku do innych dostawców przy wciąż redukowanym poziomie kraj owego zapotrzebowania, jak i przekształce11
własnościowych zachodzących w dotychczasowej wie lozakład o wej firm ie SMZ. Ostatnie lata przy niosły odbudowanie importu klinkierów słowackich do niemal
30 tys . tir.. co z kolei było wynikiem ustabilizowania
sytu acji własn oś ci o wej tej branży (obecnie jest to kilka
samodzielnych firm) , atrakcyjnych cen względem kl inkierów chi11skich, oraz widocznej poprawy jakości części
ofero wanych produktów (np. gatunki Flotmag czy Hamag). Znaczeni e innych dostawców klinkierów magnezytowych jest w chwili obecnej na rynku polskim znikome . W yjątkiem jest impo1t wysokiej jakości klinkieru
australij skiego QMAG firmy Queensland Magnesia Pty,
który wy stąpił w latach 1992-93 , i ponownie od 1997 r.
(tab. 5).
W przeszłośc i struktura impo1tu tej grupy surowców
znacznie odb i egała od obecnej. Jednym z główn ych dostawców, a przez dł u gi okres największym , była bowiem
KRl-D, s kąd w latach 70. i 80. importowano do Polski
c zę s to ponad I OO tys. tir. klinkierów. Zmienna, niekiedy
bardzo ni ska jako ść surowca, kłopoty z jego produkcją,
a także pojawienie się na rynku polskim taniego surowca
chi11skiego, sp o wodowały zanik dostaw klinkieru z KRLD począwszy od 1992 r. Z kolei inny tradycyjny dostawca klinkieru magnezytowego na rynek polski , austriacki
Veitsch -Radex AG obecnie zaopatruje kraj owy przem y sł
wyłącznie w koklinkiery Mg-Cr i częściowo Mg-Al ,
w ilości 3-6 tys. tir .
Wielkość
importu klinkierów magnezjowych już na polat 80. generalnie przekraczała 20 tys. tir. Poziom
ten utrzy m y wał się przez całą dekadę lat 80 . W 1991 r.
uległ on jednak kilkukrotnej redukcji do wielko ś ci poniżej 5 tys. tir. Dopiero ostatnie trzy lata przy niosły niewielką poprawę w tym zakresie (tab. 6). Szczególn ie
w 1998 r. zaznaczył się wpływ rosnących dostaw kl inkierów magnezjowych topionych, co spowodowało ponowne ograniczen ie użytkowania klinkierów magnezjowych
prażon ych w tym roku (tab . 6).
Struktura dostawców tego typu magnezji ulega zmianom,
choć w ostatnim dziesięcioleciu główny m dostawcą pozostaje irlandzka firma Premier Periclase Ltd. Impo1t magnezji irlandzkiej (prowadzony od 1981 r.), po osiągnięciu
pod koniec lat 80. I O tys. tir. , ul egł poważnemu ograniczeniu, kształtując się w latach następnych w granicach 3,27,4 tys. tir. Sprowadzany jest główn i e gatunek LC99, który
cechuje się wysokim i parametrami jakościowymi przy
konkurencyjnej cenie w stosunku do innych dostawców
tego typu magnezji . Innym. tradycyjnym dostawcą tego
surowca do Polski jest od 1984 r. włoska firma Sardamag.
Poziom importu magnezji włoskiej w latach 80 . sięgał
maksymalnie 2,5 tys.tir. Obecnie - po kilku latach nieobecności na polskim 1ynku - produkt ten pojaw ił się ponownie od 1997 r. Nowym dostawcą niezwykle wysokiej
czystości magnezji pra żo nej pozyskiwanej z solanki stała
się od 1997 r. izraelska firma Dead Sea Periclase. Nieregularnie, w niewielkich ilościach jest także sprowadzany
klinkier z holenderskiej firmy Nedmag.
czątku
Tab. 5. Struktura importu klinkierów magnezytowych do Polski w latach 1997-1998
Kierunek importu
Import l ąc z ny
Brazyli a
Slo,,·acj a
Wie l koś ć
1997
81.8
32.4
28 ,8
Chi ny
Australia
importu. tvs. t
1998
73 .6
24,7
27,4
19 ,3
19,5
2,0
1.3
Dosta wcy/gatun ki
Masmesita SA I M- 1O, M-20, M-30
SMZ Jelsava I TS- 1. TS-2 , GMI , GM!!.
Komag Kosice I Fl otmag, Mag natech I Hamag
orowinc ia Li ao nin g I 95130 , 90115 , 901 IO
Qu eensland Magnesia Pty I QMAG
P ośredn ik
Au stria
Niemcy. Wiochy
-
Ź ródl o [ 15. 16]
Tab. 6. Struktura importu klinkierów magnezjowych do Polski w latach 1997- 1998
Kieru nek importu
Import ł ączn y
Irlandi a
\\ loch,·
Izrael
Holandi a
Wielk oś ć
1997
9,7
7, 1
1,3
1,2
0,1
imoortu. tys . t
1998
5,2
3,2
0,7
1,0
0,3
Dostawcy/gatunki
Premier Periclase I LC99 ( gł ów ni e) .
LCZ, SKLS
S a rd a m ąg I Cogema BHD-45
Dead Sea Peri clase I CF
Nedmag I 99 HD
P oś red nik
czę ś ci owo
Holandia
i Au stri a
Niemcy, Austria
-
Ź ródl o [ 15 . 16]
Ceramika - Materialy
Ogniotrwałe
nr 4199
125
Tab. 7. Struktura importu magnezji topionej do Polski w latach 1997-1998
Kierunek importu
Import łączn y
Chiny
Izrael
Australia
Wie l kość
1997
2,0
1,7
0,3
<0, 1
importu. tys. t
1998
5,8
4,4
1,2
0.2
Dostawcy/gatunk i
prowi ncja Li ao nin _g I 97/2: 1
Tadeho Dead Sea I TD -Z
Queensland MaQ:nesia Pty I EFH 2
Poś rednik
Niemcy
Aus tri a
-
Wł ochy,
Ż ród l o [ 15. 16]
Wa1to nadmienić, że pierwszym masowym dostawcą klinkierów magnezjowy ch na rynek polski była Japonia na
przełomie lat 70. i 80. Na początku lat 80. dostawcy japoń­
scy zostali jednak wyparci przez europejskich, głównie
przez wspomnianąjuż finnę Premier Periclase. Z kolei poważny impo1t klinkierów magnezjowych do Polski z brytyjskich zakładów w Hartlepool (w latach 80. na poziomie
ponad 1O tys . tir.), w ostatnim dziesięcioleciu stopniowo
zmienił się w import koklinkierów Mg-Al i Mg-Cr.
Coraz w iększe rozpovvszechnienie stosowania magnezji
topionej do produkcji wyrobów ogniotrwałych znajduje
swój wyraz w rosnącym użytkowaniu tego surowca
w polskim przemyśle materiałów ogniotrwałych , a tym
samym w ro s nący m jego imporcie. W l 998 r. wyniósł on
j u ż 5,8 tys . t, przy czym pochodził głównie z Chin, co
wynika z niezłej jego jakości przy bardzo konkurencyjnej
cenie. Od l 99 7 r. pojawiły się też pierwsze dostawy topionych magnezji z Izraela i Australii. Cechują się one
wy soką czysto ścią i ceną znacznie wyższą niż w wypadku magnezji chi11skiej (tab . 7) .
Poziom kraj owego popytu na klinkiery magnezytowe
i magnezj owe będzie w przyszłości zależeć nie tylko od
kraj owego zapotrzebowania na różnego rodzaju v1yroby
magnezytowe, lecz także od możliwości utrzymania znaczącego ekspo1tu tych wyrobów. Przy założeniu ustabilizowania obecnego poziomu tego eksportu, popyt na klinkie1y magnezytowe prażone może ulec tylko niewielkiemu
ograniczeniu z obecnego poziomu 80-85 tys. tir. Wiązać
si ę to będzie z rozwojem stosowania wyższej jakości klinkierów magnezjowych prażon ych oraz klinkierów topionych do rosn ącej wielkości produkcji wyrobów wyższej
klasy (np . magnezjowa-grafitowych) przy ograniczaniu
podaży tradycyjnych wyrobów magnezytowych i magnezytowa-chromitowych. Struktura geograficzna importu
klinkierów magnezytowych prażonych może ulec pewnym
modyfikacjom wobec prawdopodobnego rozwoju stosowania gatunków wysokiej i bardzo wysokiej jakości ( sło­
wacki Hamag, brazylijski M30, australijski QMAG)
i stopniowego ograniczania stosowania najniższych gatunków (chi11skie 90/ 10, 9011 5, brazylijski MIO, niektóre
słowackie). M ożliwe jest też pojawienie się ograniczonego
importu klinkierów tureckich.
Poziom kraj owego użytkowania klinkierów magnezjowych prażon ych w znacznym stopniu będzie zależeć od
126
Ceramika -
poziomu cen klinkierów magnezjo wych topion ych. Tj_
skie ceny tych ostatni ch przyczy ni ą s ię zapewne do dalszego rozwoju ich użytkowania . To może sp owo dować,
że popyt na klinkiery magnezjowe prażo ne będ z ie odpowiednio pomniejszony (sytuacja taka wystąpiła już
w 1998 r. ). Co do dostawców klinkierów magnezjo wych
prażon ych , to trudno si ę spodziewać pojawienia nowych
źródeł importu, zmianie natomiast może ulec znaczenie
poszczególnych dostawców. Wzrosn ąć może bowiem np .
rola producenta izrael skiego, d o sta rczającego produ kt
naj wyższej świato wej klasy, czy też holenderskiego .
Sporadycznie może p ojawić się import niewielkich i loś ci
tego klinkieru z USA. Reg ułą będzie dalsze p o d wyżs za­
nie jakości tych klinkierów i wprowadzanie gatunków
specjalnych , np . ze spoiwem z cyrkonianu wapni a. Impott klinkierów magnezj owych topionych będzie zapewne nadal zdominowany przez producentów chit'lskich,
a surowiec z innych źró deł, zwłaszcza izraelski, będzie
użytkowan y w wyrobach naj wyższej klasy.
L I T ERATURA
[I) Galos K.: Surowce krajo\\ego przemysł u materialów ogniotrwałych
w świet l e prze mi an gospodarczych. Praca doktorska. Wydzial Geologii.
Geofi zyki i Ochrony Środowiska. AGH. Kra ków 1999
[2) Cla rk e G.: Magnes ia - hard times in soft markets. IM Refr. Survey 3rd
Ed .. Londo n 1993
[l) Raw Ma teri als for the Refractories lnd ustry. 4th Ed ition . IMIL. London
1998
[4) Kendall T. : Dead Burned Magnes ite - tingers crossed for '96. flld. Mill.
2/96. 1996
[5] O' Driscoll M.: Fused magnesia - a blender's choice. flld. Mill. 1196.
1996
[6) Nadachowski F.. Zarys technologii mat eriałów ogniotrn-alych. Śląskie
Wydawnictwa Techniczne. Katowice 1995
[7] Rob in J.M.: Thennomechanical behaviour of magnes ia-carbon refractories. Brir. Ce ram. Tralls. 97 , No. I. 1998
[8) Kendall T. : Refractory magnesia - ho t topics reviewed . Ind. Mill. 9196,
1996
[9) Simandl G.J. , Sima ndl J .. Hancoc k K.D., Duncan L.R. : Magnesi te deposits of Brit ish Col umb ia - development potentia!. flld. Mill. 4/96, 1996
[ I O) Agrawal K.C.. Dhariwal D.R .. Mitra S. K.: Seawater magnesia: a versatile
materi a! fo r Ind ian refractory industry. Proc. of the I 3th Industrial Minera ls International Co ngress. Kuala Lumpur, Malaysia 1998
[ 11] Bi lans Gospodarki Surowcami Mineraln ymi Polsk i i Świata 1993 -1997.
Zaklad Polityki Surowcowej i Energetycznej IGSMi E PAN, Kraków I 999
[ 12) Ind ustrial Minerals Directory. 3rd edition. edited by Griftiths J. !MIL.
London 1995
[ 13) Wen Lu: Chinese Industrial Minerals. !MIL, London 1998
[ 14) Wen Lu: Chinese Minerals Directo ry. !MIL. London 1998
[ 15) Dane statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego
[ 16) In formacje od krajowych użytkowni ków surowców
Materia ły Ogn iotrwałe
•
nr 4199
Dr inż. LUC YNA MANDECKA- KAMIEŃ
prof. dr hab . inż . ANDRZEJ KIELSKI
mgr in ż . H. POMADOWSKI
Katedra Ceramiki Ogólnej
W ydziału Inży nierii Materiałowej i Ceramiki
Akademii Górniczo- Hutniczej w Krakowie
Badanie
W
składu
ziarnowego materiałów ceramicznych
za pomocą analizatora IPS
prze111y ś le
ceramicznym istotne znaczenie ma sprawa
ziarn . Znaczenie składu ziarnowego wynika
zarówno z jego wpływu na kształtowanie się tekstury
i przebieg wys okotemperaturowych reakcji w czasie
obróbki cieplnej , jak również znacznych kosztów procesu przemiału.
Znane s ą metody pomiaru wielkości
ziarn poniżej
IOO µm [I]. 1 a leżą do nich m. in. ana Iizatory laserowe,
pracujące na zasadzie rozpraszania wiązki promieniowania oraz analizatory rentgenowskie mierzące intensywn oś ć promieni owania przechodzącego
przez badaną
wielko ś ci
rozpraszany przez opadające ziarna w strefie pomiaru.
Zasada działania analizatora IPS (rys . I) polega na pomiarze zmian strumienia podczerwonego 2, wytwarzanego przez diodę 1, który jest rozpraszany przez przemiesz-
zaw 1 es 1nę .
Przed taw iony w niniejszej pracy analizator IPS firmy
KµK służy do automatycznego pomiaru cząstek w zakres ie od 2 µm do 2 111111 . Analizator ten działa na zasadzie pomi aru zmian strumienia promieniowania podczerwo nego. który jest rozpraszany przez poruszające się
w strefie pomiaru ziarna . Istnieją różne wersje tego urzą­
dzenia w zależności od potrzeb użytkownika.
'v\I Katedrze Cera111iki Ogólnej na Wydziale Inżynierii
M a teriało wej i Ceramiki Akade111ii Górniczo-Hutniczej
w KrakO\\ ie wykonano bardzo wiele pomiarów składu
ziarn owego ró żnych drobnoziarnistych materiałów za
p o m o c ą analizatora ziaren w podczerwieni IPS konstrukcj i firmy KµK. Pomiary wykonywano w okresie od roku
1995 do chwili obecnej za pomocą przyrządu z mechaniczny111 dozownikiem, ponieważ nie dysponowano
opracowan ym w międzyczasie dozownikie111 u l tradźwię­
kowym. Badania dotyczyły różnych 111ateriałów cera111icznych takich, jak: różne gatunki ce111entu portlandzki ego, pi aski kwarcowe, mikrokruszywa ogniotrwałe ,
ró żne rodzaje tlenku glinowego, masy cera111iczne itd.
Badan o też materiały organiczne takie, jak np . różne
rodzaje skrobi spożywczej.
Sys tem IPS (Infrared Particie Sizer) [2] wykorzystuje
m eto d ę pomiaru w świetle przechodzącym , polegającą na
tym, że strumie11 pro111ieniowania podczerwonego jest
Ceramika -
Rys. I. Schemat
układu
pomiarowego analizatora IPS
)
/
Rys. 2. Ogólny schemat analizatora IPS
Materiały Ognio trwałe
nr 4199
127
czające się
w strefie pomiaru ziarna. Układ optyczny 3
przestrzeó pomiarową, to jest przestrzeó
o jednakowy m natężeniu promieniowania, a układ optyczny 4 skupia promieniowanie na fotoe lemencie 5. Gdy nie
ma ziaren w przestrzeni pomiarowej elektroniczny układ
6 połączony z fotoelementem 5 daje stałe napięcie, które
podczas ruchu ziaren w przestrzeni pomiarowej z1111enia
się w impuls elektryczny. Zmiany strumienia promieniowania po obróbce elektronicznej są rejestrowane przez
komputer.
k ształtuje
A
B
Analizator (rys . 2) składa się z czujnika pomiarowego 5,
z którym jest zintegrowany elektroniczny układ przetwarzania sygnałów 6 i 7 z czujnika w impulsy elektryczne
i z elektronicznego układu automatycznego dozowania
ziaren, zapewniającego ciągłość pomiaru i kontrolowaną
koncentrację ziaren w przestrzeni pomiarowej [2]. Elementem wykonawczym w układzie dozowania jest miniaturowa sprężarka 8 o specjalnej charakterys tyce dopasowanej do pomiaru przy minimalnym dopływie powietrza. W skład układu dozowania mogą wchodzić różnej
konstrukcji dozowniki 3, których zadaniem jest dyspersja agregatów substancji na poszczególne ziarna i doprowadzenie ich do przestrzeni pomiarowej czujnika.
Na rysunku 3 przedstawiono schematy konstrukcyjne
dozowników ze wzbudzeniem mechanicznym A i ultradźwiękowym B. Ogólna zasada pracy dozowników polega na podniesieniu z dn a pojemnika J za l egających tam
ziaren 2 przez przepływające powietrze i doprowadzenie
ich do wlotu rurki 3. Na początku dozowania powietrze
jest wprowadzane z minimalną prędkością, która później
jest stopniowo zwiększana . Dozownik ze wzbudzeniem
3
- I
$1
Rys. 3. Schematy konstrukcyjne dozowników
Bv, %
Bv. %
1-00
'"- \_
10
9
B
90
~
7
6
80
""-
70
60
·~
5
50
~
··~
3
·· -·
30
""'-
2
fflr ;:n.,,
Hl 111Tt
.--
I
o
o
76
51
25
Udział
Bs, %
20
18
102
127
20
10
·1-.
o
153
178
20-'I
229
255
Di, µm
powierzchniowy
Bs, %
100
\
16
Rys . 4. U dział objętościowy poszczególnych frakcji ziarnowych tlenku
glino wego tabu lar
90
80
\
70
12
60
10
50
\
r-,
8
'IO
~
ó
"""r--.
łh-,
2
o
30
1111 I ITłr
o
25
51
20
~,..._
10
~,..._
I ·11 ·
76
o
102 .
127
153
178
20-'I
229
255
Di , µm
128
Ceramika -
Materiały Ogni otrwałe
nr 4199
Rys. 5. Udział powierzchniowy poszczególnych frakcji ziarnowych tlenku glino wego tabular
mechanicznym 4a służy do dozowania dużych, nie sk lejających się ziaren od 2 do 2000 µm . Najpierw są podnoszone ziarna o największym stosunku siły oporu aerodynamicznego do masy. Pojemnik dozownika rozszerza
się do góry, przez co zmniejsza się prędkość powietrza.
Malejąca z wysokością pojemn ika prędkość powietrza
p o rządkuje k o lejność zasysania cząstek przez rurkę 3.
Duże cząstki są zasysane przy maksymalnej prędkości na
ko!'1cu pomiaru.
Dozownik B ze wzbudzen iem u ltradźwiękowy m służy do
pomiaru cząstek od 0,5 do 600 µm łatwo agregujących
się substancji. Duża moc wzbudnika 4b pozwala rozdzielić nawet mocno sklejone aglomeraty.
Po zakot'lczeni u pomiaru urządzen ie zgodnie z programem komputerowym przetwarza wyniki, zapisuje je
w pamięci dyskowej i drukuje sprawozdanie.
a podstawie uzyskanych wyników jest określany rozkład (dystrybucja) badanych ziarn w procentach objęto ­
ściowych , a ponadto skumulowana su maryczna powierzchnia przy założeniu odpowiedniego współczynni ­
ka kształtu oraz wyliczona liczba ziaren. Prezentacja
uzyskanych vvyników może odbywać się w formie tabelarycznej oraz w postaci krzywych kumulacyjnych, populacyjnych oraz krzywych Rosina-Rammlera-SperlingaBeneta. Istnieje moż l iwość porównywania krzywych
pomiarowych na drodze ich wzajemnego nakładania .
a 1y sunkach 4 i 5 przedstawiono udz i ał objętośc i owy
i powierzchn iowy poszczególnych frakcji ziarnowych
tlenku glinowego (tabular alumina). Rysunek 6 przedstawia porównawcze rozkłady całkowe dla czterech rodzajów
tlenku glinowego. Widoczny jest bardzo drobnoziarnisty
charakter tlenku glinowego F400G, natomiast tlenek glinowy TAB 28 zawiera ziarna nawet o wielkości I mm.
Bv, %
100
't
I
SO
60
50
'\O
30
.s-'
/"'
I>'
/
I/
I
r
!
I/
r
I
20
I
!
_,_..- ~1oo
f--
F' 360G
-
____..._
-f--
F100G
TA828
______..... -
f--
TABULA~
/
10
"
,y
/
/
/
/
20
CENUZ
I
10
60
70
V
I ~ ....t:--
I/
I/
/
/
/
./
90
99
.-
/
80
CEHGLI'N
V
/'
/
V
n =~2]3]
n=1.933
99. 9 ~
o
lt)
"°o
0000
"" Q)Q)~
Rys. 7. Skład ziarnowy dwóch cementów na podwójnie
logarytmicznej siatce Rosina, Rammlera, Sperlinga
Rozkład c.ałl::owy udziat u obj ~tościo u ego
Sv, %
100
.----- ~
~
90
80
I
70
60
I
30
j
CENUZ t l
_§iN
I
I
I
20
/
J
1
10
o
V
I
50
10
I
I
I
I
)/
30
60
90
120
150
180
210
210
270
300
Di, µm
składu
ziarnowego cementu
l,.......v-'""
I
~
70
Wykres Rosina - Rammlera- Sper li nga- 8enet t a <Y>
Rys. 8. Krzywe kumulacyjne
wzorcowego i glinowego
~ozl::" ład cał kowy udział u ob j ęt o ściou ego
90
R.%
0.1
I
i......s
200
300
100
500
Rys. 6. Krzywe kumu lacyjne
rodzajó w tlenku glinowego
600
składu
700
800
zia rn owego
900
1ooo
Di. µm
róż n ych
Ceramika - Materiały
Rys unek 7 pokazuje skład ziarnowy cementu wzorcowego i glinowego na podwójn ie logarytmicznej siatce Rosina, Rammlera i Sperlinga, gdzie R oznacza pozostałość
na sicie( %), a D; średnią średnicę ziarn (mrn). Posługu ­
jąc się rozszerzonym diagramem siatki podwój nie logarytm icznej m o ż n a łatwo wyznaczyć uziarni enie i „powierzchnię właściwą" cementu na podstawie pozostało ­
ści na dwóch sitach kontrolnych 0,2 i 0,09 mm [3]. Rysunki 8 i 9 przedstawiają rozkład różniczkowy i całkowy
udziału objętośc i owego poszczególnych frakcji porównawczo dla cementu wzorcowego i glinowego. Zwraca
uwagę bardzo zb liżony przebieg krzywych uziarnienia
obu cementów. Na krzywych pop ul acyjnych (różniczko ­
wych) jest widoczny „ostry" pik dla cementu glinowego,
odpow i adający znacznemu udziałow i frakcj i ziarnowej
w zakres ie 10-30 µm.
Ogniotrwałe
nr 4199
129
Bv, %
Rozi::ład r óżniczl::ouy udziału obj ętościouego
5. 0
_L
- -I -
-1.5
i. O
3.5
3.0
w agregaty, których rozdzielenie w stanie stałym jest
bardzo trudne. W związku z powyższy m , w dotychczas
przeprowadzonych pomiarach stosunkowo dobrze mierzyły się ziarna średniej wielkości i większe , natomiast
największe różnice w porównaniu do wyników innych
metod oznaczania składu ziarnowego uzyskiwano w wypadku ziaren o najmniejszych wymiarach otrzymując
-----CEM~Z
CEMGLIN
~
_
I
zawartości zaniżone.
2.5
2. 0
1.5
~ \.\.
I.O
0.5
o.o
I \
J
~ !\il
'IA!r\i
~
30
60
90
I
~ l,,Jt\J\ .u1hL ft ' Il ~
120
150
180
210
2-10
270
300
Di. µm
Rys. 9. Krzywe pop ul acyjne
wzorcowego i glinowego
składu
z iarnowego cementu
Podsumowanie
Stwierdzono, że głównymi zaletami ana lizatora w podczerwieni IPS jest prostota i krótki czas trwania pomiarów, jak również moż l iwość badania drobnoziarnistych
substancji w stanie natura lnym bez konieczności używa­
nia na przy kład cieczy sedymentacyjnych. Jak dobrze
wiadomo wprawdzie stosowanie cieczy sedymentacyj nych z odpowiednimi dodatkami u łatwia dyspersję ziaren, nie mniej jednak w wielu wypadkach ciecze te reaaują z badan ymi ziarnami
utrudniając uzyskiwanie
p;awidłowych wyn ików . Dalszą zaletą przyrządu jest
stosunkowo szeroki zakres pom iarowy umożliwiając
badanie ziaren od wymiarów mikrometrowyc h do milimetrowych. Do d atkową zaletą przyrząd u w porównaniu
do analizatorów rentgenowskich jest możl i wość oznaczania składu ziarnowego nieza l eżnie od składu chemicznego. Jak wiadomo w wypadku analizatorów rentgenowskich absorpcja promieniowania X w wypadku
substancji zawierającyc h pierwiastki lekkie jest na tyle
mała , że nie pozwa la na oznaczanie zawartości ziaren tą
metodą.
Na podstawie wielu przeprowadzon ych pomiarów
stwierdzono, że poprawne wyniki przy oznacze niach
skład u z iarnowego można uzyskiwać jedynie w wypadkach kiedy ziarna badanych substancji nie wykazują
nadmiernych tendencji do wzajemnego oddziaływania
między sobą a zatem tendencji do tworzenia agregatów.
W razie nadmiern ej tende ncji do agregacji , określenie
wie l kości indyw idual nych ziaren tworzących agregaty
jest bardzo trudne. Jak dobrze wiadomo małe z iarna
o wymiarach mikrometrowych odznaczają s i ę dużą energią powierzc h n i ową a zatem skłon n ością do łączenia
130
Ceramika -
Z drugiej strony występowanie małych ziaren w formie
zagregowanej jest ich naturalną formą występowania
i pomiar wielkości agregatów może być interesujący dla
technologa na przykład w wypadku wytwarzania granulatów. Należy też zwrócić uwagę na fakt , że rozdzie lanie
agregatów na indywidualne ziarna składowe na przykład
za pomocą ultradźwięków o dużej energii może prowadzić do uszkodzenia ziaren szczególnie w wypadkach ich
małej wytrzymałości mechanicznej .
Przyrząd wstępnie mierzy wielkość z iaren w jednostkach
elektrycznych a komputer przelicza je na wymiary fizyczne w mikrometrach. W wypadku gdy jest potrzebna
symulacja pomiarów według na przykład sit, sedymentacji lub innych metod pomiarowych, istnieje program,
który pozwala uzyskać charakterystykę kalibracyjną analizatora IPS dla dowolnej metody pomiaro wej do wyko rzystania przy ob liczeniach składu ziarnowego. N iezbęd­
ne jest też opracowanie optymalnych warunków pomiarowych w celu jak najl epszego rozdzi elenia badanych
ziaren na poszczególne frakcje ziarnowe.
W sumie na podstawie wielu przeprowadzon ych pomiarów należy uznać , że an a lizator ziaren w podczerwieni
IPS z dozownikiem mechanicznym nadaje się do badania
składu ziarnowego niektórych drobnoziarnistych materiałów ceramicznych nie wy kazujących nadmiernej tendencji do agregacji. Wymienić tutaj można : piaski kwarcowe, typowe gatunki cementu portlandzkiego, drobnoziarniste kruszywa, niektóre rodzaje technicznego tlenku
glinowego. W każd y m wypadku można łatwo uzyskać
dowolną s y mulację wielu metod pomiarowych (kalibrację) dla różnych materiałów . Niezbędne jest także okreś l enie warunków dozowania dla wykonania prawidło­
wych pomiarów.
LITER A T U R A
( I] Ki elski A., Wodni cka K.: Badanie sk ładu ziarn owego surowców, mieliw
i mas o gni o t rw ał yc h za po m ocą Sedi graphu model 51 OO. Materiały
Ogniotnvale nr 3, s. 65-70, 1992
[2] Kam i1iski S.: Instruk cja obs ł ug i analizatora IPS
[3] Kurdowsk i W.: Porad nik techn ologa przemys ł u ce mentowego. Arkady,
Warszawa 1981
Mater ia ły Ognio trwałe
•
nr 4199
Prof. dr inż. BRO ISŁA W WERY, SK I
dr inż. LUCYNA JA ECKA
In stytut Mineralnych Materiałów Budovvlanych w Opolu
mgr JOACHIM DZIERZENGA
Fabryka Ceramiki Budowlanej „W. Jopek"
o
podwyższonej
Ceramiczne wyroby budowlane
izolacyjności cieplnej - POROMUR
1. Wprowadzenie
Światowy kryzys energetyczny wym u s ił znaczne za-
ostrzenie \\ymaga(1 izo l acyjności cieplnej ścian zewnęt rzn ych i wem1ętrzn yc h zarówno budynków m ieszka lnych jak i budynków u żyteczności publicznej . Wzrastające wy maga nia współczesnego budownictwa w zakresie ochro ny ciep lnej budynków, spowodowały konieczność takiego unowocześnienia materiałów budowlanych aby konstruowane z nich ścian y stawiały odpowiednio duży opór cieplny, a ciężar tyc h śc ian był jak
naj rnni ej szy.
Ce l owość uruchomie ni a produkcji nowyc h ceramicznych
\\ )Tobów budowlanych o podwyżs zon ych parametrach
izo lacyjnośc i ciep lnej wiąże się z rosnącym zapotrzebowa niem na wyro by um ożliwiające s p ełn i e ni e przez
obiekty budow lane, w których zostały zastosowa ne, wymaga11 przepi sów krajowych i europejskich w zakresie
i zolacyjnośc i cieplnej przegród i oszczęd n ości energii.
Wymaga ni a te obok wymaga!l dotyczącyc h bezpiecze!lstwa konstrukcji. odpowiednich warun ków zdrowotnych,
ochrony środowiska i ochron y przed h ałase m nal eżą do
tZ\\·. wymaga11 podstawowych, stawianych obiektom
budow lan ym przez dyrektywy europej skie i polskie prawo budow lane.
\V ostatn ich latach ceramika budowlana poczyniła
znaczny po stęp w zakresie produkcji wyrobów o wysokich walorach ciep lnyc h. Wprowadzone zostały do produkcji wielkoformatowe pustaki szczelinowe produkowane z wyso koporowatyc h tworzyw ceramicznych oraz
wyko rzyst uj ące wa lory cieplne poprzez maksymalne
wydłużen ie ś c i eżk i przepływu ciepła.
ajbardziej znane
wy roby poryzowane to POROTON i POROTHERM.
W za l eżno śc i od stop nia poryzacji tworzywa i konstrukcj i,
3
pustaki maj ą gęstość objętośc i ową do 0,9 kg/d m
i współczyn nik przewodności ciep lnej ?c do 0,34 W/(m-K).
W tworzyw ie ceramiczn ym typu „Poroton" około 3550% o bjęt ośc i stanowią kuliste lub eliptyczne pory pozos tałe po sublimacji tworzywa podczas wypa lania cegły,
Ceramika -
które nie stykają się ze sobą. Problemem poryzowania
tworzyw ceramicznych zaj muj ą się obecnie głównie
Niemcy, Austria, Szwajcaria i Węgry. Kompleksowe
rozwiązania obejmujące jednocześnie systemowe wykorzystan ie tych wyrobów w budownict wie oraz wy magania nonnowe p os iad ająjedy n ie Niemcy i Austria.
Obecnie światow i producenci wysokoporowatej ceramiki
budowlanej wytwarzają już wysokodrążo ne pustaki
z tworzywa porotonowego. któ re spełn iaj ą funkcję materiału ko nstrukcyjno-i zolacyjnego, a w zależności od fo rmatu pustaka i ks ztałt u oraz i! ości szczeli n maj ą bardzo
niski współczynnik przewod nictwa ciep lnego od 16 do
0,21 W/(m·K).
Również krajowy przem ysł ceram iki budowianej prowadzi badania w kierunku uruchomienia produkcj i poryzowanych wyrobów bud ow lan ych . W tym ce lu podjęto
realizację projektu cel owego pt. „U ruchomienie prod ukcji nowyc h ceramicznych wyrobów budowlanych o podwyższonej izo lacyjności cieplnej '' - dofinansowanego
przez Komitet Bada!l Na ukowych . którego wyko na wcą
jest Fabryka Ceramiki Budow lanej „ W acław Jopek"
a realizatorem In stytut Mineralnych Materiałów Budowlanych . W realizacji projektu uczestniczył również Zakład Ceram iki Budowlanej AGH w Krakowie.
Zamierze ni em przed s i ęwz ięcia było uru chomienie
w Zakładzie Ceramiki Budowlanej w Paczkowie produkcji nowyc h wyrobów ceramicznych ścien n ych o podwyż­
szonej izol acyjn ośc i cieplnej, spełniających funkcję materiału ko nstrukcyj no-izolacyj nego. Prace w realizowanym projekcie dotyczyty:
• opracowania sposob u o bniżenia gęstości pozornej tworzywa ceramicznego. dającego w efekcie założony
współczyn n ik przewodze nia ciepła ,
• badai1 technologicznych przydat n ości iłu Paczków
mod yfikowanego dodatkami poryz ującym i ,
• laboratoryjnych bada11 tec hn ologicznych mas z wykorzystaniem surowców p o ry zujących .
• opracowan ie receptur mas w celu uzyskania porowatych tworzyw ceramiczn ych ,
Ma t eriały Ogniotrwałe
nr 4199
131
Tab. 1.
Skład
chemiczny komponentów mas ceramicznych
Ski ad
chemiczny,
% wag.
str. praż.
Si0 2
A1 20 ,
Fe20 3
Ca O
M20
S0 3
Na 20
K 20
Ti0 2
S- siarcz.
Scalk.
Kal. , kJ/kg
Glina „Paczków" poziom
I
Gl ina „Paczków"
poziom II
11 ,5
53,2
24,0
5,2
0 ,9
1, 1
0,3
0,5
2,5
0,8
0,05
10,2
55 ,4
24,0
4,8
0,9
1,0
0,2
0,4
2,7
0,7
0 ,05
Gl ina „Paczków"
średnia z
DOZ. I i II
11 ,5
53 ,2
24,0
5,2
0,9
1, 1
0,3
0,5
2,5
0,8
0,05
-
-
-
-
• badail laboratoryjnych wyrobów poryzowanych ,
• produkcji d ośw iadczalnej wysokodrążonych pustaków
ceramicznych o podwyższonej izolacyj ności cieplnej .
2. Badania laboratoryjne komponentów mas
Opierając s i ę na studiach literaturowych oraz dotyc hczasowych doświadczeniach produkcyjnych w FCB
„W. Jopek" w wykorzystan iu odpadów przemysłu wę­
glowego i energetyki, jak również przeprowadzoną analizę dostępności i jakości odpadów, wytypowano jako
komponenty mas, następujące materiały poryzujące:
• popi ół lotny i żużel z E lektrowni Opole (z bieżącej
produkcji )
• odpad poflotacyj ny z h ałdy KWK „ Soś n ica" i z h ałdy
KWK „T horez" (pró by śred ni e).
Rodzai surowca
Szlam potlotac.
KWK
„ Sośn i ca „
54,4
56,9
24, 1
6,0
4,5
2,3
1,3
0 ,8
2,8
Szlam potlotac.
KWK
„Thorez"
37 ,9
57,6
25 ,0
6,7
2,7
2,2
1,0
0 ,6
3,3
Żuże l Elektr.
Po piół
„Opole"
Elektr.
„Opole"
0,8
52,6
21 ,9
li, I
6,4
2,9
0 ,3
0,7
1,9
1,64
52 ,5
26 ,9
7 ,3
4, 1
2,6
0,5
0,9
2,4
-
-
-
-
0 ,05
1,2
14800
0,04
0,90
6600
0,07
0,04
-
-
Surowiec ilasty oraz wytypowane dodatki mod yfikuj ące
poddano kompleksowym badaniom fizykochemicznym.
Oprócz podstawowych analiz składu chemicznego i granulometrycznego oznaczono skład fazowy metodą analizy rentgenowskiej. Przeprowadzono rów nież badania
termograw imetryczne oraz badania termiczne w mikroskopie wysokotemperaturowym. Wyniki badail podano
w tabelach l i 2 oraz na rysunkach I i 2.
Tab . 2. Badania termiczne gliny Paczków
Temperatura charakterystyczna, °C
Początku
spiekania
950
Max. spiekan ia
I 080
Mięknienia
1150
Topn ien ia
> 1320
Rys . I. Analiza termoróżnicowa surowców i dodatków modyfikujących
I - glina „P aczków" poz. I, 2 - Odpad z KWK
„Thorez' ', 3 - żużel z El. „O pole". 4 - glina
„Paczków" poz. II , 5 - odpad z KWK „ So ś ni­
ca", 6 - popió ł lotny z EL. .,O pole"
132
Ceramika -
Materiały Ogniotrwałe
nr 4199
2uo~1 .
l :.o u n t s
·
X- k\\"an: SiO:
l 8 00
O· il lit
LJ.- boli nit
150 0
Q- mikrokli n KJ\ ISi,O,
1 4 00
~
1200
"ę"· mo111111orylonit
'4-musJ...m\·it
V
Po::iom I
o
rentgenowskiej wykaza+a. że podstawowymi skład nikami
gliny zarówno z poziomu I jak i Il są minerały ilaste: illit
i kaolinit oraz kwarc. W obu próbac h stwierdzono obecnosc niewielkich ilo śc i muskowitu K?O.Al )0 ' .6
Si02.2H20 i przypuszczalnie mikroklinu KA1Si 10 8 . - _,
Glina z pokładu 1 zawiera mniejszą w stosunku do pokła­
du II ilość kwarcu a większą illitu. Zidentyfikowano tu
również niewielkie ilości montmorylo nitu. Rentgenograficznie nie stwierdzono zawartości siarczanów sodu
'
potasu, wapnia i magnezu.
y
1 ooo
Podstawową fazą
zarówno w żużlu jak i w popiele
z Elektrowni „Opole'" jest krzemianowa faza szklista.
Z faz krystalicznych zidentyfikowano głównie kwarc
i mullit 3Al20 .1.Si0 2 oraz w niewielkich ilo ściach hematyt Fe20 1. Rentgenograficznie nie stwierdzono obecności
siarczanów. Skład fazowy odpadów z kopalni „Soś nica "
i „Thorez'" jest podobn y. Fazy podstawowe to minerały
ilaste: illit i kaolinit oraz kwarc. Zawa11ość minerałów
ilastych w odpadzie z KWK „Thorez'' jest nieco wyższa
niż w odpadzie z KWK „ Sośnica" co jest związane
z wyższą zawartością węgla w tym surowcu.
12 00-:
3. Laboratoryjne badania technologiczne
Rys. 2. Rentgenogramy gliny Paczków
Na podstawie badaó termograwimetrycznych iłu Paczków z poz iomów I i II stwierdzono, że w czasie ogrzewania zachodzą tu podobne procesy. a różnice w ubytku
masy wynikają z wyższej zawaiiości wilgoci i węgla
w próbie gl in y z poziomu I. Wyniki badaó odpadów poflotacyjn ych wykazały, że w próbach odpad u z KWK „Soś nica' ' i KWK „Thorez" również zachodzą podobne procesy. natomiast róż nice w ubytku masy wynikają z wyższej
zawa11ości wilgoci i węgla w od padzie z „ Sośnicy ".
Analiza termograwimetryczna popiołu i żużla z Elektrowni .,Opole" nie wykazała obecności istotnych efektów na krzywej DT A ani znaczącego ubytku masy na
krzywej TG. Związane to jest z faktem , że podstawową
fazę tak w ż użlu jak i w popiele stanowi krzemianowa
faza szk lista . Analiza składu fazowego metodą dyfrakcji
Główny nacisk położono na badania oddziaływania dodatków rnodyfikującyc h na obniżenie gęstości pozornej
i podwyższenie porowatości przy równoczesnym utrzymaniu wytrzymałości rnechanicznej pozwalaj ącej na
produkcję wyrobów klasy I O MPa i wyższych . Zastosowano 4 rodzaje dodatków technologicznych: popiół lotny
i żużel z Elektrowni .. Opole" oraz odpad poflotacyjny
z hałdy KWK „Sośnica·· i z KWK „Thorez''.
Z uśrednion ego iłu Paczków i wytypowanych dodatków
przygotowano 6 mieszanek surowcowych, które wypalano w ternperaturze I OOO i 1050°C. Skład y mieszanek
podano w tabeli 3.
Otrzymane wynik i wykazały, że ternperatura 1ooo 0c dla
opracowanych rnas jest za n iska. Próby charakteryzowały
się wysoką nasiąkliwością, niską wytrzymałością oraz
brakiern rnrozoodporności. Natomiast próby wypalane
w temperaturze I050°C miały znacznie korzystniejsze
własności technologiczne, które przedstawiono w tabeli 4.
Tab. 3. Sklad mieszanek technologicznych
Skladniki mieszanki
surowcowej
li .. Paczków"
P opiół
z El. „Opole··
Żuże l z El. „Opole"
Odpad z KWK „S ośnica··
Odpad z KWK „Thorez"
Symbol masy I
zawa rt ość
skladn ika w masie. % wag
I
2
3
4
100
-
70
15
-
15
-
70
15
15
70
10
20
-
-
Ceramika - Ma t eriały
Ogniotrwałe
nr 4199
5
70
15
15
-
6
70
-
15
15
7
60
15
-
25
133
Tab. -L Wła s nośc i techno log iczne mas wy palanych w temperaturze l 050°C
Wła s n oś ci
Woda zarobowa W,_ %
S kurczl i 11o ś ć susze ni a S,. %
Skurczliwo ś ć wypa lani a s„. c;~
Skurczliwo ś ć calkowita S, . %
Nasiąkli11· o ść moczenia N,,,,%
P o ro11a r oś ć wz ględn a P„ . %
Gęstość pozorn a C„, glcm3
\\'ytrzym. na
ś ci s k.
Re- MPa
0.7 x Re- MPa
Mrozo odporno ść 20 cykli - ! 5°C
Szkodliwe wę glan y
Wykwity siarczanów
Potencplna klasa wyrobu
Obniżenie gę s to ś c i L1C0 . %
I
26,0
7.7
3. 1
10.8
14,2
24 . 1
1.84
21 ,6
15, I
pełn a
brak
brak
15
-
2
24 .0
4,9
4.9
9. 8
18.0
29.0
1.58
12 .7
8,9
pel na
brak
brak
7 ,5
14
Laboratoryj ne badan ia tech nologiczne wykazały . że naj ko rzyst ni ejsze właś ci wośc i m ają tworzywa wypalo ne
z i ł u modyfikowa nego mi esza n ką pop i oł u z El. „Opo le"
z odpadem z KW K „ Soś nica" .
Gęstoś ć pozorn a two rzyw wypalonych z iłu Paczków
1
m i eśc i s i ę \\' zakres ie 1.5 8- 1.69 g/cm przy kl as ie wytrzy m a l oś c i - najc zęśc i ej 7,5 i l O.
Z pu nktu widzenia o bni że ni a gęstośc i pozo rn ej oraz
p o dwyższe n ia porowatoś ci . korzystni ej o d dz i aływ uj e
odpad z KWK „Sośn i ca " ni ż odpad z KWK „Thorez" ,
ale z kolei masy z KWK Tho rez c h arak te ryzują s i ę wyżzy mi wytrzy m ałości a m i .
Anali za 1\ yni ków bad ai1 wy kazuj e ko rzystniejsze oddz i aływa ni e p o pi oł u z Elektrowni „O pole" na wł as n oś ci
tec hn ologiczne otrzy manego two rzywa . Żuże l wprowadzo ny z odpada mi po węg l o wy mi d ał porównywalnie
n i ż s zą gę s to ś ci p ozo rn ą lecz jedn o cześ nie o bniżył wytrzyma Io ,ć .
Temperatura wypa lani a dla wy branyc h mas w warun kac h
labo rato r:jnych ni e m oże być niższa niż I 050°C. Podni esien ie te mperatury wypalani a powoduje p o prawę wyt rzy małoś c i wyrob u. ale niekorzystn ie p o d wyższa j ego
gę s to ść p ozo rn ą.
Zw i ększen i e dodatków techn ologicznych p o wyżej 30%
dyskwa li fik uj e wy rób, ze wzg l ę du na niską wytrzymał ość. za wys o k ą na s i ąkliwo ś ć i utratę m ro zoo dporn o śc i.
-ł .
Próby
nych
przem ys łowe
produkcji wy robów ceramicz-
SJ' mbol masy
4
24,0
4,5
5. 1
9,6
18.8
30.0
1.60
11 .5
8,0
pełna
pel na
brak
brak
brak
brak
JO
7.5
10
13
3
23,0
4 ,7
4.1
8. 8
16.3
26.8
1.66
15 .3
10.7
134
6
23 ,0
5,6
4,2
9.8
16.6
24. 1
1.84
I 1.9
8,4
pel na
brak
brak
7.5
9.0
wyrobów . Próby p rzemy s łowe
dwóc h rodzajów mas :
7
22 ,0
5,3
3,6
8.9
23.8
27.6
1.68
7,8
5,5
pel na
brak
brak
5.0
16
prze prowadzo no dl a
Masa I - Gli na „Paczków" modyfikowana dodatkiem
ż u ż l a z Elektrowni „O pole" oraz odpadu poflotacyj nego
z KWK „ Soś ni ca " .
Masa II - Glin a „Paczków" mod yfikowana dodatk iem
pop i oł u z Elektrowni „Opole" oraz od padu pofl otacyjnego z KWK „Thorez''.
Przygotowanie masy oraz fo rmowan ie wyrobów wykonywa no w nowo budovrn nym za kładz i e w Paczkow ie.
Wypa lanie wyrobów pro wadzono w FCB „W. Jopek"
w Sierakowi cach. Próby p rze m ysłowe p otw i e rd z i ły m oż­
li wość uzys kani a z i łu modyfikowa nego wytypowanymi
dodatkami techn ologicznymi wielkokogabarytowych,
wyso ko drążon ych wyrobów ceramicznych o założo nej
gęstoś ci o bjętoś c i owej i parametrach wyt rzy małośc i o ­
wyc h. Stw ierd zo no d o brą ura b ia l no ś ć mas oraz prawid ł owość przebiegu proces u formo wan ia. Il ość bra ków
produkcyj nych utrzymy1,al a s ię w norm ie. C i ężar o bj ęto ­
3
ści owy wyro bów wy n os i ł od 0,87-0,98 kg/dm . Kl asa
wyro bu od 7.5 -15. Mrozo odp o rn oś ć zgod na z n o rm ą.
Brak wykw itów siarcza nowych. Ze wzg l ę du na stwierdzo ne pew ne wady ko nst ru kcyjne wylot ników, wprowadzo no zmi any konstru kcyjne i wyko nano nowy komplet.
Uzys kane wyniki badai1 laboratoryj nyc h oraz przemysłowych były p o d staw ą do p o dj ęc i a przem y sło wej prod ukcję wiel koga barytowych, wysokoporyzo wanyc h pustaków ceramicznyc h.
5. P rodukcja
Przepro11·adzen ie prób m iało na ce lu potwierdzeni e
11 skal i przem yslowej wyni ków laborato ryj nych uzyskanyc h dla \1ybra nych dodatków m o d yfik uj ących , j ak równ ież sprawdze nie p o prawn oś ci zaproj ektowa nych wy lotni ków do prasy fo rm ierczej dl a nowyc h pro totypowych
5
23 ,2
5.9
4.3
10.2
19.0
37.5
1.58
10.8
7.6
pel na
brak
brak
7.5
19
do św iadc zalna
pustaków na instalacji
przem ys łow ej
P ro dukcj ę do św iadcza l n ą
pu staków prowadzon o z dobrze uj ednorodn ionej i uplastyczn io nej w dołow n i ku
masy przygoto wanej wc ześ ni ej .
Ceramika - Materialy Ogniotnvale nr 4199
29-._ _ __ _
!HG
/2(/(J OC:
JIJIJ O('
8()() 0( ·
./IJIJOI.
ca/kou uy uhyrek
mmy 13,9% ll 'C1g
Ry . 3. Termogram masy ceramicznej
5! 5' C
- współczynnik przewodności cieplnej czerepu ceramicznego), od 0,47 do 0.49 W/(m-K) ,
- współczy nnik przewo dności c iep lnej pustaka), od 0,21
do 0,23 W/(m-K),
- współczynnik przenikaln ośc i cieplnej pustaka kod 0,42
do 0,50 W/(m 2·K),
- wytrzymałość mechaniczna na ściskanie od 7.6 do 10.9
MPa; klasa wyrobu od 7 .5-1 O,
- gęstość objętościowa pustaka od O. 78-0.86 kg/dm 3 ,
- mrozoodporność w normie.
W celu ustalenia waru nków wypalania wyro bów wykonano badania termograwimetryczne przygotowanej masy.
Wynik badania przedstawiono na rysunku 3.
W seri i dofo iadczalnej podjęto produkcję następujących
typów pustaków szczelino wych: AM 440x250x220,
360x250x220, AM 338x250x220, AM 300x250x220
i połówek oraz EM 440x250x220 i EM 360x250x220.
Z produkcji
dośw iadczalnej
otrzymano pustaki charaktedobrymi parametrami techniczno-technologicznymi. Ocena jakościowa wyrobów wykazała stosunkowo niską ilość braków, która wynosiła: w procesie
suszenia ok . I %, a w procesie wypa lania ok. 2,5 % .
ryzujące
się
6. Podstawowe parametry techniczne pustaków typu
POROMUR z produkcji przemysłowej
Badania pustaków przeprowadzono w Laboratorium
Zakładowym FCB „W . Jopek" w Sierakowicach oraz
w Laboratorium Badawczym Krakowskiego Przedsię­
biorstwa Górniczo-Geologicznego w Krakowie. Laboratorium to posiada Certyfikat Akredytacji
r L64/l/96
Polskiego Centrum Badaó i Certyfikacji. Badania pustaków wykonano zgodnie z normami: PN-B- 12069: 1998
oraz P1 -B-1 2016 : 1970.
W FCB „W . Jopek'' w Pac zkow ie uruchomiono produkcję przemysłową pustaków w asortymencie. znacznie
poszerzonym w stosunku do zamierzonego w projekcie
celowym. Wyprodukowano dodatkowo dwa rodzaje pustaków o największych gabarytach, tj. 250x360x220 oraz
250x440x220 w wersji bez i z zamkami boczn ymi, które
pokazano na zdjęciach p o niżej.
Ponadto w In stytucie M ineralnych Materiałów Budowlanych w Opolu oraz w AGH w Krakowie wykonano badani a:
- radioakty\\ności podstawowych komponentów, masy
oraz gotowego wyrobu,
- zawartości metali ciężkich ,
- \\· spółczynnika przewodności cieplnej ), czerepu
w oparc iu o które wyznaczono współczynniki przewodności cieplnej ?c i współczynniki przenikalności
ciep lnej k pustaków.
Podstawowe parametry techniczno -technologiczne pustaków z produkcji przemysłowej przedstawiono
w tabeli 5.
Na pustaki ścienne pionowo drążone typu .. Poromur"
produkowane w FCB .,W. Jopek" w Paczkow ie uzyskano:
- Atest higieniczny HK/ B/O182/0 1/98 Paf1stwowego
Zakładu Higieny w Warszawie,
- Certyfikat wyrobu na znak bezpieczd1 stwa „B" Polskiego Centrum Bada11 i Cet1yfikacj i dla pustaków poryzowanyc h.
Wyroby z produkcji doświadcza l nej charakteryzowały
parametrami:
się następujący mi
Tab. 5. Parametry techniczno-technologiczne pustaków ceramicznych typu POROMUR
i\ azwa pustaka
Pustak
Pustak
Pustak
Pu stak
szczel in.
szczelin.
szczelin.
szczelin.
G 44
G 36
G 33 .8
G 30
Wymiary, mm
440x220x250
360x220x250
338x??Ox250
300x220x250
Udział
Współczynnik
drążei'1.
prze w.
%
ciepłnei).
49 , ł
0 , 2ł
50,8
50,7
49 ,5
0,23
0,21
0,22
Ceramika -
Współczynnik
przenik.
Materiały
ciepła
0,42
0,49
n.o.
n.o.
k
Gęstość
Na s i ą-
obj.
kli\,· o ś ć
0,82
- 0.96
8,2
-ł 1.6
Ogniotrivale nr 4199
Masa
kg
20,0
16,3
15,5
13 .6
Kl asa
wyrobu
Li czba jedn.
ceram„ j.c.
7,5 - 10
12,41
10,15
9,53
8,46
135
Rys. 4. Pustak
ścienny
typu POROMUR w wersji z zamkami i bez zamków
W yroby poryzowane typu „Poromur" zostały zgłoszone
przez producenta do opatentowania .
Pustaki ceramiczne o podwyższonej izolacyjności ciepl nej typu „Poromur" z FCB „Jopek" z Paczkowa zostały
nagrodzone w kwietniu 1999 r. Złotym Medalem XIV
Opol skich Targów Budownictwa.
Wyniki badai'1 wy robów poryzowanych w skali laboratoryj nej oraz z produkcji doświadczalnej i przemysłowej potw ierdzaj ą wykonanie w pełnym zakresie projektu celowego
pt. „Uruchomienie produkcji nowych ceramicznych wyrobów budow lanych o podwyższonej izolacyjności cieplnej " .
W kraju została uruchomiona w Fab1yce Ceramiki Budowlanej „W. Jopek·' w Paczkowie, produkcja nowoczesnych wysokoporyzowanych izolacyjno-konstrukcyjnych wyrobów
ceramicznych POROMUR, spełniających podstawowe
wskaźniki cieplne i ·wytrzymałościowe zbliżone do parametrów wyrobów znanych firm POROTON i POROTHERM.
Wytyczne dla Autorów
o An,·ktd po\\'inien
być
oryginalnym
dziełem
autora. Nie pow inien byc pub.liko:
\\·any ani proponowany innym czasopismom, a jeżel i zaproponowano go mne.1
redakcji autor ma obo\\'iązek powiadomić redakcję o tym fakcie.
o Objętość art\' ktiłu nie po\\·inna przekraczać I O- I 2 stron maszynopisu .
o Do redakcji po\\·inna l""ć dostarczona dysk ietka (z podan iem edytora) z wyd rukiem. kto!"\· jest tra kto\\'any jako oryginał pracy.
.
o Dopuszcza się także składanie artykułów w formie czytel nych maszynopisów
w 2. c2zem plarzach.
o Tvtul ;rt, · ktił u po\\'inien bvć haslo1w. krótki. uj m uj ący lakonicznie t reść artyktiłu. SrÓdt\ltiły pelnią taką samą funk cję wobec poszczegó lnych części tekstu.
Mozna je nt1mero\\·ać jedynie\\' wypadku powalania w innych częściac h te kstu.
o Wzol"\· są elementem tekstu. Należy je jednak p i sać od nowego wie rsza i ozn aczać kolejn)m numerem. Uż\'\\'ane litery greckie należy opisv\\·ac slown ie na
marginesie ol"\·ginalu (maszynopisu). Podobnie " ' celu uniknięcia "·ątpliwości
należ) pocbć liter' duże i male. "o" lub "zero" oraz liter\' we frakcjach gó rnvch
i dolil\'ch tzn . " ' po tęgach lub indeksach. Należv unikać indeksó\\' 2 - piętrowych .
o Ilustracje mogą mieć postać fotografii . rysun ku lub \\)'druku.
• Fotografie po\\·inn' b,·ć czarno-biale. kontrasto\\·e. \\ykonane na papierze
t\\·ard' m. bl"szczac,·m o fo rmacie i kad rze dostoSO\\'anym do " · ielkości przed stawi~nej rz-ecz: }~fo odwrocie należy opisać: naz,,·isko autora. pierwsze slowa
artykulu i kolej ny numer (np. rys . 5).
• Zamieszczenie zdjęć koloro"ych jest możli\\'e . \\Ymaga jednak uzgod ni enia
z redakcja
• R) sunk( po" i1111' b' ć opl) mal nie szczegó lo11·e. o maksymalnym fo rmacie
18xl8 cm. 11Ykonane tuszem na ka lce. Dopuszczamy bardzo ll'yrażne rysunki
11Ykonane irn;ą techniką. Caly materia! ilustracyjny do danego anykulu (rysunki
i i'oto2rafie nie zal eżnie od kolejności występo "·an ia) po"·innl' b) ć oznaczone
kolej n-; mi numerami. Na marg-inesie maszynopisu należy zaznaczyć miejsce
gdzie". tekśc ie po"olano się na dan y rysunek.
136
Ceramika -
Ma t eriały
LITERATURA
[ I] Wyrob y ceram iczne dl a ścia n o wspó łczy nni k u k s 0.55 W/(m2 K),
otwarty sys tem. Sprawozdanie C PBR 4. 2./41 A/86 „ Biuro ProjektowoBadawcze Przem ys łu Ceramiki Budowlanej ,.Cerprojekt" _ Praca zbiorowa,
Warszawa 1986
[2] Pi e1i kows ki B. : Paro tonowe wyroby cera miki bud owlanej. Materiały
budowla11e 5197
[3] Wzrost produkcji ce r~uni k i pa rowa nej. Ceramika Budmrla11a 3197 _ in formacj a wg Ziegeli11d11s1rie /l//emuzio11al 3197
[4] Pi erzc hlewicz L .l ann ontowicz R„ Bud ynki nrnro\\·ane m ater i ały i konstruk cje. ARK ADY I 993
[5] Brylska E.: Wysokoporowata ceramika bu dow lana. Opinia dla !MM B
w Opolu do projektu celowego 7 T 07 E OI 296 C/3 133
[6] Sk owronek E.. Dzierzen ga L Grudniewski T.. Mosz J. Z al ożenia do
projektu i proj ekt techni czn y wielk ogaba rytowych wyso k od r ążo n yc h pustaków ceramicznych o ll')'Soki ej izo la cyj n ości cieplnej . Sierakowice 1997
[7] Uru chom ieni e produkcj i nowych ceram icznych wyrobów budow lanych
o p o d wyższo n ej i zo l acyj nośc i ciep lnej . Praca zbi oroll'a IMM B i FCB
„W Jo pek"_ Sprawozdani e kmicowe z reali zacji proj ektu celowego. Nr 7
T07E O129C/3 l 33. 1999
•
• Wydruki mogą być reprod ukowane wylącznie w oryg inale (nie będą przerysowywane), jeżeli zostaly wykonane przy użyciu czarnej taśm) a rys unek 1 tekst
.
jest 1vyrażny . Prosimy nie przesyłać \\)'druków szarych i slabo czytelnych.
o Podp isy pod rys unkami (fotografiami i 11ydrukami) należy ll'ykonać na odrębnej
st ron ie maszynopisu. Powinny one zawierać po skrócie "Rys ." kolejny numer
rysunku . fotografii lub 11ydruku_ t) wl rysunku. a następnie objaśnienia stosowanych na nim oznacze1i.
o Tabele po\\'inny być proste i przejrzvste. Tytul tabeli n ależy zacząć od kolejnego
numeru (np. Tab. I.) i umieścić nad gló\\'ką tabeli . W glówce tabeli 11· poszczególnych rubrykach należy podać u góry tyt ul rubryki . u dolu symbol lub jednostk ę w uk ladzie SI. Uwaga: w tabeli nie używać skrótów. Tabele m ożna pisać
w ukladzie pionowym lub poziomym Należy unikać często stosowanej bez wyraż n ego ce lu rubryki L. p.
.
.
o Przypi sy u zupe l niające lub 11vjaśniające tekst podstall'O\\)' pow111nv być nap1sane n a d~ l e strony z tekstem . do któ rego s i ę odnoszą i oznaczone we frakcji górnej. np. 1 .
o W wvkazie LI TE RATURA zamieszczonvm na ko1icu artvkulu należy podać
żródl~ bibliograficzne ponumero11·ane kolejn ymi liczbami -arabskimi odpoll'iadającymi kolejności po11·ola1i 11 tekście :
• dla książek: [nr kolejny w nawiasie kwadratowym]. nazwisko i pierwszą literę
imienia„ Tytul. Wydall'n ictwo. Miejsce 11·ydania . rok \\)'dania .
• dla czasopis m: [I] naz\\·isko i pie rwszą literę imienia.: Tytuł artykulu. Tytu ł
czasop isma . numer i rok czasopisma. rok wydania.
Pozycje literawry. na któ re nie ma po1Vola1i w tekście zostaną \\)'kreślone.
o Do ka żd ego anykulu należy dolączyć streszczenie. skladając e się z imienia
i nazwiska autora_ t1 tulu oraz ok. 0,5 str. maszynopisu omówienia artykułu .
Pożądane są tlumacŻenia na język angie lski.
o Po \\'ydrukowaniu anl'kulu. każdy auto r otrzymuje bezplatnie _jeden egzemplarz
autor~k i danego numeru czasopisma.
Redakcja
Ogniotn vale nr 4199
Technika za
granicą
P. Nandi, R.K. Singh i inni: „Spiekane bloki wysokoglinowe alternatywą dla bloku topionego stosowanego
w trzonie pieca przepychowego"
i wyłożono nimi trzon y 3. pieców w strefach: załadunku,
wyładunku i okien. C zę ś ć z nich pracowała zamiast bloków topion ych.
Między narodowa
Po 3. miesiącach pracy zbadano 1 piec. Wygląd bloków
był bardzo dobry, taki sam jak bloków topionych.
Ko nfere ncja
„ Materiały Ogniotrwałe "
s. 281, USA 1997
(TW)
Trzon w piecu przepychowym, zwłaszcza w obszarze
naj\Ąryższej temperatury, jest poddawany wstrząsom
cieplnym, obciążeniom mechanicznym i erozji - przez
przesuwający się ładunek oraz korozj i przez „zgary",
któryc h główn y m składn i kiem jest FeO. Daje on z tlenkami Me 20 3 fazę ciekłą już w 12 10°C, a z tlenkiem
chromu spinel , z czym jest związany wzrost objętości .
W ce lu u s unięcia narostów, trzon polewa się wodą, co
powoduje jego pękanie. Muszą więc pracować tu wyroby
przedniej jako ści , takie jak bloki topione. Są one jednak
bardzo drogie, a z powodu bardzo małej porowatości ,
nieodporne na wstrząsy cieplne. Dlatego zajęto się opracowaniem odlewanych bloków spiekanych , zawierają­
cych 95 % Al 20 3 z zerową zawartością cementu Oparto
się przy tym na wynikach zastosowania tworzyw odlewanych ultraniskocementowych w piecu „pokracznym" .
Badania laboratoryjne wykazały ich doskonałą odporność na ścieranie i wstrząsy ciep lne, a także wysoką wytrzy mało ś ć , zwłaszcza po wypaleniu w l 500°C. Także
o dp o rn ość korozyjna była bardzo dobra. Nie stwierdzono
o becn oś ci żadnych wad.
Tab. I. Wła s ności handlowych bloków spiekanych typu
95% Al 20 .1
Wlasnośc i
Gęstość pozo rn a. g/c111 3
Porowatość wzg lędna. %
Wytrzy111alość
na śc i skanie. MPa
cieplna w 1600°C/2 h, %
Wytrzy111alość na zla111anie w 1400°C/ l/2h, MPa
Ogniotrwałość pod ob ciąże ni e m. °C
Ś rednia średnica porów, f llll
Odporność na wstrząsy cieplne ! 300°C/woda,
liczba cykli
Straty przy śc i era n i u w 1400°C, 1500 cykl i, przy
obc i ążeni u SiC O.O15 MPa, cm2
Rozsze rzalność
W art ość
3,2
12,5
135
+O.OS
15
+ 1650
1-2
+25
0,003 5
Wyniki zawiera tabela 1 - przy czym dotyczą one bloków
o mas ie 8 kg wykonanyc h w skali przemysłowej . 1OO
takich bloków zabudowano w piecu przepychowym
o wymiarach: 6000 x 1200x 150-200 mrn i wydajności 120
Mg/dobę. Po dwóch miesiącach pracy bloki pozostawały
w bardzo dobrym stanie . Nie popękały, nie były nasycone zgorzeliną. Wobec takich wyników wykonano
130 bloków, w tym 1OO o masie 105 kg i 30 - 85 kg
Ceramika - Materiały
•
Ch. Parr, C. Revais i inni: „O starzeniu
niskocementowego"
V
Między narodowa
łe ",
Konferencja
„ Materiały
się
betonu
Ogniotrwa-
s. 81 , USA 1997
W czasie magazyno wani a betonu w ni eodpowiednich
warunkac h, zmieniają się jego podstawowe własności ,
w tym zdolność do odlewania, czas twardnieni a/wiązania
i własności termomech aniczne.
Starzenie wy stąpiło pod wpływem wody zawartej w atmosferze lub wniesionej ze składn i kami betonu, jak też
C0 2 pochłoniętego z powietrza. Wiadomo, że zmiana ta
jest wywołana złożon y mi reakcjami przebiegający mi
w fazie wiążącej w cemencie i ewentualnie dodatkach.
Zjawisko starzenia się betonu badano dla typowego, niskocemento wego betonu boksytowego, zawierającego
cement wysokogl inowy o składzie: 71,07% Al 20 3
i 27 ,91 % CaO. Oznaczono: wielkość rozpływu, czas
wiązania , czas twardnienia - poprzez pomiar c i epła reakcji , zawartość C0 2, H20 i straty prażenia, przy ogrzewaniu próbek oraz konduktometrycznie reakcje rozpuszczania i wytrącania spoiwa i dodatków (na próbkach
o uziarnieniu poniżej 250 ~Lm) . Dodatkami były między
inn ymi Al 2 0 3, Si0 2, poliakrylan.
Proces starzenia prowadzono w komorze klimatyzacyjnej
przy temperaturze 20°C oraz wi l gotności wzg l ędnej 50
i 70% . Czas był zmienny - do 60 dni. Wszystkie składni ­
ki betonu , przed jego przygotowaniem wysuszono
w 1l 6°C. Rejestrowano przyrosty masy próbek. Proces
zmian, czy li starzenia się zbadano osobno dla każdego
dodatku i cementu oraz dla wszystkich dodatków i cementu łącznie , i oczywi ś cie dla betonu, w którym zawartość wody wynosiła zawsze 6%. Zaobserwowano, że
„starzenie" przy wilgotności 50% daje inne wyn iki niż
przy 70%. Większe zmiany własności wy stępują gdy
wilgotność jest wyższa. Wy raźn y jest wpływ czasu porniarn na zmianę własno ś ci betonu. Dramatyczne zmiany
zachodzą po 30. dniach , przy wilgotności 50% nreco
Ogniotrwałe
nr 4199
137
zmniejsza się czas wiązania, zaś przy 70% wzrasta z 1O
do 20 h, przy praktycznie niezmienionym efekcie ciepl nym.
Ilość wydz iel onych C0 2 i H2 0 jest mniej sza, gdy czas
„starzenia s i ę " wynosił 7 dni i wyższa gdy sięgał 60 dni ,
przy czym C0 1 zawsze wydziela się około O, 1%, wody
0.22 % po klimatyzacji przy niższej wilgotności i 0,38%
przy wyższej . N ieco wyższe są straty prażenia , z uwagi
na zawartość części organicznych, ale wpływ wilgotności
jest podobn y jak uprzednio. Okresy rozpuszczania spoiwa, nukleacji i wytrącania betonu wyjściowego i obrabianego przy 50% wi l gotności, są bardzo podobne, inne
zaś gdy w i lgotność wynosiła 70%. W każdym wypadku
okres przydatności betonu do insta lowania i okres twardnienia zmieniają się , gdy poddano go działaniu wilgotnej
atmosfery. Gd y w ilgotność jest duża, wydłuża s i ę czas,
w którym beton nie twardnieje, a także czas twardnienia.
Gd y czas przebywania betonu w takiej atmosferze przekracza 30 dni, staje się on nieużyteczny. Sugeruje się , że
w fazie wiążącej tworzą się hydraty, co zmniejsza szybkość rozpuszczania się cementu.
Zakres i szy bkość omówionych zjawisk zależą od ilości
dostępnej wody, zdolności fazy wiążącej do reakcji
z wodą i charakteru reakcji pojedynczych składnikóvv
betonu, czy ii także wprowadzonych dodatków.
dzanie wypalających się dodatków, wypa lanie mało
zwartej ceramiki w ni skiej temperaturze, zastosowanie
zolu, przechodzącego w żel, użyc ie uwodnionych związ­
ków Ah0 3 lub Si0 2, wyko nanie aerożeli przez podkrytyczne susze n ie mocno spo i imeryzowa nych żel i n ieorgani cznyc h, sp iekan ie ziarn pustych w środk u.
Do nowszych można za lic zyć: odwzorowanie z ceramiki
struktury porowatego podłoża z polimerów, poprzez ich
wypalenie; przejście w pianę gęstw ceramicznych na
zasadzie wprowadzani a gazu w sposób mechaniczny lub
chemiczny, a także wyparowanie nisko wrzących cieczy,
np . freonu , anodowe utlenienie arkuszy Al oraz proces
GASAR do wytwarzania porowatych metali i ceramiki.
(Wykorzystuje się tu różnice rozpuszczalności gazu, np .
H2 w metalu stałym i płynnym). Porowate, piankowe
tworzywa ceramiczne m ają niską gęstość , ale także niską
wytrzymałość. N iektóre, zwykle z pianek organicznych,
mają popękane śc ianki , gdyż w procesie wypalania
uwalnia się dużo części lotnych (organicznych). Nowe
badania tych tworzyw poszły w kierunku produkcji pianek z gęstw ceramicznych. Aby nie tworzyły się zbyt
duże pory lub nie zamykały małe, należy w porę usztywnić , ustabilizować pianę .
Tworzywo takie ma pory o wielkości I 0-2000 ~Lm , ale
w wąs kim zakresie, przy czym jest ono dość wyt rzymałe .
Można wprowadzić
Można też zamrozić
gują
wać.
z wodą,
takie dodatki , które pierwsze zareapozostawiając niezmieniony cement.
(T W)
•
P. Sepulveda: „Porowata ceramika na bazie pianki
odlewanej z żelu"
Am. Cer. Soc. Bull . s. 61 , nr I O, t. 76, 1997
Jest to obszern y arty kuł przeglądowy, cytujący 68 pozycji I iteraturowych na temat różnego typ u ceramiki porowatej , otrzymywa nej według znanych i nowyc h technologii .
Ceramika porowata to: membrany, filtr y, czujniki tlenu ,
n oś niki katalizatorów, termistory, sita molekularne, bioceramika, izolacja cieplna, w tym materiały ogniotrwałe .
Ich wła ściwości zależą od ilości , wielkości i wzajemnego
układu porów, czyli „makro i mikrostruktury''. Wielkość
porów decyduj e o wy trzy małości tworzywa i wzrasta gdy
są one male. Pory decydują o przepuszczalności , wpły ­
wają na przewodność cieplną i elektryczną. Ze wzrostem
porowatości wzrasta pełzanie i korozja, maleje przewodność cieplna i elektryczna. Właściwości porowatego
tworzywa zależą w głównej mierze od metod y ich wytwarzania. Niektó re są stosowane od lat w tym: wprowa138
rozpuszcza lnik, a potem go odparo-
Do najnowszyc h zal icza s i ę wykorzystanie skład nik ów,
które reagując ze so bą dają żel. W ten sposób uzyskiwana piana szybko wiąże . przez co utrwala się jej kształt.
Jednym z przykładów tej metody jest wykorzystanie
uwodnionych związków glinu. Żeluje uwodn iony Al 20 3,
a także cementy, gi ps i inne związki , np. glinokrzemiany,
które wiążąjuż w temperaturze pokojowej.
Technika zol-żel p owodująca szybki wzrost lepkości,
przy przejściu w żel, nadaje się do procesu utrwa lania
„struktury" pian owej . Aby wyró b wys uszony uzyskał
odpowiednią wyt rzy małość , do gęstw ceramicznych
wprowadza się spo iwa i plastyfikatory. Są to: pochodne
celulozy, skrobia-poli sacharydy, polimery organiczne choć one nie zapewniają odpowiedniej lepko śc i i wytrzymałości wyro bu suchego.
Najkorzystniej jest zastosować monomer i przeprowadzić
jego polimeryzację „in situ" . Ponadto wprowadza się
rozpuszczalnik i dyspergent.
iezbędny jest katalizator (czynnik inicjujący i przyśpie­
szający polimeryzację ) . W ten sposób „in situ", odlewa
się gęstwę , która że luj e w formie , dając piankę. Można
otrzymać bardzo skom p I ikowane kształtki.
Używane polimery to głównie akrylany. Połączenie odlewania żelu z wytworzen iem pianki „in situ" , pozwala
szybko utrwalić „ strukturę " pianki i mimo, iż jej poro-
Ceramika - 1\1/ateria/y Ogniotrwa/e nr 4199
watość
( i wyrobu) przekracza 90% są zachowane „makro
i mikrostruktura" . Defekty ścianek porów są nieliczne,
śc ianki te są mocno zagęszczone , co zapew nia wysoką
wytrzymałość wyrobu. I tak, np. wyrób z A l20 3 przy
gęsto śc i teoretycznej 8-30%, ma wytrzymałość na zginanie 2-26 MPa, podczas gdy otrzymany metod ą repliki
organicznej , przy gęstości 7- 12%, tyl ko 0,8 M Pa. W ten
sposób można przetwarzać: Zr0 2, Al 20 3, kalcy nowan ą
g l i nę, hydroksyapatyt. Proces przebiega następująco.
Przygotowuje s i ę hom ogeniczną zawiesinę proszku ceramicznego w wodzie z dodatkiem dyspergenta i roztworu monomeru . astępnie (bez dostępu tlenu) wprowadza
s i ę czynnik pow ierzchniowo czynny i uzys kuje pianę.
Teraz jest dodawany inicjator i katalizator, co przyśpie­
sza polimeryzację . Zżelowany wyrób wyjmuje się z formy, suszy i wypala .
(TW)
•
X. Zhong: „C hińskie materiały ogniotrwałe
w nowe stulecie"
Am. Cer. Soc. Bull. s. 50, nr 3, 1998
wchodzą
ostatnich 15. lat, chióski przemysł materiałó w
z powodzeniem hutnictwem
że laza i stali. Popraw iono jakość wyro bów, a więc
zmn iejszono ich zużyc ie , opracowano nowe technologie
i nowe wyroby, głó w nie na bazie surowców rodzimych.
Os i ągn i ęto dwa główne cele: wprowadzono wła s ne lub
obce wysoko zaawansowane technologie i linie produkcyjne oraz urządzenia, zaś rząd spo nsoro wał badani a
rozwojowe i wdroże niowe . Nowe wyroby pracują nie
tylko w stalown ictwie, lecz także w przetwó rstwie metali
i w cementowniach .
W
ciągu
o gniotrwałych zaj m ował się
Przyszło ść
to: wzrost produkcji surowej stali do I OO
mil ionów Mg rocznie (do 2000 roku), eliminacja pieców
ma1ten owskic h, które obecnie produkują 15% stali ,
wzrost ciągłego od lewania stali wynoszący obecnie 47%,
badania i rozwój bezpośredniej redu kcji rud żelaza, produkcja wlewków o kształcie koócowym, tj . bez obróbki ,
rozwój metod wytwarzania stali czystej i pieców elektrycznych. Obecnie w Chinach produkuje s i ę ponad
12 mili onów Mg materiałów ogniotrwałych rocznie, w
tym 60% szamotu, 15 % wyrobów magnezytowych i wysokogli nowyc h i 12% tworzyw monolityczn yc h. Najprawdopodobniej spadnie jednostkowe zużycie tych tworzyw, ale mu si wzrosnąć ich jakość, a także ilość nowych
gatunków o bardzo wyso kiej jakości . To wymaga nowych pras, urząd zeó mieszających , pieców, a także doskonałej kontroli jakości.
Chiny posiadają w iele zasobów mineralnych, takich jak:
boks yty , magnezyty, grafit i surowce grupy sylimanitu.
Ceramika -
Te surowce eksportuje się do wie lu krajów św i ata .
Trwają prace nad ich pozysk iwaniem , uszlachetnianiem
i przetwórstwem. Celem jest otrzymanie bardzo czystych
surowców i wyrobów tlenko wych oraz kompozytowyc h.
Aby prace te przebiegały sprawni e, są potrzebne nowe
maszyny, technologie i badania. Te ostatnie dotyczą
głównie:
własn ośc i wyso kotemperaturowych i ich związku
z mikrostrukturą następujących wyrobów i kompozytów: Al 20 , , A l20rSiOrZrOrTi02, M g0-Ca0-Zr0 2 +
dodatki , a także ich analogów zawierającyc h grafit,
• mechanizmy i kinetyka korozji oraz korelacja ze zuży­
waniem s ię wyrobów w pracy, mechanizmy penetracji
żużla i jego wpływ na łu szczenie i pękanie wyrobów,
• spiekanie i wysokotemperaturowa synteza czystych
i syntetycznyc h suro wców, w tym : korund, mulit, cyron , sp inel , kordieryt i kompozytorów oraz two rzyw na
ich bazie, technologia mikroproszków,
• reologia tworzyw odlewnych i wpływ dodatku super
drobnych proszków/dodatków.
Do tej pory opracowano i adoptowano dwie technologie
dotyczące surowców:
• redukcja zanieczyszcze11 przez usz lachetnianie i top ienie elektryczne, nazwana metodą „minus",
• wprowadzanie czystych tlenków w celu optymalizacji
własności ferromechan icznych, poprzez zmianę mikrostruktury, nazwan a m etodą „pl us''.
•
Zgodnie z metodą „minus" zakoóczono wstę pne prace
nad boksytem DK. Wyrób ma dobrą o dporn ość na korozj ę i wyt rzy małość na go rąco . Planuje s ię budowę zakła­
du pilotowego.
Wytworzono też topiony A l20 3 z surowców boksytowych (SWFA). Zastosowano go do produkcji wy okiej
jakości kształtek i betonów.
Są
one efektywne ce nowo. Jednak mikrostruktura nie jest
doskonała - trzeba dalej pracować nad procesem top ienia
elektrycznego.
Metoda „ plus" p ozwo liła wytworzyć , na bazie boksytu,
spi ne l bogaty w MgO. Służy on do produkcji kształtek
glin owo-sp inelo wyc h i tworzyw odlewanyc h. Zastosowanie rozszerzy s ię na piece cementown icze. Trwają
prace nad sp ine lem wzbogaconym w Al 20 3.
I wreszcie wpro wadzen ie do boksytu suro wców z grupy
sylimanitu podniosło odpo rn ość wyrobów na pełzanie ,
a dodatek Zr0 2Si0 2 odporność na wstrząsy ciep lne. Dostępna jest też palonka korundo wo-mulitowo-cyrkon owa.
Duże osiąg n ięcia badawcze dotyczą surowców tlenkowych oraz SiC, B , Si 3N4, Sialon , ZrB 2. Część jest już
dostępna w hand lu,_np. wyro by korundowe na wiązaniu
sialonowym pracują w wielkim piecu.
Od 1988 roku w Uniwersytecie Beijing (USTB) trwają
prace nad kompozytami tlenkowymi i nietlenkowymi
Materiały Ogniotrwałe
nr 4199
139
typu: ZCM-SiC , ZCM-BN, ZCM-ZrB2, O'Sialon-Zr02.
Wyroby te cechują się wyższą niż inne wytrzymałością
w temperaturze pokojowej i wysokiej , wyższą odpornością
na utlenianie i na wstrząsy cieplne. I tak moduł odporności
na zginanie wyrobów nietlenkowych w temperaturze pokojowej wynosi 1OO MPa, a kompozytów 200 MPa,
w porównaniu z 10 MPa wyrobów na wiązaniu węglo ­
wym, zaś w 1400°C dla nietlenkowych od 63 do 178 MPa
w porównaniu z 12- l 5 MPa dla wiązanych węglem.
W serii tworzyw ZCM-BN dodatek 10% BN podnosi ich
w ytrzy małość w 1350°C ze 100 MPa do 120 MPa.
Utlenianie kompozytów ZCM-SiC , ZCM-BN i O'SialonZr02, jest opisywane parabolą - zmniejsza się w czasie,
z uwagi na powstawanie ochronnych warstw tlenkowych .
I wreszcie, odporność na wstrząsy cieplne kompozytu
ZCM+SiC jest wyższa, t1T;_ wzrasta z 300 do 400°C,
wzrasta wytrzymałość resztkowa - po wstrząsach. Kompozyt BN (20%) - ZCM ma wysoką odporność na
wstrząsy cieplne.
Metody otrzymywania wyżej omówionych tworzyw to
spiekanie, ewentualnie z dodatkami, spiekanie na gorąco ,
spiekanie reaktywne, np. w azocie, synteza węglików
w podłożu tlenkowym.
(TW)
50 lat temu wytwarzano Si02 i tlenki żelaza, a ostatnio
też Al 20 3, Ti02. Sb20 3 i inne, w tym węgliki wo lframu .
W 1857 syntezowano koloidalne złoto , w 1930 opracowano technikę kondensacji gazu. W Japonii i w Niemczech prowadzi się różne prace na ten temat, międ zy
mnym1:
- możliwość mechanicznego rozdrabn iania tworzyw do
wymiarów nanometrycznych ,
- wytwarzania wyrob ów metodą elektroc hemiczn ą oraz
krystal izacj i ciała amorficznego,
- intensywne badania nad metodami syntezy, struktury
i własności nanokrystalicznych półprzewodników,
- wprowadzenie wyników badań laboratoryjnych do
przemysłu i powołani e specjalnych firm , jak np. Nanophase Technologies Corp. i Nanodyne Inc.
Od 1990 roku ukazało się ok. 2770 publikacji na temat
omawianych tworzyw . Rząd USA wydał na badania od
1991 r. ponad 20 mln dol. U kazało się ponad 300 patentów . Obecnie istnieje tu o koło 50. zakład ó w zajmujących
się badaniem i wytwarzaniem tych wyrobów. Wartość
sprzedaży w 1996 roku oceniono na 42 ,3 mln dol. , w tym
98% dotyczy proszków w postaci suchej , lub gęstw .
Przewiduje się , że w 2001 roku sprzedaż osiągn i e
154,6 mln. dolarów.
(TW)
•
M.N. Rittner, T. Abraham: „Przemysł
nanostrukturalnych"
Am. Cer. Soc. Bull. s. 51, nr 6, t. 76 , 1997
materiałów
Od około 20 . lat pojawiają się doniesienia o materiałach
nanostrukturalnych . Dotyczą one ceramiki , metali , stopów, półprzewodników i kompozytów. Cechują się bardzo drobną budową, prawie perfekcyjnych kryształów
o wymiarach nanometrycznych. To powoduje, że ich wła­
sności są doskonałe . Powstają więc firmy różnej wielkości ,
wytwarzające takie materiały, w tym: tlenki, węgliki , azotki, nikiel, tytan, chrom, stopy żelaza i niklu, krzem, siarczek cynku, selenek kadmu i kompozyty polimerowe.
Dostępne są głównie
w postaci proszków 50-200 nm, ale
jako powłoki i ciała stałe. Mikrostruktura tworzyw
na bazie nanoproszków różni się korzystnie od otrzymywanych metodami tradycyjnymi. Na rynku znajdują się
już w postaci gęstw szlifierskich/polerskich , substancji
hamujących rozprzestrzenianie się ognia, taśm magnetycznych, ekranów słonecznych , powłok ochronnych
(trochę) oraz jedyny produkt w postaci wyrobu - stop
magnetyczny na bazie żelaza, wytwarzany przez n iemiecką firmę Vacuum-schelze. W Japonii są produkowane proszki metal i do produkcji taśm magnetycznych
i tlenków ceramicznych (od 1971 r. wytwarza się nanoproszki Cu , Ag, Al , Ni, Co , Fe). Najwcześniej bo około
także
140
•
Ceramika -
H. Segerer: „Mikrofalowe suszenie ceramiki technicznej"
Am. Cer. Soc. Bull. s. 64, t. 77 , nr 3, 1998
W
przemyśle
ceramicznym, przy produkcji porcelany
pracuje ponad 40 suszarń mikrofa lowych, wykorzystujących techn o logi ę Riedhammera. Są to suszarki
kanałowe z taśmą nośną.
stołowej ,
Od 1997 roku suszarka mikrofalowa jest też u żywana do
suszenia delikatnych, kruchych ks ztałtek typu plastra
miodu - zaw ierających ponad 25 OOO otwartych komórek.
Czas suszenia skrócono z 4-5 dni do 1,5 dnia.
Mikrofale suszą wyrób w całej jego objętości (nie tylko
powierzchniowo), przy czym suszenie przebiega od
środka wyrobu.
Tworzywa nie absorbujące mikrofal , takie jak metalowe
ściany suszarki , odbijają radiację , zaś powietrze zawarte
w porach wyrobu przenosi energię bez strat. Ogrzewanie
jest homogeniczne i „delikatne", bez nadmiernej skurczliwości , bez spękań . Izolatory ceramiczne suszy się dwustopniowo.
W pierwszej suszarni jest usuwana główna część wody do 0,5%, wyrób nabiera odpowiedniej wytrzymałości .
Ma ter iały Ognio trwałe
nr 4199
W drugiej , jest odprowadzana wilgoć końcowa. W obu
suszarniach proces suszenia mus i być bardzo jednorodny,
odparowanie z każdej części takie samo, różnice wi lgotności nieznaczne. Umożliwia to ty lko suszenie mikrofalo we, przy czym czas suszeni a maleje o 13-20%.
W pierwszej suszarn i jest zachowana mała wymiana
powietrza, w drugiej duża. Zużycie energii jest bardzo
małe: 1,5- 1,8 kWh/kg H20.
Suszenie dużych kształtek jest procesem drogim, gdyż
wymaga powolnego podnoszenia temperatury, co trwa
nawet kilka miesięcy, np . bloki 120 x36 x36 cm ponad
6 tygodni , zaś przy zastosowaniu mikrofal, już po 60 h,
·w środku wyrobu wilgotność wynosi tylko do 0,2%.
Do roztworu wody z H3P0 4 powoli dodawano, mieszając
5 minut, A '20 3 i pozostawiono zawiesinę na 2 h. Potem
dodano Al (mieszano), następnie stabilizator (dekstrynę)
i mieszano. Po odlaniu wszystkie próbki suszono
w 110°C. Z uwagi na wiele zmienn yc h w obu procesach ,
oznaczono zależności porniędzy ilością dodatku CMC
(lub dekstryny) i różną il o ścią SLS oraz gęs tością, wytrzy małością na ściskanie i porowatością gotowego wyrobu.
Stwierdzono, że dla każdego układu ilościowego SLS
i CMC/dekstryny, otrzymuje się różne własności , ale
przy ściś l e określon ych ilościach rośnie objętość piany
i porowatość , a maleje wytrzy małość i gęstość.
Koła
Przykładowo:
szlifierskie suszy się tradycyjnie, co najmniej
4 tygodnie, ale i tak wyrób wypa lony może mieć wady.
Suszen ie mikrofa lowe pozwala po 30 h osiągnąć wilgoć
resztkową (w środku) , ok. 0,4%.
mikrofal w ceramice tlenkowej , działa na
głębokość I O cm. Z czasem w środku wyrobu jest najw ięcej wilgoc i, ale ponieważ woda adsorbuje energię
mikrofal najbardziej , proces suszenia postępuje.
Ostatnio mikrofalowe suszarki zastosowano nawet do
suszenia wy robów izolacyjnych typu pianek. Czas suszenia 15-30 minut.
Efekt
działania
I) 0,05 % SLS i 0,2-0,5% CMC - gęstość zmienia się od
0,9 do 1,05 glcm 3,
0,075 SLS i 0-0,5 CMC - po wypaleniu w 1400°C, gę­
stość 0,8-0,9 g/cm·1, porowatość 74-77%, wytrzyma2
łość 6,5-9,0 kg/cm ,
2) 0,0125 SLS, 5% dekstryny - po wypaleniu w 1400°C,
3
gęstość 1,25 g/cm , porowatość 66%, wytrzymałość
25 kg/cm 2 zaś przy ilości dekstryny 1-4% i SLS
0,0125 %, gęstość maleje - pozostałe własności też odpowiednio zmieniają się.
(TW)
(TW)
R.B. Subramanian, B.B. Machhoya i inni: „Izolacja
ścian gorących wykonana metodą pianową"
Interce ram, s. 272, nr 5, t. 45
Przygotowan o dwa rodzaje pianek ceramicznych. Jedne
wytwarzano mechanicznie, przez wprowadzenie gazu,
drugi e chemicznie, przy czym surowcem ceramicznym
b ył Al 2 0 " o uziarnieniu poniżej 2 µm, lub poniżej
38 µm.
W pierwszym wypadku pianę wykonano biorąc : siarczan
sodowo-laurynowy CH 3(CH 2) 10 COOH (SLS) oraz stabilizator - karboksymetylocelulozę (CMC) lub dekstrynę.
Dodatek SLS wy nosił 0,025 ; 0,05; 0,075 ; O, 1 i O, 125%,
a CMC: 0,02; 0,5; 1,0; 1,5 i 2,0%. Eksperymentalnie
ustalono ilość wody i CMC, a miarą była gęstość wyrobu. Temperatura wypalania - 1400°C. W metodzie chemicznej spoiwern była dekstryna 1,5%.
Pianę uzyskano w reakcji Al 0,05 % z H3P0 4 (70%
o gę sto ści 1,7 5 g/crn 3 ) , który równocześnie był spo iwern
dla Al 10 3 . Zrn ieni ano zawartość A'20 3 i kwasu oraz wody i sporad yczn ie dekstryn y. Temperatura wypalania: do
I 550°C.
Ceramika -
Nowe materiały ogniotrwałe do kadzi stalowniczych
(na podstawie prac opublikowanych na V Międzynaro­
dowej Konferencji Materiały Ogniotrwałe , USA 1997)
I) J. Kaija, H. Nevala i inni s. 131,
2) T.A. Vert - s. 12 1,
3) S. Itosc, T. Isobe i inni - s. 165,
4) H. Nakagawa, Y. Nakamura - s. 203 .
1) W hucie Rautaruuki Raabe Stee l, produkującej rocznie
2,3 miliona Mg stali , trwa modernizacja konwertorów
kadzi stalo wniczych, w tym torpedo oraz rozbudowa
zakładu . Zostanie wybudowana piecokadź oraz kadź
próżniowa. Powiększenie pojemności kadz i ze 1OO do
120 Mg, poprzez wyprofilowanie owa lu w części górnej ,
okazało się nieudane. Obmurze nad linią żuż l a mocno
popękało , wpenetrował w nie żużel. Postanowiono więc
wyb ud ować nowe kadzie . Jest ich łącz n ie 23, z których
9 stale pracuje. Wyłożenie ich to: trzon - 65 mm szamotu, obszar metalu - beton MA, wibrowan y lub samopły­
nący i kształtki rnuszlowe też z tego betonu . Na warstwę
ty ln ą da no:
a) 32 mm cegły izo lacyjnej do linii żużla i w lin ii
oraz powyżej - 40 mm cegły wysokoglinowej ,
ż u żla
b) w strefie metalu - 120 mm betonu wysokoglinowego,
Mater iały Ogni otrwałe
nr 4199
141
w linii żużla - 80 mm tegoż betonu i powyżej panel mikroporowaty.
Temperatura pancerza w obu wypadkach wynosiła 2402600C. Nową wy murówkę wyko nywano po każdych
80. spustach.
W czas ie ko lej nego remontu zaobserwowano, że panel
mikroporowaty został zupełnie zużyty . Zdecydowano się
za s tosować wyłącznie kształtki izolacyjne. W stalowni
istnieją 4 całkowicie zmechanizowane i skomputeryzowane stanowiska montażu kadzi . Kadź suszy się elektrycznie do 100°C i wygrzewa do 450°C . Złom po remoncie kadzi jest wykorzystywany.
Zbiera się dane (komp uterowo) o liczbie spustów, czasie
pracy zamkn i ęć suwakowych, zatyczek, wy lewów, stoż­
ków podających gaz, czasie pracy i postoju kadzi. Od
1992 roku prowadzi się rejestrację zużycia obmurza za
pomocą urządzenia laserowego. Zwykle dotyczy to linii
żużla , strefy uderze11 i trzonu . Pomiar trwa 5 min„ dokładność wynosi 5 mm. Pomiary te pozwoliły zwiększyć
liczbę spustów kadzi o 5-10 spustów, tj. do 75 -80, maksy malnie 86.
2) W hucie Bofasco produkuje się rocznie 3,6 miliona
Mg sta li . Najw iększą uwagę przykłada s ię do pełnej
sprawn oś c i wszystki ch urządze11 , gdyż linia produkcyjna
jest we wszys tkich punktach pojedy11cza. Konwe11or
o pojemności 300 Mg pracował od 400 do l l OO spustów,
a decyd o wał o tym stan trzonu.
Postanowi ono sprawdzić przyczyny tak dużych różnic
i wyeliminować je. Mierzono wyroby po pracy, oceniano
ich wygląd. o becność wad, wielkość spoin. Rejestrowano
cały przebieg montażu i eksploatacji. Stwierdzono, że
zniszczen ia róż n ych trzon ów były różne . Część wyrobów
pokrywał ż u że l , pęknięcia s i ęgały 250 mm w głąb wyrobu. ich w i e l kość była róż n a. Statystycznie okreś l ono
ży wotność trzonów w funkcji ilości i głębokości pęknięć
oraz czasu i cykli pracy, a także obecnośc i i grubości
powłoki żużlowej. Problem zdefiniowano jako duże pęk­
nięcia trzonu wywołane naprężeniami cieplnymi i rozszerzalnością wyrobów w czasie kolejnych cykli pracy konwertora. Do pęknięć penetrował żużel.
Opierając się na doświadczeniach w Stalowni Kawasaki
Steel stvv ierd zo no, że p odstawą rozwiązania problemu
Tab.
Własności
betonów
ogniotrwałych
I
Porowarosć. %
Gęst osć pozorn a. g/cm 1 '>
Wytrzymal osć na sciskanie. MPa *)
Modu! ze r\\'an ia w I400°C. MPa ")
Zmianv li ni owe. '7r
1
Następnym
zmiana kształtek magnezjowych. Zajęto się ilością zawa11ego w nich węgla i antyutleniacza. I te próby b yły skuteczne, w wyniku czego
zużycie trzonu obniży ło się do 0,87 mm/(h ·Mg), zastosowano kształtki: ,Kawasaki „K I". Zawierały one 50%
topionego MgO, 28 % spiekanego MgO i 22% C oraz
1,0% złożonego antyutleniacza.
krokiem
3) W Japonii opracowano też optymalne wyłożenie
ogniotrwałe do kadzi stalowniczych, a mianowicie betony Al20.i-MgO, zamiast uprzednio stosowan ych wyrobów
Al 20 :i-spinel. Nowe betony są odporne na działanie żużli
zasadowych. W licznyc h badaniach laboratoryjnych
udowodniono, że ilość MgO musi być dokładnie ustalona, gdyż decyduje nie tylko o odporności korozyjnej , lecz
także ma wpływ na wstrząsy cieplne, wytrzy małość
i rozszerzalność cieplną. Także zawa11ość cementu
i uziarnienie mikrowypełniaczy musi być ściśle ustalone .
W kadzi ni eco inaczej pracują i są obciążone śc i any ,
inaczej obszar narażony na uderzenia, linia żuż l a i trzon.
Dlatego na wszystkie te obszary przeznaczono nieco inne
betony, co podaje tabela.
materiały ogniotrwałe do kadzi , odlewane,
z przeznaczeniem na linię żużla , należą do układu MgOCaO-Al20 .i . Z powodzeniem zas toso wano je w stalowni
w Nagoya, ale poprzedziło to wiele badaó laboratoryjnych i przemysłowych. a także obl icze11 matematycznych
typowych zjawisk występujących w czasie ich pracy,
4) Nowe
Sci any
91
5
0,5
23.6
2.9 1
54,0
2. 9
+1.5 4
91
5
0, 75
21 , I
2,92
49,8
6.5
-0.28
Obszar uderze1i
Trzo n A!,0_,
O.I
5
0, 5
93
6
0, 1
20.6
3,02
57.6
7.0
+0.08
") - 1soo 0 c13 h
142
była
do kadzi stalowniczych
Wlas nosci
Al101. 'k
MgO. 'k
Si02. %
będą zmiany konstrukcji trzonu . Wiadomo, że jeśli
wzbudzone rozszerzaln o ścią naprężenie nie zostanie
przeniesione do kolejnej kształtki - trzon nie pęknie .
Uzyskano to stosując specjalne kształtki w obszarze
dysz, większe spo iny 3-5 mm , zamiast 0,5 mm i zaprawę
magnezjową o uziarnieniu 4 mm z dodatkiem żywicy,
bardziej ściśliwą, odporną chemicznie i bardziej wytrzymałą. Obliczona rozszerzalność cieplna dawniej stosowanej zaprawy wynosi + l ,87 mm, obecnej -0,04 mm.
W celu uzyskania tak dużych spoin zmieniono sposób
murowania trzonu z poziomego ustawienia kształtek na
pionowe. Osiągnięto bardzo dobre rezultaty, a zużycie
materiałów w trzonie spadło z 1,2 do I ,O mm/(h·Mg),
~dchy l enie standardowe z 0,30 do 0,07 mm/(h·Mg).
Sredn ia żywotność trzon u wzrosła do 11 OO spustów.
Ceramika - Materiały
Ognio trwałe
nr 4199
Lini a żu ż la
1.5
88
3.0
83
10
0, 5
w tym: penetracji żużla, odporności korozyjnej , odporności na wstrząsy cieplne i rozszerzalności termicznej.
Tworzywem porównawczym były materiały na bazie
Al 20 1 - spinel i Ah0 1-Mg0 dotychczas stosowane oraz
nowszej generacji MgO-ZrSi04. Początkowo użyto wyrobów na klinkierze MgO-CaO z dodatkiem związków
ograniczających hydratację. Zużycie ich było o 20%
mniejsze niż tworzyw MgO-ZrSi0 4 . Jednak w odległości
30-40 mm warstwą gorącą, materiał był spęka n y i nastą­
piła penetracja CaO, Si02 i Fe 20 3 .
To
osiągnięto
po wprowadzeniu dodatku Al 20 3. Spowoon zmniejszenie wym iaru porów i podniesienie
lepkości żużla, a także wytrzymałośc i mechanicznej wyrobu, co poprawia odporność na wstrząsy cieplne. Ilość
dodatku Al 20 1 wynosiła 7, 5%. Żywotność wyłożenia
wzrosła o 25% .
cel
dował
(TW)
nasunęło myśl
żużlowej ,
o konieczności obecności powłoki
przy braku penetracji żużla do wyrobów . Ten
•
Stan producentów wyrobów z
Opracowano na podstawie artykułu „Meisterhafte Arbeit
mit Kohlenstiff und Graphit" jaki ukazał się w czasopiśmie .,Cerami c forum international nr 10/97" .
Grafit i węg i e l są mate riała mi , które w technice znalazły
szerokie zastosowanie. Światowym producentem wyrobów z grafitu i węgla jest firma SGL CARBON AG,
która ma swoją s ied zibę w Wiesbaden (Niemcy). Firma
ta powstała z połączenia wielu renomowanych producentów.
1989 firma Hóechst przejmuje udziały Siemensa od firmy Sigri i staje s i ę 100% właścicielem.
1992 firma Sigri i Great Lake-Carbon łączy się z firmą
Sigri Great Lakes Carbon GmbH. W tym firma
Hóechst posiada 66,7% udzi ału , a 33 ,3% należy do
firm y Hórseahead Industries.
1993 Przejęcie zdolności produkcyjnej wyrobów grafitu
firmy Pechiney, w której firma Hóchst posiadała
59.3% udziałów, a firma Hórseahead 29,7 % i firma
Pechiney 11 % udziałów.
1995 ustanowienie firmy SGL CARBON AG z I i II transzą giełdową. Przejęcie firmy Polgraph (Polska)
i Vicarb.
1996 III transza giełdowa 100% akcji na giełdzie.
Tabela 1 przedstawia dane obrotów i zatrudnienia firmy
SGL CARBO . Obroty są osiągane głównie poza granicami Niemiec. Ponad 6500 osób jest zatrudnionych
w 28 zakładach znajdujących się w 1O. krajach , 40% akcji
posiadają inwestorzy północnoamerykaóscy, około 25%
Ang licy. poniżej 25% Niemcy i 10% pozostałe kraje.
Struktura firmy
Głóvvny ciężar
produkcji spoczywa w Europie i Ameryce
Północnej. Odbiorcami jest ponad 90 krajów . Rodzaje
produkcji znajdujące się w handlu z poszczególnych
ośrodków firmy:
Ceramika -
węgla
i grafitu
- produkty z grafitu i węgla (CG) produkują niemieckie
ośrodki Griesheim, Meitingen
- produkty specjalne grafitowe (SG) produkują niemieckie ośrodki Berlin, Bonn, Meitingen
- technikę i technologię produkcji prowadzi się w Meitigen (Niemcy).
Tab. 1. Dane dotyczące obrotu wyrobami i zatrudnienia
w poszczególnych rodzajach produkcji na przestrzen i lat
1996 i 1995
Wyszczególnienie
Obrót (tvs. DM )
Liczba oracowników (osób)
Węgi el
1996
1168
3747
grafit
1995
103 1
2933
Specj alny
grafi t
1996
344
1755
1995
330
1567
Technik a
1996
255
!OOO
1995
189
722
Wymienione wyżej ośrodki są członkami dwóch firm
zjednoczonych w Ameryce Północnej i Europie. Załoga
zarządów tych firm jest równouprawniona do podejmowania decyzji, które osiąga się konsensusem. Strategiczne działanie następuje w holdingu w Wiesbaden. W centrach technologii w Bonn , Meiti ngen , St. Marys i Niagara Falls (USA) jest zatrudnionych 120. pracowników.
Z surowców jak grafit i węgie l wytwarza
płyty, maty, folie, włókna.
się
bloki, rury,
Grafit otrzymuje się w wielostopniowym procesie.
Zmielony specjalny koks miesza się w temperaturze poniżej 100°C z pakiem do czasu uzyskania ugniecionej
masy, z której wytacza się półfabrykaty w formie bloków
o średnicy do 750 mm, a na stę pnie chłodzi się go w wodzie i układa na dnie pieca kręgowego, przysypując
mielonym koksem dla ochrony przed ul'lenieniem. Tak
przygotowany m ateriał nagrzewa się przez 3 do 4 tygodni
do temperatury ok . 900°C.
W ten sposób środek wiążący ulega karbonizacji przechodząc w czysty węgiel. Uzyskany porowaty półfabry­
kat m ożna impregnować pakiem lub sztuczną żywicą
Materia ły Ogniotrw ałe
nr 4199
143
w autoklawie przy nadciśnieniu . Dodatkowo ogrzewając
karbonizuje s i ę te dodatki.
P ows tałe amorfowe ciało węglowe grafituje się za pomocą elektrycznego nagrzewania w temperaturze 260030000C.
To jest baza grafitu o znakorriltej elektrycznej i termicznej przewo dn ości. Zużycie prądu przy grafitowaniu jest
bardzo duże os iąga 5 kWh/kg . Grafit jest mniej twardy
an iżeli węg i el i dlatego można go obrabiać wiórowo .
Grafit można też impregnować sztuczną żywicą przez co
staje się nienasiąkliwy.
Wyroby z ·wę g l a i grafitu są stosowane jako:
- elektrody grafitowe (56 %) do topienia stali
- specjalny grafit (20 %) znajduje zastosowanie w elektronice i elektryce, w budowie maszyn i samochodów,
w metalurgii
- jako tworzy\\'O ( 14%) w chemii, w ochronie środowi ­
ska, w samochodach, w artykułach sportowych ,
w ochronie zdrowia i budowie mas zyn .
Do ważniejszych wyrobów jakie produkuje się z węg l a
i grafitu należą:
• aparaty i systemy (ochrony powierzchni i łączniki rur,
Wypowiedzi na temat kształcenia inżynie­
rów dla przemysłu materiałów ogniotrwałych w Niemczech, które ukazały się
w Keramische Zeitschrift 5/92 w artykule
pt. „Akademiker fur den Fuchrunsbereich
der Feuerfestindustrie". Autorami tego
artykułu są U. Schatz i Unitz
To cząca
się od kilku lat dyskusja zapoczątko wana
1997 r. przez dyrektorów - członków Klubu Producentów Mater iałów Ogniotrwałych przy udziale ówczesnego Rekto ra AGH, a obecnie Ministra prof dr. hab.
M. Handke, podejmowana nadal przez Stowarzyszenie
Producentów j\lfaterialów Ogniotrwalych, sklonila nas
do opublikowania tlumaczenia tego artykulu.
1v
W latach 1988/1999 w iemczech kształciło się w uniwersytetach i szkołac h zawodowych bl isko 1,5 miliona
o ób . Niemieckie Ministerstwo Kultury przewiduje, że
w 2000 roku liczba stud iuj ących będzie nieco mniejs za,
a w 20 IO roku spad nie do 1,4 miliona osób .
W
przem yś l e
ogó lnie, a w szczegó ln ości w przemyśle
uwidacznia się ostro problem
kadry. Wpływa na to wie le negatywnych zjawisk,
materiałów og ni ot rwałych
młodej
jak np.:
• kryzys hutnictwa żelaza i stali, który od lat we wszystkich obszarach zawodowych hutnictwa i w przemyśle
144
Ceramika -
Procentowy udział produkcji i s przedaży (1996 r. )
40
35
39
35
:z.
36
r
Prod ukcja
.
30
···· ·
25 -
···········f
26 I,
'o'!- 20 ...:
15 .c..
29
I
,. 15
L.
c
= S przed aż
,rt .·.· •.· ·.·,:
t .
-~~-~r.· _--·~=-~t~Yfi~~! -~-~-~-~jf
10 5-
Niemcy
Pół.
Ameryka
Europa
Azja
Diverse
płyty
i bloki) wymienniki ciepła , pompy, wykładziny
budowlane kolumn , oczyszczalniki spalin, urzą­
dzenia syntezy kwasu olnego itd.
• produkty z włókna węglowego (laminaty jak: tlenkowe
PAN - włókna, węglowe włókna, filce z włók n a grafitowego, wzmacn iane włókna węglowe tworzywa
sztucznego (CFK)) , wzmoc ni one.
części
A. Rospond
•
surowcowym, powoduje ogran1czen1a przyjęć nawet
w celu wym iany kadry,
•duży przyrost liczby studentów na kierunkach nieinży ­
nierskich, jak np. nauki społeczne i ekonomiczne, którzy wybierają studia dające więcej wolnego czasu przy
mniejszym trudzie jak i dających w i ęcej praw niż obowiązków ,
•brak zainteresowania studi ami technicznymi , co wynika ze złego społecznego nastawienia do przemysłu,
szczególnie ciężkiego.
W niemi eckim przemyśle materiałów ogniotrwałych
zatrudnia się nie tylko ceram ików - abso lwentów wyż­
szych uczelni i uniwersytetów po studi ach w uczelniach
w Aachen, Berlinie, Clansthal, Duisburgu, Erlangen ,
Freibergu , i.inbergu , Hoh-Grenz, Hansen i Jeimarze.
W w iększych zakładach i koncernach występuje również
potrzeby zatrudniania specjalistów po innych kierunkach
zawodowyc h. Obecnie kształcenie kadry o profilu ceramicznym prowa dzą:
- w RWTH - Achen - kierunki: „S zkło , ceramika i materiały wiążące", „Nauk i o materiałach wiążących"
- w TV Berlin - kierunek: „Nauka o materiałach niemetalicznych i nieorgani cznych"
- w TV - Clausthal - kierunki: „Mineralogia" w tym materiały budowlane, szkło, ceramika, „M ateriałoznaw ­
stwo two rzyw niemetal icznyc h i nieorganiczn yc h"
Materiały Ogniotrwałe
nr 4199
- w Erlangen - kierunek: „Nauka o tworzywach ze szkła
i ceramiki" - w Hohr-Grenzhausen - kierunek : „Ceramika zawodowa"
- w Uniwersytecie Leoben - kierunek: „Nauka o minerałach "
- w Bergakademie Freiburg - kierunek: „Technologia
krzemianów".
W Niemczech wiele innych wyższych szkół technicznych
i uniwersytetów prowadzi interesujące kierunki zawodowe przygotowujące równ i eż kadrę dla przemysłu materiałów ogniotrwałych. Są to kierunki rnatematycznoprzyrodnicze, informatyczne itp.
Wśród
niemieckich naukowców występują bardzo różne
pojęcia do określenia kierunków kształcenia uwzględ ­
niających nowoczesną ceramikę oraz ceramikę tradycyj ną. Wiąże się to z dużym rozwojem głównie przemysłów
użytkujących ceramikę.
Mówi się o konieczności tzw. kształcenia odpryskowego
o kierunkach np. „Ceramika wysoko rozwinięta " (HighTech-Ceramic)
„Ceramika krzemianów" (Silikattechnik).
Rozważa się wciąż czy dotychczasowe kształcenie studentów należy zmieniać czy uzupełniać. Odpowiedzi na
to pytanie zdaniem autorów powinni udzielić wspólnie
profesorowie uczelni i przedstawiciele przemysłu.
Jedno jest jednak pewne, podstawy nauk przyrodniczych
pozostaną ważnym narzędziem pracy zawodowej inży­
niera ceramika. Ważne jest przy tym aby nie różnicowa­
no tradycyjnych i nowych tworzyw ceramicznych ale je
wspierano w równowadze.
Wiadome jest. że uko11czenie wyższej szkoły nie predysponuje ani nie daje żadnej gwarancji do natychmiastowego zdobyc ia kierowniczej pozycji w życiu zawodowym. lawet najinteligentniejsi z młodych inżynierów
muszą \\pierw zbierać doświadczenia w życiu zawodowym i rozwijać swoją osobowość , czemu służą dodatko wo uzyskane kwalifikacje i zdobywanie samodzielnie
wiedzy o tym co w świecie zmienia się w technice, technologii i organizacji .
Bardzo łudzące jest kształcenie tzw. elit „supermanagerów'· . Życie zawodowe stanowi ważny element kształce­
nie bowiem zbierać doświadczenia znaczy „uczyć się " .
Kolejne lata będą przynosić wiele zmian organizacyj nych przemysłu przy czym rozwój organizacji ma tu
szczególne znaczenie . Charakteryzuje to silne internacjonalizowanie gospodarki, a na rynkach towarzyszy
temu ostra konkurencja . Na porządk u dziennym jest mię­
dzynarodowa kooperacja, łączenie się i przejmowanie
zakładÓ\\ i firm. Międzynarodowe koncern y kupują
przedsiębiorstwa przekształcając je w siostrzane. Bogate
koncerny stosują centralną organizację . Stwarza to proCeramika -
blemy dla kierowniczych grup zawodowych ponieważ
stosuje się metody grupowego podejmowania decyzji
o coraz większym stopniu ryzyka. Myśleć trzeba długo­
falowo i strategicznie rozważając przy tym korzyści dla
firmy uzyskiwane z danego przedsięwzięcia. Należy
również brać pod uwagę rozwój technologii informatycznej , która ma duży wpływ na pracę w biurze i w zakładzie. Toteż szuka się bardziej stanowczych fachow ców umiejących dobrze realizować procesy decyzyjne.
Otwarte rynki gospodarcze sprzyjają szansom dla współ­
pracy gospodarczej, którą wspiera etyka zawodowa . Tak
więc będą się rozwijać te kierunki studiów, które będą
kształcić, inżynierów i menedżerów , dla których wiadomości i umiejętności techniczno-technologiczne zdobywane na studiach będą miały charakter podstawowy ale
nie jedyny.
W związku z tym powstają pytania:
•co mają czynić same szkoły wyższe i średnie zawodowe?
•jakie wiadomości podstawowe będą przekazywać studentom szkoły wyższe9
•co powinny a czego nie muszą uczyć wyższe szkoły
pozostawiając to przemysłowi?
•co począć z dawniej kształconymi inżynierami?
Są również
i inne obszary dyskusyjne jak:
o problemy związane z procesem pracy zawodowej (odmienność , zaangażowanie, inicjatywność i aktywność
zawodowa),
o problemy związane ze współpracą, komunikowaniem
się i handlem,
o znajomość obcego języka. zdolność pracy w zespole,
kwalifikacje kierownicze, zdolność nawiązywania
kontaktów, zdolność przekonywania, umiejętność występowan i a publicznego (retoryka), umiejętność krytyki i samokrytyki, umiejętność współdziałania i kooperacji, urn iejętność wykazania myśl i na piśmie,
o pilność i wzorowość w wykonywaniu powierzonych
Żada11 , zdolność logicznego i analitycznego myślen i a ,
zdolność rozwiązywania problemów, gotowość szukania rozwiązaó itp „
o wiedza towarzysząca dotycząca między innymi: gospodarki zakładowej , prawa pracy, problemów jakości,
problematyki ochrony środowiska, przepisów prawnohandlowych itp„
o ogólny poziom intelektualny, orientacje personalne,
sylwetka osobowości, aspekty polityczne w życiu zawodowym.
W latach 1980- 1989 zapotrzebowanie na poszczególne
zawody i specjalności w Niemczech wyrażone procentowo w stosunku do ogólnego zapotrzebowania wynos i ło :
- marketing/sprzedaż
35
- produkcja
19
Materiały Ogniotrwałe
nr 4199
145
- finanse
- badania i rozwój
-inne
7
5
34.
Inżynier rozpoczy nający pracę od początku musi dbać
o swoją karierę zawodową, tzn. musi być dobrym organizatorem w tym co w danym czasie zawodowo uprawia
i być cierpliwym w oczekiwaniu na swój awans . Awans
w dużym stopniu zależy od ruchliwości i zabiegania
o zaufanie zwierzchnika. Tego nie sposób nauczyć.
Jednak dobre wykształcenie jest zawsze zaletą i daje
lep szą pozycję wyjściową. Umiejętność wykorzystania
wiedzy stanowi rzecz indywidualną, świadczą o tym
przypadki osób a tym samym wykształceniu ale często
o różnych efektach zawodowych i zarobkowych.
przedsiębiorstwach
neralogii i fizyki. Oni to p ó źniej wspólnie z absolwentami budownictwa, górnictwa, chemii, metalurgii , handlu
krajowego i zagranicznego, budowy maszyn itp. dokształcają się z zakresu marketingu i sprzedaży. Ten zakres dokształcania bywa poszerzany o dziedziny: handlu,
pol ityki kadrowej , rachunkowości , ochrony patentowej ,
ochrony środow i sk, a także problematyki prawniczej.
Tak
dużego
zakresu wiedzy i umiejętności nie sposób
w okresie studiów akademickich, musi on
rozłożon y również na okres pracy zawodowej .
zrealizować
być
Problemem pozostaje tylko jaki udział wyżej wymienionych wymagaó powinien przypadać na uczelnię , ajaki na
p óźniejszy okres życ ia zawodowego.
materiałów
ogniotrwałych znajdują zatrudnienie absolwenci wielu dyscyplin , jak np.: chemii , metalurgii czarnej i kolorowej , miW dzisiejszych
Konferencje
VII Seminarium Naukowe nt. „Nowe
technologie i materiały w metalurgii oraz
inżynierii materiałowej"
Katowice, 13-14 maja 1999 r.
W ramach obchodów Jubileuszu 30-lecia Wydziału InMetalurgii i Transportu Politechniki Śląskiej , połączonych z Dniem Hutnika, w Katowicach odbyło się VII Seminarium Naukowe nt. „Nowe
technologie i materiały w metalurgii oraz inżynierii materiałowej''. W uroczystej akademii poprzedzającej obrady wzięli udział między innymi wiceminister Edukacji
arodowej prof. W. Winkler, wojewoda ś ląski
M. Kempski , JM Rektor Politechniki Śl. prof. B. Pochopie1l, prore ktorzy prof. R. Sosnowski , prof. W. Zieli1'lski,
prof. J. Chojcan , dziekani wydziałów metalurgii i inży ­
nierii materiałowej Akademii Górniczo-Hutniczej i Politechniki Częstochowsk iej , prezes Hutniczej Izby Przem ysłowo Handlo wej dr inż. T. Torz i dyrektorzy Instytutów - Metalurgii Żelaza i Metali Nieże laznych , a także
dyrektorzy hut i prezesi zarządów zakładów przetwórtwa metali oraz pracownicy naukowi i studenci Wydziału Inży nierii Materiałowej, Metalurgii i Transportu
Politechniki Śląskiej. W obradach wzięło udział około
200 . uczestników reprezentujących wyższe uczelnie,
resortowe instytuty naukowo-badawcze oraz zakłady
przem ysłowe - czarnej i kolorowej metalurgii , odlewni ctwa oraz przetwórstwa metali . W seminarium uczestniczyli rów nież zaproszeni goście z Republiki Czeskiej
(U niwersytet Techniczny w Ostrawie) i Słowacji (Wyżynier ii Materiałowej,
146
Ceramika - Materiały
Przetłumaczył
i opracował
inż.
A. Rospond
•
dział Hutniczy Uniwe rsytetu Technicznego w Koszycach) oraz z vvydziałów metalurgicznych Akademii Górniczo-Hutniczej i Politechniki Częstochowskiej. Ponadto
w obradach wzięli udział absolwenci i studenci ostatniego roku studiów Wydziału Inżynierii Materiałowej, Metalurgii i Transportu Politechniki Śląskiej. Otwarcia seminarium naukowego dokonał Dziekan Wydziału Inży­
nierii Materiałowej, Metalurgii i Transportu Politechniki
Śląskiej prof. Czesław Sajdak. Z okazji Dnia Hutnika
Dziekan prof. C. Sajdak złożył uczestnikom seminarium
najlepsze życzenia dalszych osiągnięć naukowych oraz
pomyślności w życiu osobistym . W toku obrad przedstawiono łącznie 77 referatów - 4 wygłoszono, a 73 zaprezentowano na szczególnie sprzyjającej wymianie myś li ,
poglądów i doświadczei'1 sesji posterowej . Wypracowana
w latach ubiegłych formuła programowa polegająca na
prezentacji referatów wyłącznie na sesjach posterowych ,
została w bieżący m roku , z uwagi na jubileusz 30-lecia
Wydziału Inżynierii Materiałowej, Metalurgii i Transportu), rozszerzona o sesję plenarną. a sesji plenarnej
przedstawiono 4 referaty. Przewodniczący Hutniczej
Izby dr inż. T. Torz przedstawił obecny stan i perspektywy rozwoju hutnictwa polskiego na tle hutnictwa świa­
towego. Tematyka pozostałych 3. referatów, obejmowała
charakte rystykę zako1'lczon ych i realizowanych prac,
ważniejsze osiągnięcia oraz kierunki rozwoju w zakresie
badaó prowadzonych na Wydziale Inżynierii Materiało ­
wej, Metalurgii i Transportu. Zagadnienia te przedstawili: w obszarze inżynierii materiałowej - prof. M. Hetmaóczyk, w zakresie metalurgii - prof. F. Grosman oraz
transportu - prof. A. Wilk. Sesjom naukowym towarzyszyła wystawa zdjęć dotyczących , wyko nanych przez
pracowników i studentów Wydziału Inżynierii MateriaOgniotrwałe
nr 4199
łowej, Metalurgii i Transportu Politechniki Śliskiej , prac
remontowo-ren owacyjnych w zabytkowym zakładz ie
hutniczym w Malet'lcu.
Po południu z udziałem JM Rektora Politechniki Śląskiej
prof. Bolesława Pochopienia odbyło się tradycyjne spotkanie pracowników naukowo-dydaktycznych z absolwentami Wydziału Inżynierii Materiałowej, Metalurgii
i Tra nsportu Politechniki Śląskiej. W czasie tego spotkania miała miejsce również uroczystość przyjęcia w szeregi braci hutniczej studentów wyższych lat tzw. przemianki.
Dr
Seminarium nt.
w analityce"
inż.
Andrzej Wyciś lik
Politechnika Śląska
„Materiały
odniesienia
Gliwice, 27 kwietnia 1999 r.
W dn iu 2 7 kwietnia 1999 r. w Instytucie Metal i N ieżela­
znych w Gliwicach odbyło się jednodniowe seminarium
nt. „Materiały odniesienia w analityce" . Organizatorem
sem inarium była firma „Promochem", która dostarcza
chemicznym labo ratoriom analitycznym certyfikowane
materiały od niesienia, wzorce analityczne, odczynniki
chemi czne oraz s przęt laboratoryjny. W obradach wzięło
udział ok. 80. uczestników reprezentujących wyższe
uczelnie, reso rtowe instytut y naukowo-badawcze i laboratoria prze m ysłowe związane z przem ysłem metalurgicznyrn oraz przetwó rstwem metali , a także laboratoria
pro wadzące badania w zakresie ochrony środowiska .
Celem tego spotkania było zarówno przedstawienie problematyki d otyczącej wytwarzania i stosowania wzorców
analitycznych i certyfikowanych materiałów odniesienia,
jak i przedyskutowanie całej palety zagadnie11 związa ­
nych z tą tematyką. Aktualność tej problematyki wynika
z fakt u, że wyniki analiz uzyskiwane w laboratoriach
badawczych i usługowych powinny być porównywalne
z rezultatami os iągan y mi w innych ośrodkach. Jednym
z najl epszych sposo bó w takiej harmonizacji wyników
jest stosowanie certyfikowanych materiałów odniesienia
- materiałów . których wybrane cechy są określone z naj vvyższą dostępną dokładnością Włączan i e ich do serii
analiz pozwala na systematyczną kontrolę jakości pracy
laborato rium i rzetelności uzyskiwanych wyników. Jest
to o ty le istotne, że obecnie zarówno w laboratoriach
naukowo-badawczych, jak i przem y słowych dominują
instrurnentalne metody analizy, stanowiące z natury rzeczy w przeważaj ącej części względne metody porniaro\\·e. Prob lematyka materiałów odnies ienia w aspekcie ich
certyfikacji , trwałości oraz zakresu stosowania odgrywa
Ceramika -
również i stot n ą ro l ę
w chernicznych laboratoriach analitycznych wdrażających systern jakości i ubiegaj ącyc h się
o certyfikat akredytacji. Otwarc ia obrad dokonał dr Bolesław Jerzak - prezes firm y Promochern. Program obrad
obejmował wygłoszen i e trzech referatów oraz dyskusję .
Tematy przedstawionych referatów były następujące:
l.Materiały odniesien ia w analityce ze szczegó lnym
u wzg l ęd nieniem strategii ich certyfikacj i - dr Z. Szopa,
prof. R. Dybczyt'lski (Instytut Chernii i Techniki Ją­
drowej , Warszawa),
2.Rola materiałów odniesienia w zapewnieniu jakośc i
badat'l na przy kładach oznaczania srebra i złota
w szlamach anodowych - dr E. Szmyd (Instytut Metali
N i e że lazn ych , Gliwice),
3.Certyfikowane m ater i ały odniesienia - teoria i praktyka - dr B. Jerzak („Promoc hem", Warszawa).
W przedstawionych referatach i dys kusji koilcowej podkreślono złożoność i kosztowność proces u wytwarzania
i certyfikacji rnateriałów od niesienia. Materiał taki powinien spełniać wiele wymagail , mied zy innymi powinien
być jednorodny i stabilny, a wai1ości ce11Yfikowane,
które powinny być rn oż liwie najlepszym przybliżeniem
wartości prawdzi wych , są ustalane zazwyczaj na podstawie znacznej liczby oznacze11 wykonanych w wielu róż­
nych zespołach lub labo rato ri ach z zastosowaniem róż­
nyc h metod i technik analitycznych. Uzyskane rezultaty
są następnie poddawane opracowaniu statystycznemu
i zamieszczane w certyfikacie wraz z podaniem przedziału ufno śc i . Warto w tym miej sc u przedstaw ić róż nice
występujące w ok re ś l en iac h materiał odniesienia i certyfikowany materiał odniesienia. Materia! odniesienia
(RM] jest to m ate riał lub su bstancj a, której jedna lub
w ięcej wartości ich właściwości są dostateczn ie jednorodne i na ty le dobrze ok reś lone, aby mogły być stosowane do kalibracji przyrządu, do oceny metody pomiarowej lub do przypisania wa rtości wła sn ośc iom materiałów. Certyfikowany materia/ odniesienia (CRM) to materiał odniesien ia opatrzony certyfikatem, charakteryz ujący
się wartością lub wartościami danej właściwości, które
certyfikowano z wy korzystaniem procedury zape w niają­
cej odniesienie do dokładnego wzorca jednostki miary
wyrażającej daną właś ci wość z jednoczesnym podaniem
dla każdej certyfikowanej niepewności na określonym
poziomie ufności. W chem icznych laboratoriach analitycznych ce11yfi kowane materiały odniesienia umożli ­
wiają kalibrację , zapewniają spójno ść pomiarową i służą
do walidacji metod.
Materiały Ogniotrwałe
Dr
inż.
Andrzej Wyc iś lik
Politechnika Śląska
•
nr 4199
147
VI Konferencja Europejskiego Towarzystwa
Ceramicznego
Europejskie Towarzystwo Ceramiczne (ECerS) zostało
utwo rzone w 1987 roku, aby koordynować i promować
badania t'vvorzy'vv ceramicznych w Europie. W skład Towarzystwa wchodzi 20 narodowych towarzystw ceramicznych w tym równ ież Polskie Towarzystwo Ceramiczne. Co dwa lata jeden z krajów członkowskich organizuje na swoim terenie międzynarodową konferencję
p ołączoną z wystawą osiągnięć europejskiego przemysłu
ceramicznego. Szósta konferencja Europejskiego Towarzystwa Ceramicznego (EcerS VI) miała miejsce
w dniach 20-24 czerwca 1999 roku w Centrum Kongresowym miasta Brighton w Wielkiej Brytani i. Konferencja ta kontynuowała tradycje wcześniejszych spotkai'l
w Maastricht (ECerS I), Augsburgu (EcerS II), Madrycie
(EcerS III), Riccione (EcerS IV) i Wersalu (EcerS V).
W Konferencji uczestniczyło ok. 530 delegatów repreze ntujących ponad trzydz i eści krajów świata, w tym liczna grupa polskich naukowców, również tych prowadzą­
cych swoje prace w zagran iczn ych instytucjach badawczych. Byli to rn.in. reprezentanci Wydziału Inżynierii
Materiałowej i Ceramiki Akademii Górniczo-Hutniczej
w Krakowie, Wojskowej Akademii Technicznej, Instytutu Technologii Materiałów Elektronicznych i Instytutu
Szkła i Ceramiki w Warszawie oraz Uniwersytetu Ślą­
skiego w Katowicach.
Artyk u ły konferencyjne pokrywały szeroki zakres zagadnieI1. Program Konferencji obejmował cztery równoległe
sesje odbywające się każdego dnia. Sesja plenarna odbyła się 22 czerwca we wtorek. Wykłady wygłosili wtedy
prof. Bob Newnham (Penn State Univers ity, USA),
dr Ian Freestone (Briti sh Museum, Wielka Brytani a) oraz
prof. Ni ls Claussen (Un ivers ity of Hamburg-Harburg,
Niemcy) laureat Nagrody Stuijtsa przyznanej przez Komitet Wykonawczy EcerS VI za jego szczególny wkład
w rozwój wiedzy o rnateriałach ceramicznych i jej wyko. rzystanie w praktyce przemysłowej. Warto przypomnieć,
i ż poprzednim laureatem tego wyróżnienia był Prof. Roman Pampuch (AGH Kraków) . Czterdziesty trzeci prestiżowy wy kład pośw ięc o n y pamięci dr. Josepha Mellora
wygłos d na środowej sesji prof. L. Hench (Imperial
College of Science, Technology and Medicine, Wielka
Brytania). W y kłady te są organizowane przy okazji dorocznego zjazdu Wydziału Przernysłu Ceramicznego
Instytutu Materiałów (The Ceramic Industry Division of
the Institute of Materials), który w tym roku obradował
wspólnie z EcerS VI. Sesje konferencyjne obejmowały
I 7 zakresów tematycznych. auka o Materiałach Cerarnicznych stanowiąca dorninujący temat spotkania
w Brighton objęła wraz z Elektroceramiką i Ceramiką
Techniczną największą grupę a1iykułów konferencyj -
148
Ceramika -
w kolejności co do liczebności były
z grupy Kompozyty i
owoczesna Chemia/Wytwarzanie. Te cztery tematy objęły przynajmniej
300 z ok. 700 przedstawionych do prezentacji prac.
W ramach EcerS VI odbyły się tradycyjne konkursy studentów na najlepszą ustną prezentację i najlepszy plakat.
nych.
astępne
artykuły
W wystawie ucze stniczyły: Alcan Chemicals Europe,
Brookhaven Instruments Ltd„ BTU Europe Ltd„ CEACEREM, EA Technology, Eisevier Science, Kluwer
Academic Publishers, Malvern Instru ment Ltd„ Morgan
Materials Technology Ltd „ Netzch In truments, Phylips
Analytical , Pyrotherm Furnances, Sima Ltd, Solartron,
The Institute of Materials .
Wszyscy uczestnicy Konferencji w Bri ghton stali się do
ko11ca 1999 roku członkami Instytutu M ater iałów (The
Institute of Materials, Wielka Br tania) ze ws zystkimi
z tego płynącyrni przywilejami m.in. b zpłatn ym dostę­
pem do bibliotek Imperial College i The In titute of Materials, upustami przy zakupie k iążek i czasopism,
uprzywilejowanym dostępem do organizowanych przez
Instytut Materiałów konferencj i i spotkań.
Siódma konferencja Europej skiego Towarzy twa Cerarnicznego odbędzie się 9-13 września _QO I roku w Brugge w Belgii, natomiast ósma w roku _003 w Turcji.
Polskie Towarzystwo Ceramiczne z powodzen iem czyni
starania o prawo zorganizowania konferen ji ECerS IX
w 2005 roku w Pol sce.
Waldemar Pyda
EUROCLA Y '99
W dniach 4-9.09.1999 w Krakowi e, w Akademii Górniczo-Hutniczejim . Stan i sława Staszica odbyła i ę m iędzy­
narodowa konferencja Asocjacji Eu ropej_ -· h Grup Ilastych EUROCLA Y' 99. Wzięło w niej udział ok. 450
naukowców z całego świata, którz aktywnie uczestniczyli w 15 sesjach naukowych i sympozja h. obej mują­
cych takie zagadn ieni a jak:
- geneza minerałów ilastych ,
- krystalochernia rninerałów ilastych,
- stan uporządko wanie -nieuporządko wanie w mine rałach
ilastych ,
- rnodyfikacja powierzchni minerałów ilasty h i jej znaczenie użytkowe ,
- chemiczne i fizyczne właściwości i łów oraz metody ich
badania,
- analiza granulornetryczna iłów,
- minerały grup hydrotalkitu,
Materiały Ogniotrwałe
nr 4199
- minerały ilaste w glebach,
- wietrzenie bazaltów w środowisku lądowym i morskim ,
- krzemiany warstwowe w warunkach płytkiego metamorfizmu ,
- minerały il aste w analizie basenów sedymentacyjnych ,
- minerały ilaste w założeniach węglowodorów,
- bariery ilaste w problematyce składowania odpadów,
- nowe możliwości przemysłowej aplikacji surowców
ilastych.
Streszczenia tych materiałów zostały opublikowane
w materiałach „EUROCLA Y 1999 - Program with abstracts" . które są dostępne m.in . w bibliotece głównej
AGH. W ramach konferencji zorganizowano też wystawy aparatury naukowo-badawczej oraz surowców ilastych z terenu Polski i wyprodukowanych z ich wyrobów
ceramicznych. W pierwszej z nich wzięły udział takie
firmy jak: PHILIPS (Holandia), BRUKER AXS GmbH
(Niemcy), Zakłady
aukowo-Techniczne PROTEKO
Krakóvv, K~tK Poznaó. W drugiej wystawie zaprezento-
wały się nw. przedsiębiorstwa: OPOCZNO S.A ., SURMIN-KAOLIN
owogrodz iec, KWB BEŁCHATÓW ,
KWK BOGDA KA. Po konferencji liczna grupa jej
uczestn ików wz ięła udział w związku z nią 2-dniowym
warsztacie naukowym zatytułowanym Iły w środowisku
naturalnym , który został zorganizowany w Baóskiej
Szczawnicy (Słowacja) w dniach 9- 10.09.1999 przez
słowackie środowisko naukowe.
Konferencję
EUROCLA Y ' 99 należy uznać za w pełni
udaną. Przyczynia się ona do wskazania najbardziej
istotnych kierunków naukowych, które są obecnie uprawiane w podstawowych i aplikacyjnych badaniach minerałów i surowców ilastych. Pozwoliła też na nawiązanie
i pogłębienie współpracy badawczej łączącej wiele
ośrodków naukowych całego św i ata.
Piotr Wyszomirski
•
Szkolenia
Kurs doskonalenia zawodowego techników
„Mistrz-brygadzista Produkcji Materiałów
Ogniotrwałych"
W ślad za zorganizowanymi już w latach 1996 oraz
1997, dwoma kursami doskonalenia zawodowego pracowników przemysłu
materiałów
ogniotrwałych
„ mistrz brygadzista produkcji" Zarząd Oddziału
„M ateriały Ogniotrwałe" Stowarzyszenia Inżynierów
i Techników Przemysłu Hutn iczego w Gliwicach ,
przychylając się do życzeó kierownictw zakładów ,
zorganizował kolejny kurs z tego zakresu w styczniu
i lutym br.
Celem
tego
kursu
było
teoretyczne i praktycznopracowników ze średnim wykształce niem technicznym, różnych specjalności, którzy
na przestrzeni kilku ostatnich lat podjęli pracę w zakła­
dach produkcji materiałów ogniotrwałych , a którzy są
przewidywan i na sta nowiska mistrza-brygadzisty lub już
pracują na tych stanowiskach .
poglądowe dokształcenie
Kurs ten umożliwia :
•technikom ceramikom zgłębienie i poszerzenie w iedzy
w zakre ie nowoczesnych technologii oraz techniki
wytwarzania materiałów ogn i otrwałych ,
•technikom innych specjalności , uzys kanie niezbędnej ,
kompleksowej wiedzy o nowoczesnych technologiach
i technice wy twarzan ia oraz kierunkach i trendach
rozwoju tej branży przemysłu , tak w kraj u, jak i za
granicą,
Ceramika -
•wszystkim uczestnikom, po zako11czeniu kursu i zdaniu
egzaminu z wynikiem pozytywnym, umożliwić:
a)uzyskanie zaświadczenia kwalifikacyjnego, uprawniającego do pełnienia funkcji brygadzisty-mistrza
w zawodzie lub innych odpowiedzialnych funkcji
kierowniczych średniego szczeb la zawodowego,
b)podstawowego warunku do uzyskania specjalizacji
zawodowej techników,
c)podstawowego warunku dopuszczenia do egzaminu
pa11stwowego w celu uzyskania tytułu „dy plomowanego mistrza produkcji " .
Kurs ten ukoóczyło 15 osób, w tym:
- 5 osób z Gliwickich ZMO , z tego 4 Z.P. Gli wice oraz
I z Z.P. ŁAZY
- 3 osoby z Wrocławsk i ch ZMO
- po 2 osoby z Żarowskich ZMO, Ostrowieckich ZMO
oraz ZSO „Górka"
- 1 osoba z ZM „Ropczyce".
Kierownictwo kursu , jego organizacja i prowadzenie
spoczywało w rękach mgr. inż. Witolda Gerynia - działa­
cza Zarządu Oddziału .
dyrektorów zakładów materiałów ogniotrwałych skrócono kurs ze 180 do 120 godzin wykładów
i zajęć eliminując czasowo z programu kursu zagadn ieni a
praktycznej i technicznej obsługi komputera w zastosowaniach przemysłowych.
a
prośbę
Zajęcia
kursu realizowano z oderwaniem od pracy przez
6 kolejnych dni jednego tygodnia (od poniedziałku do soboty), przez 2 kolejne miesiące tj. styczeil i luty ub. roku.
Materiały Ogniotrwałe
nr 4199
149
Wykłady z zastosowaniem techniki audiowizualnej były
prowadzone \V sa lach wykładowyc h Zespołu Placówek
Oświatowych przy ul. Żwirki i Wigury nr 85 oraz Miejsk iego Ośrodka Sportu i Rekreacji przy ul. Jasnej nr 25
w Gliwicach .
program tego kursu złożyły się nastę­
zagadnienia:
• ocena stanu istniejącego krajowego przem ysłu materiałów ogniotrwałych oraz jego perspektywy na tle
światowego rozwoju tej branży,
• materiały ogniotrwałe oraz ich podział według klasyfikacji polskiej i międzynarodowej,
•surowce og niotrwałe, ich rodzaje, własnośc i , sposób
urobieni a, przeróbki oraz stosowanie w procesie produkcji materiałów ogniotrwałych ,
• zasady technologii i techniki wytwarzan ia nowych
odmian glino krzem ian owych materiałów ogn iotrwaa
szczegóło\vy
pujące
łych .
• zasady technologii i techniki wytwarzan ia krzemionkowych m ate ri ałów ogniotrwałych w zarysie,
•technol ogie produkcji , techniki wytwarzania, własności
i zastosowania \vyro bów z węglika krzemu , węglowych
i cy rkonow yc h,
•technologie produkcji, techniki wytwarzania, własno­
ści oraz zastosowa nie specjalnych i nowoczesnych
materiałów ogniotrwałych z wysokoogn iotrwałyc h
tlenków. spiekanych węglików, krzemków, borków,
azotków jak rów nież cermetów,
•tendencje rozwojowe w technologii produkcji nowoczesnyc h. zasadowych materiałów ogniotrwałych ,
• tradycyjne. izolacyjne materiały ogn iotn-v ałe,
• włókniste. izo lacyjne materiały ogniotrwałe,
• tradycyj ne i współczesne zastosowania materiałów
og niotrwałych w hutnictwie żelaza i stal i, metali n ieżelaz n yc h. przem yś le cementowym i wapienniczym,
szklarskim. ceramicznym, chemicznym i pokrewnych ,
• podstawowe zagadnienia techniki cieplnej w technologii i techni ce wytwarzania materiał ów ogniotrwałych,
• zagadnienia ochron y środowiska w przemyśle materiałów og ni o trwałych ,
• nowoczesne techniki stosowane w realizacji procesów
techn olog icznych w przemyśle materiałów ogniotrwałych w kraju i na św iecie ,
• mechani zacja. automatyzacja i komputeryzacja w przem yś l e m ate riał ów ogniot rwałyc h ,
• zintegrowany system komputerowego sterowania produkcj ą oraz za rządzanie przedsiębiorstwem ,
• normalizacj a. jakość i ce1tyfikacja w gospodarce rynkowej.
• organi zacja stanowiska pracy oraz normowanie pracy ,
• kierownicza wiedza mi strza-brygadzisty,
• bezpieczei'1stwo i higiena pracy w zakładach produkcji
materiałów ogniotrwałych ,
• pierwsza pomoc w nagłyc h wypadkach .
150
Ceramika - Materiały
Wykłady teoretyczne z zakres u technologii produkcji
oraz techniki wytwarzan ia materiałów ogniotrwałych
prowadzili pracownicy IMO: dr inż . Jerzy Czechowski,
dr inż. Alicja Pawełek. dr inż. Leon Ł ukwi11ski , mgr inż.
Zofia Patzek, mgr in ż . Halina Wałęga , mgr inż. Halina
Piotrowska, mgr inż . Teresa Trochimowicz, mgr inż.
Janina Grądalska , mgr inż. Jerzy Witek, mgr inż. Józef
Bara11ski oraz mgr inż. Zenon Janik .
Zagadnienie gospodarki cieplnej prowadził starszy projektant Przedsiębiorstwa Tech niki Cieplnej PIECOSERWIS mgr inż. Zbigniew Ochwat. Nowoczesne techniki stosowane w światowym przemyśle materiałów
ogniotrwałych prowadził emerytowany generalny projektant Biura Projektu Przemysłu Materiałów Ogniotrwałych BIPROMOG Gliwice - mgr in ż. Witold Geryń.
Problemy ochron y środow i ska w przem yś le m ateriałów
ogniotrwałych prowadził rzeczoznawca ministra ochrony
środowiska. dyr. Zakładu Projektowo-Wykonawczego
Zagadnie!l Ochrony Środowiska inż. Leszek Zaj ączkow­
ski . Organizację stanowiska pracy oraz norm owania pracy prowadził dyr. Gliwickich Zakładów Materiałów
Ogniotrwałych mgr in ż . Edward Judyck i. Zagadnienia
z zakresu kierowniczej wiedzy mi strza-brygadzisty prowadził psycholog dr Anton i Spyra z Zakładu Usług Psychologicznych „AS-CO " z Krakowa. Zagadnienia BHP
prowadził inspektor z Gliwickich ZMO inż. Jerzy Halski ,
a pierwszą pomoc w na głych wypadkach lekarz medycyny Oddziału Ortopedii Szpitala Miejskiego w Gliwicach
Dariusz Bucki.
W 2 tygodnie po zako11czeniu kursu odbył się egzamin
pisemny oceniany przez komisję pod przewodnictwem
dyr. Gliwickich ZMO mgr. inż. Ed wa rda Judyckiego.
Egzamin zako11czył s i ę pozytywnie dla wszystkich
uczestników, co zostało udokumentowane wręczony mi
im zaświadczeniami uko11czenia kursu doskonalenia zawodowego „mistrz-brygadzista produkcji materiałów
ogni otrwałych ''. O stopniu przygotowania uczestni ków
oraz ich zaa nga żowani u św iadczą uzyskane wynik i, a są
one saty sfakcjonujące. Na 15 osób zdających, trzy ukoń­
czyły kurs z wynikiem celującym , natomiast 12 uzyskało
wynik b. dobry. Takie wyniki były możli we do uzyskania
dzięki zaangażowaniu i wysiłkowi uczestników kursu,
ofiarnej kadry jego wykładowców oraz kierownictwa.
Po zako11czeniu egzaminu uczestnicy kursu byli podej mowani uczystym obiadem, w cza ie którego anon imowo wyrazili swoje opinie i odczuci a o organizacji
kursu , jego poziomie, prowadzonych wykładac h oraz
warunkach zakwaterowania i żywienia:
-
niemalże
jednogłoś nie
wyrażono
zadowo lenie
z uczestnictwa w tym kursie, uznając go za wydarzenie
w ich życiu , które umożliwiło im na swego rodzaju zawodowe samo sprawdzenie się,
Ogniotrwałe
nr 4199
Na zdj .: Uczestnicy kursu zdają egzamin pi semny . Na pierwszym planie
od lewej Lidi a Żywczyk - OZMO,
Kazimiera Kokoszka i Zbigniew Zię­
ba - ŻZMO. Jacek Adamski - OZMO,
Marek P ająk i Janusz Straś ZSO .. Górka„: w drugim rzędzie: Wojciech
Kot - ZM ,.Ropczyce", Ireneusz Baran . Józef owak i Władysław Tryka
- WZMO; w trzecim rzę d z ie: Aleksander Bryja, Justyna owogrodzka
i Rys zard Kondrusiewicz - GZMO
-
w i ększość wyraziła gotowość podjęcia działat1
o uzyskan ie specja lizacji zawodowej techników, a jeżeli warunki na to pozwo l ą podejmą starania o ewentualne
uzyskanie tytulu dyplomowanego mistrza w zawodzie.
- podkreślano doskonałą o rga nizacj ę. warunki zakwaterowania i niemalże domowe jedzenie,
- ubolevvali jedynie nad skróceniem kursu i uniemożli­
wienie im pozyskania wiedzy i praktyki w obsłudze
komputera.
K o rzystając z okazji składanej informacji Za rząd Oddziału
„Mate ri ały Ogniotrwałe"
SITPH w Gliwicach składa vvyrazy podziękowania Dyrekcji Instytutu Materiałów
Ogniotrwałych za przychylne ustosunkowanie się do tak
pomyślnie realizowanej działalności doskonalenia zawodowego tech ników. atomiast wszystkim wykładowcom
kursu składa wyrazy podziękowania za ich zaangażowanie
oraz wys iłek twórczy w prowadzeniu wykładów i zajęć.
W.
Geryń
SYLWETKI
Jubileusz 70-lecia
mgr. inż. Witolda Gerynia
Mgr
inż.
Witold Gery11
dnia 5 listopada 1929 roku w Żół­
kwi w woj. lwowskim
w rodzinie inteligenckiej .
Okres dziec i11 stwa do II
Wojny Światowej spę­
dziI przy rodz icach w Żółkwi uczęszczając do Szkoły
Podstawowej. zaś ok res okupacji sowieckiej, a na stępnie
11 iem ieck iej we Lwowie. gdzie uk011czył Szkołę Podstaurod ził się
\ \ O \\ ą .
\V latach okupacji niemieckiej, już jako 14-latek został
zmu szony do podjęcia pracy zarobkowej w Fabryce Napoj ó\\' C hl o dzących. Od tego też czasu datuje się jego
uclzial \\ \\alce o niepodległość początkowo w Podziem11 :--rn Harce rSt\\·ie. a następnie w Arm ii Krajowej . której
byl żo lni e rze rn do ko11ca jej istnienia. jako najmłodszy
p o dch o rąży Ofice rsk iej Szkoły Piechoty AK okręg u
h\ ows ki e~o .
Ceramika -
Ma t eriały
Po ponown ym wkroczeniu Sowietów do Lwowa w 1944
roku, kontynuował naukę w tak zwanej „Dziesięciolat­
ce" . W koilc u 1945 roku został repatriowany wraz z rodzicami do Prudnika, gdzie uko11czył Liceum Ogólnok ształcące , a w 1948 roku zdał maturę. W okresie tym
był działaczem społecznym oraz instruktorem Związku
Harcerstwa Polskiego .
W roku akademickim 1948- I 949 rozpoczął studia na
Wydziale Matematyk i Un iwersytetu Wrocławskiego, po
czym w roku n astępnym przeniósł s i ę na Wydział Mechaniczny Politechniki Śląskiej w Gliwicach. gdzie
w l 952 roku uzyskał dyplom inżyniera mechanika
a w 1954 - dyplom magistra inżyniera. Jego drugą pasję,
w czasie stud iów. stanowiło szybownictwo. Jako członek
politechnicznej Sekcji Aeroklubu Ś l ąskiego, w miesiącach
wakacyjnych 1949 roku ukoóczył Szkołę Szy bowcową
„Służby Polsce„ w GolesZO\\ ie k. Cieszyna. z da l szą już
kontynuacją tego sportu na lotni sku Aerokl ubu Śląskiego
w Katowicach-Muchowcu oraz Szybowisku ŻAR - Szkoły
Ognioln rnle nr .://99
151
Szybowcowej Aeroklubu Bielsko-Bialskiego w Między­
brodziu Ży\\ ieckim k. Bielska-Białej.
Pracę zawodową mgr inż. Wito ld Gery11 rozpoczął już
w 1952 roku w ramach nakazu pracy, jako projektant
a następnie starszy projektant i kierownik zespołu projektowego w Biurze Projektów Przemysłu Chemicznego
BIPROCHEM w Gliwicach , a po jego podzieleniu na
3 różne. niezależne biura projektowe, przypadła mu
w udziale praca w Biurze Projektów Przemysłu Nieorgani cznego BIPROKWAS w Gliwicach. gdzie pracował do
ko11ca 1957 r.
Już w tym czasie dał s i ę poznać jako inżynier o dużych
zdolnośc i ach orga ni zacyjnych, który powierzone mu
pio nierskie zadan ia problemowe rozw iązywał w sposób
orygi naln y i nowatorsk i. Jego os iąg ni ęciam i projektowymi z tego okresu były: kompleksowe zaprojektowan ie.
nadzór nad realizacją i uruchomien ie nO\voczesnego wydziału produkcji litoponu w Zakładach Chemicznych
w Tarnowskich Górach oraz automatycznego węzła
p rzeładunkowego . z oryg inalnym auto rskim rozwiąza­
niem \\'Y\\TOtnicy wagonowej z przech yłe m wagonów
5-tono\\'ych o kąt 50° wraz z zespołem kolejek łaócu­
cl10\\)'Ch podającyc h pełne pociągi i odbierających puste
pociągi kamienia wapiennego w Krakowskich Zakładac h
Sodowych SOL W AJ w Krakowie.
akaz pracy \\ biurze projektów oraz wspa ni ała w nim
atmosfera pracy przesądz ił a o przyszłych losach mgr. in ż.
Ge rynia. Od stycznia 1958 roku prze ni ósł s i ę on bowiem
do Biura Projektów Kopalnictwa Surowców Chemicznych BIPROKOP w Gliwicach do pracowni technologiczno-mec han icznej na stanowisko kierownika zespołu
projektowego. w którym pracował do września 1960
roku. tj . do czasu jego reorganizacji i przeniesienia do
Chorzowa . Efektem jego pracy w BIPROKOPIE było
kompleksowe zaprojektowanie, reali zacja, i uruchomienie zakładu przeróbczego kamienia wap iennego w ZWK
KOWALA w Sitkówce k. Kielc, pracuj ącego dla potrzeb
Zakład ów Chem icznych w Oświęcimiu oraz Cementowni
NOW INY. Drugim jego autorskim os i ąg ni ęc iem było
zaprojektowan ie. nad zór nad realizacją oraz uruchomienie linii pilotowej otrzymywania tlenku magnezu z ługów
pokarnalitowych w Kopal ni i Zakładach Chemicznych
w KLO DA WIE.
Na p rzeło mi e 1960 rok u kierownictwo przemysłu mater i ałÓ\\ ogniotrnałych prowadziło szeroką akcję pozyskiwan ia dofo·iadczo nych kad r projektowych dla swego
nowo pO\\Ołanego Biura Projektów Przemysłu Materiałów Ogniotrwałych w Gl iwicach, w ce lu za pewni eni a
real izacji ambitnych zamierze11 i planów in westycyjnych.
W wyniku tych działaó dyrektor reorganizującego się
Biura Projektów BIPROKOP wyraz i ł zgodę na przeniesienie s łu żbowe do Biura Projektów Prze m ysłu MateriaIÓ\\ Og ni ot r wałyc h w Gliwicach , kilkunastoosobowej
152
grupy wysokokwa li fikowanyc h. dośw i adczo n ych już
specja li stów projekto\\'ych a wśród nich inż. Gerynia.
Był to zasad niczy zwrot w jego karierze projektanckiej
pracy zawodowej . Związał się bowiem z tym biurem
projektów i tym przem ysłem do ko11ca lat swojej pracy
zawodowej.
Z dniem 1 w rześnia 1960 roku zostało mu powierzone
kierownictwo pracowni technologiczno-mechanicznej
biura, ponieważ na działalność tej właśn i e pracowni była
zwrócona szczegó lna uwaga kierownictwa pmo, ze
względ u na znaczne i od powiedzialne zadania przed nią
stojące . Pracownia ta bowiem była wiodąca technologiczn ie oraz wnosząca p os tęp techniczny do konstrukcji
nowych maszyn i urządzeil , tak piln ie oczekiwanych
przez za kła d y pmo . Na stanowisku kierownika pracowni
pozostawał do końca 1964 roku. Okres ten należy zaliczyć do najbardziej aktywnych w Jego działalności.
Z racji kierowa ni a wiodącą pracownią tego biura, pełnił
On również obowiązki zastępcy dyrektora do czasu uzyskania przez biuro upraw n ie ń powołania etatowego zastępcy dyrektora ds . techn iczn ych. W wyniku ogólno
pracowniczego konkursu zwyciężyła jego propozycja
u stalająca n azwę Biura na: Biuro Projektów Przemysłu
Materiałów Ogniotrwałych BlPROMOG w Gli wicach zatwierdzo na przez M ini stra Hutnictwa dnia 1 I 1961
roku. Wprowadzono w biurze szereg podstawowych
instrukcji wewnętrznych jego auto rstwa regulujących
i porządkujących wykonawstwo prac projektowyc h.
W okres ie tym skup i ł się on jednak maksymalni e na rozwoju kierowanej przez siebie pracowni oraz postawienia
jej na możliwie najwyższym poziomie działalności organizacyjnej i projekto wo-konstrukcyjnej. Efektem tych
jego działail było zwiększenie stanu osobowego załogi
z 12 do 36 osób . W działa ln ości projektowo-konstrukcyjnej w pierwszym rzędzie podjął realizację szerokiego, jak też wyjątkowo trudnego planu postępu technicznego. To właś nie pod jego kierunkiem i przy jego współ­
autorstwie:
• up orządkowa n o zagadnienie remontu wszystkich maszyn i urządze11 w pmo poprzez opracowanie i wprowadzenie do powszechnego stosowan ia dokumentacji
remontowych oraz katalogów części zamien nych,
• styp izowano oraz dokumentacyjnie up orządkowa n o
projektowanie oraz wykonawstwo urządze11 między ­
operacyj nego, ciągłego transportu wewnętrznego poziomego i pionowego w technologicznych liniach produkcyjnych,
• up o rządkowan o zagadnienie oddan ia pod urzęd owy
dozór techniczny powszechnie stosowane urządzenia
dźwigowe we wszystkich zakładach, poprzez wykonanie i wprowadzenie dokumentacji rejestracyjnych.
Podobni e pod jego ki eru nkiem i przy jego ws pólautorstwie zeszło w tym czasie z desek projektanckich wiele
Ceramika - Materialy Ogniotnrale nr -1199
udan yc h, prototypowych rozwiąza11 konstrukcyjnych
nowych maszyn i urządze 11. Zostały one zaprojektowane
kompleksowo a więc z dokumentacjami techn icznoruchowymi , warunkami technicznymi montażu i odbioru ,
dokumentacjami rem ontowy mi oraz katalogami części
zamien nych. Warto tu wymienić przynajmniej te naj istotniejsze, które w sposób zasad n iczy wpły n ęły na
zm ianę obrazu technicznego wyposażenia maszynowego
zakładów, a mianowicie:
- poziomy strugacz talerzowy typu SG2 i SG3 do rozdrabniania gliny surowcowej ,
- zautomatyzowany gniotownik m i eszający typu GMa
z dwoma ciężkimi kołogniotami oraz obrotową misą,
służący do mieszania z docieraniem i homogenizacją
przygotowywanych mas do formowania ,
- mieszarka krążnikowa typu MK-1OO o pojemności
misy 1000 I, służąca do mieszania składników przygotowywanych mas do formowania,
- uniwersaln y, automatyczny dozownik wagowy DAE
najpierw z wagą ma n ometryczną a następnie tenzometryczną,
- przejezdne, namiarowe wózki wagowe szynowe i podwieszo ne, służące do poboru mlew z silosów i namiarujące je do urządzei'l przygotowujących masy do formowa111a,
- specjali styczne dotłaczarki do formowania kształtek
z glinokrzemianowych mas plastycznych dla hali lejniczej w hutnictwie żelaza i stali a mianowicie: do formowania rurek typu DR 1, lejków typ DL! , kanałków
typy DK i, DK2 i DK3 , kształtek środkowych typy DS 1
i DS2, zatyczek typy DZ! i DZ2 oraz wylewów typy
DWl i DW2 ,
- typoszereg podajników i p rzenośników wibracyjnych,
rynnowyc h i rurowych , służących do podawania, dozowania i transportu kawałkowyc h i rozdrobnionych
kruszyw i mieliw surowców mineralnych,
- uniwersalna szlifierka do szlifowania kształtek izolacyjnych mater i ałów ogniotrwałych , umożliwiająca
wie l o płaszczyznowe szlifowanie potokowo podawanych kształtek prostopadłościennych , wykonana specjalnie dla Wrocławskich ZMO.
Współpracował ściśle
z zapleczem naukowo-badawczym
oraz konstrukcyjnym a w szczególności z prof. dr. inż.
Dietrichem z Zakładu Podstaw Konstrukcji Maszyn Wydziału Mechanicznego Pol itechniki Śląskiej, biurami
konstrukcyjnymi Pomorskiej Fabryki Maszyn MAKRUM w Bydgoszczy, Zakładów Mechanicznych
w Nowej Soli , Zakładów Mechanicznych OFAMA
w Opolu oraz wydziałami techniki i racjonalizacji
wszystkich zakładów p.m.o .
Przez wiele lat
Maszyn ZPMO.
był stałym członkiem
Komisji Oceny
Ceramika -
W dz iała ln ości projektowej dla celów inwestycyjnych
w tych latach. s p oś ród wielu kluczowych i wa 11ościowyc h
kompleksowych opracowa11 projektovvyc h jego współau ­
torstwa na plan pierwszy wys uwa s i ę budowa zakład u
przeróbczego i wzbogacania magnezytu w Grocho wie,
podległego
Dolnośląskim
Zakładom
Magnezytowym
w Św idnicy. Zrealizowany ob iekt według jego koncepcji ,
prosty technologicznie, tani inwestycyjnie, wygodny eksploatacyj nie oraz celowy i ekonomicznie uzasadniony
w trudnych i złożonych zalegani ach magnezytu w grochowskim złożu geologicznym, został przyjęty z dużym
uznaniem przez dyrekcje DZM- Świdnica oraz ZPMO.
Kolejnym osiągnięciem było współautorstwo kompleksowego opracowania projektowego centralnej rozdrabialn i surowców z przygotowalnią mas w Żarowskich
ZMO . W jej liniach technologicznych wprowadzono
wówczas po raz pierwszy w pmo i w kraju oryginalne
i nowatorskie rozwiązania projektowe BIPROMOGU
z szerokim zastosowaniem w podawaniu , dozowaniu oraz
międzyoperacyj n ym transporcie poziomym, urządzei'l wibracyjnych, wagovvego namiaru składników elektronicznymi wagami z czujnikami hyd raulicznymi oraz pełną
automatyzacją, programowego, centralnego sterowania
całego procesu technologicznego, opartą wówczas jeszcze
na klasycznych układach przekaźnikowyc h.
W sierpniu 1965 roku mgr inż . Witold Geryi'l został awansowany na stanowisko generalnego projektanta Skawińskich
ZMO. Powierzono mu przygotowanie dokumentacyjne
nowego zadania inwestycyj nego tj. budowy wydziału wysokoglinowych materiałów ogniotrwałych. Zaprojektowany
z dużym rozmachem wydział okazał się jednym z najnowocześniejszych na skalę europejską. Rozwiązania techniczne
jego linii produkcyjnych we wszystkich fazach procesu
technologicznego stały s i ę doskonałą wizytówką os i ągnięć
polskiej myś li technicznej. Elegancja wydziału , zwartość ,
przejrzystość i lekkość obiektu mimo rozw iązaó ha l w żel ­
becie zwróciła u wagę specjalistów ametykai1skich i japot1skich, wizytujących wydział.
Pod koniec 1968 roku, został przez Dyrektora Nacze lnego ZPMO na polecenie Ministra Hutnictwa delegowany
jako ekspert na Kubę. Tam w ramach RWPG-owski ej
pomocy, zadaniem jego była: ocena organizacji istnieją­
cego tam skromnego pmo, rozeznanie tamtej szego zapotrzebowania na materiały ogni otrwałe , rozwiązanie
możliwości ewentualnej modernizacji istniejąc yc h tam
zakładów , opracowanie propozycj i ich modernizacji ,
ewentualnej koncepcji budowy nowych zakładów
w oparciu o ich własne złoża surowcowe oraz przygotowanie zapytania ofertowego do stron y polskiej na kon traktową realizację tyc h za mierze11. Po wykonaniu zadania w ciągu 3 i pół rocznego kontraktu po wróc ił do kraju
na swoje dawne stanow isko.
Materiały Ognio trwałe
nr 4199
153
Z dniem l marca 1972 roku powierzono mu generalne
projektanctwo Skawióskich, Ostrowskich, Radomskich
i Lubuskich ZMO. Na stanowisku tym pozostawał do
koóca 1991 roku .
Spośród kompleksowo rozwiązywanych zagadnie11 projektO\vych wa rto wymienić:
• Zakład „ŁĘKNICA " w Lubuskich ZMO zaprojektowano w ramach realizowanej specjalnej Uchwały Rządu
„o aktywizacji ziem pogranicza zachodniego''. Jest to
nowoczesny, śm iało zaprojektowany, niemalże prototypowy. trójwydziałowy zakład wyrobów glinokrzemowych, kwasoodpornych oraz ceramiki porolitowej dla potrzeb przemy sł u chemicznego. Ujęty został
w formie monob loku o zróżnicowanej konstrukcji stalowej. lekkiej obudowie z nowoczes nym wyposaże 11 ielll maszynowym w większości prototypowym, nowaro rski m:
• Wyd zial ceramiki ogniotrwałej , zamknięć suwakowych. kadzi stalowniczych w Skawi11skich ZMO . To
ll O\\ OCzesny. unikatowy, prototypowy wydział nieporÓ\\n)\\alny z żadnym in nym nie tylko w kraju ale i za
gra nic ą. Zawiera on bowiem śmiałe, nowatorskie,
optylllalne rozwiązan ia projektowe, takie jak:
- bezsilosowy, kontenerowy system magazynowania
oraz tran sportu mieliw i mas z pełną elastycznością
p ow iąza11 podstawowych maszyn i urządzer1,
- \\ yp o sażenie piecowni w piec tunelowy oraz
2-komorowe, okresowe z wysuwnym trzonem, wysokotemperaturowe oraz z oryginalną, nowego typu,
p o z i o mą linią impregnacji płyt firmy FEJST-1 CON
( n O \\ O cześniejszą od nieco wcześ niej zrealizowanej
w ZM ROPCZYCE), z tego zrealizowano jednak
wyłącznie piec tunelowy bowiem w wyniku błędnej
decyzji ZPMO przerzucono te środki na n i epotrzebną
rozbudowę wydziału wyrobów wysokogl ino wych,
- orygina ln a linia obróbki mechanicznej zaimpregnowanych nawęglonych płyt do zamknięć suwakowych;
• W ydział produkcji tygli i akcesoriów rozlewniczych
w Zakładzie MAŁOMICE w Lubuskich ZMO. Było to
osiąg ni ęc ie projektowe nie tylko z uwagi na zupełną
nowość tej techniki wytwarza nia w pmo ale również
oryg inalne, śmiałe rozwiązania zespołów urządzet1 do
formowania, angobowania, szkliwienia oraz wypalania;
• Wydział produkcji mulitowo-kordierytowych materiałów ogniotrwałych w Zakładach Porcelitu TUŁOWI­
CE. Osiągnięciem projektowym było tu śmiałe zastosowanie uniwersalnych rozwiązar1 wydziału w nowoczesnej. technice wytwarzan ia na bazie różnych technologii od elementarnych tj. szamotowych na tzw. wią­
zaniu mulitowo-kordierytowym do klasycznych mulitowo-kordierytowych, zapewniających uzyskan ie wyro bów o najwyższych parametrach j akośc iow yc h;
154
Ceramika -
• Rozbudowa i modernizacja Zakładu r 2 produkcji
specjalnych wyrobów glinokrzemianowych w Ostrowieckich ZMO. To bez wątp ienia szczytowe osiągnię­
cie projektowe mgr. inż. Witolda Gerynia oraz BIPROMOGU. Zastosowano tu bowiem najnowocześ niejsze rozwiązania os iągni ęć światowej techniki
wytwarzania ceramiki ogn iotrwałej , niestosowane dotąd w kraju a całemu obiektowi w zwartym układzie
zabudowy nadano wyjątkowy architektonicznie i urbanistycznie wyraz przemysłowy. Opracowanie to należy
uznać za najnowocześniejsze nie tylko w krajowym
pmo lecz także jako jedno z bardzo nielicznych na
skalę światową. Do rzadkości bowiem nadal należą zakłady lub wydziały, gdzie prawie cały proces technologiczny byłby zautomatyzowany włącznie ze zintegrowanym systemem komputerowego sterowania procesami produkcji oraz zarządzan ia zakładem. Na szczególną uwagę w opracowani u zasługują:
- zastosowany automatyczny odbiór wyformowanych
kształtek z pras oraz ich programową ustawkę na wozy piecowe,
- unikatowa linia formowania mechanicznego wyrobów specjalnych z mas półplastycznych,
- piecownia wyposażona w 2 krótkie zespoły suszarkapiec tunelowy oraz 2 piece komorowe, okresowe
z wysuwanym trzonem z pełnym komputerowym
procesem suszenia i wypalania wysokotemperaturowego,
- układ urządze11 automatycznego rozładunku wypalonych wyrobów z wozów piecowych z procesem ich
sortowania na gatunki z zastosowaniem defektoskopii
rentgenowskiej , ultradźwiękowej oraz izotopowej do
kontro! i wad zewnętrznych i wewnętrznych , gabarytów oraz określania ni ektórych własności fizykochemicznych, oraz ich układania na europaletach,
- układ urządzer1 do auto matycznego zafolio wy wania
europalet oraz obciągania ich taśmami zabezpieczającymi;
• Opracowanie studialno-koncepcyjne budowy linii pilotowej oraz wydziału pełnoprodukcyjnego włókn i­
stych , izolacyjnych materiałów ogniotrwałych w Skawióskich ZMO oraz wariantowego rozwiązania lokalizacji powyższego w Częstoc howskich ZMO. Opracowania te stanowią osiąg nięcia projektowe nie tylko
z uwagi na zupełną nowość zastosowanej tu techn iki
wytwarzania w krajowym pmo, lecz także zupełnie
nowe rozwiązania konstrukcyjne maszyn i urządzet1 ,
zaadaptowane z innych przemysłów, w wyniku wła­
snych obserwacji oraz praktyk zagranicznych i krajowych w innych przemysłach .
mgr. inż . Witolda Gerynia
była społeczna działalność karawaningowa. Zainicjował
on w szeroko zmotoryzowanej załodze BIPROMOGU
Poza
pracą zawodową pasją
Mat er iały Ogniotr wałe
nr 4199
prop o zycję
wypoczynku karawaningowego. Zorganizowan o w ięc KLUB KARAWANINGU , który rozwijając
s i ę żyw i ołowo na przestrzeni lat swego istnienia tj. od
1976 do 1990 r. doprowadził stan swego sprzętowego
pos iadania do 18 przyczep, z których korzy stała załoga
biura i zakład ó w pmo. Klubem kierował zarząd na którego czele od założenia do jego likwidacji stał mgr inż.
Gery11.
Osobn y ro zdział w jego działalności społecznej zajmuje
Stowarzyszenie Inży nierów i Techników Przem ysłu Hutniczego, którego jest działaczem od chwili podjęcia pracy ·w BIPROMOGU. W c i ągu tych lat szczególną aktywn oś ć przejawiał w Kole Zakładowy m pełniąc różne funkcje w jego za rządzie. Domeną jego działalności była
organizacj a konferencji, seminariów i sympozjów szkolenio wyc h ze specjali stami firm zagranicznych, z którymi
miał szerokie kontakty. W imprezach tych uczestniczyła
ni e tylko zało ga BIPROMOGU ale również kadra inży­
nieryjno-techniczna pmo. Takich imprez zorganizował
około 50. Działał on również przez 4 kadencje w składzie
Za rządów Oddziału MATERIAŁY OGNIOTRWAŁE SITPH w Gliwicach oraz przez l kadencję w składzie
Zarządu G łównego w Katowicach. Od maja 1980 r. jest
rzeczo zn a wcą Zespołu Rzeczoznawców działającego
przy Zarządzie Głównym SITPH oraz Radzie Wojewódzkiej TOT w Katowicach, w ramach których wykonał wiele wai1ościowych , nowatorskich opracowai1 konstrukcyjno-projektowych oraz ekspe11yzowych dla zakła­
dów pmo i hutnictwa żelaza i stali.
Za swoją wieloletnią, n i enaganną pracę oraz osiągnięcia
w pracy zawodowej i społecznej był wielokrotnie wyróż­
niany i nagradzany. W 1959 roku otrzy mał nagrodę zes p ołową II stopnia Ministra Przemysłu Chemicznego za
os i ągnięcia projektowe dla ZWK „KOWALA" w Sitkówce koło Kielc oraz linii pilotowej otrzymywania
tlenku magnezu z ługów pokarnalitowych w kopalni Soli
„ KŁODA WA". W 1973 roku ind ywidualną nagrodę
Mini stra Spraw Zagranicznych na wniosek Ambasadora
Ambasad y Polskiej w Republice Kuby za osiągnięcia
w pracy zawo dowej i społecznej oraz doskonałą popularyzację os iągn i ęć polskiej myśli technicznej za granicą.
W 1985 roku nagrodę zespołową II stopn ia Ministra
Przem ysłu Ciężkiego za wybitne os i ągnięcia w dziedzini e techniki. U zyskał też szereg odznacze11 pa11stwowych ,
stowarzyszeniowych, regionalnych i zakładowych w tym:
Srebrny i Złoty Krzyż Zasłu gi , Srebrną i Złotą Odznakę
Hon o rową SITPH, Srebrną Odznakę Honorową NOT,
Srebrną i Złotą Odznakę Honorową Zasłużon y w rozwoju BPPMO „BIPROMOG" oraz inne.
Mgr inż. 'vVitold Geryil przeszedł na emeryturę w 1991
roku ale z prze m y słem materiałów ogniotrwałych nadal
pozostaj e \ N stały m kontakcie. Będąc niezwykle aktywnym i peinym inicjatyw działaczem Zarządu Oddziału
Ceramika -
MATERIAŁY
OG
lOTRWAŁE
SITPH orgarnzuJe
i prowadzi działalno ść s zkoleniową, doskonalenia zawodowego podstawowej i ś redniej kadry technicznej zakła­
dów produkcji materiałów ogniotrwałych.
W ramach tej działalności , pod jego redakcją i przy jego
współautorstwie został opracowany skrypt wykładów dla
uczestników kursu „mi strz brygadzista produkcji". B ył
on również współautorem wydanej ostatni o przez Zarząd
Oddziału dwutomowej monografii „Historia polskiego
przemysłu materiałów ogniotrwałych ", a w niej części
poświęconej historii Biura Projektów Przemysłu Materiałów
Ogniotrwałych
BIPROMOG w Gliwicach.
Współpracuje również z branżowym kwa11a lnikiem naukowo- techniczn ym i organizacyjnym „CERAMIKA MATERIAŁY OGNIOTRWAŁE", w którym zamieszcza
swoje publikacje.
* * *
Do
życzeil
wielu lat dobrego zdrowia i da lszej aktywnozawodowej i społecznej dołączają się Zarząd Oddziału Materiały Ogniotrwałe SITPH oraz redakcja czasop isma „Ceramika - Materiały Ogniotrwałe" .
ści
Materiały Ognio trwałe
nr 4199
155
STRESZCZENIA
Krzysztof Haberko. Waldemar Pyda, Zbigniew Pędzich . MirosJa,,· M.
Tlenek cyrkonu zbrojon y wtrąceni a mi TiC. Roztwór stały
Ti0 1 i Y20 3 w Zr0 1 przygoto,,·ano m etodą ,, · spółstrącania i p raże n ia.
Proszek rozt,,·oru stałego o powierzchni ,,· J aściwej ok. IOO m1/g zmieszano z alkoholo\\)lll roznrn rem żywicy feno l o,,· o - for m a ł dehydo,,·ej.
Rozklad ż, . ,, icy ,,. podwyższonej temperaturze dopro,rndzi ł do Ul\\'Orzenia się węgła pokrywającego powierzchnię proszku roztworu stałe­
go. Reakc.ia ''ęgla i tytanu. pochodzącego z roztworu stałego . poz,,·oliła na s: ntezę węglika tytanu. Otrzymany ,,. ten sposób proszek po
praso,,·aniu na go rąco dał spiek składający się z ziaren Zr0 2 o symetrii
tetragonalnej i róm1omiernie rozproszonych ,,·trącei\ Ti C. Tworzywo
t(lkie ,,·ykazuje ,,·yższą rn · ardość niż mate ria! pozba,,·iony wspom ni an,·ch ,,· trącei\.
the carbon formation. The reaction of carbon and Ti coming from the
solid sołution gave TiC evenły distributed within the system. Hotpressed samples showed hardness higher than conventionał TZP
bod ies.
Bućko:
Krzysztof Galos: Surowce imp ortowane dla krajowego przem y słu
mat e ri ał ó w og ni otrwałych w świetle aktualn ych potrzeb ilościo­
wych i jako ś c i ow y ch. Część I. Magnezje ogniotrwałe . Rola surowcó,,· importo,,·anych ,,. krajowym przemyśle ma t eriałó'' ogniotrwałych systemat:·cznie rośnie. Dlatego też tematykę tę zaprezento,,·ano
,,. niniejszym artykule. poświęcając go magnezjom ogniotn,·aiym.
które są naj,,· ażniejszymi suro,,·cami do produkcji zasado,,·ych wyrobó,,· ogniotnrnlych. Przedsca,,·iono dla nich charakte rystykę jakościo,,ą gatunkó,,· magnezj i ogni otrwałych dostępnych na rynku mię ­
dzynarodo,,·ym. a także scharakteryzo,1·ano głównych św i atowych
dosta,,·có,,· tych suro,1·có,,·. W koi\cowej częśc i przedstawiono dotychczasowe i perspektywiczne kierunki importu magnezji ogniom1alych do Polski.
Lucyna Mandecka-Kamiei\. Andrzej K iełski. H. Pomadowski: Badanie s kładu ziarno wego materiałów ceram icznych za pomocą a nalizatora IPS. 0111ó,1·iono analizato r sk ł adu ziarnowego,,. podczern·ieni
IPS do badania składu ziarno,,·ego w zakresie od ok. 2 µm do
ok. 2 111111. Podano p r zykłady \\')'ników pomiaró\1 niektórych materiałó\1 ceramicznvch. Pot\1·ierdzono przydatność przyrządu do oceny
s kładu ziarnom::go niektórych materiałó11 · cerarnicznych. szczególnie
dla materiałó,, · ogniotrn· ałych.
Bronisła11 · \Very1\ski . Lucyna Janecka, Joachim Dzierzenga : Ceramiczne wyroby budowlane o podw y ższo n ej izolac yjności cieplnej PORO:VI UR. Omówiono badania technologiczne laboratoryjne
i przemysło1,·e przepro1rndzone w ramach projektu ceło11·ego pn.:
„Cruchomienie produkcji nowych ceramicznych wyrobów budowlanych o pod,,·yższonej izolac:jności cieplnej". Podano receptury opraco,1·anych mas ceramicznych oraz ich właści11 ości fizykochem iczne
i technologiczne. \V częśc i koi\co1,·ej artykułu podano parametry
techniczne i użytko11e 11·yrobów o podwyższonej izolacyj n ości ciepl nej typu PORO:vtU R. produko11anych w oparciu o technologię opraco11 ·a11ą 11 Fabr1·ce Ceramiki Budow lanej 11· Paczkowie.
Krzysztof Galos : Imported ra w materials for the domestic refractories industry in the li ght of its recent quanti ty and quality demand.
Part I. Refractory mag nesia. The sign ifica nce of irnported raw materiałs in the domestic refractories industry is continousły increasing.
That is why this topie is presented in this paper. which concerns refractory magnesia. being the most important raw materiał for basie
refracto ries production . The paper presents the quality parameters of
refractory magnesia grades. which are avaiłabłe on the world market.
as well as characteristics of the main world refractory magnesia suppliers. Finally, it deals with the past. present and probabłe futu re sources of refractory magnesia for the domestic refractory
industry.
Lucyna Mandecka-Kamie1\ . Andrzej K iełski , H. Pomadowski: Examination of par ticie size distribution of ceramic materials. The
paper presents a modern instrument, infrared particie sizer IPS. for
exarnination of particie size di stribution in the range from 2 µm to 2
mm. Exampłary measurement resułt for some ceramic materiałs are
given . lt was found . that the instrument is su itabie to evałuate a size
distribution of same ceramic materials , especialły of refractory materi ałs
Bro ni sla,1· Weryński . Lucyna Janecka. Joach im Dzierzenga: High
thermal insulation ceramic building materials - PORO.MUR. In the
paper technological łaboratory investigations and industrial tests
which were carried out within the frame of the National Project are
described . The recipes of the worked out bodies its physicał. chemical
and technołogical properties are presented . In fina! part of the paper
technołogical and usefuł parameters of high thermal insulation ceramic type POROM UR manufactured at FCB Jopek in Paczków under
ełaborated technology are sho\\'n.
•
Pamiętaj
•
o prenumeracie
•
czasopism
Wydawnictwa
SUMMARIES
Eco Edycja
Krzysztof Haberko. Waldemar Pyda, Zbigniew Pędzich . Mirosła1' M.
Zin:onia reinfarced with TiC inclusions. The Ti0 2 - Y20 3 Zr0 2 solid solution was prepared by the coprecipitation - całcination
tecl111ique. The powder of + I OO m2/g specific surface area was mixed
11·ith phenol -1.orrnaldehyde resin . lts the rmal decomposition resulted in
Bućko:
156
Ceramika - Materialy Ogniotrwale nr 4199
•
MAGNEZYTOWE
"ROPCZYCE" S.A.
ZAKŁADY
ul.
DIN EN ISO 9001
Przemysłowa
1, 39-100 Ropczyce
tel: (0-17) 2218651 , 221 8973, 221 8974,
Zert-Nr 011009706052
ZM
ROPCZYCE SA
fa'>: (0-1 7) 2218593.
i najnowocześniejszy
producent zasadowych wyrobów
ogniotrwałych w Polsce.
Największy
Produkujemy i proponujemy do sprzedaży
wyroby dla urządzeń cieplnych
pracujących woparciu o najnowsze
technologie produkcji stali,
metali nieżelaznych ,
cementu i wapna.
Wyroby formowane:
- magnezytowe.
- magnezjowe-węglowe
wiązane żywicą.
- magnezytowe-chromitowe
- magnezjowe-spinelowe
bez Cr.o ..
- chemicznie wiązane
mag nezjowo-ch rom itowe
- magnezjowe-cyrkonowe
- forsterytowe.
Zasadowe wyroby
nieformowane
Betony
ogniotrwałe
. Seventh
E •••••
:::···~
·····~,s
••••••
•••••• ~11118
••••••
Conference and Exhibition
of the
Eur.o pean Ceramic
Soc i ety