„Opracowanie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku
Transkrypt
„Opracowanie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku
„Opracowanie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego i planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 PLH 120018 Ostoja Gorczańska” OPERAT UDOSTĘPNIANIA PARKU PORĘBA WIELKA 2013 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zespół autorski: Koordynator dr Dariusz Dyląg Udostępnianie Parku dla celów naukowych dr Anna Klasa Udostępnianie Parku dla celów edukacyjnych mgr Marta Wantuch Udostępnianie Parku dla celów kulturowych dr Dariusz Dyląg Udostępnianie Parku dla celów turystycznych i rekreacyjnych dr Dariusz Dyląg Udostępnianie Parku dla celów gospodarczych mgr inż. Marek Ruciński Inwentaryzacja/GIS mgr Dariusz Krawczyk mgr inż. Michał Olszar mgr Jaromir Borzuchowski Strona 2 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Spis treści Wstęp ....................................................................................................................................7 1. Udostępnianie Parku dla celów naukowych ..................................................................10 1.1. Charakterystyka udostępniania Gorczańskiego Parku Narodowego dla celów naukowych .......................................................................................................................... 11 1.1.1. Najważniejsze walory GPN dla prowadzenia badań naukowych.............................. 11 1.1.2. Regulacje prawne dotyczące udostępniania parków narodowych dla celów naukowych ........................................................................................................................ 13 1.1.3. Udostępnianie GPN do badań w latach 1981-2013 ................................................. 14 1.1.4. Zasady udostępniania GPN w latach 2003-2013 ..................................................... 18 1.2. Analiza wykorzystania wyników badań w działalności ochronnej GPN ................... 19 1.2.1. Badania naukowe zrealizowane przez Pracownię Naukowo-Edukacyjną GPN i ich wykorzystanie w działalności ochronnej Parku ................................................................. 19 1.2.2. Badania naukowe zrealizowane przez jednostki obce i ich wykorzystanie w działalności ochronnej GPN ............................................................................................. 23 1.3. Określenie zasad udostępniania GPN dla celów naukowych na lata 2014-2034 ....... 27 1.3.1. Postanowienia ogólne ............................................................................................. 28 1.3.2. Zasady udostępniania obszaru GPN do badań naukowych i monitoringu przyrodniczego Służbom Parku na lata 2013-2034............................................................ 28 1.3.3. Zasady udostępniania obszaru GPN do badań naukowych i monitoringu przyrodniczego obcym podmiotom badawczym na lata 2013-2034 .................................... 29 1.3.4. Zasady udostępniania obszaru GPN do prowadzenia ćwiczeń terenowych oraz obozów naukowych na lata 2013-2034.............................................................................. 31 1.4. Wskazanie obszarów, miejsc i sposobów udostępniania GPN dla celów naukowych ............................................................................................................................................. 32 1.5. Określenie potrzeb i priorytetów w zakresie działalności naukowej na terenie GPN .....................................................................................................................................33 1.5.1. Miejsce nauki w działalności GPN .......................................................................... 33 1.5.2. Priorytety działalności Pracowni Naukowo-Edukacyjnej GPN ................................ 35 1.5.3. Propozycje tematów badawczych dla osób i jednostek obcych podejmujących badania na terenie GPN ...................................................................................................37 Strona 3 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 2. Udostępnianie Parku dla celów edukacyjnych .............................................................. 38 2.1. Charakterystyka dotychczasowego udostępniania Parku dla edukacji..................... 39 2.1.1. Regulacje prawne dotyczące udostępniania parku narodowego dla celów edukacyjnych .................................................................................................................... 39 2.1.2. Cele działalności edukacyjnej ................................................................................. 39 2.1.3. Zasady udostępniania Parku do działalności edukacyjnej........................................ 41 2.1.4. Adresaci działalności edukacyjnej ........................................................................... 42 2.1.5. Rodzaje działalności edukacyjnej, dydaktycznej i informacyjnej .............................. 44 2.2. Charakterystyka i ocena infrastruktury dla celów edukacji...................................... 55 2.3. Koncepcja udostępniania Parku dla celów edukacyjnych ......................................... 71 2. 3.1. Zasady udostępniania Parku do działalności edukacyjnej....................................... 71 2.3.2. Wskazanie obszarów, miejsc i sposobów udostępniania Gorczańskiego Parku Narodowego dla celów edukacyjnych ............................................................................... 72 2.3.3. Rozwój działalności edukacyjnej, dydaktycznej i informacyjnej ............................... 72 2.3.4. Rozwój bazy dla edukacji ........................................................................................ 83 2.4. Określenie kosztów wynikających z realizacji zadań związanych z udostępnieniem Parku dla edukacji. ............................................................................................................ 88 3. Udostępnianie Parku dla celów kulturowych ................................................................ 90 3.1. Charakterystyka dotychczasowego udostępniania Parku dla celów kulturowych.... 91 3.1.1. Regulacje prawne dotyczące udostępniania parku narodowego dla celów kulturowych ...................................................................................................................... 91 3.1.2. Dotychczasowe udostępnianie Parku dla celów kulturowych ...................................91 3.2. Określenie zasad udostępniania Parku dla celów kulturowych ................................. 95 3.3. Wskazanie obszarów, miejsc i sposobów udostępniania Parku dla celów kulturowych ........................................................................................................................ 98 4. Udostępnianie Parku dla celów turystycznych i rekreacyjnych ................................. 108 4.1. Charakterystyka dotychczasowego udostępniania Parku dla turystyki i rekreacji oraz dla form obsługi ruchu turystycznego ..................................................................... 109 4.1.1. Formy ruchu turystycznego oraz ich obsługa ........................................................ 110 4.1.2. Dotychczasowe zasady udostępniania ................................................................... 113 4.1.3. Charakterystyka oraz główne trendy zmian ruchu turystycznego ........................... 115 Strona 4 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4.2. Charakterystyka i ocena infrastruktury dla turystyki i rekreacji ........................... 122 4.3. Identyfikacja i ocena istniejących oraz potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych wynikających z turystyki w tym wskazanie obszarów problemowych ... 137 4.4. Analiza skuteczności dotychczasowych sposobów eliminacji lub ograniczania zagrożeń wynikających z turystyki i rekreacji ................................................................ 141 4.5. Koncepcja udostępniania Parku ............................................................................... 144 4.5.1. Analiza obszarów problemowych i wnioskowane propozycje rozwiązań ................ 146 4.5.2. Formy udostępniania oraz przestrzenny i ilościowo-czasowy zakres udostępniania ................................................................................................................. 151 4.5.3. Zasady udostępniania............................................................................................ 155 4.6. Określenie zasad monitoringu ruchu turystycznego ................................................ 158 4.6.1. Monitoring metodą PAPI (ang. Paper and Pencil Interview) ................................. 159 4.6.2. Monitoring automatyczny ...................................................................................... 160 4.7. Określenie kosztów wynikających z realizacji zadań związanych z udostępnianiem turystycznym Parku ......................................................................................................... 162 5. Udostępnianie Parku dla celów gospodarczych ........................................................... 163 5.1. Charakterystyka dotychczasowego udostępniania Parku dla celów gospodarczych .................................................................................................................. 163 5.1.1. Gospodarka leśna ................................................................................................. 164 5.1.2. Działalność rolnicza ............................................................................................. 166 5.1.3. Zbiór płodów runa leśnego .................................................................................... 169 5.1.4. Komercyjna działalność turystyczna ...................................................................... 170 5.2. Charakterystyka i ocena infrastruktury dla działalności gospodarczej .................. 171 5.3. Identyfikacja i ocena istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych wynikających z działalności gospodarczej w tym wskazanie obszarów problemowych .................................................................................................................. 176 5.4. Analiza skuteczności dotychczasowych sposobów eliminacji lub ograniczania zagrożeń wynikających z działalności gospodarczej ....................................................... 180 5.5. Koncepcja udostępniania Parku dla celów gospodarczych ...................................... 181 5.6. Inwentaryzacja infrastruktury technicznej Parku ................................................... 184 6. Podsumowanie .............................................................................................................. 185 Strona 5 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Treść załączników do operatu udostępniania Parku....................................................... 190 Wykaz literatury oraz źródeł przydatnych w opracowaniu ........................................... 392 Spis aktów prawnych, załączników, tabel, rycin i map ................................................... 415 Strona 6 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Wstęp Na zawartość operatu udostępniania Parku składa się pięć operatów częściowych dotyczących udostępniania dla celów naukowych, edukacyjnych, kulturowych, dla turystyki i rekreacji oraz dla celów gospodarczych. Każdy z operatów częściowych charakteryzuje się specyfiką właściwą merytorycznie z punktu widzenia tematyki opracowania (choć nie dało się uniknąć „zachodzenia na siebie” części wspólnych). Znaczna ilość podejmowanych problematów, związanych z udostępnianiem, stanowiła o trudności i pracochłonności zestawiania końcowego opracowania. Starano się tak przedstawić analizowaną problematykę, żeby następnie ułatwić dalsze prace nad operatem generalnym. Stąd duża ilość zestawień tabelarycznych, załączników, uregulowań wewnętrznych Parku oraz zewnętrznych aktów prawnych, rzutujących na odbiór całości pracy. Poddane analizie obszary problemowe wymagały szeregu konsultacji i autorskiego opracowania. Niektóra tematyka (np. kwestia automatycznego monitoringu procesów przyrodniczych i antropogenicznych, zachodzących na terenie Parku) jest po raz pierwszy opracowywana w realiach Gorczańskiego Parku Narodowego. Inne tematy bazowały zaś na długoletnich badaniach pracowników Parku z wielu różnych dziedzin (tak naukowych, jak i edukacyjnych, gospodarczych czy turystycznych). Metodyka pracy W celu sporządzenia operatu udostępniania Gorczańskiego Parku Narodowego powołano zespół autorski w składzie: dr Anna Klasa, mgr Marta Wantuch, dr Dariusz Dyląg i mgr inż. Marek Ruciński. Dokonano podziału pracy, rozdzielono tematykę, a koordynator z ramienia MGGP SA, mgr Agata Jirak, opracowała szablony tabel i załączników w programie MS Excel. Po rezygnacji A. Jirak, obowiązki koordynatora przejął D. Dyląg. Od tej pory do koordynacji prac i kontaktów zaczęto używać serwera FTP MGGP SA, na który przesyłano fragmenty opracowań poszczególnych części operatu oraz materiały źródłowe przekazywane sukcesywnie przez pracowników Parku. Zorganizowano również spotkanie robocze w siedzibie Parku, 18 lipca 2013 r., na którym przedstawiono postępy prac oraz prezentację elektroniczną obszarów problemowych; uzgodniono także części wspólne dla poszczególnych operatów. Do identyfikacji ww. obszarów wykorzystano również anonimową ankietę internetową. Jednocześnie prowadzone były prace terenowe, polegające na inwentaryzacji w Strona 7 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko terenie obiektów infrastruktury Parku (służących udostępnianiu GPN w każdym z opracowywanych zakresów), dokonaniu pomiarów GPS, jak również wykonaniu dokumentacji fotograficznej. Prace analityczne prowadzono we współpracy z odnośnymi Zespołami pracowników Parku, wykorzystując materiały zgromadzone m.in. w bibliotece GPN, na stronach internetowych Parku, publikowane w periodyku naukowym Parku pt. „Ochrona Beskidów Zachodnich” czy popularnej „Salamandrze”, jak również w ogólnodostępnych materiałach naukowych wielu różnych ośrodków badawczych. Prowadzone były również konsultacje dotyczące geotermii w Porębie Wielkiej oraz wizje lokalne na oddawanych sukcesywnie obiektach modernizowanej infrastruktury turystycznej Parku, jak również w ośrodku narciarskim „Ostoja Górska” w Koninkach. Konsultowano się także z Leśniczymi w poszczególnych Obwodach Ochronnych. Po zgromadzeniu materiałów przystąpiono do sporządzania własnych części operatu udostępniania. Specyfika przedmiotowa podejmowanych badań – w zakresie udostępniania Parku – wymagała od badacza prowadzenia wielodyscyplinarnych zabiegów poznawczych. Są to przede wszystkim źródłowe (faktograficzne) studia dostępnych materiałów badawczych oraz praca terenowa. Wyróżnić tu można trzy zasadnicze etapy pracy zespołu autorskiego: 1) badania heurystyczne (źródłoznawcze), 2) badania hermeneutyczne (krytyka i interpretacja źródeł – analiza i wyjaśnianie), 3) opracowanie syntezy naukowej w postaci prawidłowej diagnozy dotychczasowych działań oraz wyciągnięcie wniosków na przyszłość. Materiał badawczy poddano analizie i krytyce w celu możliwie wszechstronnego wyjaśnienia faktów i procesów, które miały istotny wpływ na udostępnianie obszaru GPN dla celów naukowych, edukacyjnych, kulturowych, turystycznych i gospodarczych. Najciekawszą metodą zastosowaną w pracy jest bez wątpienia metoda geograficzna, zwana również przestrzenną. Umożliwiła ona ustalenie współzależności zaistniałych faktów, dotyczących udostępniania, za pomocą zlokalizowania ich na mapie. Do analizy wykorzystano materiały zawarte w szczegółowych operatach, w tym inwentaryzację obiektów infrastruktury i wskazanych obszarów oraz miejsc udostępniania. Badania terenowe obejmowały pomiar współrzędnych geograficznych miejsca za pomocą narzędzia GPS, jak również dokumentację fotograficzną poszczególnych obiektów. Następnie inwentaryzacja została za pomocą narzędzi GIS przeniesiona na warstwy map właściwych dla poszczególnych części operatu. Powyższe kwestie realizował zespół w Strona 8 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko składzie: mgr Dariusz Krawczyk, mgr inż. Michał Olszar i mgr Jaromir Borzuchowski. Dokonywano również wizji lokalnych poszczególnych obszarów problemowych, zidentyfikowanych m.in. dzięki ankietom internetowym, jak również współpracy z pracownikami Parku odpowiedzialnymi za kwestie związane z poruszaną tematyką. Strona 9 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 1. Udostępnianie Parku dla celów naukowych Strona 10 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 1.1. Charakterystyka udostępniania Gorczańskiego Parku Narodowego dla celów naukowych 1.1.1. Najważniejsze walory GPN dla prowadzenia badań naukowych Gorce są częścią Beskidów Zachodnich i należą do gór o średnich wysokościach, z dobrze wykształconymi piętrami leśnymi: reglem dolnym i górnym. Charakteryzują się zróżnicowaną rzeźbą terenu; stokami o różnym nachyleniu i ekspozycji, wychodniami skalnymi, osuwiskami i jaskiniami oraz głęboko wciętymi dolinami, na dnie których płyną wartkie potoki. W centrum znajduje się kopuła Turbacza (1315 m n.p.m.), od której promieniście rozchodzą się grzbiety górskie poprzecinane głębokimi dolinami. Pod względem geomorfologicznym należą do najbardziej interesujących do badań obszarów w Beskidach, szczególnie, ich mocniej zróżnicowana geologicznie, część północna. Stoki dolin porastają lasy z bukiem, jodłą i świerkiem, które na dużym obszarze zachowały naturalny, a nawet puszczański charakter. Przyczyniła się do tego najpierw niedostępność lasów, w późniejszym okresie ochrona najcenniejszych kompleksów oraz ekstensywna gospodarka człowieka. Niezwykły walor badawczy posiadają duże powierzchnie naturalnych lasów, gdzie można badać spontaniczne procesy rozpadu i odnowienia drzewostanów, zróżnicowanie siedlisk stanowiących unikalne środowiska życia mszaków, grzybów, porostów i niezliczonej mnogości różnych grup zwierząt bezkręgowych. Żyją w nich także duże ssaki takie jak wilki, rysie, a okresowo także niedźwiedzie. Lasy są ostoją m.in. głuszca, dzięcioła trójpalczastego, sóweczki, puszczyka uralskiego i bardzo rzadkiego w Polsce, orła przedniego. Kilkuwiekowy wypas owiec i bydła spowodował wykształcenie się bogatych przyrodniczo i pięknych krajobrazowo polan. Gorce uważane są pod względem przyrodniczym i krajobrazowym za najbardziej reprezentatywną grupę górską dla całego regionu Beskidów Zachodnich. Jednorodność siedlisk górskich sprawia, że łatwiej niż na innych obszarach można tu zbadać i wyjaśnić wiele interesujących zjawisk przyrodniczych, jak np. kształtowanie się granicy między reglem dolny, a górnym. Strona 11 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Gorczański Park Narodowy o powierzchni ponad 7000 ha obejmuje najwyżej położony fragment masywu Gorców (550 km2) wraz z Turbaczem (1315 m n.p.m.), Kudłoniem (1274) i Kiczorą (1282). Otoczony jest otuliną o powierzchni ponad dwukrotnie przekraczającej obszar parku. Ponad 95% powierzchni Parku zajmują lasy, pozostałą głównie polany reglowe, a następnie wody (mniej niż 1%). Przez Park przepływa 8 dużych potoków należących do dwóch dorzeczy: Dunajca i Raby. Niezwykłą cechą tego terenu jest duża gęstość naturalnych wypływów wód podziemnych, źródeł, młak i wysięków. Stanowią one bogaty poligon badawczy dla hydrologów, ale także dla florystów i faunistów zajmujących się różnymi grupami bezkręgowców, związanych ze środowiskami wodnymi. W Parku wyróżniono trzy kategorie ochrony charakteryzujące się zróżnicowaną ingerencją człowieka w procesy przyrodnicze. Ponad połowę Parku – 3611 ha, objęto w latach 1998-2014 ochroną ścisłą. W tej strefie znalazły się najlepiej zachowane fragmenty lasów i borów oraz polany przeznaczone do naturalnej sukcesji leśnej. Powierzchnię oraz formy ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej podaje Operat Generalny. W przeszłości zmieniano zasięgi kategorii ochrony, do czego przyczyniła się gradacja zasnui wysokogórskiej (1980-1985) na areale blisko 200 ha. Zmniejszano wówczas obszar ochrony ścisłej na korzyść ochrony częściowej, usuwając osłabione drzewa i wprowadzając odnowienia sztuczne. Regeneracja drzewostanów poddanych z jednej strony presji czynników przyrodniczych, a z drugiej zróżnicowanych działań człowieka była i nadal pozostaje wdzięcznym tematem badań. Gorczański PN położony jest w ciągu ostoi karpackich: Babiej Góry, Tatr, Pienin, Magury i Bieszczadów, ważnych dla zwierząt o dużych areałach życiowych, takich jak np. wilk, ryś, puchacz czy niedźwiedź. Dlatego, nawet jeśli nie zapewnia im stałego bytowania i miejsca rozrodu (ze względu na niewielką w stosunku do ich areałów powierzchnię), to umożliwia przemieszczanie się i wymianę genów między sąsiednimi populacjami. W tym aspekcie badania populacyjne dużych ssaków na terenie GPN są bardzo potrzebne i interesujące. Mogą też dostarczyć argumentów do poszerzenia obszaru Parku. Niewątpliwym walorem dla prowadzenia badań przez jednostki obce jest infrastruktura naukowa GPN, tj. obecność stałych pracowników naukowych działających w Strona 12 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko odrębnej strukturze organizacyjnej, tj. Pracowni Naukowo-Edukacyjnej, gromadzącej dane naukowe i monitoringowe od wielu lat w postaci baz danych, okazów dowodowych, kart obserwacyjnych czy bibliografii gorczańskiej. Pracownia zapewnia dyspozycyjnych pracowników, którzy na bieżąco mogą podejmować pilne prace badawcze wynikające z aktualnych potrzeb poznawczych, monitoringowych i ochronnych. W razie potrzeby mogą oni także pomóc w logistyce prowadzenia badań przez placówki obce, wesprzeć fachową radą i służyć znakomitą orientacją w terenie. Dla osób pierwszy raz podejmujących badania na tym terenie jest to pomoc nieoceniona. Dużym ułatwieniem dla prowadzenia badań jest również funkcjonująca od 1992 r. sieć stałych powierzchni badawczych 400 x 400 m na obszarze całego Parku, a od roku 1997 sieć stałych powierzchni badawczych 200 x 200 m w strefie regla górnego oraz lokalne sieci stałych powierzchni badawczych na terenie rezerwatów Dolina Łopusznej i Turbacz oraz w uroczysku Pasieka, na których prowadzi się badania dynamiki drzewostanów i zmian roślinności zielnej oraz efektów prowadzonej działalności ochronnej i konserwatorskiej. Mogą one też służyć jako poligon do badań interdyscyplinarnych: glebowych, geomorfologicznych, leśnych, florystycznych, faunistycznych i ekologicznych dzięki istniejącemu ciągowi obserwacji i wymianie danych między jednostkami badawczymi. Jedyne, co może zniechęcać do podjęcia badań na tym interesującym przyrodniczo terenie jest brak jakiejkolwiek oferty noclegowej dla badaczy, ze strony GPN. W innych parkach narodowych o podobnej lub większej atrakcyjności (np. w Pienińskim PN, Tatrzańskim PN, Babiogórskim PN) prowadzącym badania oferuje się miejsca noclegowe w atrakcyjnych lokalizacjach i po preferencyjnych cenach. Propozycja chociażby skromnej bazy noclegowej z pewnością zachęciłaby do podjęcia tematów badawczych studentów i osoby nierealizujące sponsorowanych grantów. 1.1.2. Regulacje prawne dotyczące udostępniania parków narodowych dla celów naukowych Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627, brzmienie od 5 czerwca 2013) określająca cele, zasady i formy ochrony przyrody żywej i Strona 13 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko nieożywionej oraz krajobrazu (art. 1), mówi w rozdziale 2, art. 8b, że do zadań parku narodowego należy jego udostępnianie na zasadach określonych w planie ochrony. W art. 12 p. 1 ww. ustawa precyzuje, że sposób udostępniania Parku nie może wpłynąć negatywnie na przyrodę, a pkt. 2 mówi o ustaleniu miejsc, które mogą być udostępniane oraz maksymalnej liczbie osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach. Art. 12 p. 7 dotyczący opłat za wstęp do parku mówi o nie pobieraniu opłat od osób posiadających zezwolenie dyrektora parku narodowego na prowadzenie badań naukowych w zakresie ochrony przyrody. Art. 15 (punkty od 1 do 27) omawia zakazy, które powinny być respektowane na terenie parku narodowego. Część z nich, jak np. chwytanie i zabijanie dziko występujących zwierząt, pozyskiwanie roślin i grzybów, pozyskiwanie skał, minerałów itp. może mieć związek z działalnością naukową. Punkt 3, art. 15, określa, że minister właściwy do spraw środowiska po zasięgnięciu opinii dyrektora może zezwolić na terenie parku narodowego na odstępstwa od tych zakazów, jeśli jest to uzasadnione prowadzeniem badań naukowych. Wniosek o uchylenie zakazów zgodnie z pkt. 7, art. 15, powinien zawierać pełną informację o przewidywanych działaniach, umożliwiającą wydanie takiego zezwolenia. Art. 20, p. 3.5., mówi o potrzebie wskazania obszarów i miejsc udostępniania dla celów naukowych (i in.). Art. 103 ww. ustawy stanowi, że badania naukowe są zaliczane do zadań parku narodowego. Pozostałe odwołania do aktów prawnych znajdują się w operacie generalnym. 1.1.3. Udostępnianie GPN do badań w latach 1981-2013 Utworzenie GPN w 1981 r. przyczyniło się do znacznego wzrostu zainteresowania badaniami tego fragmentu Gorców. Na podstawie danych Pracowni Naukowo-Edukacyjnej wiadomo, że w czasie prawie 33 lat istnienia GPN zrealizowano 531 tematów badawczych (zał. nr 1). Ich liczba w latach 1981-1990 wyniosła 97 (tj. średnio 9,7 rocznie), w latach 19912000 – już 170 (średnio – 17/rok), a w latach 2001-2010 nastąpił dalszy wzrost do 228 (średnio – 22,8/rok). Badania prowadziło ok. 50 instytucji naukowych, wśród których dominowały: Wydział Leśny Akademii Rolniczej (obecnie Uniwersytetu Rolniczego) w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński, krakowskie instytuty PAN, Uniwersytet Śląski, Akademia Rolnicza w Poznaniu (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy) i Uniwersytet Łódzki. Strona 14 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zwraca uwagę duża różnorodność tematyczna prowadzonych badań. Najwięcej prac badawczych dotyczyło fauny (164: w tym bezkręgowców – 111), następnie leśnictwa (139), flory (111), turystyki (56), geologii (44) i hydrologii (41). Dużym zainteresowaniem badaczy cieszyły się jeszcze owadzie fitofagi (w publikacjach często nazywane szkodnikami, co w odniesieniu do parku narodowego jest niewłaściwe) i fitosocjologia. Mniej prac dotyczyło ochrony środowiska, ekologii, a sporadycznie podejmowano tematy z dziedziny ekonomii, architektury, zagospodarowania przestrzennego, socjologii i edukacji. Inne reprezentowane dziedziny badań w tym okresie to: fizyka, klimatologia, kartografia, gleboznawstwo, mykologia, historia i kultura. Rozpatrując kompleksowo dziedziny nauk reprezentowane w badaniach na obszarze GPN można zauważyć, że nauki zoologiczne dominowały nad geograficznymi, botanicznymi i leśnymi. W ciągu ostatnich lat wzrastał udział tematów dotyczących turystyki i niesłabnącym zainteresowaniem cieszyły się pozostałe dominujące kierunki badań (ryc. nr 1). W załączniku nr 1 przedstawiono ważniejsze tematy badawcze realizowane w latach 1981-2013. Baza ta jest udostępniona na stronie internetowej GPN i na bieżąco aktualizowana przez Pracownię Naukowo-Edukacyjną. Strona 15 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ryc. 1. Dynamika badań naukowych w GPN w latach 1981-2012 z podziałem na wiodące dziedziny badań (flora, fauna, las, turystyka, pozostałe) Liczba tematów badań 35 Pozostałe Las Turystyka Fauna Flora 30 25 20 15 10 5 11 10 09 08 07 06 05 04 03 02 01 00 99 98 97 96 95 94 93 92 12 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 19 19 19 19 19 19 19 90 89 88 87 86 85 84 83 82 91 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 81 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych GPN. Interesująco przedstawia się również analiza tematów badawczych pod kątem rodzajów realizowanych prac (badania własne, prace doktorskie, habilitacyjne, inżynierskie i magisterskie). Najmniej było prac habilitacyjnych oraz licencjackich i inżynierskich, te ostatnie zaczęto realizować dopiero po 2001 r. Wiąże się to z niedawno wprowadzonym dwustopniowym sposobem kształcenia na uczelniach wyższych (licencjat/inżynier i praca magisterska). Z kolei najwięcej było prac magisterskich oraz badań własnych. Niekiedy kategorię prac własnych trudno oddzielić od prac magisterskich, ponieważ niektórzy samodzielni pracownicy publikują prace wraz ze swoimi magistrantami (wtedy praca Strona 16 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko magisterska stanowi badania własne). Tak jest np. w przypadku prac prof. M. Skrzypczyńskiej (UR Kraków), która z reguły publikuje wyniki badań wraz ze swoimi studentami. Z kolei niektórzy badacze z pomocą studentów realizują cząstkowe tematy, które potem publikują jako jedno opracowanie (np. dr A. Gazda – UR Kraków – prace o Rubus hirtus w Dolinie Łopusznej). W wielu przypadkach brak jednoznacznej deklaracji o typie pracy, ale z reguły są to badania własne (ryc. 2). Tab. 1. Rodzaje realizowanych prac naukowych na terenie GPN z podziałem na lata Typy realizowanych prac Lata badania własne doktorskie habilitacyjne licencjackie inżynierskie magisterskie i brak danych 1980 1 1981 17 1 0 0 0 4 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 3 5 7 11 8 2 3 1 2 4 5 6 17 9 11 13 6 9 8 4 8 10 3 7 4 4 0 0 0 0 1 1 0 1 0 0 2 0 1 1 1 2 3 2 3 3 4 7 1 1 5 2 0 0 0 1 0 2 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 3 1 3 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 3 7 4 1 2 1 1 0 5 5 3 5 9 13 13 3 10 10 5 9 18 15 12 18 16 11 Strona 17 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Typy realizowanych prac Lata badania własne doktorskie habilitacyjne licencjackie inżynierskie magisterskie i brak danych 2009 4 3 0 2 1 7 2010 14 1 0 0 1 5 2011 12 3 0 2 2 2 2012 5 1 0 1 0 6 2013 2 0 0 0 0 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych GPN. Ryc. 2. Rodzaje realizowanych prac badawczych w latach 1980-2013 35 30 Magisterskie Inżynierskie Licencjackie Habilitacyjne Doktorskie Brak danych i prace własne 25 20 15 10 5 198 0 198 1 198 2 198 3 198 4 198 5 198 6 198 7 198 8 198 9 199 0 199 1 199 2 199 3 199 4 199 5 199 6 199 7 199 8 199 9 200 0 200 1 200 2 200 3 200 4 200 5 200 6 200 7 200 8 200 9 201 0 201 1 201 2 201 3 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych GPN. 1.1.4. Zasady udostępniania GPN w latach 2003-2013 W latach 2003-2013 Dyrekcja GPN udostępniała obszar Parku na podstawie zarządzenia Dyrektora Gorczańskiego Parku Narodowego nr 21/2003 z 25 lipca 2003 r. (zał. nr 2) zarówno instytucjom krajowym, jak i zagranicznym, legitymującym się uprawnieniami do prowadzenia działalności naukowej i monitoringowej, jak i osobom niezwiązanym z tymi Strona 18 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko instytucjami pod warunkiem uzyskania pozytywnej opinii opiekuna naukowego. Wszelkie badania wymagające chwytania i uśmiercania zwierząt, zbioru roślin chronionych czy zagrożonych w GPN wymagały pisemnej zgody Ministra Środowiska, który mógł uchylić zakazy ustalone przepisami Ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. Ubiegający się o zezwolenie na prowadzenie badań musieli złożyć pisemny wniosek. Zawierał on: temat planowanych badań, podstawowe dane o osobie (osobach) prowadzącej badania (w tym dane umożliwiające kontakt), dane o instytucji jaką reprezentował badacz. We wniosku planujący badania określał cel, czas i termin realizacji tematu, obszar badań, ogólny i szczegółowy opis metodyki (w tym sposób poboru prób i sposób znakowania powierzchni badawczych, w przypadku ich zakładania), nadzór merytoryczny i źródła finansowania. Jeśli zamierzał ubiegać się o wjazd samochodem, to podawał także markę i numer rejestracyjny. W końcowej części wniosku prowadzący badania określał planowaną formę opracowania wyników badań i zobowiązywał się do przekazania publikacji do zbiorów bibliotecznych Gorczańskiego Parku Narodowego. Wniosek był opiniowany przez Pracownię Naukowo-Edukacyjną GPN. Zezwolenie można było otrzymać na jeden rok (nawet w przypadku badań wieloletnich) i po każdym roku należało złożyć stosowne sprawozdanie z prowadzonych badań do końca I kwartału następnego roku. Ponadto prowadzący badania w ramach prac: magisterskiej, doktorskiej i habilitacyjnej zobowiązani byli dostarczyć do biblioteki GPN jeden wydrukowany egzemplarz pracy po jej obronie (zał. nr 3). 1.2. Analiza wykorzystania wyników badań w działalności ochronnej GPN 1.2.1. Badania naukowe zrealizowane przez Pracownię Naukowo-Edukacyjną GPN i ich wykorzystanie w działalności ochronnej Parku Działalność pracowników naukowych umiejscowionych od roku 1993 w schemacie organizacyjnym GPN w Pracowni Naukowo-Edukacyjnej, obejmowała badania służące wypracowaniu właściwej strategii ochrony przyrody Parku lub posiadające aspekt poznawczy. Strona 19 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ogółem zrealizowano 49 głównych tematów, z których większość zakończyła się publikacjami wyników badań (ok. 70 publikacji, patrz zał. nr 4). Tematem przewodnim prac badawczych realizowanych przez pracowników naukowych GPN w okresie 1993-2013 były zagadnienia związane z różnymi aspektami funkcjonowania zbiorowisk leśnych na obszarze GPN: z kierunkiem i dynamiką zmian gatunków lasotwórczych i zbiorowisk leśnych Parku, efektami naturalnego i sztucznego odnawiania lasu, regeneracją borów górnoreglowych po gradacji zasnui wysokogórskiej, kierunkami i tempem regeneracji drzewostanu w lukach kornikowych w borach świerkowych, rozprzestrzenianiem się kornika drukarza, procesem wydzielania się świerka i zmianami roślinności leśnej. Wymienione procesy często były analizowane w aspekcie historycznym przy użyciu różnych materiałów źródłowych (np. starych map, zdjęć lotniczych). Szczegółowo została poznana różnorodność gatunkowa i zmiany w biocie porostów w Gorcach, czego efektem jest informacja o nieprzeciętnym znaczeniu lasów o charakterze pierwotnym dla zachowania różnorodności porostów i wielu gatunków zagrożonych. Za pomocą analizy kumulacji pierwiastków toksycznych w plechach porostów prowadzono ocenę skażeń powietrza na obszarze GPN. Drugim ważnym nurtem działalności Pracowni Naukowej były badania zmian roślinności polan gorczańskich i niektórych gatunków roślin (np. krokusa, przebiśniegu i storczyków) oraz zróżnicowania entomofauny w następstwie spontanicznych procesów sukcesji bądź też stosowania zabiegów ochrony czynnej, tj. koszenia i wypasu. Kolejne tematy badawcze związane były z ptakami, z ochroną głuszca Tetrao urogallus i cietrzewia Tetrao tetrix oraz ich biotopów w Karpatach Zachodnich, a także z monitoringiem innych gatunków ptaków z „Dyrektywy Ptasiej” występujących w GPN. Badania o charakterze monitoringowym prowadzono także poza powierzchniami badawczymi i dotyczyły one awifauny dziennej i nocnej, dużych drapieżników, klimatu i skażenia powietrza na terenie GPN, występowania kornika drukarza, gatunków szczególnej troski, zbiorowisk rzadkich i zagrożonych (leśnych i nieleśnych), drzewostanów pochodzenia sztucznego i czystości wód. Tematy badawcze pracowników naukowych służyły przede wszystkim wypracowaniu strategii ochrony przyrody GPN, tj.: Strona 20 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko - definitywnemu określeniu nienaruszalnych obszarów ochrony ścisłej zawartemu w planie ochrony na lata 2000-2019 (np. badania dynamiki drzewostanów pogradacyjnych J. Locha i K. Chwistka i zróżnicowania porostów P. Czarnoty); - skutecznej ochronie różnorodności biologicznej polan – określenie zakresu zabiegów ochrony czynnej – koszenia i wypasu dla polan na podstawie badań roślinności oraz zagrożonych gatunków (storczyki, krokus, przebiśnieg) prowadzonej we współpracy z S. Michalikiem (IOP PAN Kraków) oraz badania P. Armatysa, K. Chwistka, J. Locha; - określeniu zmian zachodzących w ekosystemach leśnych i na zarastających polanach poprzez szczegółowy monitoring – badania całego zespołu pracowników naukowych. Badania miały także aspekt poznawczy i przez to przyczyniały się do lepszego poznania i skuteczniejszej ochrony porostów (badania P. Czarnoty i współautorów) oraz drobnych ssaków, ptaków, gadów, płazów i bezkręgowców (np. monitoring ssaków kopytnych i drapieżnych prowadzony przez wszystkich pracowników naukowych, badania ptaków P. Armatysa i J. Locha, badania bezkręgowców P. Armatysa). Badania na powierzchniach leśnych były podstawą do ustalenia założeń i przebiegu strefowości ochrony (obszarów ochrony ścisłej i trzech kategorii obszarów ochrony częściowej charakteryzującej się zróżnicowaną ingerencją w ekosystemy). Szczególnie cenne są wyniki badań pracowników naukowych GPN dostarczające dowodów, na temat spontanicznej, naturalnej zdolności regeneracyjnej lasów po gradacji zasnui i kornika drukarza (J. Locha i K. Chwistka). Przełamują one pewne schematy w myśleniu i przemawiają za nie podejmowaniem ingerencji człowieka w naturalne układy, szczególnie na terenie obszarów ochrony ścisłej. Za odkrywcze należy uznać badania bioty porostów P. Czarnoty na powierzchniach odsłoniętych po gradacjach. Prowadzą one do wniosku, że zaburzenia w ekosystemach leśnych, nawet te zainicjowane przez człowieka i prowadzące do klęsk żywiołowych mogą być kreatorami bioróżnorodności (wzrost liczby gatunków, pojawianie się gatunków nie spotykanych w zacienionych lasach); w tym wypadku nasadzania niewiadomego pochodzenia świerka, najprawdopodobniej obcych ekotypów, zaatakowane przez foliofagi, a następnie przez kornika spowodowały masowe wypadanie świerka i odsłonięcie dużych powierzchni leśnych, na które wkroczyła jarzębina. Strona 21 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Oprócz prowadzenia badań własnych pracownicy inicjowali i brali udział w różnorodnych pracach badawczych wykonywanych przez instytucje zewnętrzne. Wspomniana już wyżej siatka stałych powierzchni badawczych na całym obszarze GPN została założona we współpracy z Katedrą Botaniki Leśnej i Ochrony Przyrody AR (obecnie UR) w Krakowie i terenową Służbą Parku. Wykonywano na nich badania dynamiki lasu i gatunków lasotwórczych (na bazie pomiarów dendrometrycznych) oraz roślinności runa w latach 1992, 1997, 2002, 2007, 2012. Z kolei we współpracy z T. Wężykiem (Laboratorium GIS i Teledetekcji Katedry Ekologii Lasu AR Kraków) w reglu górnym wytyczono stałe powierzchnie badawcze 200 x 200 m, a następnie we współpracy z K. Przybylską (Katedra Urządzania Lasu AR) dokonano na nich pomiaru drzewostanów. W oparciu o powierzchnie badawcze rozpoznano także skażenie gleb (S. Niemtur IBL Kraków), roztocza glebowe (J. Błoszyk, Instytut Biologii Środowiska UAM Poznań), presję jeleniowatych na odnowienia (S. Miścicki, SGGW Warszawa, Z. Żurek, Zespół Ochrony Przyrody GPN). Wyniki wspomnianych badań oraz badania własne pracowników dotyczące wskaźnikowej roli porostów (P. Czarnota) i procesu zamierania świerka (J. Loch i K. Chwistek) stały się podstawą do stworzenia strategii ochrony przyrody zawartej w tworzonym wówczas planie ochrony na lata 2000-2019. Porosty zgromadzone przez P. Czarnotę stanowią główną część zielnika figurującego w rejestrze krajowym (Polish Herbaria, GPN). Pracownicy naukowi archiwizowali dane na temat przyrody i działalności Parku w komputerowych bazach danych, które następnie udostępniają i sukcesywnie uaktualniają na stronie internetowej GPN. Obecnie dostępne są bazy: - wykaz podjętych tematów badawczych na terenie GPN; - kartoteki taksonów (śluzowce, grzyby, porosty, wątrobowce, mchy, owady, mięczaki, ptaki); - Natura 2000. W opracowaniu jest ponadto bibliografia gorczańska oraz kolejne grupy systematyczne. Należy także wspomnieć o pracownikach GPN prowadzących prace badawcze, ale związanych z innymi działami Parku: Ewie Strauchmann i Krystynie Popko-Tomasiewicz Strona 22 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko (Zespół Edukacji i Udostępniania Parku), Zbigniewie Żurku (Zespół Ochrony Przyrody) i dyrektorze GPN – Januszu Tomasiewiczu. Prace E. Strauchmann i K. Popko-Tomasiewicz dotyczą problemów edukacji i ruchu turystycznego, Z. Żurek zajmuje się zagadnieniami szeroko pojętej ochrony fauny, szczególnie wzajemnych relacji jeleniowatych i drapieżników w zbiorowiskach leśnych, ale także brał udział w introdukcji mrówki ćmawej Formica polyctena na tereny objęte gradacją zasnui. Mrówki zostały tam sprowadzone w celu biologicznej walki z tą rośliniarką. J. Tomasiewicz interesuje się tematyką związaną z Gorcami; w tym także kulturą i etnografią Gorców oraz problematyką ochrony przyrody Parku. Większość tych prac została omówiona w operatach dotyczących udostępniania edukacyjnego, turystycznego i kulturowego. 1.2.2. Badania naukowe zrealizowane przez jednostki obce i ich wykorzystanie w działalności ochronnej GPN W latach 1981-2013 każdy badacz posiadający odpowiedni status mógł wystąpić z wnioskiem na prowadzenie badań na terenie GPN. Wniosek musiał zostać zaakceptowany przez dyrektora Parku, po pozytywnej opinii Pracowni Naukowo-Edukacyjnej. Na stronie internetowej GPN zamieszczono listę tematów preferowanych przez Park, ale inne zamierzenia badawcze mogły być także realizowane na obszarze GPN, choćby z uwagi na fakt, że Dyrekcja nie finansując (współfinansując) badań miała ograniczony wpływ na wybór tematów. Łącznie zinwentaryzowano 531 tematów badawczych realizowanych od rozpoczęcia działalności Gorczańskiego Parku Narodowego przez jednostki z zewnątrz (zał. nr 5). Większość z nich była finansowana przez uczelnie wykonujące badania, a Park udostępniał jedynie teren do badań. W wyniku badań powstało co najmniej 112 publikacji w różnych czasopismach naukowych i popularno-naukowych, czyli co najmniej jedna publikacja (czasem więcej niż jedna) powstała z co piątego (4,7) realizowanego tematu. W zdecydowanej większości (424 tematy) wyniki badań prowadzonych na terenie Parku nie zostały opublikowane w czasopismach (prace magisterskie, licencjackie, inżynierskie). Strona 23 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Dość trudno natomiast ocenić, w jakim stopniu wszystkie prace badawcze znalazły zastosowanie w działalności ochronnej Parku. Dostęp do większości z nich był ograniczony, ponieważ znajdowały się tylko w bibliotece GPN albo tylko w archiwach uczelni wyższych. Chronione są też prawami autorskimi. Badania podejmowały trudne problemy, dotyczące wielu dziedzin ochrony przyrody albo miały charakter poznawczy i przyczyniały się do poznania różnych grup roślin i zwierząt występujących na jego terenie. Inwentaryzacja gatunkowa świata żywego powinna należeć do priorytetów działalności Parku, bo w przeciwnym wypadku nawet nie ma dokładnego rozpoznania, co się chroni, co ginie i dlaczego. Na pewno badania nad ubożeniem i degradacją roślinności polan reglowych (np. prof. S. Michalika – patrz Wykaz literatury oraz źródeł przydatnych w opracowaniu) przyczyniły się do zintensyfikowania działań w zakresie utrzymania lub wprowadzenia ochrony czynnej – koszenia i wypasu (patrz powyżej). W latach 1980-1985 pojawiła się w GPN gradacja zasnui wysokogórskiej Cephalcia alpina, a następnie kornika drukarza i gatunków towarzyszących, które opanowały rozległe połacie drzewostanów świerkowych. Podjęto wówczas badania biologii zasnui, kierowane przez prof. Z. Capeckiego z Instytutu Badawczego Leśnictwa w Krakowie i patogenów tej rośliniarki, przeprowadzone przez K. Borusiewicz z Zakładu Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN w Krakowie i H. Sandnera ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Studia fitosocjologiczne zamierających świerczyn wykonały D. Kuterbach z Wydziału Leśnego AR w Krakowie i A. Dubiel z Instytutu Botaniki UJ. Dalsze badania zróżnicowania drzewostanów świerkowych oraz analizę szyszek i nasion świerka pod kątem odporności tych drzewostanów na żer zasnui podjął Zakład Nasiennictwa i selekcji drzew Leśnych AR w Krakowie. Przeprowadzono również wówczas genetyczne badania gorczańskiej populacji świerka (J. Skoczylas z tego samego Zakładu). J. Lipa z Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu określał naturalne czynniki ograniczające liczebność zasnui na potrzeby jej biologicznego zwalczania w parkach narodowych. Z kolei J. Hilszczański i R. Pabian z Katedry Entomologii Leśnej AR zajmowali się biologią żerdzianki szewc Monomachus sutor i innymi chrząszczami żerującymi na osłabionych świerkach. Strona 24 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Niestety wielostronne badania lasów osłabionych przez gradacje zasnui, a następnie kornika i towarzyszących mu chrząszczy, zamiast przyczynić się do utrzymania w nich ochrony ścisłej, zmierzały raczej do wprowadzenia środków zaradczych przeciwko gradacji, stosowanych w lasach gospodarczych albo walki biologicznej z zasnują (introdukcja mrówki ćmawej). W konsekwencji doprowadziło to do zmiany ich statusu na ochronę częściową i usunięcia drzew zaatakowanych przez owady, na dużych przestrzeniach. Taka sytuacja nie powinna się zdarzyć w parku narodowym na obszarze ochrony ścisłej. Zaprzecza ona sensowi stanowienia tej kategorii ochrony. Wiele prac prowadzonych na terenie GPN miało charakter poznawczy i przyczyniło się do poznania flory i fauny Gorców. Badania kariologiczne gatunków z rodzajów Salix, Sorbus, Asplenium i Ranunculus prowadził A. Jankun z Zakładu Cytologii i Embriologii Roślin UJ w Krakowie, z kolei badania embriologiczne kilku gatunków traw – A. Joachimiak z tego samego zakładu. Wymieraniem populacji szafranu spiskiego Crocus scapusiensis, związanym z zaprzestaniem użytkowania polan zajmował się S. Michalik z IOP w Krakowie, pod którego kierunkiem w latach 1985-87 opracowano także pierwszą mapę zbiorowisk roślinnych Parku. W tym samym czasie A i J. Kornasiowie z Instytutu Botaniki UJ dokonali analizy zmian we florze w ciągu ostatnich 35 lat. Podobny temat prawie 20 lat później (w 2003 r.) prowadziła M. Golinii z Katedry Ochrony Przyrody UŁ. Wieloletnie, szczegółowe badania ekologii jeżyny gruczołowatej w dolinie Łopusznej prowadzono pod kierunkiem A. Gazdy z Akademii Rolniczej w Krakowie. Wątrobowce Gorców były przedmiotem zainteresowania M. Korduli-Mierzeńskiej z Instytutu Botaniki UJ, a zasoby storczykowatych – M. Burzyka z Katedry Botaniki Systematycznej UŚ w Katowicach. Zróżnicowane były również badania zoologiczne. Dużym zainteresowaniem cieszyły się ssaki. Drobne gryzonie badali – I. Białas, Wł. Chętnicki i J. Kuprajowicz (Uniwerstytet Warszawski), z kolei jeleniowatymi i ich bazą pokarmową oraz wpływem na odnowienia lasu zajmował się S. Miścicki (SGGW Warszawa) i M. Barć (AR Kraków), nietoperzami – A. Adamus i A. Miedzińska (Katedra Ochrony Lasu i Środowiska Przyrodniczego AR Poznań) oraz K. Piksa (Uniwersytet Pedagogiczny Kraków), zasięgiem występowania niedźwiedzia – M. Stefaniak (Zakład Badań Łowieckich UJ Kraków). Badania rysia i innych drapieżników Strona 25 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko przeprowadzili: członkowie Koła Naukowego Przyrodników UJ oraz R. Rams i T. Gierczyk (obaj z Zakładu Zoologii Leśnej i Łowiectwa AR Kraków). Rolę niektórych ssaków drapieżnych badała B. Bober-Sowa (Zakład Badań Łowieckich Instytutu Nauk o Środowisku UJ). Ochroną wilka w Gorcach oraz problemami jego koegzystencji z człowiekiem zajmowała się A. Łabuda (SGGW Warszawa). Skład pokarmu wydry na podstawie analizy odchodów, preferencje pokarmowe oraz strukturę subpopulacji badali H. Roman (Zakład Zoologii Leśnej i Łowiectwa AR Kraków) i M. Wiśniowski (Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków), a bobrem zajmowały się: A. Subel i A. Szymkiewicz (ZBŁ Instytut Nauk o Środowisku UJ). Wiele uwagi poświęcono również ptakom. Badano ekologię gorczańskiej populacji pluszcza i pliszki górskiej (P. Mielczarek – Zakład Zoopsychologii i Etologii Zwierząt UJ Kraków), preferencje siedliskowe świergotków (P. Armatys z tego samego zakładu), sowy (P. Malczyk – Zakład Zoologii Leśnej i Ochrony Przyrody AR Kraków), występowanie dzięciołów: trójpalczastego i białogrzbietego (D. Nowak – Zakład Zoologii Leśnej i Łowiectwa AR Kraków). Kilka tematów dotyczyło: żaby trawnej (M. Wiśniowski – IOP PAN Kraków), monitoringu płazów i gadów (Z. Głowaciński, G. Połczyńska-Konior – j.w.), stanowisk rozrodu płazów bezogonowych (M. Eskreys – UJ Kraków), sposobów czynnej ochrony płazów (B. Szydłowska – Instytut Zoologii Uniwersytetu Wrocławskiego, M. Smólska – IOP PAN Kraków). Trzy tematy dotyczyły ryb reprezentowanych na terenie GPN przez 2 gatunki. Dzięki tak bogatej tematyce badań kręgowce są najlepiej rozpoznaną grupą zwierząt w GPN i to nie tylko pod względem składu gatunkowego, ale często także pod względem liczebności i ich ekologicznej roli w ekosystemie. Dużo gorzej sytuacja przedstawia się wśród bezkręgowców. Wśród nich stosunkowo najlepiej są poznane bezkręgowce wodne. Chruściki badał J. Majecki (Katedra Zoologii Doświadczalnej i Biologii Ewolucyjnej Uniwersytetu Łódzkiego), jętki potoków gorczańskich – M. Kłonowska (Zakład Hydrobiologii UJ), muchówki z rodz. Limoniidae i makrobezkręgowce obszarów źródliskowych - J. Wiedeńska, K. Chaniecka, K. Jażdżewski i E. Kumor (Zakład Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii UŁ), ważki – A. Czekaj (UJ Strona 26 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Kraków). Spośród dużych rzędów owadów najwięcej wiadomo o chrząszczach z rodzin: ryjkowcowatych Curculionidae, które badali B. Petryszak i S. Knutelski (Instytut Zoologii UJ Kraków), kózkowatych Cerambycidae (S. Dajek – Katedra Entomologii Leśnej AR Kraków) i biegaczowatych Carabidae (T. Wojas – UR w Krakowie i T. Skalski – UJ Kraków). Motyle dopiero ostatnio są lepiej znane dzięki badaniom Ł. Przybyłowicza (ISEZ PAN Kraków). Przedmiotem badań od kilku lat są również trzmiele i trzmielce, dzięki monitoringowi tych pszczół prowadzonemu przez M. Dylewską (ISEZ PAN Kraków), osy – Scolioidea i Vespoidea, które badał W. Żyła (Muzeum Górnośląskie w Bytomiu) oraz żądłówki Aculeata (B. Wiśniowski – Ojcowski PN i K. Werstak – Uniwersytet Świętokrzyski). Najsłabiej poznane są muchówki, z których żadna rodzina nie została gruntownie zbadana, a dane o nich są rozproszone w monograficznych opracowaniach kilku grup np. Empididae w pracach S. Niesiołowskiego (UŁ), Tabanidae – w monografii S. Trojana (MiIZ Warszawa). Warto wspomnieć, że ich liczba gatunków w Polsce wynosi ponad 7 tys., a z Gorców wykazano ich niespełna 90. Tematy prac poświęcone badaniu przyrody ożywionej i nieożywionej podano szczegółowo w załączniku nr 1, a ich wykaz znajduje się także w załączniku nr 5. Pozostałe tematy badawcze były realizowane przy współpracy i współudziale pracowników naukowych GPN i zostały omówione powyżej (patrz 1.2.1.). Zaledwie parę prac np. dotyczących badania jakości surowca świerkowego w drzewostanach trzebieżowych III klasy, nie powinno być realizowanych na terenie parku narodowego, ponieważ nie znajduje zastosowania w jego działalności ochronnej i może być wykonane w podobnych warunkach poza Parkiem. 1.3. Określenie zasad udostępniania GPN dla celów naukowych na lata 2014-2034 Poniżej przedstawiono w punktach zasady udostępniania GPN dla celów naukowych na lata 2014-2034 Służbom Parku oraz obcym podmiotom badawczym, które mogą prowadzić w Parku badania naukowe, monitoring przyrodniczy oraz ćwiczenia i obozy naukowe. W odróżnieniu od pracowników Służby Parku, których plany badawcze akceptuje Dyrektor i Rada Parku, jednostki obce winny uzyskać imienne zgody Dyrektora GPN na Strona 27 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko prowadzenie badań naukowych i monitoringu przyrodniczego na podstawie złożonego i podpisanego wniosku na badania. Nie zwalnia to wnioskujących z uzyskania stosownych zgód od Ministerstwa Środowiska i Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska na odstępstwa od zakazów przewidzianych przepisami ustawy o ochronie przyrody. 1.3.1. Postanowienia ogólne 1. Prowadzenie badań naukowych zgodnie z założeniami Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627, brzmienie od 5 czerwca 2013) należy do podstawowych zadań Parku. 2. Działalność naukowa i monitoringowa na obszarze GPN jest prowadzona przez Służby Parku oraz przez jednostki obce. 3. Komórką organizacyjną funkcjonującą w strukturze Parku, odpowiedzialną za planowanie, koordynację, organizację i realizację działalności naukowej i monitoringowej oraz udostępnianie Parku w tym zakresie jest Pracownia Naukowo-Edukacyjna. 4. Działalność naukowa i monitoringowa nie powinna powodować trwałego uszczuplenia zasobów przyrodniczych, zniszczenia walorów krajobrazowych, zaburzenia swobodnego biegu procesów ekologicznych i zakłócenia spokoju zwierzętom. 5. Udostępnienie terenu GPN do badań i monitoringu jest bezpłatne. 6. Zasady udostępniania terenu GPN dla celów naukowych przedstawiono w p. 1.3.2. Niezbędne zmiany tych zasad wynikające np. ze zmiany przepisów będą na bieżąco regulowane stosownym Zarządzeniami Dyrektora GPN. 1.3.2. Zasady udostępniania obszaru GPN do badań naukowych i monitoringu przyrodniczego Służbom Parku na lata 2013-2034 1. Pracownik Parku może prowadzić prace o charakterze naukowym i monitoringowym w oparciu o pozwolenie dyrektora GPN, tj. od momentu pisemnej akceptacji przez niego przedstawionego corocznie planu badań. 2. Podejmowany temat powinien uzyskać także akceptację Rady Parku. Strona 28 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 3. Do realizacji tematów badawczych mogą być zaangażowani pracownicy z różnych jednostek organizacyjnych Parku oraz osoby z zewnątrz, jeśli dyrektor nie wnosi zastrzeżeń. 4. Na terenie Parku pracownik naukowy prowadzi prace badawcze zgodnie ze swoją specjalizacją, a za zgodą dyrektora, w razie potrzeby, także poza obszarem GPN. 4. Pracownik naukowy może gromadzić zbiory florystyczne i faunistyczne na terenie całego Parku, jeśli tego wymaga realizacja tematu badawczego. 5. Specjalistyczne, cenne zbiory florystyczne i faunistyczne będące w dyspozycji Parku powinny zostać przekazane do krajowych ośrodków naukowych z chwilą braku możliwości ich zabezpieczenia, bieżącej konserwacji i wykorzystania, np. w przypadku odejścia pracownika na emeryturę, zmiany miejsca zatrudnienia lub śmierci. 1.3.3. Zasady udostępniania obszaru GPN do badań naukowych i monitoringu przyrodniczego obcym podmiotom badawczym na lata 2013-2034 1. Badania naukowe i monitoring przyrodniczy na terenie GPN zwanym dalej „Parkiem” mogą być prowadzone tylko po uzyskaniu zezwolenia (zgody) dyrektora Parku. 2. Zezwolenia na prowadzenie badań naukowych lub monitoringu przyrodniczego wydawane są na pisemny wniosek instytucjom krajowym i zagranicznym legitymującym się uprawnieniami do prowadzenia takiej działalności (patrz wniosek do niniejszych zasad). Osoby nie związane z takimi instytucjami mogą otrzymać pozwolenie po uzyskaniu wcześniejszej opinii (poparcia) ze strony wymienionych instytucji lub autorytetów naukowych w danej dziedzinie. 3. Do badań naukowych udostępnia się cały obszar Parku w tym: • obszary ochrony ścisłej, • obszary ochrony częściowej, • obszary ochrony krajobrazowej. Zakres przestrzenny i powierzchniowy ochrony ścisłej, częściowej i krajobrazowej określa operat generalny planu ochrony GPN. 4. Pracownik prowadzący sprawy udostępniania Parku do badań naukowych, opiniuje wniosek, w razie konieczności zasięga opinii właściwych merytorycznie pracowników Parku Strona 29 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko lub członków Rady Parku, przygotowuje projekt zezwolenia i przedkłada dyrektorowi Parku do podpisu. 5. W przypadku nowego tematu badawczego dyrektor parku zastrzega sobie trzy tygodnie na jego zarejestrowanie i wystawienie zezwolenia. W przypadkach wymagających zewnętrznych konsultacji specjalistycznych, termin ten ulega przedłużeniu do miesiąca. 6. Badania dziko żyjących zwierząt polegające na ich chwytaniu (np. w celu obrączkowania, założenia nadajnika, dokonania pomiarów) lub uśmiercaniu oraz zbiór roślin i grzybów na terenie Parku, zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. (jednolity tekst Ustawy o ochronie przyrody Dz. U. poz. 627 z 3 czerwca 2013 r.), wymagają pisemnej zgody Ministra Środowiska lub osoby przez niego upoważnionej. Wydanie zezwolenia na badania w Parku wymagające pisemnej zgody Ministra może nastąpić dopiero z chwilą przedłożenia takiej zgody dyrektorowi GPN wraz ze standardowym wnioskiem na badania. 7. Zezwolenie na badania wydaje się na jeden rok, także w przypadku prowadzenia badań wieloletnich. Wydanie zezwolenia na kolejny rok wymaga złożenia wniosku i uwarunkowane jest przedstawieniem, do końca stycznia następnego roku, pisemnego sprawozdania z jego realizacji w roku poprzednim. Za sprawozdanie uznana jest także publikacja oraz prace na poszczególne stopnie zawodowe i naukowe, które należy przekazać w formie wydruku do biblioteki GPN (magisterska, inżynierska, doktorska, habilitacyjna, licencjacka lub inna). 8. Przyjazd na teren Parku w celach badawczych i monitoringowych powinien być każdorazowo zgłaszany u gospodarza terenu – leśniczego danego Obwodu Ochronnego lub w razie niemożności kontaktu w sekretariacie Dyrekcji Parku. 9. Prowadzący badania podczas przebywania na terenie Parku powinien posiadać ważne pisemne zezwolenie wydane przez dyrektora Parku i okazywać je na każdą prośbę Służb Parku. 10. Wydanie zezwolenia na prowadzenie badań jednostkom naukowym i akademickim uzależnione jest od wywiązania się z terminowego dostarczenia sprawozdań, odbitek publikacji lub egzemplarza pracy, o której mowa w pkt. 7, będących rezultatem badań prowadzonych wcześniej na terenie Parku. Strona 30 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 11. Dyrektor może odmówić zgody na prowadzenie badań naukowych lub monitoringu przyrodniczego w następujących przypadkach: • wnioskowane badania mają charakter inwazyjny i mogą być realizowane w podobnych warunkach poza Parkiem; • wnioskowane badania mają charakter pro-gospodarczy i nie przyczyniają się ani do ochrony ani do przyrodniczego poznania terenu; • wnioskowane badania są planowane na obszarach ochrony ścisłej, wymagają użycia nieselektywnych metod ilościowego pozyskiwania materiału (np. pułapki Mericke’go, Barbera, Malaise’a) i w okresie kilku lat badacze nie gwarantują opracowania przez specjalistów zebranych materiałów. 12. Jeśli badania są planowane w granicach GPN, ale na terenach o własności innej niż Skarb Państwa to prowadzący badania powinien uzyskać zgodę właściciela gruntu. 13. W czasie badań naukowych i monitoringu obowiązują zasady bezpieczeństwa ujęte w zarządzeniu dyrektora Gorczańskiego Parku Narodowego w sprawie szczegółowego udostępniania Parku dla celów turystycznych. Wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie badań/monitoringu zamieszczono w załączniku nr 4. Jego treść (w postaci formularza) udostępniona zostanie do pobrania na stronie internetowej GPN. 1.3.4. Zasady udostępniania obszaru GPN do prowadzenia ćwiczeń terenowych oraz obozów naukowych na lata 2013-2034 1. Ćwiczenia terenowe lub obozy naukowe mogą odbywać się na terenie Parku po uzyskaniu zezwolenia (zgody) dyrektora Gorczańskiego Parku Narodowego. 2. Zezwolenia na prowadzenie ćwiczeń terenowych lub obozów naukowych wydawane są na pisemny wniosek instytucji naukowych i dydaktycznych. Wzór wniosku (formularz) podany jest w załączniku 6 i udostępniony jest do pobrania na stronie internetowej GPN. 3. Pracownik prowadzący sprawy udostępniania Parku do celów naukowych, po analizie wniosku i zasięgnięciu, w razie konieczności, opinii właściwych merytorycznie pracowników Parku, przygotowuje projekt zezwolenia i przedkłada dyrektorowi do podpisu. Strona 31 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4. Do ćwiczeń terenowych lub obozów naukowych generalnie udostępnia się cały teren Parku, tj. obszary ochrony ścisłej, częściowej i krajobrazowej, jednak zaleca się, aby zajęcia organizować na szlakach turystycznych lub w ich pobliżu oraz na obszarach ochrony częściowej lub krajobrazowej. Wstęp na obszary ochrony ścisłej powinien być uzasadniony i ograniczony do wyjątkowych przypadków. 5. Zezwolenie na prowadzenie ćwiczeń terenowych lub obozów naukowych obowiązuje na ściśle określonym terenie i w wyznaczonym czasie. Zezwolenie może dopuszczać pobieranie prób i zbiór okazów, ale po uzyskaniu wcześniejszej zgody właściwych organów administracji; w tym, w razie konieczności, także zgody wydanej przez Ministra Środowiska na odstępstwa od zakazów wynikających z ustawy o ochronie przyrody. 6. Zezwolenie na prowadzenie ćwiczeń terenowych lub obozów naukowych należy przedstawić każdorazowo na żądanie Służb Parku Narodowego. Niestosowanie się do warunków określonych w zezwoleniu skutkuje utratą jego ważności, poniesieniem konsekwencji zgodnie z obowiązującym prawem i może być podstawą odmowy wydania kolejnych zezwoleń. 7. O wydanych zezwoleniach pracownik prowadzący sprawy badań naukowych Parku informuje na bieżąco właściwych merytorycznie pracowników Parku, w tym leśniczego obwodu ochronnego oraz Straż Parku. 8. Kierownik obozu naukowego jest zobowiązany złożyć opracowanie końcowe z tematu obozu, w terminie do końca stycznia następnego roku kalendarzowego. 9. Organizator obozu naukowego odpowiada za bezpieczeństwo uczestników. Należy stosować się do zasad bezpieczeństwa ujętych w zarządzeniu dyrektora Gorczańskiego Parku Narodowego w sprawie szczegółowego udostępniania Parku dla celów turystycznych. Wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie ćwiczeń terenowych lub obozu naukowego na terenie GPN zamieszczono w załączniku nr 7 (do pobrania ze strony internetowej Parku) 1.4. Wskazanie obszarów, miejsc i sposobów udostępniania GPN dla celów naukowych Poza szczególnymi przypadkami, wymienionymi poniżej, do badań naukowych udostępnia się cały obszar Parku tj. obszary ochrony ścisłej, częściowej i krajobrazowej. Strona 32 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zakres przestrzenny i powierzchniowy wymienionych obszarów ochrony określa operat generalny planu ochrony GPN. Dyrekcja GPN zastrzega sobie prawo wprowadzania ograniczenia w udostępnianiu Parku do badań obcym podmiotom badawczym na każdym obszarze, w szczególnych przypadkach, np. zakaz przebywania w pewnych strefach wynikających z przepisów Rozporządzenia Ministra Środowiska z 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt Dz. U. 2011 nr 237, poz. 1419. Okresowo mogą być wprowadzone Zarządzeniem Dyrektora GPN ograniczenia czasowe i ilościowe dla osób prowadzących badania w różnych rejonach na obszarze całego Parku ze względu na ostoje bytowania cennych gatunków zwierząt w okresie zimowania, godów, porodu i wychowania młodych. Obligatoryjnie wprowadza się limity liczby osób przebywających tylko w dwóch miejscach Parku: - na kilkunastometrowej skałce piaskowcowej Kudłoński Baca – 2 osoby, - w jaskini szczelinowej Zbójnicka Jama – 2 osoby. Limity liczby osób wynikają ze względów bezpieczeństwa i ochrony cennych gatunków porostów naskalnych, które występują na ostańcu Kudłoński Baca i mogłyby ulec zniszczeniu przy nadmiernej eksploracji. 1.5. Określenie potrzeb i priorytetów w zakresie działalności naukowej na terenie GPN 1.5.1. Miejsce nauki w działalności GPN Prowadzenie działalności naukowej jest obok ochrony przyrody podstawowym zadaniem Parku, zgodnym z jego celami i funkcjami. Rozdział 6, art. 103 p. 2 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627, brzmienie od 5 czerwca 2013) stanowi, że: Do zadań Służby Parku Narodowego należy: … 3) prowadzenie badań naukowych w celu określenia metod i sposobów ochrony przyrody, skuteczności działań ochronnych oraz rozpoznawania różnorodności biologicznej;. Pierwszego pracownika naukowego zatrudniono w GPN w 1988 r. Był nim Jan Loch, absolwent Wydziału Leśnego Akademii Rolniczej w Krakowie, leśnik i botanik. W latach 1991 i 1993 przyjęto dwóch kolejnych pracowników – Kazimierza Chwistka i Pawła Strona 33 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Czarnotę, także absolwentów Wydziału Leśnego Akademii Rolniczej w Krakowie. Pierwszy z nich jest ekologiem, a drugi lichenologiem. Obsada trzech pracowników umożliwiła powołanie 2 listopada 1993 r. Pracowni Naukowej, którą przemianowano w 2004 r. na Pracownię Naukowo-Edukacyjną. W grudniu 1993 r. do pracowni dołączyła Ewa Strauchmann, przejmując prowadzenie spraw związanych z edukacją. W 1998 r. opuściła ona Pracownię i pod jej kierunkiem został utworzony Zespół ds. Dydaktyki i Udostępniania Parku. W latach 1999-2000 trzej pracownicy naukowi uzyskali stopnie naukowe doktora, a pracownię rozbudowano o asystenta dokumentacji naukowej – mgr. Pawła Armatysa. Ukończył on biologię na Uniwersytecie Jagiellońskim ze specjalizacją zoologia. Pierwszym kierownikiem Pracowni był dr inż. J. Loch. W 2007 r. Paweł Czarnota uzyskał stopień doktora habilitowanego w Instytucie Botaniki im. W. Szafera PAN w Krakowie i został nowym kierownikiem Pracowni Naukowo-Edukacyjnej, od grudnia 2009 r. Utworzenie Pracowni w GPN zaowocowało podjęciem wielu badań własnych, ożywioną współpracą z obcymi jednostkami badawczymi (patrz powyżej), ale przede wszystkim podejmowane działania ochronne zyskały podbudowę naukową. Zakres badań prowadzonych na jego terenie wynikał z jego specyfiki i uwzględniał najważniejsze problemy ochronne. Należy zaznaczyć, że tylko pracownicy naukowi zatrudnieni w Parku gwarantują stały merytoryczny nadzór nad działaniami ochronnymi i tym samym przyczyniają się skuteczniej do ochrony przyrody – podstawowej funkcji Parku. Stale przebywają na miejscu, a ich działalność naukowa jest niezależna od wielu tych czynników, jakim podlegają obce podmioty badawcze, kierujące się np. doraźnymi osiągnięciami naukowymi, zyskami finansowymi, dowolnością wyboru tematu badawczego. Przez wieloletnie stosowanie metod monitoringu pracownicy naukowi śledzą zmiany i odkrywają prawa funkcjonowania ekosystemów objętych ochroną ścisłą. Na obszarach ochrony częściowej ta sama metoda pozwala im szybko zweryfikować efekty podjętych działań. Tak właśnie działa Pracownia Naukowo-Edukacyjna w GPN. Strona 34 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 1.5.2. Priorytety działalności Pracowni Naukowo-Edukacyjnej GPN Dotychczasową działalność Pracowni Naukowej GPN należy ocenić bardzo wysoko. W najbliższych latach należy doprowadzić do powiększenia kadry osób zatrudnionych w Pracowni Naukowo-Edukacyjnej o co najmniej dwa etaty: specjalisty ds. GIS i entomologa, najlepiej ze specjalizacją fauna wodna lub dipterologia. Środowiska wodne są szczególnie bogato reprezentowane w GPN i istnieje potrzeba pilnego ich zbadania, szczególnie pod kątem zamieszkującej je fauny bezkręgowców. Z kolei muchówki są rzędem owadów najliczniej reprezentowanym w górach (np. w stosunku do chrząszczy czy błonkówek), a stopień ich poznania jest wciąż niewystarczający. Należy kontynuować wszystkie prowadzone obecnie badania/monitoring elementów przyrody nieożywionej i ożywionej, zarówno te na trwałych, zastabilizowanych powierzchniach badawczych, jak i poza nimi. Na trwałych powierzchniach badawczych należy monitorować: - strukturę wiekową i przestrzenną drzewostanów (pomiary dendrometryczne), - roślinność (zdjęcia fitosocjologiczne), - ilość martwego drewna, - ilość posuszu kornikowego, - zanieczyszczenia środowiska Parku za pomocą testu bioindykacji. Poza powierzchniami badawczymi powinno się prowadzić badania monitoringowe: - klimatu i skażenia powietrza na terenie GPN, - różnorodności gatunków i siedlisk, w tym gatunków szczególnej troski, zbiorowisk rzadkich i zagrożonych (leśnych i nieleśnych), - czystości wód. Należy skupić się na badaniach populacyjnych rzadkich i zagrożonych wyginięciem roślin i zwierząt, które występują na terenie GPN, szczególnie gatunków specjalnej troski mających tutaj jedne z nielicznych w Polsce stanowisk, z Czerwonej Księgi Roślin, z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt oraz czerwonych list roślin i zwierząt. Konieczny jest stały nadzór nad ochroną czynną prowadzoną w lasach i badanie wpływu zabiegów ochrony czynnej na kształtowanie się roślinności polan. Pilne jest Strona 35 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko rozpoznanie walorów przyrodniczych polan, które dostarczą argumentów do podjęcia decyzji o wykupie najcenniejszych z nich. Ochrona czynna w lasach powinna skutkować włączeniem ich z czasem do obszarów ochrony ścisłej; przynajmniej powierzchni, które osiągnęły już wysoki stopień naturalności. Nie powinna się powtórzyć sytuacja kilkukrotnej zmiany granic obszarów ochrony ścisłej z powodu gradacji zasnui wysokogórskiej i kornika drukarza, która miała miejsce w przeszłości. W świetle prawa usuwano wówczas porażone drzewa, podobnie jak to ma miejsce w lasach gospodarczych. Obszary ochrony ścisłej z definicji nie powinny być poddane zabiegom gospodarczym, w odpowiedzi na działanie kierunkowych czynników, nawet destrukcyjnych (wiatrowały, pożary, gradacje), a jedynie wielowątkowym badaniom regeneracji ekosystemu. Wskazana jest kontynuacja badań populacyjnych i rozpoznanie wzajemnych relacji kopytnych i drapieżników oraz ich wpływu na zbiorowiska leśne. Celem tych badań powinno być dostarczanie argumentów na rzecz powiększenia Parku i braku lub przynajmniej ograniczenia ingerencji łowieckiej w populacje zwierząt kopytnych. Nie mniej ważne na terenie Parku są badania inwentaryzacyjne, szczególnie słabo poznanych lub nierozpoznanych grup flory i fauny, np. niektórych zwierząt bezkręgowych, które umożliwiają wyłonienie gatunków cennych przyrodniczo i skuteczniejszą ich ochronę. Zaleca się aktualizację istniejących baz danych, a następnie publikowanie części danych w założonym niedawno czasopiśmie „Ochrona Beskidów Zachodnich”, np. bibliografii gorczańskiej albo wykazu roślin oraz zwierząt, np. na wzór Katalogu fauny Puszczy Białowieskiej (Gutowski, Jaroszewicz 2001). Zaleca się utworzenie baz danych w programie MS Access (propozycje pól: nazwa gatunkowa polska (jeśli jest), nazwa gatunkowa łacińska, lokalizacja GPS, obręb, nr oddziału (pododdziału), data zbioru, zbiorowisko roślinne, biotop, cytowanie literatury, kto zebrał). Dyrekcja Parku powinna popierać badania obecnego zespołu pracowników naukowych, prowadzone także poza terenem GPN (np. w karpackich parkach narodowych, na terenach puszczańskich), w dziedzinach, w których osiągnęli oni pełen profesjonalizm znajomości przedmiotu i metodyki, jak badania dynamiki zmian ekosystemów leśnych, roli Strona 36 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko bioty porostów w lasach, bioindykacji i in. Badania innych terenów, prowadzone przez nich, mogą zaowocować bardziej uniwersalnymi wnioskami, a ich doświadczenie i wiedza mogą być przydatne dla ochrony polskiej przyrody. Jest to spójne z koncepcją dotyczącą działalności pracowników naukowych w parkach narodowych przedstawioną w latach 90. XX wieku przez prof. Ewę Symonides (byłego koordynatora pracowni naukowych parków narodowych). Zakres prac badawczych i różnego rodzaju monitoringów koniecznych do przeprowadzenia w jednym czasie jest tak duży, że powinno się pozyskiwać granty (finansowanie zewnętrzne) na wykonanie niektórych prac. Prowadzenie nadzoru nad tymi pracami powinno być premiowane przez Dyrekcję Parku. Konieczne wydaje się stworzenie w GPN stacji terenowej dla prowadzących badania albo przynajmniej udostępnienie im pokoi gościnnych. 1.5.3. Propozycje tematów badawczych dla osób i jednostek obcych podejmujących badania na terenie GPN Najistotniejsze w podejmowaniu decyzji o udostępnieniu Parku do badań naukowych jest kryterium przydatności badań dla ochrony przyrody. Drugim kryterium jest inwentaryzacyjny lub monitoringowy charakter badań. Zaproponowane zagadnienia badawcze są często bardzo trudne i wymagają zaawansowanej wiedzy przyrodniczej, dlatego zaleca się w miarę potrzeb pozyskiwanie funduszy na ich realizację z grantów zewnętrznych. Wykaz tematów badawczych preferowanych przez GPN podano w załączniku nr 8. Strona 37 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 2. Udostępnianie Parku dla celów edukacyjnych Strona 38 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 2.1. Charakterystyka dotychczasowego udostępniania Parku dla edukacji 2.1.1. Regulacje prawne dotyczące udostępniania parku narodowego dla celów edukacyjnych Zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627) jednym z celów ochrony przyrody jest kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody (art. 2, ust. 2, pkt 7), a obowiązek prowadzenia tego typu działalności spoczywa na organach administracji publicznej, instytucjach naukowych i oświatowych, a także na publicznych środkach masowego przekazu (art. 4, ust. 3). Ustawa powyższa określa również podstawowe zadania parków narodowych, do których należy m.in. prowadzenie zadań związanych z edukacją przyrodniczą oraz udostępnianie obszaru parku narodowego na zasadach określonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych i w zarządzeniach dyrektora parku narodowego (art. 8b, ust. 1, pkt 2 i 3) przy czym sposoby udostępniania nie mogą wpływać negatywnie na przyrodę parku (art. 12, ust. 1), a miejsca które mogą być udostępniane oraz maksymalną liczbę osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach ustala się w planie ochrony (art. 12, ust. 2). Za wstęp do parku narodowego lub na niektóre jego obszary oraz za udostępnianie parku narodowego lub niektórych jego obszarów mogą być pobierane opłaty (art. 12, ust. 3). Minister właściwy do spraw środowiska, po zasięgnięciu opinii dyrektora parku narodowego, może zezwolić na obszarze parku narodowego na odstępstwa od zakazów, o których mowa w art. 15, ust. 1, jeżeli jest to uzasadnione m.in. celami edukacyjnymi. W myśl Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627) informowanie i promocja w zakresie ochrony przyrody, w tym prowadzenie muzeum przyrodniczego, ośrodków informacji i edukacji oraz publikowanie materiałów informacyjnych i promocyjnych, a także udostępnianie parku narodowego do celów edukacyjnych należy do zadań Służby Parku Narodowego (art. 103, ust. 2, pkt 2). Początkowo w GPN działania edukacyjne, adresowane głównie do szkół podstawowych położonych w bezpośrednim sąsiedztwie Parku, realizowane były przez pracowników powstałej w 1993 r. Pracowni Naukowej (przemianowanej w roku 2004 na Pracownię Strona 39 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Naukowo-Edukacyjną). W 1998 r. utworzono Zespół ds. Dydaktyki i Udostępniania Parku, który w 2003 r. zmienił nazwę na Zespół ds. Edukacji i Udostępniania Parku. Pracownicy Zespołu przygotowali szeroką ofertę edukacyjną oraz zajęli się działalnością wydawniczą, wystawienniczą, informacyjną oraz zadaniami związanymi z udostępnianiem Parku dla zwiedzających. Obecnie w GPN działania edukacyjne i informacyjne prowadzone są przede wszystkim przez pracowników Zespołu ds. Edukacji i Udostępniania Parku oraz Pracowni Naukowo-Edukacyjnej z pomocą pracowników Zespołu Ochrony Przyrody oraz terenowych Służby Parku, a także Dyrektora GPN i jego Zastępcy. Ponadto okresowo biorą w nich udział wolontariusze oraz osoby odbywające na terenie Parku praktyki studenckie oraz staże. W związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2012 r. Ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 224, poz. 1337) Gorczański Park Narodowy jest państwową osobą prawną w rozumieniu art. 9 pkt 14 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. 2009 nr 157 poz. 1240 z późn. zm.) i zgodnie ze znowelizowaną Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627) prowadzi samodzielną gospodarkę finansową, pokrywając wydatki na finansowanie zadań określonych w ustawie, w tym na działalność edukacyjną, z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów (art. 8g, ust 1). Ustawa określa również źródła przychodów, którymi są m.in. dotacje z budżetu państwa, dotacje oraz pożyczki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz z wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, dotacje z budżetów jednostek samorządu terytorialnego, wpływy z działalności Parku (art. 8h, ust. 1 i 2). 2.1.2. Cele działalności edukacyjnej Działalność edukacyjna GPN realizuje następujące cele: - podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa m.in. poprzez informowanie o roli obszarów chronionych, a także poruszanie tematyki związanej z aktualnymi globalnymi, a przede wszystkim lokalnymi problemami z zakresu ekologii oraz ochrony środowiska; Strona 40 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko - szerzenie wiedzy na temat walorów przyrodniczych, kulturowych i historycznych Gorczańskiego Parku Narodowego oraz Gorców; - kształtowanie postaw proekologicznych wśród miejscowej ludności oraz zwiedzających Park turystów; - wspomaganie działań ochronnych w Parku oraz w utworzonych tutaj: specjalnym obszarze ochrony siedlisk oraz obszarze specjalnej ochrony ptaków Natura 2000, a także ograniczanie istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych na tym terenie; - kształtowanie pozytywnego wizerunku GPN, a co za tym idzie uzyskanie akceptacji dla istnienia parku narodowego w Gorcach (budowanie tzw. „otuliny społecznej”), m.in. poprzez objaśnianie prowadzonych na terenie Parku sposobów gospodarowania, jak również uzasadnianie wynikających z obecności Parku ograniczeń oraz podkreślanie płynących z tego sąsiedztwa korzyści, a także możliwości ich czerpania w sposób zrównoważony i niezagrażający przyrodzie; - informowanie o zasadach udostępniania Parku, ofercie edukacyjnej i wydawniczej, bazie gastronomicznej oraz noclegowej itp.; - doskonalenie kadry edukacyjnej w tym pracowników Parku, nauczycieli oraz przewodników. 2.1.3. Zasady udostępniania Parku do działalności edukacyjnej Zasady udostępniania Parku do działalności edukacyjnej określa Zarządzenie nr 6/2012 Dyrektora GPN z 29 marca 2012 r. w sprawie udostępniania obszaru GPN w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych (patrz zał. nr 9). Załącznik nr 1 niniejszego Zarządzenia zawiera wykaz miejsc i obiektów udostępnianych w celach edukacyjnych, jak również sposób ich udostępniania oraz maksymalną liczbę osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach (patrz zał. nr 10). Przebywanie osób w celach edukacyjnych na terenie Parku poza szlakami turystycznymi i drogami dopuszczonymi do ruchu turystycznego jest możliwe jedynie po uzyskaniu pozwolenia od Dyrektora i w obecności upoważnionego pracownika Parku. Strona 41 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zgodnie z Regulaminem dla odwiedzających GPN z 2012 r. (patrz zał. nr 11) organizacja imprez edukacyjnych poza wymienionymi poniżej miejscami biwakowymi może odbywać się wyłącznie za zgodą Dyrektora Parku wydaną na podstawie przedstawionego programu i regulaminu. Imprezy organizowane w wyznaczonych miejscach biwakowych, czyli na polanach Trusiówka (Obwód Ochronny „Turbacz”) i Oberówka (Obwód Ochronny „Suhora”) podlegają zgłoszeniu u leśniczego co najmniej 7 dni przed planowanym terminem. Za bezpieczeństwo uczestników imprez odpowiadają ich organizatorzy. Wstęp na niektóre obszary Parku udostępnione w celach edukacyjnych jest płatny, wykaz tych miejsc oraz wysokość opłat, zawiera załącznik nr 3 do Zarządzenia nr 6/2012 Dyrektora GPN z 29 marca 2012 r. (patrz zał. nr 12). Prowadzone przez pracowników Parku zajęcia edukacyjne (prelekcje, szkolenia, warsztaty, wycieczki), a także udostępnianie ekspozycji w Gajówce Mikołaja oraz wynajem sali konferencyjnej i sal edukacyjnych w budynkach Parku jest odpłatne (patrz zał. nr 13). 2.1.4. Adresaci działalności edukacyjnej Beneficjentami działalności edukacyjnej GPN są przede wszystkim mieszkańcy gmin i miast położonych w bezpośrednim sąsiedztwie Parku (m.in. dzieci i młodzież szkolna, działacze samorządowi, myśliwi, właściciele lasów prywatnych, właściciele firm z branży turystycznej i rekreacyjnej), a także turyści odwiedzający Park i pobliskie miejscowości oraz kadry prowadzące działalność edukacyjną (nauczyciele, przewodnicy, pracownicy Parku). Oferta edukacyjna GPN jest skierowana głównie do uczniów i nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów. Jest to działanie uzasadnione, gdyż młodzi ludzie łatwiej i szybciej uczą się nowych zachowań i kształtują określone postawy (Aronson i in. 1997). Edukacja dzieci i młodzieży ma też wpływ na mentalność ich najbliższego otoczenia (rodzina, rówieśnicy) i aktywizację lokalnej społeczności. Obok dzieci i młodzieży szkolnej z organizowanych przez Park warsztatów, prelekcji i wycieczek korzystają również studenci, grupy turystyczne, a także turyści indywidualni. Ważnym odbiorcą są ponadto grupy rodzinne, do których adresowana jest (stale poszerzana) oferta obejmująca obecnie m.in. aktywne zwiedzanie ekspozycji w Gajówce Mikołaja, grę terenową w dolinie Łopusznej, Strona 42 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wycieczki z przewodnikiem oraz imprezy plenerowe, w trakcie których można wziąć udział w zabawach edukacyjnych i konkursach o tematyce przyrodniczej. Brak zrozumienia dla potrzeby ochrony zasobów przyrodniczych, wynikający m.in. z nieznajomości przyczyn i skutków przemian wywołanych w przyrodzie postępującą antropopresją, może powodować konflikty społeczne. Pozytywne nastawienie okolicznych mieszkańców do działań Parku wymaga dużego zaangażowania w ich edukację. Wyjątkowo cenne są więc wszelkie inicjatywy podejmowane we współpracy z lokalnymi samorządami, organizacjami i szkołami angażujące mieszkańców tego terenu (np. projekty edukacyjne, akcja czynnej ochrony płazów, akcja sprzątania szlaków, edukacyjne imprezy plenerowe, konkursy). Godna uwagi jest podjęta w 2012 r. współpraca ze Stowarzyszeniem Eko i Agroturystycznym Gazda w Niedźwiedziu związana z wypracowaniem zintegrowanej oferty turystycznej gminy Niedźwiedź. Zawarte w 1994 r. pomiędzy GPN a Kuratorium Oświaty w Nowym Sączu porozumienie w sprawie realizacji programu edukacji środowiskowej umożliwiło skierowanie do 42 szkół podstawowych położonych w otulinie Parku specjalnej bezpłatnej oferty edukacyjnej. Kolejne, zawarte w 2001 r. pomiędzy GPN a Kuratorium Oświaty w Krakowie, porozumienie w sprawie realizacji edukacji przyrodniczej objęło obok 43 szkół podstawowych również 13 gimnazjów (patrz zał. nr 14). Zgodnie z ww. dokumentem współpraca z powyższymi placówkami polegała m.in. na bezpłatnym prowadzeniu przez pracowników Parku terenowych i stacjonarnych zajęć edukacyjnych dla uczniów, organizowaniu konkursów, wspólnym realizowaniu programów edukacyjnych, udziale nauczycieli w warsztatach szkoleniowych, przekazywaniu przez Park do szkół materiałów edukacyjnych i informacyjnych oraz wydawnictw, np. kwartalnika GPN „Salamandra”. W związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2012 r. Ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 224, poz. 1337) Gorczański Park Narodowy uzyskał status państwowej osoby prawnej co zobowiązało jego pracowników do prowadzenia działalności dochodowej również w zakresie edukacji. W styczniu 2012 r. został więc podpisany aneks do porozumienia z dnia 10 stycznia 2001 r. zmieniający wykaz szkół oraz usuwający dotychczasowy zapis o nieodpłatnym prowadzeniu zajęć edukacyjnych dla placówek z otuliny Parku (patrz zał. nr 14). Strona 43 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Istotną rolę odgrywa działalność informacyjno-edukacyjna skierowana do odwiedzających Park turystów (imprezy edukacyjne, wydawnictwa, tablice edukacyjne na szlakach turystycznych oraz ścieżkach edukacyjnych). Lepsze poznanie walorów przyrodniczo-kulturowych GPN przyczynia się do wzrostu wśród odwiedzających wrażliwości na potrzeby środowiska naturalnego i prowadzi do świadomego i odpowiedzialnego korzystania z jego zasobów. Duży nacisk kładziony jest na ciągłe doskonalenie kadry dydaktycznej, ponieważ od jej doświadczenia oraz poziomu wykształcenia zależą efekty działalności edukacyjnej. Szkolenia obejmują nauczycieli, kadrę własną Parku, a także pracowników innych parków narodowych. Organizowane są również specjalne szkolenia dla przewodników beskidzkich i terenowych, których celem jest zapewnienie fachowej i kompetentnej obsługi przewodnickiej po terenie Parku. 2.1.5. Rodzaje działalności edukacyjnej, dydaktycznej i informacyjnej Początkowo działania edukacyjne Parku obejmowały prelekcje, wykłady, pogadanki i wycieczki, z czasem oferta była (i jest nadal) udoskonalana i poszerzana o nowe treści oraz nowe metody przekazywania wiedzy. Obecnie zadania edukacyjno-informacyjne GPN, realizowane w oparciu o roczne plany działalności Zespołu ds. Edukacji i Udostępniania Parku, obejmują obok prowadzonych przez pracowników Parku i zaproszonych gości warsztatów, prelekcji, wykładów, wycieczek także m.in. imprezy plenerowe, projekty edukacyjne, współpracę z mediami (głównie lokalnymi) oraz działalność wystawienniczą i wydawniczą. Ważną rolę odgrywa strona internetowa Parku. Warto podkreślić, iż wiele przedsięwzięć edukacyjnych jest wprowadzanych w życie dzięki realizacji na terenie GPN projektów związanych z ochroną przyrody. Przykładem może być tutaj m.in. projekt: „Ochrona głuszca Tetrao urogallus i cietrzewia Tetrao tetrix oraz ich biotopów w Karpatach Zachodnich” (2006-2010), w ramach którego wystawiono na terenie ostoi tablice informacyjne na temat głuszca i cietrzewia, zaprezentowano wystawę „Trubadurzy wiosennej pieśni” oraz wydano folder zawierający podstawowe informacje o powyższych gatunkach. Strona 44 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Podejmowane przez Park działania edukacyjne są uzależnione od możliwości pozyskania na ten cel wystarczających funduszy z czego mogą wynikać znaczne różnice w liczbie przeprowadzanych rocznie imprez, a co za tym idzie w całkowitej liczbie ich uczestników. W roku 2012 liczba beneficjentów bezpośrednich działań edukacyjnych wyniosła około 6500 osób. Rekordową liczbę około 18500 osób biorących udział w organizowanych przez Park imprezach edukacyjnych odnotowano w roku 2006, co wiązało się z obchodami 25-lecia Gorczańskiego Parku Narodowego (patrz ryc. 3). Pod pojęciem „bezpośrednie działania edukacyjne” należy rozumieć różnorodne zajęcia edukacyjne, szkolenia, wykłady, prelekcje, wycieczki, imprezy plenerowe, konkursy kierowane do uczniów i nauczycieli, mieszkańców miejscowości położonych w otulinie GPN, a także do odwiedzających Park turystów. Pojęcie to nie obejmuje natomiast wystaw czasowych oraz działalności wydawniczej. Większość działań edukacyjnych prowadzonych przez pracowników GPN w latach 2001-2012 (z liczbą uczestników, krótką charakterystyką poszczególnych działań oraz ze wskazaniem ich adresatów) została wyszczególniona w zał. nr 15. Ryc. 3. Liczba osób biorących udział we wszystkich bezpośrednich działaniach edukacyjnych GPN w latach 2001-2012 oraz w stacjonarnych i terenowych zajęciach edukacyjnych prowadzonych w oparciu o stałą ofertę edukacyjną w latach 2004-2012 Źródło: opracowano na podstawie rocznych sprawozdań z działalności edukacyjnej autorstwa E. Strauchmann. Strona 45 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zajęcia edukacyjne i dydaktyczne Prowadzone przez Park zajęcia prezentują walory przyrodnicze, historyczne i kulturowe Gorczańskiego Parku Narodowego, zapoznają z naturalnymi procesami przyrodniczymi, uczą rozpoznawania różnych gatunków roślin i zwierząt, prowadzenia samodzielnych obserwacji oraz wyciągania poprawnych wniosków. Umożliwiają także bezpośredni kontakt z przyrodą rozwijając spostrzegawczość oraz wrażliwość na problemy ekologiczne oraz piękno Gorców. Realizowane przez Park działania edukacyjne obejmują różnorodne stacjonarne oraz terenowe zajęcia dla grup szkolnych i turystycznych organizowane przez Zespół ds. Dydaktyki i Udostępniania Parku, prowadzone w oparciu o stałą ofertę edukacyjną. Oferta ta zamieszczona jest (wraz z cennikiem) na stronie internetowej Parku, a także przekazywana w formie ulotek i folderów do szkół (patrz zał. nr 16). Zajęcia stacjonarne obejmują, m.in. warsztaty, prelekcje z pokazem slajdów, filmów video, prezentacji komputerowych, a także lekcje dla klas młodszych szkoły podstawowej w oparciu o program edukacyjny „Czym skorupka za młodu nasiąknie… czyli jak pokochać przyrodę aby ona pokochała nas”. Szkolenia te odbywają się w salach edukacyjnych GPN, w szkołach oraz w Domu Wczasów Dziecięcych w Porębie Wielkiej. Zajęcia terenowe prowadzone są z kolei przede wszystkim na ścieżkach edukacyjnych GPN i w otoczeniu terenowej bazy Gajówka Mikołaja w Łopusznej, która posiada również własną ofertę (patrz zał. nr 17). Rocznie w stacjonarnych i terenowych zajęciach edukacyjnych uczestniczy od dwóch do czterech tysięcy uczniów oraz studentów (patrz ryc. 3). Od 2004 r. do 2012 r. łącznie wzięło w nich udział ok. 31500 osób (patrz zał. nr 15). Park każdego roku organizuje stacjonarne i/lub terenowe szkolenia dla nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów położonych na terenie otuliny Parku. Najczęściej są one zarejestrowane jako forma doskonalenia zawodowego nauczycieli, którzy po ich ukończeniu otrzymują stosowne zaświadczenia z Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Nowym Sączu. Poruszane na warsztatach zagadnienia dotyczą głównie gorczańskiej przyrody oraz sposobów jej ochrony (patrz zał. nr 15), a wiedza przekazywana jest pod kątem jej późniejszego wykorzystania przez nauczycieli na lekcjach w szkole. Zajęcia terenowe ukazują dodatkowo Strona 46 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko możliwości wykorzystania ścieżek edukacyjnych. Rokrocznie w szkoleniach tego typu bierze udział kilkadziesiąt osób. W trakcie testowania i wdrażania autorskiego programu „Czym skorupka za młodu nasiąknie…” opracowanego przez pracowników Zespołu ds. Edukacji i Udostępniania Parku prowadzone były również warsztaty dla nauczycieli klas I–III dotyczące realizacji programu. W celu zapewnienia kompetentnej obsługi przewodnickiej po terenie Parku organizowane są jednodniowe szkolenia dla przewodników beskidzkich obejmujące część teoretyczną (wykład min. 2 godz.) oraz praktyczną (wycieczka 5-6 godz.). Szczegółowe zasady uzyskiwania uprawnień przewodnika turystycznego po Gorczańskim Parku Narodowym oraz tematykę zajęć określa regulamin (patrz zał. nr 18). W latach 2001-2012 liczba przewodników biorących rocznie udział w szkoleniach była zróżnicowana i wynosiła od kilkunastu (2001 r.) do niemal dwustu osób (patrz zał. nr 15). Niezwykle istotne jest również szkolenie własnej kadry Parku oraz pracowników innych parków narodowych. W latach 2009-2011 GPN brał udział we współfinansowanym przez Unię Europejską projekcie pt. „Budowa wspólnej platformy wymiany informacji oraz systemu szkoleń zawodowych w parkach narodowych”. Celem projektu była organizacja szkoleń zawodowych o różnej tematyce, a także wymiana doświadczeń oraz nawiązanie szerszej współpracy pomiędzy parkami narodowymi. W ramach projektu przeprowadzono cykl szkoleń oraz warsztatów dla wybranych grup pracowników parków narodowych, zorganizowano ogólnopolskie sympozja, wydano materiały szkoleniowe, uruchomiono specjalny portal internetowy oraz uzupełniono zbiory biblioteczne w poszczególnych parkach narodowych. Programy edukacyjne Jednym z najskuteczniejszych sposobów tworzenia pozytywnych relacji pomiędzy człowiekiem a otaczającą go przyrodą są zajęcia terenowe. Z punktu widzenia ochrony środowiska ważne jest więc jak najczęstsze wykorzystywanie tej formy nauczania w szkołach. Istotną rolę mogą odegrać w tej sytuacji programy edukacyjne zachęcające nauczycieli do prowadzenia lekcji przyrody w terenie. Pracownicy Zespołu ds. Edukacji i Strona 47 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Udostępniania GPN opracowali trzyletni program edukacji środowiskowej przeznaczony dla klas I-III szkoły podstawowej "Czym skorupka za młodu nasiąknie… czyli jak pokochać przyrodę żeby ona pokochała nas”, którego głównym celem jest kształtowanie aktywnych postaw przyjaznych dla środowiska poprzez udział dzieci w zajęciach terenowych. Program jest dostosowany do warunków ogólnokrajowych, a jego realizacja opiera się o wydany drukiem pakiet edukacyjny. Klasy zaangażowane w projekt w ciągu roku szkolnego biorą udział w 10. lekcjach (jednej miesięcznie), których tematyka związana jest z różnorodnością biologiczną w otoczeniu szkoły oraz z rocznym cyklem życia przyrody. Interaktywne zajęcia dają uczniom możliwość bezpośredniego kontaktu z przyrodą i zdobycia umiejętności samodzielnego obserwowania i analizowania zjawisk przyrodniczych. W latach 2002-2005 program „Czym skorupka za młodu nasiąknie…” testowano w szkołach położonych na terenie otuliny Parku (etap I), w czym wzięło udział 105 nauczycieli i około 2000 uczniów. W roku 2006 rozpoczęto II etap realizacji projektu w szkołach położonych w bezpośrednim otoczeniu Parku, a także utworzono ogólnopolską sieć koordynatorów szkoląc w tym celu pracowników parków narodowych, parków krajobrazowych, organizacji pozarządowych, regionalnych centrów edukacji ekologicznej oraz ośrodków doskonalenia nauczycieli (w sumie 80 osób). W latach 2006-2008 koordynatorzy kierowali wdrożeniem projektu na terenie całego kraju organizując szkolenia dla nauczycieli oraz prowadząc dystrybucję pakietów edukacyjnych w szkołach. W całej Polsce do realizacji projektu w latach 2006-2008 przystąpiło ponad 10000 nauczycieli (patrz zał. nr 15). W 2002 r. w zorganizowanym przez Ministerstwo Środowiska, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz redakcję „Aury” konkursie na najlepszy projekt edukacyjny program "Czym skorupka za młodu nasiąknie…” uzyskał wyróżnienie. W latach 2009-2010, w celu poszerzenia warsztatu metodycznego nauczycieli biorących udział w programie edukacyjnym „Czym skorupka za młodu nasiąknie…” zrealizowano projekt finansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, którego zadaniem był druk, promocja i dystrybucja „Poradnika Młodego Tropiciela” wraz z zeszytem ćwiczeń. W ramach przedsięwzięcia, w wybranych ośrodkach edukacyjnych kraju, przeprowadzono warsztaty promujące powyższą Strona 48 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko pomoc dydaktyczną, w których wzięło udział ponad 2000 nauczycieli, a także rozbudowano o dział przeznaczony dla dzieci stronę internetową http://www.czymskorupka.pl. W roku 2003 II nagrodę w konkursie „Aury” otrzymał opracowany również przez pracowników Parku program edukacyjny „Gorce – obszar współistnienia człowieka i przyrody” realizowany w roku szkolnym 2000/2001 i 2002/2003 w klasie III o profilu przyrodniczo-krajoznawczym w Gimnazjum w Niedźwiedziu (Strauchmann, ZabrzeńskaSzczygieł 2003). W ramach programu pracownicy naukowi Parku prowadzili tam raz w miesiącu zajęcia dotyczące ekologii oraz ochrony środowiska. Na terenie GPN bywają również prowadzone zewnętrzne programy edukacyjne. W ramach ogólnopolskiego projektu „Europejska Akademia Ekologii” wspófinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska w Warszawie, w 2006 r. Związek Gmin Dorzecza Górnej Raby i Krakowa realizował program edukacyjny pt. „Wyprawy w poszukiwaniu Ekolandii”. Celem projektu było podniesienie świadomości ekologicznej społeczności lokalnych, poprzez prowadzenie interaktywnej edukacji ekologicznej (warsztaty, „zielone wycieczki”). W trakcie realizacji zadania ścieżki edukacyjne GPN odwiedziło kilkaset dzieci z województwa małopolskiego. Walory przyrodnicze Parku opisano w przewodniku przeznaczonym dla uczestników programu. Działalność wystawiennicza Działalność wystawiennicza Parku jest realizowana w oparciu o roczne szczegółowe plany działalności wystawienniczej i kierowana zarówno do lokalnej społeczności, jak i do odwiedzających Gorce turystów. Ekspozycje stałe istnieją w Gajówce Mikołaja w Łopusznej, w Chacie GPN na Hali Długiej oraz w schronie Papieżówka w dolinie Kamienicy (patrz rozdz. 2.2). Brak jest niestety Muzeum Gorczańskiego Parku Narodowego. Organizowane przez Park wystawy czasowe, to przede wszystkim wystawy fotograficzne i plastyczne o tematyce przyrodniczej, historycznej oraz kulturowej, a także wystawy zdjęć dokumentujących wydarzenia edukacyjne na terenie Parku (patrz zał. nr 19). Nierzadko ich prezentacji towarzyszą wernisaże, spotkania z twórcami, wykłady oraz warsztaty. Często eksponowane są prace konkursowe dzieci i młodzieży z otuliny Parku. Od Strona 49 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko kilku lat stałym elementem programu jest wystawa fotograficzna prac nagrodzonych w Międzynarodowym Konkursie Fotograficznym im. Jana Sunderlanda pt. „Krajobraz Górski”, którego organizatorem jest Miejski Ośrodek Kultury w Nowym Targu. Wystawy Gorczańskiego Parku Narodowego prezentowane są nie tylko w Dyrekcji GPN w Porębie Wielkiej ale również w szkołach, domach kultury, bibliotekach, muzeach, galeriach, siedzibach innych parków narodowych. W latach 2002-2012 liczba organizowanych rocznie wystaw (w budynkach GPN i poza nimi) wyniosła od 7 w roku 2004 do 14 w roku 2008, kiedy to odnotowano również rekordową liczbę ponad 14000 odwiedzających (patrz ryc. 4). Najwięcej gości obejrzało wystawy: „Gorce z lotu ptaka” (ponad 11000 osób, w tym ponad 6000 w siedzibie Pienińskiego Parku Narodowego), a także „W gorczańskiej puszczy” oraz „25 lat parku narodowego w Gorcach”. Ryc. 4. Liczba wystaw zorganizowanych przez GPN oraz liczba osób, które odwiedziły wystawy GPN w latach 2002-2012 Źródło: opracowano na podstawie rocznych sprawozdań z działalności edukacyjnej autorstwa E. Strauchmann. Działalność wydawnicza Działalność wydawnicza Parku jest realizowana w oparciu o roczne szczegółowe plany działalności wydawniczej. Oferta Parku, z którą zapoznać się można m.in. za pośrednictwem strony internetowej, jest skierowana do szerokiego grona odbiorców: młodzież i dorośli, grupy zorganizowane i turyści indywidualni, nauczyciele, przewodnicy. Strona 50 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Autorami tekstów oraz zdjęć zamieszczonych w wydawnictwach GPN są najczęściej pracownicy Parku. Ważną rolę edukacyjną odgrywają publikacje popularyzujące walory przyrodnicze, kulturowe i historyczne Gorców oraz prezentujące dorobek Parku obejmujący badania naukowe i działania na rzecz ochrony przyrody. Istotną funkcję pełnią także wydawnictwa o charakterze informacyjnym przekazujące praktyczne wiadomości dotyczące sieci szlaków, oferty turystycznej i edukacyjnej Parku, bezpieczeństwa w górach, bazy noclegowej i gastronomicznej. Dobry wizerunek Parku zależy od ich estetycznego, zachęcającego wyglądu, a przede wszystkim od rzetelności, aktualności i przydatności zawartych w nich informacji. Stałą pozycją wydawniczą jest aktualizowana co kilka lat mapa turystyczna Gorczański Park Narodowy, w skali 1:25000 (wydawnictwo „Compass”), przedstawiająca przebieg szlaków pieszych, rowerowych, konnych, spacerowych i ścieżek edukacyjnych, lokalizację punktów widokowych, rozmieszczenie infrastruktury turystycznej oraz obiektów i miejsc ciekawych z krajoznawczego i przyrodniczego punktu widzenia. Mapa zawiera również opracowaną przez pracowników Parku część tekstową prezentującą wiedzę na temat przyrody, historii i kultury Gorców, a także informacje dotyczące oferty edukacyjnej Parku oraz Regulamin dla odwiedzających GPN. Dla zwiedzających Park turystów zainteresowanych aktywnym poznawaniem środowiska przyrodniczego oraz historii regionu opracowano przewodniki po ścieżkach edukacyjnych. Każdy przewodnik zawiera mapę oraz dokładny opis trasy i punktów przystankowych. Ich treść jest aktualizowana w miarę możliwości finansowych Parku. Dla ścieżek edukacyjnych: „Partyzancką ścieżką na Turbacz” oraz „Z Łopusznej na Jankówki”, przygotowano zeszyty ćwiczeń ułatwiające nauczycielom przeprowadzenie w terenie ciekawej lekcji opartej na bezpośrednich obserwacjach oraz prostych doświadczeniach przyrodniczych. Warto wymienić wydany w 2000 r. album fotograficzny pt. „Gorce. Gorczański Park Narodowy” oraz wydaną w 2002 r. płytę CD pt. „Gorczański Park Narodowy. Cztery pory roku”. W 2006 r. z okazji 25-lecia utworzenia Gorczańskiego Parku Narodowego ukazało się wydawnictwo jubileuszowe (ponad 330 stron) omawiające przyrodę ożywioną i nieożywioną Strona 51 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko GPN oraz różne aspekty działalności człowieka na tym terenie. W sposób ciekawy i zrozumiały różnorodność gorczańskich polan, lasów i wód prezentują trzy bogato ilustrowane pozycje książkowe (około 60 stron): „Tajemnice gorczańskiej puszczy”, „Przyroda gorczańskich polan” oraz „Gorczańskie wody”. Od 2006 r. ukazuje się cykl wydawniczy o charakterze naukowym „Ochrona Beskidów Zachodnich” (4 zeszyty) poświęcony różnorodnym badaniom prowadzonym na terenie Zewnętrznych Karpat Zachodnich. Wydawany jest także, poruszający tematykę przyrodniczą, kwartalnik dla dzieci i młodzieży „Salamandra”. Wykaz większości pozycji wydawniczych udostępnionych przez Gorczański Park Narodowy w latach 2001-2012 (z liczbą egzemplarzy oraz wskazaniem źródła finansowania) zawiera zał. nr 20. Do sięgnięcia po proponowane przez Park publikacje zachęca ich wysoka wartość merytoryczna, bogata szata graficzna oraz przystępny język. Nie bez znaczenia jest również niska cena wydawnictw. Część z nich przeznaczona jest do bezpłatnej dystrybucji wśród uczestników szkoleń, warsztatów i innych imprez edukacyjnych, a także przekazywana do szkół, bibliotek, muzeów, urzędów oraz organizacji turystycznych i przewodnickich. Liczba osób korzystających rocznie z wydawnictw Parku jest bardzo zróżnicowana (patrz ryc. 5). Wynika to nie tylko z nakładu poszczególnych publikacji, ale m.in. również z liczby odbywających się w danym okresie zajęć i imprez edukacyjnych. W latach 2006-2012 wydawnictwa GPN nabyło (zakupiło bądź otrzymało bezpłatnie) ponad 88000 osób. Najwięcej odbiorców odnotowano w roku 2008 (ok. 19200 osób), najmniej w roku 2012 (ok. 3800 osób) co zbiegło się z ograniczoną ze względów finansowych działalnością wydawniczą. Druk wielu pozycji był możliwy dzięki finansowemu wsparciu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, środkom pochodzącym z budżetu Unii Europejskiej czy też dotacjom z budżetów jednostek samorządu terytorialnego (patrz zał. nr 20). Strona 52 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Strona internetowa Niezwykle istotne znaczenie w kształtowaniu wizerunku Parku ma strona internetowa pełniąca rolę informacyjną oraz edukacyjną. Zawiera ona wiadomości na temat walorów przyrodniczych i kulturowych GPN, historii regionu oraz ochrony przyrody w Gorcach, a także prowadzonych przez Park działań ochronnych i edukacyjnych. Znajdują się na niej zasady udostępniania Parku dla celów edukacyjnych, turystycznych i naukowych, bieżąca oferta wydawnicza i edukacyjna, cennik usług, kalendarium imprez, aktualności oraz galeria. Strona jest stale uaktualniana i poszerzana. W 2012 r. dodano zakładki: „Wieści ze świata przyrody” oraz „Park dworski hr. Wodzickich w Porębie Wielkiej”. Strona jest dostępna w języku polskim, niemieckim i angielskim. Jej atutem jest również zachęcająca szata graficzna oraz przejrzystość. Niestety nie działa założone forum internetowe. Wśród pracowników Parku brakuje osoby o wykształceniu informatycznym, która mogłaby profesjonalnie zająć się obsługą strony. Obecna strona internetowa Parku (http://www.gorczanskipark.pl/) powstała w roku 2007. W ciągu kilku lat jej istnienia notowano systematyczny wzrost liczby odwiedzin (do 350000 w roku 2012) potwierdzający, iż jest to bardzo popularne źródło informacji (patrz ryc. 6). Z badań monitoringowych wynika, iż 39,2% odwiedzających Park turystów wiedzę o nim zdobywa korzystając z zasobów internetowych (Semczuk, Majewski 2011). Strona 53 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Współpraca z mediami Park współpracuje głównie z lokalną i regionalną prasą, m.in. z Biuletynem Informacyjnym Urzędu Gminy w Niedźwiedziu „Zgoda”, Almanachem Ziemi Limanowskiej, Tygodnikiem Podhalańskim, Dziennikiem Polskim, Gazetą Krakowską. Informacje o działaniach i bieżących problemach GPN docierają do opinii publicznej również za pośrednictwem Nowotarskiej Telewizji Kablowej, Radia Kraków oraz lokalnych serwisów informacyjnych, m.in. Podhalańskiego Portalu Informacyjnego (http://podhale24.pl), Gorczańskiego Portalu Informacyjnego (http://www.gorce24.pl), Limanowskiego Portalu Informacyjnego (http://limanowa.in). Epizodycznie wiadomości dotyczące Parku są emitowane w ogólnopolskich mediach np. w telewizji TVN. Wydarzeniem jednostkowym było sfinansowanie przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej produkcji serii filmów dotyczących polskich parków narodowych w tym Gorczańskiego Parku Narodowego pt. „Świat Salamandry”. Inne formy działalności edukacyjnej Wśród innych form działalności edukacyjnej warto wymienić organizowane przez Park konkursy mające na celu nie tylko dotarcie do odbiorcy z informacją o istnieniu Parku oraz z wiedzą na temat jego przyrody ale również zwrócenie uwagi na kulturę i tradycje tutejszych mieszkańców. Na stałe do kalendarza imprez trafił coroczny konkurs skierowany do uczniów szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny Parku. Do udziału w konkursie motywują uczniów nagrody, spotkanie laureatów oraz pokonkursowa wystawa prac plastycznych prezentowana w Dyrekcji GPN. Park nie tylko uczy lecz również wychowuje dzieci i młodzież angażując przyszłych gospodarzy regionu m.in. w akcje czynnej ochrony płazów, akcje sprzątania gorczańskich szlaków oraz zapraszając ich do aktywnego udziału w cyklicznych imprezach edukacyjnych np. w Europejskim Dniu Parków Narodowych czy w „Święcie Drzewa” połączonym z sadzeniem drzew. Dla uczniów organizowane są również otwarte wycieczki i wykłady, warsztaty, spotkania z podróżnikami. Park bywa także współorganizatorem rajdów turystycznych, obozów młodzieżowych oraz festiwali. Strona 54 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Turyści oprócz informacji zawartych w wydawnictwach i na stronie internetowej oraz prezentowanych na ekspozycjach i tablicach informacyjnych znajdujących się na terenie Parku swoją wiedzę mogą poszerzać podczas otwartych wykładów, wakacyjnych wycieczek edukacyjnych oraz plenerowych imprez edukacyjnych, w ramach których odbywają się prelekcje, występy zespołów regionalnych i szkolnych, a także kierowane głównie do rodzin z małymi dziećmi zabawy edukacyjne i konkursy, prowadzona jest również sprzedaż wydawnictw GPN. Wiadomości dotyczące udostępniania Parku do celów edukacyjnych i turystycznych trafiają do przyjeżdżających w Gorce gości również za pośrednictwem właścicieli gospodarstw agroturystycznych i pensjonatów uczestniczących w organizowanych przez Park spotkaniach informacyjnych. Walory przyrodnicze i kulturowe Gorców oraz działalność Parku są przez jego pracowników demonstrowane na targach (np. EKO MEDIA Forum w Poznaniu), a także podczas imprez edukacyjnych w różnych rejonach kraju (np. w trakcie Dnia Ziemi odbywającego się rokrocznie na Polach Mokotowskich w Warszawie). Park uczestniczy również w organizacji seminariów naukowych oraz konferencji. W Gajówce Mikołaja w Łopusznej odbywają się wieczory poezji z cyklu „Z poezją ku jesieni”, na których artyści prezentują swoją twórczość często związaną z lokalną przyrodą. 2.2. Charakterystyka i ocena infrastruktury dla celów edukacji Działalność edukacyjna i informacyjna wymaga odpowiednio przygotowanej i wyposażonej infrastruktury. Podstawową infrastrukturę przeznaczoną dla celów edukacji na terenie GPN stanowią: - zaplecze edukacyjno-konferencyjne w budynku Dyrekcji GPN w Porębie Wielkiej; - terenowa baza edukacyjno-wystawiennicza Gajówka Mikołaja oraz wiata edukacyjna na polanie Żubrowisko; - terenowa sala edukacyjna w Chacie GPN na Hali Długiej, - schron Papieżówka; - biblioteka; - ścieżki edukacyjne; - tablice informacyjne. Strona 55 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ponadto w celach edukacyjnych wykorzystywane są szlaki turystyczne i spacerowe, a także odpowiednio zabezpieczone i przystosowane do pełnienia tej funkcji miejsca rozrodu płazów (np. stawy dworskie w Porębie Wielkiej, stawki w Koninkach przy wejściu do Parku czy na polanie Oberówka) wyposażone m.in. w pomosty ułatwiające obserwacje zwierząt i zapobiegające rozdeptywaniu brzegów zbiornika. Wykaz miejsc i obiektów udostępnianych w celach edukacyjnych, jak również sposób ich udostępniania oraz maksymalną liczbę osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach zawiera Załącznik nr 1 Zarządzenia nr 6/2012 Dyrektora GPN z 29 marca 2012 r. (patrz zał. nr 10). Położenie na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego miejsc i obiektów udostępnianych w celach edukacyjnych ukazuje mapa nr 1. Zaplecze edukacyjno-konferencyjne w budynku Dyrekcji GPN w Porębie Wielkiej Część edukacyjno-konferencyjna budynku Dyrekcji została urządzona dzięki dofinansowaniu z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Obiekt mieści multimedialną salę konferencyjno-wystawową przeznaczoną dla 80 osób oraz salę edukacyjną mogącą pomieścić 35 osób i wyposażoną, w komputery, mikroskop stereoskopowy, lupy i inne pomoce dydaktyczne. W salach odbywają się warsztaty, prelekcje, wykłady, szkolenia oraz prezentowane są wystawy czasowe. W Dyrekcji GPN prowadzona jest również sprzedaż wydawnictw. Budynek nie jest niestety przystosowany do obsługi turystów indywidualnych, którzy chcieliby zakupić wydawnictwa oraz uzyskać informacje na temat udostępniania Parku. Tym istotniejsze jest planowane przystosowanie budynku dawnej oficyny dworskiej do celów edukacyjnych. Gajówka Mikołaja Od 2010 r. w dolinie Łopusznej funkcjonuje terenowa baza edukacyjnowystawiennicza Gajówka Mikołaja, położona na trasie spacerowej prowadzącej od Muzeum Dwór w Łopusznej na polanę Żubrowisko, gdzie od 2010 r. znajduje się wiata edukacyjna. Dzięki finansowemu wsparciu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Fundacji EkoFundusz odtworzono tutaj przedwojenną osadę leśną wzniesioną Strona 56 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko przez Stefana Lgockiego, współwłaściciela majątku w Łopusznej. Nazwa obiektu pochodzi od imienia pierwszego gajowego – Mikołaja Kostkina. Gajówka mieści nowoczesną ekspozycję prezentującą przyrodę gorczańskich lasów. Wystawa zapoznaje również z historią ochrony przyrody w Gorcach, a także z burzliwym okresem II wojny światowej i lat powojennych. Nawiązując do pierwotnej funkcji zabudowań zgromadzono eksponaty związane z zawodem leśniczego oraz narzędzia używane dawniej do pracy w lesie. Wystawa jest udostępniana do zwiedzania odpłatnie w trakcie dyżurów edukacyjnych pełnionych w weekendy od maja do października (cennik opłat patrz zał. nr 13) oraz podczas zamawianych zajęć edukacyjnych. W okresie od 2010 do 2012 r. ekspozycję odwiedziło ok. 2300 osób. Gajówka Mikołaja wyposażona jest w sprzęt audiowizualny, pomoce dydaktyczne i podręczną biblioteczkę. W budynku odbywają się interaktywne lekcje przyrody (w oparciu o ekspozycję muzealną), spotkania z podróżnikami, warsztaty, prelekcje, wieczory poezji. Prowadzone są też zajęcia terenowe na znajdujących się w pobliżu ścieżkach edukacyjnych: „Z Łopusznej na Jankówki” oraz „Partyzancką ścieżką na Turbacz”. W 2013 roku zorganizowano ponadto trzy plenerowe imprezy edukacyjne: ”Majówka w Gajowce Mikołaja”, „Spotkanie tropicieli przyrody” oraz „Wakacyjne przygody na ścieżkach przyrody”. Szczegółowa oferta umieszczona jest na stronie internetowej Parku (patrz zał. nr 17). Budynek posiada agregat prądotwórczy, bieżącą wodę oraz biologiczną oczyszczalnię ścieków. Dużą niedogodność stanowi brak dobrej drogi dojazdowej do obiektu. Gajówka Mikołaja ma duży potencjał edukacyjny, który obecnie nie jest w pełni wykorzystywany. Chatka GPN na Hali Długiej Od 2006 r. wzniesiony w latach 50. XX w. budynek dawnej owczarni na Hali Długiej pełni rolę terenowego punktu informacji i edukacji. Mieści się w nim niewielka wystawa poświęcona gorczańskim polanom (przyroda, walory kulturowe). Terenowa sala edukacyjna oraz ekspozycja są udostępniane (nieregularnie, głównie w soboty i w niedziele) w miesiącach letnich przez pracowników Parku, wolontariuszy oraz osoby odbywające w GPN praktyki oraz staże. W trakcie dyżurów prowadzona jest sprzedaż wydawnictw oraz informacja turystyczna. Realizowane są tutaj również zajęcia edukacyjne. W okresie od 2009 Strona 57 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko do 2012 r. Chatę GPN na Hali Długiej odwiedziło ok 1100 turystów. W 2013 roku, w ramach dnia otwartego GPN, w obiekcie miało miejsce spotkanie pracowników Parku z turystami, zorganizowano także zabawy dla rodzin z dziećmi „Na tropach przygody”. Budynek jest wyposażony w agregat prądotwórczy, bieżącą wodę oraz biologiczną oczyszczalnię ścieków. Dzięki bardzo dobrej lokalizacji Chata GPN ma ogromne możliwości edukacyjne, niestety nie posiada stałych godzin otwarcia co bardzo często frustruje docierających do niej turystów. Schron Papieżówka Schron Papieżówka jest to niewielki drewniany szałas stojący w dolinie Kamienicy na polanie o tej samej nazwie, niegdyś nazywanej Do Grabca. Budynek wzniesiono w latach 60. XX w. jako schron służący robotnikom leśnym pracującym na pobliskiej składnicy drewna. Przez dwa tygodnie w sierpniu 1976 roku przebywał w nim ówczesny kardynał Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II (stąd obecna nazwa polany i schronu). Obok szałasu znajduje się pomnik upamiętniający to wydarzenie oraz tabliczka informacyjna GPN. W 2006 r. Park wyremontował budynek i urządził niewielką ekspozycję na temat geologii oraz związków Jana Pawła II z Gorcami. Obiekt nie ma stałych godzin otwarcia i jak do tej pory jest wykorzystywany tylko w niewielkim zakresie. Biblioteka W budynku Dyrekcji GPN funkcjonuje biblioteka, w której zgromadzono ponad 4800 woluminów. Zbiory obejmują m.in. prace naukowe i popularnonaukowe poświęcone ochronie przyrody, ekologii, etnografii i historii regionu, przewodniki, odbitki artykułów i wycinki prasowe dotyczące GPN, Kronikę Parku, Plan Ochrony GPN, wydawnictwa innych parków narodowych oraz prenumerowane czasopisma (Chrońmy Przyrodę Ojczystą, Przegląd Leśniczy, Echa Leśne, Łowiec Polski, Przyroda Polska, Aura, Wierchy, Klucze do Oznaczania Owadów Polski, Ochrona Przyrody, Polish Botanical Journal, Sylwan, Przegląd Zoologiczny, Wiadomości Botaniczne, Wiadomości Ekologiczne). W miarę możliwości finansowych Parku zbiory są sukcesywnie powiększane. Ponad 80 książek o tematyce przyrodniczej nabyto w latach 2009-2010 w trakcie realizacji projektu „Budowa wspólnej Strona 58 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko platformy wymiany informacji oraz systemu szkoleń zawodowych w parkach narodowych” finansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko oraz przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zasoby biblioteki udostępniane są wyłącznie na miejscu. Biblioteka czynna jest w dni robocze od poniedziałku do piątku. W ciągu roku notuje się około 250 odwiedzin. Obecnie biblioteka posiada 34 zarejestrowanych użytkowników. Jak widać księgozbiór jest wykorzystany tylko w nieznacznym stopniu (zwłaszcza przez osoby spoza Parku). Dużą niedogodność stanowi brak czytelni z możliwością skorzystania z bezprzewodowej sieci internetowej oraz brak udostępnionego przez Internet katalogu elektronicznego. Ścieżki edukacyjne Historia turystyki edukacyjnej sięga w Gorczańskim Parku Narodowym początku lat 90. W 1993 r. w dolinie potoku Turbacz udostępniono pierwszą ścieżkę przyrodniczą, a rok później w dolinie potoku Jaszcze wyznakowano ścieżkę historyczno-przyrodniczą (Tomasiewicz 2002). Sześć kolejnych ścieżek edukacyjnych powstało w roku 2000 dzięki programowi „Rozwój bazy dla realizacji programów edukacyjnych w Gorczańskim Parku Narodowym”, który został dofinansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Były to ścieżki: „Na Turbaczyk”, „Wokół doliny Poręby”, „Dolina Kamienicy”, „Dolina Gorcowego Potoku”, „Z Łopusznej na Jankówki” i „Park dworski hrabiów Wodzickich – góra Chabówka”. W 2005 r. miało miejsce uroczyste nadanie ścieżce „Dolina potoku Jaszcze” imienia por. pil. Williama J. Beimbrika. W 2006 r. dofinansowanie z Fundacji EkoFundusz pozwoliło na wyznakowanie dziewiątej ścieżki edukacyjnej „Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką” oraz na poszerzenie tematyki ścieżki w Porębie Wielkiej o miejsce rozrodu płazów (stawy dworskie). W roku 2009 finansowe wsparcie ze strony NFOŚiGW dało z kolei możliwość udostępnienia ostatniej, jak do tej pory, ścieżki edukacyjnej „Partyzancką ścieżką na Turbacz”, zmieniony został również przebieg ścieżki „Z Łopusznej na Jankówki”. Strona 59 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Obecnie turystyka edukacyjna w Gorczańskim Parku Narodowym rozwija się w oparciu o 10 ścieżek edukacyjnych o łącznej długości ok. 53 km (111 przystanków), rozmieszczonych w terenie w sposób umożliwiający poznawanie Gorców z każdej niemal strony (patrz ryc. 7). Trasy ścieżek oznaczone są międzynarodowym znakiem, który stanowi biały kwadrat z zielonym ukośnym paskiem. Na początku każdej z nich umieszczona jest tablica informacyjna zawierająca krótki opis oraz mapę. Ścieżki są stosunkowo krótkie (4-8 km) i charakteryzują się zróżnicowaną tematyką oraz stopniem trudności. Część tras jest bardzo łatwa dzięki czemu są one dostępne nie tylko dla starszych ale również dla najmłodszych uczniów. Ich usytuowanie w niewielkiej odległości od granic Parku umożliwia odbycie zajęć w ciągu kilku godzin. Istnieje także możliwość zaplanowania dłuższej wycieczki łączącej przejście ścieżki edukacyjnej z dalszym wędrowaniem znakowanymi szlakami turystycznymi. W pobliżu punktu początkowego większości ścieżek znajduje się parking i/lub przystanek autobusowy. Ścieżki edukacyjne tworzone są dla osób chcących poszerzać swoją wiedzę na temat walorów przyrodniczych, historycznych i kulturowych GPN oraz dla nauczycieli organizujących lekcje w terenie. Udostępniane są zarówno dla turystów indywidualnych, jak i dla grup zorganizowanych (do 30 osób z przewodnikiem). W oparciu o sieć istniejących ścieżek edukacyjnych pracownicy Parku prowadzą liczne zajęcia terenowe należące do stałej oferty edukacyjnej, warsztaty dla nauczycieli, szkolenia dla przewodników, wycieczki otwarte. Samodzielne zdobywanie i utrwalanie wiedzy na trasach ścieżek umożliwiają przygotowane przez pracowników Parku przewodniki po ścieżkach edukacyjnych. Przeprowadzenie interesującej lekcji przyrody na ścieżkach: „Partyzancką ścieżką na Turbacz” oraz „Z Łopusznej na Jankówki”, ułatwiają nauczycielom zeszyty dydaktyczne. Strona 60 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ryc. 7. Rozmieszczenie ścieżek edukacyjnych w GPN Źródło: Popko-Tomasiewicz 2012. Przebieg ścieżek edukacyjnych wyznakowanych na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego ukazuje mapa nr 1. Zestawienie i charakterystykę ścieżek edukacyjnych przedstawia tabela nr 2. Strona 61 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 1 2 E1 E2 Nazwa ścieżki „Dolina potoku Turbacz” "Na Turbaczyk" 1993 2000 5 6 Czas przejścia (godz.) Kod Długość trasy (km) Lp. Rok powstania Tab. 2. Zestawienie i charakterystyka ścieżek edukacyjnych na terenie GPN 3-5 4-5 Tematy i liczba przystanków 1. Budowa geologiczna. Gleba 2. Dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy 3. Łąka ostrożeniowa 4. Bagienna olszyna górska 5. Płazy 6. Ptaki potoków górskich 7. Geomorfologia potoku górskiego 8. Drzewa i krzewy 9. Stara Huta 10. Źródło mineralne 11. Ssaki 12. Rezerwat "Turbacz" im. Władysława Orkana 13. Polana Szałasisko 14. Buczyna karpacka. 1. Badania naukowe w Gorcach. Siatka stałych powierzchni badawczych 2. Gorczańskie polany. Polana Gąsiorowska 3. Historia ochrony przyrody w Gorcach 4. Gorczańskie nazwy 5. Użytkowanie lasu. Drzewostan sztuczny 6. Historia turystyki w Gorcach. Turbaczyk 7. Polana Łąki. Władysław Orkan 8. Stosunki własnościowe. Wasielka 9. Drogi 10. Osadnictwo. Polana Młynarska. Opis ścieżki Początek ścieżki w Koninkach u zbiegu potoków Turbacz i Olszowy. Trasa łatwa. Przedział wysokości: 645–880 m n.p.m. Najkorzystniejszy termin zwiedzania: maj - czerwiec. Ścieżka przede wszystkim zapoznaje z różnorodnością gorczańskich ekosystemów oraz daje możliwość poznania wielu gatunków roślin i zwierząt. Na trasie znajdują się miejsca rozrodu płazów (żaba trawna, kumak górski, traszka karpacka i górska). Opis techniczny: gruntowa z wyposażeniem Początek ścieżki w Koninkach, obok polany Oberówka, trasa prowadzi grzbietem Bukowiny na Turbaczyk, następnie przez polanę Łąki do drogi stokowej w kierunku Koninek. Różnica wzniesień: 360 m. Najkorzystniejszy termin zwiedzania: maj - czerwiec. Ścieżka ukazuje historię osadnictwa i gospodarowania w Gorcach, a także miejsca związane z postacią pisarza Władysława Orkana wiodąc śladami bohaterów jego utworów. Trasa przedstawia również bogactwo gorczańskich lasów. Opis techniczny: gruntowa z wyposażeniem Strona 62 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” 3 E3 Nazwa ścieżki "Wokół doliny Poręby" 2000 7,1 Czas przejścia (godz.) Kod Długość trasy (km) Lp. Rok powstania Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4-5 Tematy i liczba przystanków 1. Polana Tobołów 2. Las bukowy pod Suhorą 3. Polana Suhora 4. Zbocza Obidowca 5. Polana Młynarska 6. Stare Wierchy 7. Polana Stare Izbiska 8. Polana Polanki 9. Nad Porębą. Opis ścieżki Początek ścieżki przy dolnej stacji kolejki linowej w Koninkach. Różnica wzniesień: ok 402 m. Najkorzystniejszy termin zwiedzania: maj - czerwiec. Ścieżka zapoznaje z lasami regla dolnego i strefy przejściowej pomiędzy dolnym a górnym reglem oraz z ich bogatą florą i fauną. Dostarcza informacji na temat roślinności i historii powstania gorczańskich polan oraz prowadzonej na polanach ochrony czynnej. Ukazuje również historię osadnictwa w rejonie Poręby Wielkiej oraz charakter zabudowy wsi zagórzańskiej. Na Suhorze znajduje się górskie obserwatorium astronomiczne. Opis techniczny: gruntowa z wyposażeniem 4 E4 "Park dworski hrabiów Wodzickich – góra Chabówka" 2000 Etap I: 1 Etap II: 2,5 Etap I: 1,5 Etap II: 2 1. Park Dolny 2. Wiąz Łokietka 3. Oficyna dworska z 1735 roku 4. Ruiny dworu 5. Lamus (wozownia) 6. Odwiert solanki 7. Panorama Gorców 8. Park Górny 9. Wielopokoleniowa lipa 10. Drzewostan zniekształcony 11. Budowa geologiczna 12. Dziko rosnące rośliny użytkowe 13. Las półnaturalny 14. Sukcesja lasu na gruncie porolnym 15. Ekosystem polny. 16. Panorama Gorców z Chabówki. Początek ścieżki w pobliżu dyrekcji GPN w Porębie Wielkiej. Trasa jest atrakcyjna przez cały rok. Etap I (9 przystanków) w parku podworskim poświęcony jest głównie treściom historycznym (pozostałości zabudowań dworskich, założenie parkowe). Etap II (7 przystanków) jest trudniejszy i prowadzi na górę Chabówka (różnica wzniesień – 200 m), z której rozpościera się panorama Gorców. Trasa zapoznaje z budową geologiczną terenu (okno tektoniczne) oraz występującymi tutaj ekosystemami. Do ciekawostek florystycznych należy stanowisko lilii złotogłów oraz bluszczu pospolitego. Opis techniczny: gruntowa z wyposażeniem Strona 63 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Nazwa ścieżki Czas przejścia (godz.) Kod Długość trasy (km) Lp. Rok powstania Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Tematy i liczba przystanków Opis ścieżki Początek ścieżki na polanie Trusiówka w dolinie Kamienicy (najdłuższej i najbardziej dzikiej rzeki w GPN). 5 E5 "Dolina Kamienicy" 2000 4 2,5-3,5 1. Odkrywka geologiczna 2. Dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy 3. Przesmyk 4. Zastawka 5. Górska olszyna bagienna 6. Hucisko 7. Papieżówka 8. Wiatrował 9. Skałka 10. Młaczka Ścieżka zapoznaje z budową geologiczną terenu (flisz karpacki), zbiorowiskami roślinnymi oraz z naturalnymi zjawiskami i procesami zachodzącymi w środowisku górskim. Na trasie znajdują się niewielkie zbiorniki - miejsca rozrodu płazów (żaba trawna, traszka karpacka i górska). Ścieżka przechodzi również przez miejsca o znaczeniu historycznym: - polana Trusiówka - ślady 19.wiecznych hut szkła; - „Papieżówka” – schron, w którym 1978 roku przebywał kardynał Karol Wojtyła. Opis techniczny: gruntowa z wyposażeniem 6 E6 "Dolina Gorcowego Potoku" 2000 5,3 4-5 1. Polana Trusiówka 2. Geomorfologia potoków górskich 3. Fitoklimat lasu 4. Buk jako gatunek lasotwórczy w reglu dolnym 5. Wielowarstwowość lasu 6. Rozkład materii jako podstawowy proces warunkujący trwałość lasu 7. Stosunki świetlne w zespole leśnym 8. Podskały - z historii szałaśnictwa w Gorcach 9. Podskały - flora i zbiorowiska nieleśne 10. Pogoda w klimacie górskim. Początek ścieżki na polanie Trusiówka w dolinie Kamienicy. Najkorzystniejszy termin zwiedzania: wiosna, wczesne lato. Ścieżka ukazuje m.in. historię szałaśnictwa oraz roślinność gorczańskich polan. Na trasie zapoznajemy się z cyklem życia lasu oraz dowiadujemy się czym charakteryzuje się górski klimat i co to jest fitoklimat lasu. Na Podskałach znajduje się kompleks szałasów z oryginalnymi detalami architektonicznymi. Opis techniczny: gruntowa z wyposażeniem Strona 64 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” 7 8 E7 E8 Nazwa ścieżki "Dolina potoku Jaszcze" im. Por. pil. Williama J. Beimbrika "Z Łopusznej na Jankówki" 1994 , 2005 2000 8 6 Czas przejścia (godz.) Kod Długość trasy (km) Lp. Rok powstania Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4-6 3 Tematy i liczba przystanków 1. Młaka kozłkowo-turzycowa 2.Łąka ostrożeniowa 3. Płazy 4. Dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy 5. Młaka śródleśna 6. Buczyna Karpacka 7. Miejsce katastrofy samolotu 8. Kośne łąki 9. Panorama Tatr 10. Łąka bliźniczkowa (psiara) 11. Historia osadnictwa 12. Sukcesja lasu na gruntach porolnych 13. Stare budownictwo drewniane - szałasy. 1. Buczyna karpacka. Rośliny kwiatowe runa leśnego 2. Świat roślin i zwierząt na Biedowej Młace 3. Wychodnia skalna pod Wysznią 4. Polana Wysznia. Wspomnienie o Sewerynie Goszczyńskim 5. Kwaśna buczyna górska 6. Storczyki na polanie Jankówki 7. Grzyby i porosty w życiu lasu 8. Cykl życiowy lasu. Drzewostan wielopiętrowy 9. Jodła. Gatunek lasotwórczy. Opis ścieżki Początek ścieżki w Ochotnicy Górnej, na osiedlu Kosarzyska. Różnica wzniesień: prawie 400 m. Głównym celem wytyczenia ścieżki było udostępnienie miejsca katastrofy amerykańskiego bombowca typu B-24 Liberator – „California Rocket” (18 XII 1944r.) upamiętnionej obeliskiem. Trasa umożliwia również poznanie gorczańskiej przyrody (puszcza karpacka, polany reglowe), podziwianie górskich panoram oraz przybliża historię Ochotnicy – kolebki pasterstwa w Gorcach. Opis techniczny: gruntowa z wyposażeniem Początek ścieżki w dolinie Chłapkowskiego Potoku. Ostatni etap wiedzie doliną potoku Łopuszna, w której znajduje się terenowa baza edukacyjna GPN „Gajówka Mikołaja. Najkorzystniejszy termin zwiedzania: wiosna, wczesne lato. Ścieżka posiada wysokie walory florystyczne (polana Jankówki to jedna z najciekawszych przyrodniczo polan GPN) oraz krajobrazowe (szerokie górskie panoramy). Trasa ścieżki prowadzi śladami poety Seweryna Goszczyńskiego. Opis techniczny: gruntowa z wyposażeniem Strona 65 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” 9 10 E9 E10 Nazwa ścieżki "Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką " "Partyzanck ą ścieżką na Turbacz" 2006 2009 4 4 Czas przejścia (godz.) Kod Długość trasy (km) Lp. Rok powstania Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 3-4 3 Tematy i liczba przystanków 1. Polana Wolnica 2. Bacówka na Hali Wzorowej 3. Przełęcz na Hali Długiej 4. Świerczyna górnoreglowa 5. Polana Gabrowska - szata roślinna 6. Polana Gabrowska- w czasie wojny 7. Kiczora 8. Torfowisko wysokie. Trzy Kopce 9. Polana Jaworzyna Kamienicka 10. Widok na zbocza Kudłonia. 1. Gajówka Mikołaja 2. Górski potok 3. Puszcza karpacka w Gorcach 4. Obóz partyzancki „Pod Świnim Czołem” 5. Skrzydlaci mieszkańcy Gorców 6. Polana Bukowina Waksmundzka 7. Panorama na południe 8. Gorczański krajobraz 9. W świecie owadów 10. Schronisko na polanie Wolnica. Opis ścieżki Początek ścieżki na Hali Długiej. Ścieżka posiada duże walory florystyczne (m.in. torfowisko wysokie na Kiczorze) oraz krajobrazowe (szerokie górskie panoramy). Zapoznaje z historią użytkowania polan gorczańskich oraz wydarzeniami z okresu II wojny światowej, a także z problematyką ochrony przyrody w GPN, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony czynnej polan (wypas kulturowy, koszenie). Opis techniczny: gruntowa z wyposażeniem Początek ścieżki znajduje się przy terenowej bazie edukacyjnej GPN „Gajówka Mikołaja”. Przedział wysokości: 800–1280 m n.p.m. Ścieżka łączy treści historyczne i przyrodnicze. Zapoznaje z miejscami związanymi z obecnością oddziałów partyzanckich działających w dolinie Łopusznej w latach 1943-1947 oraz z przyrodą gorczańskich polan. Niewątpliwym atutem trasy są też rozległe górskie panoramy. Opis techniczny: gruntowa z wyposażeniem Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Strona 66 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Badania ruchu turystycznego pokazują, iż stale rośnie liczba osób odwiedzających rocznie Gorczański Park Narodowy w tym ścieżki edukacyjne. W 2005 r. ze ścieżek edukacyjnych GPN (8 tras) skorzystało około 8000 osób co stanowiło 16% całego indywidualnego ruchu turystycznego. Z przeprowadzonego w roku 2006 badania ruchu turystycznego wynikało, iż ścieżki edukacyjne (9 tras) odwiedziło około 11250 osób czyli 25% zwiedzających Park turystów. Na podstawie tego badania oszacowano również liczbę 17500 turystów indywidualnych, którzy odwiedzili ścieżki (10 tras) w roku 2010. Skuteczna ochrona przyrody oraz bezpieczeństwo turystów zależy od właściwego stanu infrastruktury turystycznej, w tym od odpowiedniego wyposażenia, oznakowania i zabezpieczenia ścieżek dydaktycznych. Realizacja współfinansowanych przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko oraz ze środków funduszu leśnego projektów „Ochrona przyrody Gorczańskiego Parku Narodowego poprzez modernizację jego infrastruktury turystycznej - etap – I i II” (projekty nr POIS.05.01.00-00-069/08 i POIS.05.01.00-00-299/10) umożliwiła m.in. opracowanie koncepcji jednolitego systemu informacji wizualnej i małej infrastruktury turystycznej Parku oraz modernizacje szlaków i ścieżek edukacyjnych („Dolina Kamienicy”, „Dolina Gorcowego Potoku”, „Dolina potoku Jaszcze”, „Park dworski hrabiów Wodzickich – góra Chabówka”, „Dolina potoku Turbacz”, „Z Łopusznej na Jankówki”). W 2013 roku zmodyfikowano przebieg ścieżki w parku dworskim w Porębie Wielkiej oraz wzbogacono ją o treści dotyczące II wojny światowej. Stan techniczny ścieżek jest na ogół dobry i bardzo dobry. Tablice informacyjne Na terenie GPN bardzo ważną rolę informacyjną i edukacyjną pełnią tablice informacyjne zawierające wiadomości na temat bogactwa przyrodniczego i kulturowego Gorców, opisy górskich panoram, mapy GPN, opisy ścieżek dydaktycznych. Tablice ustawione przy wejściach do Parku podkreślają odrębność tego obszaru i zwracają uwagę na jego wyjątkowość. Opracowanie koncepcji jednolitego systemu informacji wizualnej i małej infrastruktury turystycznej Parku znacznie podniosło walory estetyczne prezentowanych Strona 67 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko tablic i poprawiło zapewne wizerunek Parku w oczach odwiedzających go gości. Większość istniejących tablic jest odnowiona bądź nowa, a pozostałe będą również wyremontowane w ramach wspominanego już projektu „Ochrona przyrody Gorczańskiego Parku Narodowego poprzez modernizację jego infrastruktury turystycznej – etap II”. Zestawienie i charakterystykę dużych tablic informacyjnych na terenie GPN (100 x 150 cm) przedstawia tabela nr 3. Tab. 3. Zestawienie i charakterystyka dużych tablic informacyjnych (100 x 150 cm) na terenie GPN Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 Położenie - opis Rok wykonania (np. polana, grzbiet, oddział, wydz.) Tablica informacji przyrodniczej na polany - 100x150 cm 2009 Dolina Kamienicy - głuszcowa 2013 Świnkówka 2013 Gorc Troszacki 2013 Podskały 2013 Bieniowe 2013 Kudłoń 2013 Jaworzyna Kamienicka 2013 Jaworzynka Tablica informacyjna na ścieżce edukacyjnej - 100x150 cm 2009 Ścieżka "Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką" – Hala Wzorowa 2009 Ścieżka "Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką" - polana Jaworzyna 2013 Ścieżka "Dolina Gorcowego potoku" - polana Trusiówka 2013 Ścieżka "Dolina Kamienicy" - polana Trusiówka 2013 Ścieżka "Dolina Kamienicy" - przy zbiornikach dla płazów Tablica informacji przyrodniczej na polany - 100x150 cm 2000 Kopa 2000 Pustak 2000 Turbaczyk 2009 Potasznia - głuszcowa Tablica informacji przyrodniczej na polany - 100x150 cm 2013 Przysłop Górny - dz. ew.14646/24 2013 Zielenica- 144063/2 Tablica informacyjna na ścieżce edukacyjnej - 100x150 cm 2013 Ścieżka "Dolina potoku Jaszcze"; początek ścieżki 2013 Ścieżka "Dolina potoku Jaszcze"; Łonna przy zbiornikach dla płazów Tablica informacji przyrodniczej na obszary byłych rezerwatów 2000 Hala Długa; oddz. 185b Tablica informacji przyrodniczej na polany - 100x150 cm 2000 Jankówki 2013 Hala Długa - podwójny blat wystawienniczy Tablica informacyjna na ścieżce edukacyjnej - 100x150 cm 2000 Ścieżka "Z Łopusznej na Jankówki"; w dolinie potoku Łopuszna - oddz.183i 2009 "Partyzancką ścieżką na Turbacz"; przy Gajówce Mikołaja- oddz. 192b 2009 "Partyzancką ścieżką na Turbacz"; schronisko pod Turbaczem 2010 Żubrowisko 2009 Kiczora – głuszcowa (?) 2013 "Z Łopusznej na Jankówki"; Chłapkowy Potok 2013 Chata GPN - źródełko Miłości Tablica informacji przyrodniczej na obszary byłych rezerwatów 2000 Szałasisko - oddz.63b Obwód Ochronny Turbacz Kudłoń Jaworzyna Kiczora Suhora Strona 68 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Położenie - opis Rok wykonania (np. polana, grzbiet, oddział, wydz.) 2000 Pod Czołem Turbacza - oddz. 67a Tablica informacji przyrodniczej na polany - 100x150 cm 2000 Średnie; oddz. 66f 2000 Tobołów; dz. ew. 4186 2009 Skład Hucisko - oddz.201b 2013 Czoło Turbacza oddz. 68d 2013 Suhora; dz. ew. 4226/203a Tablica informacyjna na ścieżce edukacyjnej - 100x150 cm 2000 Ścieżka "Na Turbaczyk"; początek ścieżki; oddz. 47d 2000 Ścieżka "Wokół doliny Poręby"; dolna stacja wyciągu; dz. ew. 4178 2000 Ścieżka "Wokół doliny Poręby"; górna stacja wyciągu; dz. ew. 4191 2013 Ścieżka "Dolina potoku Turbacz" ; początek ścieżki; oddz47d 2013 Ścieżka "Wokół doliny Poręby"; Stare Wierchy; oddz. 206g 2013 Szlak spacerowy doliną Olszowego - przy zbiornikach dla płazów Szlak spacerowy doliną Olszowego - przy trasie przejść zwierząt (tropy i 2013 ślady) Tablica informacji przyrodniczej na polany - 100x150 cm 2000 Park podworski Tablica informacyjna na ścieżce edukacyjnej - 100x150 cm 2000 Ścieżka "Park podworski hrabiów Wodzickich…" 2000 Ścieżka "Park podworski hrabiów Wodzickich…" 2013 Park Podworski Górny - ptaki 2013 Park Podworski - stawy - podwójny blat wystawienniczy Obwód Ochronny Dwór Poręba Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Zestawienie i charakterystykę średnich i małych tablic informacyjnych na terenie GPN przedstawia tabela nr 4. Tab. 4. Zestawienie i charakterystyka średnich i małych tablic informacyjnych na terenie GPN Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Położenie - opis Rok wykonania ( np. polana, grzbiet, oddział, działka ewidencyjna) Tablica informacyjna na obszary ochrony biernej - 80 X 40 cm 2000 na Kudłoniu; oddz.8c 2000 na żółtym szlaku za Halą Turbacz; oddz. 106i 2000 nad polaną Podskały; dz.ew.4997 2000 na niebieskim szlaku za Papieżówką; oddz. 90b 2000 na zielonym szlaku przy pot. Stawieniec; oddz. 100a 2000 na drodze stokowej na Jaworzynę; oddz. 123d 2000 na zielonym szlaku za Średniakiem; oddz. 134a 2000 na drodze stokowej w Gorcowym Potoku; oddz. 78b 2000 na zielonym szlaku nad Ustępnem; oddz. 128b 2000 na niebieskim szlaku nad Koszarkami; oddz. 113f Tablica informacyjna na granice GPN - 60 x 40 cm 2000 nad Halami Gorcowymi (spotkanie szlaków); oddz. 117a 2000 na niebieskim szlaku na Gorc przy granicy GPN; oddz. 111a Tabliczka informacyjna - mała 2000 Tabliczka ostrzegawcza: 108f 2000 Tabliczka ostrzegawcza: 116b 2000 Tabliczka: Papieżówka; oddz. 116c Tablica informacyjna z mapą GPN - 120x80 cm 1998 Potasznia; oddz. 37g Obwód Ochronny Turbacz Kudłoń Strona 69 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 Położenie - opis Rok wykonania ( np. polana, grzbiet, oddział, działka ewidencyjna) Tablica informacyjna na obszary ochrony biernej - 80 X 40 cm 2000 na czarnym szlaku przed polaną Kudłoń; polana Kosarzysko 2000 na drodze stokowej w dolinie Roztoki; oddz.40a 2000 na drodze stokowej przy Hucisku; oddz.25f 2000 na przełęczy Borek; oddz. 28b 2000 na czarnym szlaku za Kopą; oddz. 17c 2000 Spalone; oddz.39b Tablica informacyjna na granice GPN - 60 x 40 cm 2000 na Potaszni; oddz.37g 2000 w Pasiece; oddz. 42. c 2000 Na Cyrli Hanulowej; oddz. 19b 2000 Las Niedźwiedzki; oddz. 36d Tabliczka informacyjna - mała 2000 Tabliczka o zasadach ruchu: 37g Tablica informacyjna z mapą GPN - 120x80 cm 1998 Ochotnica Górna - przy kościele Tablica informacyjna na obszary ochrony biernej - 80 X 40 cm 2000 na drodze stokowej przed Łonną; oddz.150b 2000 na ścieżce z Suchej na Cioski; oddz. 171a Tablica informacyjna na granice GPN - 60 x 40 cm 2000 w Jaszczach koło zabudowań P. Kołaciaka; oddz.161a Tablica informacyjna z mapą GPN - 120x80 cm 1998 Schronisko Turbacz 1998 Łopuszna - Wawrzek Tablica informacyjna na obszary ochrony biernej - 80 X 40 cm 2000 polana Wolnica; oddz.189a 2000 droga stokowa przy Żubrowisku; oddz. 183b. Tablica informacyjna na granice GPN - 60 x 40 cm 2000 na czarnym szlaku przed Wysznią; oddz.176b 2000 na czerwonym szlaku przed Zielenicą; oddz. 175a 2000 oddz. 175f Tabliczka informacyjna - małe 2000 Tabliczka o zasadach ruchu: Wierchy Zarębskie 2000 Tabliczka o zasadach ruchu:175a Tablica informacyjna z mapą GPN - 120x80 cm 1998 przy moście- oddz. 47d Tablica informacyjna na obszary ochrony biernej - 80 X 40 cm 2000 na Suhorze przy zielonym szlaku; oddz.75c 2000 Aniołka; oddz.53b 2000 droga dolinowa w Olszowym; oddz.73a 2000 na zielonym szlaku za Szyją Turbacza w kierunku Kopieńca; oddz. 55g 2000 obok Rozdzieli na czerwonym szlaku; oddz. 69b Tablica informacyjna na granice GPN - 60 x 40 cm 2000 Stare Wierchy; oddz. 206g 2000 na zielonym szlaku z Orkanówki; oddz. 45c 2000 na Tobołowie (przy szlaku zielonym); oddz. 198a 2000 na Obidowcu (przy szlaku czerwonym); oddz. 72c 2000 na Starych Izbiskach (przy szlaku żółtym i czerwonym); oddz. 207g Tabliczka informacyjna - mała 2000 Tabliczka ostrzegawcza: przy leśniczówce Tabliczka informacyjna - mała 2000 Tabliczka: lamus; park podworski 2000 Tabliczka: wiąz Łokietka, park podworski 2000 Tabliczka: jawor, park podworski 2000 Tabliczka: oficyna dworska; park podworski 2000 Tabliczka: kasztanowiec, park podworski 2000 Tabliczka: wiąz górski; park podworski Obwód Ochronny Jaworzyna Kiczora Suhora Dwór Poręba Strona 70 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 59 60 61 62 Rok wykonania 2000 2000 2000 2000 Położenie - opis ( np. polana, grzbiet, oddział, działka ewidencyjna) Tabliczka: lipa szerokolistna; park podworski Tabliczka: lipa drobnolistna; park podworski Tabliczka: robinia; park podworski Tabliczka: jesion; park podworski Obwód Ochronny Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. 2.3. Koncepcja udostępniania Parku dla celów edukacyjnych 2. 3.1. Zasady udostępniania Parku do działalności edukacyjnej Planowane na obszarze GPN dopuszczenie turystyki pieszej specjalistycznej (patrz rozdz. 2.3.3), która może odbywać się poza znakowanymi trasami, pociągnie za sobą konieczność zmiany Zarządzenia nr 6/2012 Dyrektora GPN z 29 marca 2012 r. w sprawie udostępniania obszaru GPN w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych (patrz zał. nr 9) oraz Regulaminu dla odwiedzających GPN (patrz zał. nr 11). W § 1 ww. zarządzenia zaleca się wprowadzenie ustępu 3 informującego o możliwości udostępnienia w celach edukacyjnych, za zgodą Dyrektora GPN i w obecności upoważnionego pracownika Parku, terenu GPN poza miejscami i obiektami wymienionymi w załączniku nr 1 jeżeli nie będzie to wpływać negatywnie na stan środowiska przyrodniczego. Ponadto w Regulaminie dla odwiedzających GPN należy dodać zapis mówiący, iż turystyka piesza specjalistyczna może odbywać się po nieznakowanych trasach wyłącznie za zgodą Dyrektora GPN, w grupie nie przekraczającej 10 osób i pod opieką upoważnionego pracownika Parku. W pozostałych przypadkach przewiduje się udostępnianie Parku na dotychczasowych zasadach (patrz rozdz. 2.1.3.). Ewentualne modyfikacje zasad udostępniania Parku do działalności edukacyjnej wynikające np. ze zmiany przepisów będą regulowane zarządzeniami Dyrektora GPN. Osoby przebywające na terenie Parku zobowiązane są do przestrzegania przepisów zawartych w aktualnym Regulaminie dla odwiedzających GPN, a także do stosowania się do zaleceń rozmieszczonych w terenie dotyczących m.in. zamknięcia bądź zmiany przebiegu szlaków lub ścieżek dydaktycznych. Strona 71 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 2.3.2. Wskazanie obszarów, miejsc i sposobów udostępniania Gorczańskiego Parku Narodowego dla celów edukacyjnych Planuje się dalsze udostępnianie do celów edukacyjnych miejsc i obiektów, których wykaz zawiera załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 6/2012 Dyrektora GPN z 29 marca 2012 r. (patrz zał. nr 10). Rozwój na obszarze GPN bazy do edukacji (m.in. przystosowanie do celów edukacyjnych oficyny dworskiej w Porębie Wielkiej, ewentualne nowe ścieżki dydaktyczne) znajdzie swoje odzwierciedlenie w poszerzeniu ww. wykazów. Za zgodą Dyrektora GPN i w obecności upoważnionego pracownika Parku jest możliwe udostępnianie w celach edukacyjnych terenu Parku poza ww. miejscami i obiektami jeżeli nie będzie to wpływać negatywnie na stan środowiska przyrodniczego. W szczególności na powyższych zasadach dla niewielkich grup specjalistycznych (do 10 osób) mogą być udostępniane w celach edukacyjnych miejsca o znaczeniu historycznym i kulturowym położone poza wyznakowanymi trasami, których wykaz znajduje się w rozdz. 3.3, w tabeli nr 9. 2.3.3. Rozwój działalności edukacyjnej, dydaktycznej i informacyjnej Skuteczność działań podejmowanych na rzecz ochrony przyrody na terenie parku narodowego, a co za tym idzie realizowanie jego głównego zadania, w dużej mierze zależy od jakości prowadzonej przez Park działalności informacyjnej i edukacyjnej skierowanej zarówno do społeczności lokalnej jak i do szerszego grona odbiorców. Uzasadniona jest zatem kontynuacja oraz dalszy rozwój prowadzonej przez Gorczański Park Narodowy działalności edukacyjnej, dydaktycznej i informacyjnej. Adresaci działalności edukacyjnej Prawidłowe wprowadzanie w życie idei ochrony przyrody na terenach chronionych wymaga zrozumienia i poparcia ze strony społeczeństwa, a w szczególności ze strony mieszkańców oraz odwiedzających dany region turystów. W miarę możliwości finansowych i kadrowych należy zatem rozwijać działania edukacyjne skierowane do: Strona 72 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko - dzieci i młodzieży, zwłaszcza ze szkół położonych w otulinie Parku i objętych porozumieniem w sprawie realizacji edukacji przyrodniczej (patrz zał. nr 14) przy czym rozważyć należy rozszerzenie porozumienia o większą liczbę szkół ponadgimnazjalnych; - nauczycieli; - grup rodzinnych; - lokalnej społeczności w tym przedstawicieli samorządów i organizacji pozarządowych; - turystów i wczasowiczów, w tym również obcokrajowców; - przewodników; - specjalistów różnych dziedzin oraz amatorów szczególnie zainteresowanych poznawaniem przyrody, kultury i historii GPN; - osób niepełnosprawnych (psychicznie i fizycznie); - kadry własnej Parku i pracowników innych parków narodowych, krajobrazowych; Bardzo ważną grupę beneficjentów powinni nadal stanowić uczniowie i nauczyciele oraz rodziny z dziećmi. W świetle konfliktów wynikających z niskiego poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa, warto wziąć pod uwagę słowa J. A. Condoceta (1743-1794): „nie ma takiego wieku, w którym uczenie się nie byłoby możliwe i pożyteczne” i w przyszłości zwiększać nacisk na edukację osób dorosłych zwłaszcza przedstawicieli lokalnych samorządów i organizacji pozarządowych. Należy kontynuować działania informacyjnoedukacyjne skierowane do odwiedzających Park turystów i wczasowiczów oraz opracować specjalną ofertę dla odbiorców zagranicznych. Istotne jest poszerzenie działalności o zajęcia prowadzone dla grup specjalistycznych (ornitologicznych, geologicznych, botanicznych, historycznych itd.), a także ciągłe doskonalenie kadry edukacyjnej (w tym przewodników). Należy również czynić starania o lepsze udostępnienie Parku w celach edukacyjnych dla osób niepełnosprawnych. Działania edukacyjne Działania edukacyjne w Gorczańskim Parku Narodowym powinny nadal być realizowane w oparciu o roczne plany działalności Zespołu ds. Edukacji i Udostępniania Strona 73 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Parku tworzone na bazie dotychczasowych doświadczeń pracowników, a także z uwzględnieniem bieżącej sytuacji (m.in. możliwości kadrowe i finansowe, zapotrzebowanie ze strony odbiorców, pojawienie się nowych bądź ustąpienie wcześniejszych zagrożeń dla przyrody Parku, opracowanie nowych technologii lub nowatorskich form i metod nauczania). Ocena zapotrzebowania ze strony odbiorców (a także ocena skuteczności prowadzonych działań) może być dokonywana m.in. na podstawie badań ankietowych umieszczonych na stronie internetowej lub skierowanych bezpośrednio do turystów, uczestników zajęć edukacyjnych czy imprez plenerowych. Źródła finansowania działalności parku (w tym działalności edukacyjnej) precyzuje Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627). Działalność edukacyjna GPN winna realizować cele przedstawione w rozdziale 2.1.2. i być jednym z podstawowych narzędzi kształtowania relacji między parkiem narodowym a społecznością lokalną. Szczególną uwagę należy zwrócić na, promowane w wielu krajach, tzw. podejście partycypacyjne. Liczne przykłady wskazują bowiem, że im większe uczestnictwo ludności miejscowej w projektach dotyczących ochrony przyrody, tym większa dla nich akceptacja (Hibszer 2013). Za istotne zadanie uznać trzeba wspomaganie działań ochronnych oraz ograniczanie istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych dla funkcjonowania Parku oraz jego przyrody (patrz tabela nr 5). W sytuacji rosnącego zainteresowania Gorczańskim Parkiem Narodowym wśród turystów, ważne jest zwłaszcza promowanie turystyki przyrodniczej będącej jednym ze sposobów ochrony obszarów szczególnie cennych (miejsc występowania cennych zbiorowisk roślinnych, ostoi gatunków rzadkich, stanowisk roślin rzadkich i chronionych) przed niekontrolowaną antropopresją. Tab. 5. Przykładowe działania edukacyjne umożliwiające ograniczanie zagrożeń dla przyrody i funkcjonowania Parku, a także kształtujące jego pozytywny wizerunek Lp. 1 Identyfikacja zagrożeń Zagrożenia populacji niektórych gatunków ptaków, m.in. głuszca (Tetrao urogallus) i jarząbka (Tetrastes bonasia) oraz innych zwierząt (m.in. dużych drapieżników), na skutek oddziaływania niekorzystnych czynników antropogenicznych (naruszanie ostoi). Działania edukacyjne Ustawianie tablic informacyjnych. Wcielanie w życie koncepcji programowo-przestrzennej organizacji ruchu turystycznego (Popko-Tomasiewicz K., 2012) zakładającej: - kanalizowanie ruchu turystycznego za pomocą precyzyjnie oznakowanej i spełniającej wymagania techniczne adekwatne do warunków terenowych sieci ścieżek i szlaków, - promowanie form turystyki sprzyjającej ochronie przyrody, Strona 74 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Identyfikacja zagrożeń Działania edukacyjne - promowanie obszarów i miejsc leżących na obrzeżach parku i w jego otulinie, - promowanie miejsc o mniejszej randze przyrodniczej i mniejszym natężeniu ruchu. Zajęcia edukacyjne dotyczące zagrożonych gatunków, przyczyn ich zanikania oraz sposobów zapobiegania temu zjawisku. Informacje na stronie internetowej Parku, ewentualnie w wydawnictwach edukacyjnych. 2 Zagrożenie dla ekosystemów wskutek niewłaściwej gospodarki rolnej i leśnej (melioracje odwadniające, przekształcanie pastwisk na grunty rolne, zalesianie polan, antropopresja) prowadzonej przez prywatnych właścicieli gruntów na obszarze Parku 3 Zaniechanie użytkowania gruntów, a co za tym idzie zanik cennych zbiorowisk oraz gatunków związanych z tymi zbiorowiskami, zubożenie walorów widokowych. Zajęcia edukacyjne na temat tego typu zagrożeń. Promowanie ekstensywnej działalności rolniczej i właściwej gospodarki leśnej. Prowadzenie mediacji w razie sytuacji konfliktowych. Promowanie ekstensywnej działalności rolniczej. 4 Zanikanie niektórych gatunków roślin w następnie zaniechania gospodarki pasterskiej. Prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych zmierzających do aktywizacji lokalnych społeczności w kierunku podtrzymywania dawnych form gospodarki pasterskiej. Promowanie gospodarki pasterskiej jako atrakcji przyciągającej na te tereny turystów. 5 Zanikanie niektórych gatunków roślin w następstwie intensywnej gospodarki pasterskiej. Działalność informacyjna na temat zagrożeń i sposobów ich eliminacji (np. czasowe grodzenie powierzchni w celu zabezpieczenia cennych gatunków roślin przed zgryzaniem). 6 Zagrożenie ptaków w okresie zimy z powodu ograniczonej ilości pokarmu. Zajęcia edukacyjne polegające na dokarmianiu ptaków w otoczeniu budynków. 7 Duża śmiertelność płazów w okresie godowym podczas ich przechodzenia przez drogi. 8 Pojawianie się niepożądanych gatunków drzew, krzewów oraz roślin zielnych w obszarze parku dworskiego w Porębie Wielkiej oraz w innych miejscach historycznych, powodujące obniżanie ich wartości estetycznej i dydaktycznej. 9 Pojawianie się niepożądanych gatunków roślin zielnych (gatunków inwazyjnych) w cennych przyrodniczo ekosystemach nieleśnych i leśnych, powodujące obniżenie ich różnorodności biologicznej. 10 Zanikanie kultury pasterskiej i związanych z nimi szałasów oraz miejsc historycznych. 11 Zanikanie kultury ludowej. Kształtowanie postaw proekologicznych poprzez akcje czynnej ochrony płazów. Zajęcia edukacyjne dotyczące płazów. Informacje na stronie internetowej Parku, ewentualnie na tablicach informacyjnych i w wydawnictwach edukacyjnych. Zajęcia edukacyjne na temat zagrożeń powodowanych przez gatunki inwazyjne, sposoby rozprzestrzeniania się tych gatunków i sposoby walki z nimi. Działania promujące uprawę rodzimych gatunków roślin i hodowlę rodzimych gatunków zwierząt. Zajęcia edukacyjne na temat zagrożeń powodowanych przez gatunki inwazyjne, sposoby rozprzestrzeniania się tych gatunków i sposoby walki z nimi. Działania promujące uprawę rodzimych gatunków roślin i hodowlę rodzimych gatunków zwierząt. Odbudowa szałasów pasterskich i wykorzystywanie ich w działaniach edukacyjnych. Ustawianie tablic informacyjnych w miejscach związanych z kulturą pasterską Promowanie gospodarki pasterskiej jako atrakcji przyciągającej na te tereny turystów. Prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych zmierzających do aktywizacji lokalnych społeczności w kierunku podtrzymywania dawnych form gospodarki pasterskiej. Promowanie lokalnego folkloru wśród mieszkańców jako atrakcji mogącej przyciągnąć turystów. Promowanie wśród mieszkańców otuliny Parku tradycyjnego budownictwa. Zachęcanie mieszkańców do kultywowania miejscowych tradycji i zwyczajów. Promowanie lokalnego folkloru wśród turystów np. występy zespołów regionalnych na imprezach edukacyjnych, wystawy prac lokalnych Strona 75 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Identyfikacja zagrożeń Działania edukacyjne twórców. Wcielenie w życie koncepcji programowo-przestrzennej organizacji ruchu turystycznego zakładającej: - kanalizowanie ruchu turystycznego za pomocą precyzyjnie oznakowanej i spełniającej wymagania techniczne adekwatne do warunków terenowych sieci ścieżek i szlaków, - promowanie form turystyki sprzyjającej ochronie przyrody, - promowanie obszarów i miejsc leżących na obrzeżach parku i w jego otulinie, - promowanie miejsc o mniejszej randze przyrodniczej i mniejszym natężeniu ruchu. Zajęcia edukacyjne dotyczące cennych siedlisk, przyczyn ich zanikania oraz sposobów zapobiegania temu zjawisku. Informacje na stronie internetowej Parku, ewentualnie w wydawnictwach edukacyjnych. Wystawianie tablic informacyjnych. Zajęcia edukacyjne ukazujące szkodliwość tego typu działalności. Na obszarach chronionych. Odtwarzanie i konserwacja znaków granicy zewnętrznej Parku. 12 Niszczenie siedlisk przyrodniczych w wyniku ruchu turystycznego. 13 Nielegalne wejścia i wjazdy w obszar Parku przez osoby nieupoważnione. 14 Zagrożenia ze strony nielegalnych inwestycji budowlanych na terenie Parku oraz jego otuliny. Zajęcia edukacyjne na temat tego typu zagrożeń w szczególności na temat skutków fragmentacji i izolacji siedlisk przyrodniczych. Prowadzenie mediacji w razie sytuacji konfliktowych. 15 Zaśmiecenie Parku przez przebywających na jego terenie turystów, grzybiarzy, zbieraczy borówek. Zajęcia edukacyjne informujące o szkodliwości śmiecenia. Kształtowanie postaw proekologicznych poprzez akcje sprzątania szlaków. 16 Zanieczyszczenie powietrza gazami i pyłami. Propagowanie alternatywnych źródeł energii wśród ludności miejscowej. 17 Zanieczyszczanie wód i gleby: 1) ściekami, 2) środkami ochrony roślin i nawozami, 3) odpadami komunalnymi i metalami ciężkimi. Propagowanie m.in. rolnictwa ekologicznego, segregacji śmieci w gospodarstwach domowych. 18 Występowanie silnych wiatrów, a także okiści powodujących uszkodzenia w drzewostanach oraz implikujących zagrożenia dla przebywających w nich osób. Informacje na stronie internetowej i w terenie na temat istniejącego zagrożenia. 19 Zagrożenia pożarami. Zajęcia edukacyjne w szkołach (głównie otuliny Parku) na temat szkodliwości wypalania traw, ewentualnie informacje na stronie internetowej, tablicach informacyjnych, w wydawnictwach. 20 Pogorszenie wizerunku GPN i spadek poparcia społecznego dla jego istnienia wskutek zastosowania zabiegów ochronnych potencjalnie kontrowersyjnych dla osób odwiedzających Park i dla okolicznych mieszkańców, m.in. przebudowa drzewostanów, ścinanie i wywóz drzew, wykładania pułapek na owady, korowanie zasiedlonego drewna, odstrzały redukujące populacje zwierząt. Działalność informacyjna i edukacyjna zmierzająca do wyjaśnienia przyczyn prowadzonych zabiegów ochronnych. 21 Pogorszenie wizerunku GPN i spadek poparcia społecznego dla jego istnienia w wyniku niezrozumienia wprowadzanych przez Park zakazów oraz nieznajomości wynikających z istnienia Parku korzyści. Wyjaśnianie obowiązujących na terenie Parku zakazów oraz prezentowanie obszarów chronionych jako szansy rozwoju i poprawy jakości życia lokalnych mieszkańców, a także upowszechnianie idei zrównoważonego rozwoju podczas zajęć edukacyjnych, za pośrednictwem strony internetowej oraz wydawnictw. Źródło: opracowanie własne na podstawie zadań ochronnych GPN 2011-2015 oraz PopkoTomasiewicz K. 2013. Strona 76 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko W miarę możliwości finansowych i kadrowych wskazane jest kontynuowanie prowadzonej do tej pory działalności edukacyjnej, dydaktycznej i informacyjnej szczegółowo opisanej w rozdziale 2.1.5. Działania Parku należy wzbogacić przede wszystkim o: - zajęcia stacjonarne i terenowe prowadzone dla osób dorosłych oraz osób niepełnosprawnych; - specjalną ofertę dla turystów zagranicznych; - warsztaty dla przedstawicieli samorządów lokalnych; - zajęcia terenowe dla specjalistów różnych dziedzin oraz amatorów szczególnie zainteresowanych poznawaniem przyrody, kultury i historii GPN; - program edukacyjny skierowany do młodzieży ponadgimnazjalnej; - warsztaty z metod komunikacji społecznej dla pracowników Parku. Znacznie więcej uwagi należy w nadchodzących latach poświęcić kształtowaniu pozytywnego wizerunku GPN, w tym modernizacji i rozbudowie strony internetowej. Szczególnie ważne przy tworzeniu oferty edukacyjnej wydaje się być wykorzystywanie interaktywnych metod nauczania oraz nowoczesnych technologii. Ponadto rozważyć trzeba większe zaangażowanie wolontariuszy w działalność edukacyjną Parku. Istotne jest dokumentowanie (fotografowanie, filmowanie) przynajmniej ważniejszych imprez edukacyjnych organizowanych przez GPN i tworzenie archiwum, które w przyszłości może być również wykorzystane w celach edukacyjnych. Zajęcia edukacyjne Poza stałą ofertą zajęć przeznaczonych dla dzieci i młodzieży warto przemyśleć opracowanie oferty edukacyjnej skierowanej do osób dorosłych, a także osób niepełnosprawnych. W każdym przypadku należy brać pod uwagę wykorzystanie różnych interaktywnych metod nauczania zwłaszcza opartych na bezpośrednim kontakcie z naturą, rozwijających zmysł obserwacji, umiejętność wyciągania prawidłowych wniosków oraz tworzących więzi emocjonalne z przyrodą. Oferowane zajęcia terenowe oprócz szlaków i ścieżek edukacyjnych mogłyby, dla osób zainteresowanych, odbywać się również na trasach Strona 77 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko specjalistycznych, nie wyznakowanych w terenie i dostępnych tylko za zgodą Dyrektora GPN i w obecności pracownika Parku. Programy edukacyjne Należy rozważyć opracowanie kolejnych programów edukacyjnych adresowanych np. do uczniów starszych klas szkoły podstawowej i/lub gimnazjów, a następnie podjąć starania o pozyskanie na nie wystarczających funduszy (np. ze środków Unii Europejskiej, WFOŚiGW lub NFOŚIGW). Szczególnie istotna byłaby w tym przypadku tematyka związana z partycypacją społeczną mieszkańców gmin położonych w otulinie Parku, zagrożeniami antropogenicznymi dla przyrody parku narodowego w Gorcach oraz korzyściami, a także ograniczeniami płynącymi z obecności Parku. Działalność wystawiennicza W miarę możliwości należy kontynuować działalność wystawienniczą obejmującą wystawy stałe (patrz rozdz. 2.3.4.) oraz różnorodne wystawy czasowe (prezentowane zarówno w budynkach Parku jak i w obiektach poza GPN np. szkołach, bibliotekach, domach kultury, galeriach, siedzibach innych parków narodowych itd.). Warto podkreślić, iż zadaniem priorytetowym jest urządzenie w budynku dawnej oficyny dworskiej w Porębie Wielkiej Muzeum Gorczańskiego Parku Narodowego. Planuje się również utworzenie nowoczesnej wystawy w Chacie GPN na Hali Długiej. Niewielką ekspozycję można urządzić także w WOK w Ochotnicy Górnej. Wystawy czasowe oprócz przyrody Parku powinny prezentować wartości historyczne oraz walory kulturowe regionu np. twórczość lokalnych artystów, mogą być ponadto połączone z nawiązującymi do ich treści warsztatami czy prelekcjami. Ważne są wystawy prac uczniów z otuliny GPN utrwalające więzi emocjonalne z Parkiem. Wśród planowanych wystaw czasowych warto wymienić: - wystawę prezentującą zasoby biblioteki GPN; - wystawę promującą tworzone trasy tematyczne; Strona 78 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko - wystawę fotograficzną ukazującą życie mieszkańców regionu dawniej i dziś, istotne byłoby zaproszenie do współpracy lokalnych mieszkańców i wspólne z nimi zaprojektowanie przedsięwzięcia; - wystawę fotograficzną ukazującą świat widziany w dużym powiększeniu (np. pt. „Gorczański mikrokosmos”). Część prezentowanych wystaw warto wypożyczać w ramach współpracy z innymi placówkami (muzeami, parkami narodowymi, bibliotekami, szkołami). Działalność wydawnicza Wydawnictwa GPN pełnią bardzo ważną rolę edukacyjną i informacyjną, a także wpływają na kształtowanie wizerunku Parku dlatego istotne jest utrzymanie wysokiego poziomu merytorycznego i estetycznego planowanych publikacji. W miarę potrzeb i możliwości należy aktualizować informator turystyczny, przewodniki po ścieżkach edukacyjnych oraz mapę turystyczną GPN. Istotne jest również pozyskiwanie funduszy na druk wydawnictw popularnonaukowych, zeszytów ćwiczeń do poszczególnych ścieżek edukacyjnych oraz publikacji opisujących powstające nowe ścieżki edukacyjne lub trasy tematyczne, a przede wszystkim na druk kwartalnika „Salamandra”. Niektóre materiały edukacyjne planuje się powielać we własnym zakresie. Część wydawnictw należy w miarę możliwości przeznaczać do bezpłatnej dystrybucji np. w szkołach objętych porozumieniem z Kuratorium Oświaty w Krakowie czy wśród uczestników zajęć edukacyjnych. Warto, zwłaszcza z myślą o dzieciach i młodzieży, zaplanować sprzedaż widokówek oraz niewielkich gadżetów z logo Parku i/lub z występującymi tutaj roślinami i zwierzętami np. ołówków, długopisów, magnesów, kubków. W ramach projektów edukacyjnych jako materiały promocyjne można też wykorzystać płócienne torby oraz koszulki. Do roku 2015 planuje się wydanie m.in.: - zestawu edukacyjnego dla początkującego obserwatora ptaków pt. „Poznaj 25 gatunków ptaków”; - przyrodniczego kalendarza ściennego pt. „Ptaki w Gorcach”; - wydawnictwa edukacyjnego pt. „Skrzydlaci mieszkańcy Gorców”; Strona 79 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko - wydawnictwa edukacyjnego pt. „Gorce – europejskie dziedzictwo przyrody”; - serii przewodników po ścieżkach edukacyjnych („Dolina Kamienicy”, „Wokół doliny Poręby”, „Dolina Gorcowego Potoku”). Słuszne wydaje się pozyskanie funduszy (może razem z innymi parkami narodowymi w ramach budowania wspólnej marki jaką są Polskie Parki Narodowe) na produkcję filmu promocyjnego na temat walorów turystycznych GPN. Film mógłby być propagowany m.in. drogą internetową np. poprzez zamieszczenie go na stronie internetowej Parku, na oficjalnym portalu polskich parków narodowych czy też na stronach lokalnych, regionalnych, a nawet krajowych serwisów informacyjnych. Warto również opracować scenariusz oraz pozyskać fundusze na produkcję i emisję w mediach filmu popularnonaukowego na temat walorów przyrodniczych, kulturowych i historycznych GPN. Ciekawą formą uzupełniającą zajęcia stacjonarne byłyby filmy edukacyjne dotyczące tematyki poszczególnych zajęć nagrane na terenie Parku. Strona internetowa Nader użytecznym narzędziem przekazywania informacji szerokiemu gronu odbiorców jest strona internetowa Parku zawierająca, m.in. wiadomości na temat walorów przyrodniczych, kulturowych oraz historycznych GPN mająca niebagatelny wpływ na kształtowanie jego wizerunku. Szczególne znaczenie oprócz wartości merytorycznej prezentowanych treści ma ich aktualność, przejrzystość i zachęcająca szata graficzna, a przede wszystkim sprawne działanie zamieszczonych na stronie elementów. W miarę możliwości finansowych zaleca się zatrudnienie w najbliższych latach osoby o odpowiednich kwalifikacjach, która byłaby odpowiedzialna za funkcjonowanie strony internetowej Parku w tym np. za moderowanie (obecnie niedziałającego) forum internetowego. Strona wymaga gruntownej przebudowy. Warto na niej umieścić m.in.: - spoty reklamujące GPN; - podstronę dla dzieci zawierającą gry, krzyżówki, quizy, ciekawostki; - katalog biblioteki; - część księgozbioru; Strona 80 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko - filmy ukazujące zwierzęta GPN np. pochodzące z rozmieszczonych na terenie Parku kamer; - ankiety dotyczące np. udostępniania Parku; - działające forum internetowe. Kontakty z mediami Nie ulega wątpliwości, iż środki masowego przekazu odgrywają obecnie ogromną rolę w rozpowszechnianiu wiedzy i informacji oraz promowaniu różnorodnych obiektów. Planuje się zatem dalszą współpracę z lokalną i regionalną prasą, a także z lokalnymi serwisami internetowymi, jak również Nowotarską Telewizja Kablową. Należy położyć większy nacisk na poszerzenie współpracy z mediami lokalnymi, regionalnymi oraz ogólnopolskimi. Ułatwić to może zatrudnienie specjalisty w zakresie public relations (patrz niżej). Szczególnie ważne przy tworzeniu oferty edukacyjnej wydaje się być wykorzystywanie interaktywnych metod nauczania oraz nowoczesnych technologii. Planuje się m.in. - wprowadzenie questingu czyli metody zwiedzania różnych miejsc (podobnej do podchodów czy gier miejskich) łączącej naukę z zabawą, której niekwestionowanymi zaletami są m.in. bezobsługowość oraz brak konieczności posiadania specyficznej infrastruktury; - opracowanie specjalnej aplikacji na smartfony, która będzie stanowiła źródło praktycznych informacji na temat Gorczańskiego Parku Narodowego; na terenie Parku zostaną rozmieszczone tabliczki, z których turysta będzie mógł pobrać (korzystając z technologii NFC lub kodu QR) powyższą aplikację na swój telefon. Należy rozważyć większe zaangażowanie wolontariuszy w działalność edukacyjną Parku. Osoby takie mogłyby m.in. pełnić dyżury w Chacie GPN na Hali Długiej czy w Gajówce Mikołaja, pomagać w organizacji imprez edukacyjnych, w ankietowaniu turystów, sprzątaniu szlaków, prostych pracach konserwatorskich, pracach biurowych czy tworzeniu elektronicznego katalogu biblioteki. Rozwój wolontariatu wymagałby jednak wyznaczenia Strona 81 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko osoby odpowiedzialnej za jego koordynację oraz przystosowania infrastruktury Parku na przyjęcie wolontariuszy (baza noclegowa). Niezmiernie istotne jest ponadto utrzymanie akceptacji społecznej dla istnienia parku narodowego w Gorcach poprzez odpowiednie kształtowanie jego wizerunku. Proces ten zachodzi oczywiście na bardzo wielu poziomach i jest uzależniony od realizacji różnych zadań (np. od dbałości o estetyczny wygląd i funkcjonalność infrastruktury turystycznej czy też od skuteczności prowadzonych działań ochronnych), niemniej jednak ważną rolę odgrywa tutaj działalność edukacyjna i informacyjna. Chodzi nie tylko o wartość merytoryczną przekazu ale również (a czasem przede wszystkim) o jego formę, wykorzystywane metody, dobrą znajomość potrzeb, preferencji i możliwości odbiorcy, a także umiejętność dotarcia do pożądanych adresatów. Skuteczna kampania promocyjna wymaga opracowania spójnej strategii działania warto więc rozważyć zatrudnienie osoby o odpowiednich kwalifikacjach, która byłaby odpowiedzialna za kształtowanie wizerunku Parku m.in. poprzez obecność w mediach, w tym w mediach społecznościowych (np. serwisy społecznościowe, blog), tworzenie materiałów promocyjnych (np. filmów), a w razie sytuacji konfliktowych również za prowadzenie mediacji. Brałaby ponadto udział w pracach nad budowaniem wspólnej marki jaką są Polskie Parki Narodowe. Trzeba tutaj zaznaczyć, iż lista powyższych działań nie jest listą zamkniętą, gdyż jak już wspomniano działalność edukacyjna powinna korespondować z aktualną sytuacją, której ocena będzie możliwa m.in. dzięki monitorowaniu ruchu turystycznego na terenie Parku oraz jego wpływu na przyrodę GPN. Jednym z zadań priorytetowych, w sytuacji rosnącego zainteresowania Gorczańskim Parkiem Narodowym wśród turystów, jest umiejętne kształtowanie rozmieszczenia przestrzennego ruchu turystycznego (Popko-Tomasiewicz 2012). Pozwala ono na ochronę obszarów szczególnie cennych (miejsc występowania cennych zbiorowisk roślinnych, ostoi gatunków rzadkich, stanowisk roślin rzadkich i chronionych) przed niekontrolowaną antropopresją poprzez odsunięcie od nich ruchu turystycznego m.in. dzięki promowaniu turystyki i edukacji przyrodniczej czy też poprzez koncentrację ruchu turystycznego na przedpolach Parku np. w okolicach budynku Dyrekcji GPN w Porębie Wielkiej gdzie w przyszłości planuje się rozwój połączonej oferty Strona 82 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko turystyczno-edukacyjnej potencjalnie związanej również z wydobyciem w tym rejonie wód geotermalnych. 2.3.4. Rozwój bazy dla edukacji Działalność edukacyjna, dydaktyczna i informacyjna, jak to już zostało podkreślone w niniejszym opracowaniu, wymaga odpowiednio przygotowanej i wyposażonej infrastruktury. Wszelkie formy zagospodarowania terenu Parku w celach edukacyjnych muszą być podporządkowane wymogom ochrony przyrody. Ograniczenie negatywnego wpływu turystyki (w tym również turystyki edukacyjnej) na środowisko przyrodnicze zapewni wcielanie w życie koncepcji programowo-przestrzennej organizacji ruchu turystycznego w GPN opracowanej w ramach projektu „Ochrona przyrody Gorczańskiego Parku Narodowego poprzez modernizację jego infrastruktury turystycznej – etap I”. Koncepcja zakłada powstawanie infrastruktury z dala od miejsc szczególnie cennych, a także kanalizację ruchu turystycznego poprzez dobrze przygotowaną sieć szlaków i ścieżek edukacyjnych, precyzyjnie oznakowanych i spełniających wymagania techniczne adekwatne do warunków terenowych. Głównym zadaniem w najbliższym pięcioleciu jest zatem rozwój zaplecza turystycznego na obrzeżach GPN, a przede wszystkim stopniowe poszerzanie oferty turystyczno-edukacyjnej w Porębie Wielkiej związane z zagospodarowaniem parku podworskiego oraz z modernizacją znajdującej się w nim oficyny dworskiej. Ważne jest utworzenie tam miejsca przystosowanego do obsługi zarówno grup zorganizowanych jak i turystów indywidualnych, w którym będą oni mogli, poza zwiedzaniem wystawy, zakupić wydawnictwa oraz pamiątki, uzyskać informacje na temat udostępniania Parku, a także odpocząć i zjeść posiłek. Istotne jest również pełniejsze wykorzystanie potencjału edukacyjnego biblioteki znajdującej się w budynku Dyrekcji GPN, Gajówki Mikołaja oraz Chaty GPN na Hali Długiej. W przypadku tego ostatniego obiektu priorytet stanowi otwarcie interaktywnej ekspozycji oraz ustalenie stałych godzin otwarcia dla zwiedzających. W dalszej perspektywie pożądane jest kierowanie ruchu turystycznego w rejony mniej uczęszczane przez turystów m.in. poprzez rozwój zaplecza edukacyjnego w dolinie Kamienicy z wykorzystaniem istniejącego tam schronu Papieżówka oraz stawków będących miejscem Strona 83 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko rozrodu płazów. Należy też przemyśleć decyzję o rozwijaniu na terenie Parku wolontariatu gdyż może to mieć wpływ na powstające lub remontowane obiekty edukacyjne (np. urządzenie w nich pomieszczeń mieszkalnych dla wolontariuszy). W miarę możliwości powinno się również dbać o jak najlepsze przystosowanie udostępnianych obiektów dla osób niepełnosprawnych. Podkreślić trzeba również, iż rozwijanie bazy dla edukacji powinno wpływać korzystnie na kształtowanie wizerunku GPN. Ważna jest funkcjonalność oraz estetyczny wygląd powstających obiektów. Ten ostatni zapewnia m.in. realizacja koncepcji jednolitego systemu informacji wizualnej i małej infrastruktury turystycznej Parku. Park podworski w Porębie Wielkiej Zwiększenie ruchu turystycznego na obrzeżach Parku będzie możliwe m.in. dzięki stopniowemu rozwojowi oferty turystyczno-edukacyjnej na terenie zabytkowego parku Wodzickich w Porębie Wielkiej oraz modernizacji znajdującej się w nim oficyny dworskiej. W 2007 r. została sporządzona „koncepcja zagospodarowania parku dla współczesnych celów: edukacyjnych i rekreacyjnych, zgodnie z wartościami wynikającymi z tożsamości miejsca (a więc historycznymi i krajobrazowymi) oraz założeniami statutowymi Gorczańskiego Parku Narodowego” (Myczkowski 2007). Może ona z powodzeniem stanowić podstawę zagospodarowania parku. Park górny zgodnie z koncepcją stanowiłby park widokowy o charakterze leśnym. W parku dolnym koncepcja zakłada urządzenie m.in.: - ogrodu roślin związanych z człowiekiem (rośliny użytkowe, ogród ziołowy, rosarium, sad, w którym preferowane byłyby stare, polskie odmiany drzew); - naturalnej kompozycji z roślin gorczańskich lasów; - kolekcji roślin stanowiących pożywienie różnych gatunków ptaków, która umożliwiałaby obserwację zwierząt podczas żerowania; - amfiteatru przeznaczonego do prowadzenia lekcji edukacji, występów zespołów regionalnych, kina letniego itp.; - przyrodniczego placu zabaw dla dzieci; - punktu gastronomicznego; - przestrzeni wystawienniczej w oficynie dworskiej; Strona 84 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko W trosce o lepsze udostępnienie GPN dla turystów niepełnosprawnych warto przystosować park podworski na przyjęcie takich osób. Bardzo atrakcyjny (nie tylko dla osób niewidomych) byłby „ogród zmysłów” skomponowany z roślin o intensywnym zapachu i/lub charakterystycznej, wyczuwalnej fakturze liści, łodyg, kwiatów. Z kolei wśród roślin użytkowych warto urządzić kwaterę rodzimych roślin miododajnych i w ich kontekście poruszyć aktualny problem zaniku bioróżnorodności owadów zapylających, a także istotny problem gatunków inwazyjnych. Przemyśleć należy także urządzenie w Parku niewielkiej hodowli różnych gatunków pszczół samotnych, wystawienie budek dla trzmieli, a także przybliżenie turystom cyklu życiowego oraz roli tych owadów w przyrodzie. W pobliżu roślin użytkowych można założyć także „ogródek chwastów” podkreślając przy okazji możliwości wykorzystania poszczególnych gatunków przez człowieka oraz zwrócić uwagę na zanik niektórych taksonów. Oficyna dworska w Porębie Wielkiej Planuje się modernizację i remont oficyny dworskiej w Porębie Wielkiej połączony z odtworzeniem kształtu budynku na podstawie szczątkowej dokumentacji historycznej uwzględniając jego obecne funkcje użytkowe. Przy czym dokonana zostanie adaptacja: piwnic na cele wystawiennicze, parteru na cele edukacyjne oraz poddasza na cele mieszkaniowe. W budynku warto utworzyć atrakcyjną interaktywną ekspozycję dotyczącą m.in. historii rodu Wodzickich, działalności przemysłowej Klucza Porębskiego, walorów przyrodniczych regionu. Konieczny będzie zakup odpowiedniego wyposażenia (np. mebli, akcesoriów wystawienniczych, oświetlenia), które następnie w miarę możliwości finansowych oraz potrzeb (zużycie spowodowane eksploatacją, pojawienie się nowych technologii) należy uzupełniać i modernizować. Ewentualne uruchomienie punktu informacyjnego prowadzącego również sprzedaż wydawnictw oraz pamiątek będzie wiązało się z pozyskaniem dodatkowych środków na zatrudnienie pracownika. Część obowiązków można powierzyć wolontariuszom. Strona 85 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zaplecze edukacyjno-konferencyjne oraz w budynku Dyrekcji GPN w Porębie Wielkiej W miarę możliwości finansowych oraz potrzeb (zużycie spowodowane eksploatacją, pojawienie się nowych technologii) należy modernizować zaplecze edukacyjno- konferencyjne w budynku Dyrekcji GPN poprzez zakup m.in. sprzętu, pomocy dydaktycznych, akcesoriów wystawienniczych, mebli. Gajówka Mikołaja W miarę możliwości finansowych oraz potrzeb (zużycie spowodowane eksploatacją, pojawienie się nowych technologii) należy modernizować budynek Gajówki Mikołaja oraz znajdującą się tam ekspozycję muzealną poprzez zakup m.in. sprzętu, eksponatów, pomocy dydaktycznych, mebli, akcesoriów wystawienniczych. Warto również uzupełniać znajdujący się tam księgozbiór. Należy ponadto czynić starania o przystosowanie obiektu i jego najbliższego otoczenia dla osób niepełnosprawnych (np. ekspozycji dla osób niewidomych) oraz o remont drogi, który umożliwiłby dojazd do budynku. Chatka GPN na Hali Długiej Planuje się utworzenie w budynku nowoczesnej ekspozycji muzealnej dotyczącej m.in. przyrody i walorów kulturowych gorczańskich polan (konieczny jest zakup m.in. eksponatów oraz akcesoriów wystawienniczych). Należy czynić starania o wyposażenie obiektu w optymalne systemy grzewcze oraz oczyszczalnię. W razie podjęcia decyzji o rozwijaniu wolontariatu należy przemyśleć przystosowanie budynku do celów mieszkalnych dla wolontariuszy. Biblioteka W miarę możliwości należy uzupełniać zasoby biblioteczne i w miarę potrzeb wykorzystywać je w działalności edukacyjnej. Warto zainwestować w zakup specjalnego oprogramowania usprawniającego opracowanie, gromadzenie oraz udostępnianie zbiorów. Konieczne jest lepsze udostępnienie biblioteki dla osób spoza GPN poprzez: - wyeksponowanie biblioteki na stronie internetowej Parku; - zamieszczenie na stronie internetowej elektronicznego katalogu; Strona 86 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko - prezentowanie na stronie internetowej najnowszych nabytków biblioteki; - digitalizację części księgozbioru; - umieszczenie na stronie internetowej wersji elektronicznej kilku ciekawych pozycji literaturowych znajdujących się w posiadaniu biblioteki; - zamieszczenie na stronie internetowej cennika usług (ksero, skanowanie, wydruk); - dalsze prowadzenie gorczańskiej bibliografii i zamieszczenie jej na stronie internetowej Parku; - zorganizowanie wystawy prezentującej zasoby biblioteczne; - urządzenie (w oparciu o posiadane zaplecze) kącika czytelniczego z bezprzewodowym dostępem do Internetu. Działania powyższe mogą się wiązać z pozyskaniem dodatkowych środków na zatrudnienie pracownika. Ścieżki edukacyjne Ideą przyświecającą tworzeniu ścieżek edukacyjnych była łatwa dostępność Parku ze wszystkich dolin wprowadzających na jego teren, a także prezentacja przekroju zagadnień dotyczących Gorców. Istniejąca sieć 10 ścieżek edukacyjnych umożliwia już poznawanie Gorczańskiego Parku Narodowego z każdej niemal strony (patrz ryc. 7). Jedyną położoną na terenie Parku dużą, wejściową doliną potoku, którą nie poprowadzono ścieżki edukacyjnej jest dolina Koniny. Należy zatem rozważyć utworzenie ścieżki edukacyjnej z Koniny np. na Kopę, której atutem byłyby dolnoreglowe lasy jodłowe, widokowa polana Kopa, wychodnie skalne oraz zagórzańskie szałasy (po ewentualnej odbudowie). W miarę potrzeb należy odnawiać urządzenia turystyczne i oznakowanie ścieżek edukacyjnych oraz aktualizować przewodniki po ścieżkach. Należy również czynić starania o udostępnienie wybranych odcinków ścieżek dla osób niepełnosprawnych (np. w parku podworskim w Porębie Wielkiej, w dolinie Kamienicy, w dolinie potoku Turbacz). Strona 87 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Tablice informacyjne Mając na uwadze kształtowanie dobrego wizerunku Parku, ochronę jego zasobów oraz bezpieczeństwo odwiedzających należy dbać o bieżące remonty lub wymianę zniszczonych tablic informacyjnych. Wydaje się natomiast, iż Park jest wystarczająco wysycony infrastrukturą tego typu. W trosce o ochronę krajobrazu należy zatem dokładnie rozważać decyzje o umieszczaniu kolejnych tablic informacyjnych w terenie, co powinno się głównie wiązać z wytyczaniem nowych szlaków bądź ścieżek edukacyjnych. Ze zrozumiałych powodów podyktowanych względami ochrony przyrody nie wszystkie ciekawe miejsca i obiekty znajdujące się na terenie Parku można udostępnić ogółowi zwiedzających. Dla specjalistów z różnych dziedzin oraz osób szczególnie zainteresowanych danym zagadnieniem można byłoby wytyczyć tzw. trasy specjalistyczne (geologiczne, kulturowe, historyczne, botaniczne, ornitologiczne itp.), niewyznakowane w terenie i dostępne jedynie dla niewielkich grup zorganizowanych, tylko za zgodą Dyrektora GPN, w obecności upoważnionego pracownika Parku i w okresach niezagrażających przyrodzie. Ponadto mogłyby powstać w Parku trasy tematyczne złożone zarówno z miejsc i obiektów dostępnych dla turystów (punkty oznaczone np. tabliczką z numerem i kodem QR) oraz z miejsc i obiektów położonych na obszarach zamkniętych dla ruchu turystycznego i zaznaczonych jedynie na mapie. Położone na trasie punkty łączyłby wspólny temat np. pasterstwo, II wojna światowa w Gorcach, roślinność polan itp. Opis trasy byłby dostępny w formie wydawnictwa edukacyjnego i/lub możliwy do ściągnięcia na telefon komórkowy. Ponadto za pośrednictwem strony internetowej możliwe byłoby odbycie wirtualnej wycieczki na takiej trasie. 2.4. Określenie kosztów wynikających z realizacji zadań związanych z udostępnieniem Parku dla edukacji. Koszty oszacowano na podstawie realizowanych dotychczas zadań i projektów edukacyjnych oraz działań edukacyjnych zaplanowanych na III i IV kwartał 2013 oraz na rok 2014. Na precyzyjne określenie kosztów nie pozwala m.in. sposób pozyskiwania funduszy na Strona 88 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko działania edukacyjne polegający na pisaniu projektów finansowanych następnie z różnych źródeł, a także wyjątkowo szybki rozwój nowoczesnych technologii wykorzystywanych w przekazywaniu informacji i procesach nauczania. Część planowanych przedsięwzięć jest ściśle związana z udostępnianiem Parku dla celów turystycznych i rekreacyjnych (m.in. remonty ścieżek dydaktycznych, infrastruktura dla niepełnosprawnych) zostały one więc oszacowane w rozdziale 4.7. Szacunkowe określenie minimalnych kosztów wynikających z realizacji zadań związanych z udostępnianiem Parku dla edukacji przedstawia tabela nr 6. Tab. 8. Zestawienie szacunkowych kosztów wynikających z realizacji zadań związanych z udostępnianiem edukacyjnym Parku Lp. Nazwa zadania 1 2 3 Etat dydaktyczny x 4 (rocznie) Działalność statutowa (rocznie) Opracowanie i realizacja programu edukacyjnego w szkołach Średni koszt zorganizowania jednej imprezy plenerowej (ok 200 osób, poczęstunek, transport, warsztaty, nagrody w konkursach) Średni koszt przygotowania jednej wystawy fotograficznej (wystawa, wernisaż, prelekcja) Wydawnictwa edukacyjne (sześć kwartałów) Kwartalnik „Salamandra” (6 numerów + dystrybucja) Modernizacja strony internetowej Utrzymanie strony internetowej (rocznie + 1/2 etatu informatyka) Działalność związana z kształtowaniem wizerunku GPN (rocznie + 1 etat specjalisty ds. public relations m.in. produkcja spotów reklamowych, warsztaty z komunikacji społecznej dla pracowników parku) Opracowanie oraz roczne utrzymanie aplikacji na smartfony Przystosowanie parku w Porębie Wielkiej do celów edukacyjnych Modernizacja budynku oficyny dworskiej (przystosowanie do celów edukacyjnych, dydaktycznych i mieszkalnych, konserwacja zabytkowych piwnic, wykorzystanie źródeł odnawialnych) Utrzymanie Gajówki Mikołaja (rocznie) Produkcja pomocy dydaktycznej Organizacja ekspozycji w Chacie GPN na Hali Długiej Digitalizacja księgozbioru + ½ etatu pracownika Oprogramowanie dla biblioteki umożliwiające opracowanie, gromadzenie i udostępnianie zbiorów Wyznakowanie ścieżki edukacyjnej (kosztorys, prace terenowe, tablice informacyjne) Razem: 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Szacunkowy koszt minimalny [zł] 184 000,00 120 000,00 80 000,00 7 500,00 34 000,00 213 000,00 46 000,00 5 000,00 24 500,00 140 000,00 10 500,00 80 000,00 3 000 000,00 10 000,00 5 000,00 60 000,00 30 000,00 8 000,00 50 000,00 4107500 Strona 89 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 3. Udostępnianie Parku dla celów kulturowych Strona 90 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 3.1. Charakterystyka dotychczasowego udostępniania Parku dla celów kulturowych 3.1.1. Regulacje prawne dotyczące udostępniania parku narodowego dla celów kulturowych Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627, brzmienie od 5 czerwca 2013) określająca cele, zasady i formy ochrony przyrody żywej i nieożywionej oraz krajobrazu (art. 1), mówi w rozdziale 2., art. 8b, że do zadań parku narodowego należy jego udostępnianie na zasadach określonych w planie ochrony. W art. 12, p. 1, ustawa precyzuje, że sposób udostępniania Parku nie może wpłynąć negatywnie na przyrodę, a p. 2 mówi o ustaleniu miejsc, które mogą być udostępniane oraz maksymalnej liczbie osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach. Punkt 3, art. 15 określa, że minister właściwy do spraw środowiska po zasięgnięciu opinii dyrektora może zezwolić na terenie parku narodowego na odstępstwa od tych zakazów, jeśli jest to uzasadnione celami kulturowymi. Wniosek o uchylenie zakazów zgodnie z p. 7, art. 15, powinien zawierać pełną informację o przewidywanych działaniach, umożliwiającą wydanie takiego zezwolenia. Pozostałe odwołania do aktów prawnych znajdują się w operacie generalnym. 3.1.2. Dotychczasowe udostępnianie Parku dla celów kulturowych W dotychczasowych uregulowaniach – nawet tych wynikających wprost z Ustawy o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. – niewiele miejsca Park poświęcał sprawom udostępniania dla celów kulturowych. W głównym regulaminie udostępniania (patrz zał. nr 11) poświęcono tym kwestiom jedynie krótką wzmiankę w punkcie dotyczącym zakazów i odpowiedzialności za ich naruszenie (pkt III.20q), która zakazuje „niszczenia i uszkadzania zabytków i obiektów kultury materialnej”. Niemniej już w 1987 r., w opracowaniu „Plan zagospodarowania przestrzennego GPN. Sposoby i możliwości użytkowania Parku” pojawiły się, obok turystyki i sportu, następujące formy użytkowania: gospodarcze użytkowanie polan (wypas owiec, zbiór siana), zbiór ziół i płodów runa i poszycia, jak również k u l t u r a . Wśród obiektów kultury na terenie GPN wymieniono wtedy szałasy pasterskie, kapliczki, krzyże oraz inskrypcje. Jako zjawisko kultury regionalnej pojawiło się pasterstwo, a poprzez Strona 91 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko zachowanie elementów kultury miała być realizowana funkcja kulturowa, dydaktyczna i turystyczna Parku. Dla zachowania wartości kulturowych Parku należało: wykupić szałasy wpisane do rejestru obiektów zabytkowych, przeprowadzić ich remont pod nadzorem wojewódzkiego konserwatora przyrody, przeznaczyć poszczególne obiekty na cele użytkowe (schrony przeciwdeszczowe, magazyny sprzętu, awaryjne schrony noclegowe dla terenowych badań naukowych), przewidzieć w programie działalności Parku prowadzenie wypasu kulturowego, jako zresztą jednego ze sposobów utrzymania wartości polan gorczańskich (Baranowska-Janota 1987). Należy tematykę nas interesującą powiązać z udostępnianiem dla celów edukacyjnych (patrz zał. nr 10), a konkretnie z niewątpliwym fenomenem jakim wyróżnia się GPN wśród polskich parków narodowych. Jest nim mianowicie jedna z największych ilości (10) i długości ścieżek edukacyjnych. Największa długość ścieżek przypada na Bieszczadzki Park Narodowy – 110 km i 321 przystanków, natomiast w Gorczańskim jest ich łącznie 49,6 km ze 111 przystankami. Następny w kolejności, Karkonoski posiada 61 km ścieżek z 87 przystankami. Bowiem przy ścieżkach edukacyjnych GPN znajdziemy obiekty związane z materialnym dziedzictwem kulturowym odkryte przez pracowników Parku i opisane w materiałach przewodnikowych. Te znajdujące się przy ogólnodostępnych szlakach znane są od dawna z popularnych przewodników turystycznych autorstwa Józefa Nyki, jak również z bardziej szczegółowych opracowań (Koszarek i in. 2008). Natomiast istnieje także spora grupa obiektów – lub tylko historycznych miejsc po obiektach już nie istniejących – poza miejscami ogólnie dostępnymi. Każda z dziesięciu ścieżek edukacyjnych oferuje możliwość udostępniania walorów kulturowych. Prezentowane są także wybrane elementy dziedzictwa kulturowego Gorców. Na ścieżce edukacyjnej „Na Turbaczyk” można poznać twórczość Władysława Orkana, dla którego Gorce były ziemią rodzinną. Ścieżka prowadzi przez miejsca, w których toczy się akcja powieści W roztokach. Ścieżka edukacyjna „Dolina Kamienicy” doprowadza do „Papieżówki”, obiektu związanego z Janem Pawłem II. Zespół zabytkowych szałasów na polanie Podskały, a także elementy bogatej tradycji pasterskiej prezentuje ścieżka edukacyjna „Dolina Gorcowego Potoku”. „Doliną potoku Jaszcze” prowadzi trasa do pomnika, Strona 92 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko upamiętniającego katastrofę samolotu Liberator. Ścieżka edukacyjna „Z Łopusznej na Jankówki” łączy miejsca opisywane przez Seweryna Goszczyńskiego w Dzienniku podróży do Tatrów, natomiast ścieżka „Park dworski hr. Wodzickich i góra Chabówka” ukazuje historię Poręby Wielkiej i parku dworskiego. Wędrując „Partyzancką ścieżką na Turbacz” czy „Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką” poznamy miejsca i wydarzenia z czasów okupacji i pierwszych lat powojennych (Strauchmann 2012). W poprzednim planie ochrony GPN dokonano inwentaryzacji miejsc i obiektów dziedzictwa kulturowego (Gruszczyk 1998). Były to przede wszystkim takie obiekty jak krzyże, kapliczki, groby, miejsca wydarzeń historycznych, miejsca związane z legendami. Zadbano o ich oznaczenie w terenie, jak również pojawiły się informacje na ich temat w publikacjach GPN, stanowiących opisy poszczególnych ścieżek edukacyjnych (szczegóły i materiał bibliograficzny znajduje się w części operatu udostępniania poświęconej edukacji). W pięćdziesiątą rocznicę katastrofy amerykańskiego Liberatora „California Rocket” postawiono nieopodal Pańskiej Przehybki, na betonowym postumencie, rekonstrukcję fragmentów bombowca i poprowadzono doń ścieżkę edukacyjną nazwaną imieniem zaginionego w tej katastrofie pierwszego pilota, por. Williama Beimbrinka. Od 2004 r. funkcjonuje we współpracy z oddziałem Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Targu projekt pn. „Gorczańskie cienie”, którego zadaniem jest odszukanie nie tylko na terenie GPN, ale w całych Gorcach, śladów wydarzeń historycznych, szczególnie tych z czasów II wojny światowej. Oprócz prac terenowych, określono w nim także zasady i kolejność postępowania z nowo odkrytymi obiektami. Najpierw poddaje się obiekt konserwacji, następnie ewentualnej rekonstrukcji, odtworzeniu, a następnie projektuje się formę utrwalenia i udostępnienia (Kurzeja 2012). Gromadzone są materiały nt. przedwojennych gospodarstw wzorowych, powstałych w Gorcach z inicjatywy Małopolskiego Związku Hodowców przy Małopolskim Towarzystwie Rolniczym (Kurzeja 2007). Inż. Tadeusz Twardzicki wprowadził wypas na gorczańskich halach bydła rasy czerwonej polskiej (Twardzicki 1938). Gospodarstwa takie funkcjonowały na polanach Stawieniec, Bieniowe, Ustępne, Gorc Kamienicki i Hala Długa. Dokumentuje się również historię Gorczańskiego Rezerwatu Żubra w dolinie Łopusznej z lat 50. XX w. Polana Strona 93 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Skole Chowańcowe, obecnie nazywana Żubrowiskiem, została udostępniona dla ruchu turystycznego wraz z zachowanymi obiektami gospodarczymi dawnego rezerwatu. Od 2003 r. prowadzi się na Hali Długiej kulturowy wypas owiec (zaniechany w 1997 r.). Obejmuje on następujące polany: Hala Długa, Hala Wzorowa, Hala Turbacz, Cioski, Gabrowska Duża i Mała. Bacówka na Hali Długiej została wpisana na listę Małopolskiego Szlaku Oscypkowego. Prowadzona jest ochrona obiektów kulturowych typu bacówki i szałasy (więcej na ten temat w operacie wartości kulturowych), choć w znacznym stopniu ograniczają ją skomplikowane stosunki własnościowe. Wyremontowano kilka szałasów, m.in. na polanach Stawieniec, Mostownica, Jankówki, Borysówka, Pańskie Skole. Udostępnione dla turystów są tylko te leżące przy szlakach czy ścieżkach edukacyjnych. W l. 80. oraz 90. i ostatnio w 2006 r. poddano remontowi dawny schron robotników leśnych w dolinie Kamienicy (na pamiątkę pobytu w nim kardynała Karola Wojtyły nazwano go w 1978 r. „Papieżówką”) i urządzono w nim niewielką ekspozycję poświęconą związkom Jana Pawła II z Gorcami. W 2009 r. adaptowano tzw. Gajówkę Mikołaja w dolinie Łopusznej na obiekt edukacyjnowystawienniczy. Jest to właściwie dawna – jeszcze przedwojenna – osada leśna; stąd ekspozycja dotycząca narzędzi rolniczych. W czasie II wojny światowej stanowiła oparcie dla partyzantki, z bardzo zaangażowanym w sprawy pomocy partyzantom różnych proweniencji gospodarzem, Mikołajem Kostkinem; stąd nazwa obiektu i również ekspozycja historyczna. Przy gajówce znajduje się także obiekt kulturowy w postaci tzw. Kapliczki Kuchty. Już w 1995 r. poddano konserwacji Bulandową Kapliczkę na Jaworzynie Kamienickiej, a w 2004 r. obchodzono jej stulecie, połączone z przypomnieniem osoby fundatora, bacy i znachora Tomasza Chlipały oraz dawnych zwyczajów pasterskich. Na temat kapliczki i samego Chlipały opublikował autorskie opracowanie Sebastian Flizak (1957). Cały czas Park stara się prowadzić prace rekonstrukcyjne i rewitalizacyjne w parku dworskim w Porębie Wielkiej. W l. 2006-2007 odtworzono dwa stawy dworskie, w 2009 r. wykonano szereg zabiegów pielęgnacyjnych w drzewostanie parku, powstała też koncepcja renowacji parku, dotycząca zarówno odtwarzanych obiektów, jak i zieleni (Środulska-Wielgus i in. 2010). W ostatnim czasie narodziła się interesująca idea Szlaku Kultury Wołoskiej, w ramach której planuje się Strona 94 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko scharakteryzować przestrzeń historyczną Gorców dla potrzeb turystyki kulturowej oraz zinwentaryzować krajobraz polan gorczańskich (Środulska-Wielgus i in. 2009, 2012ab). Na stronach internetowych Parku udostępniono materiały, autorstwa pracowników GPN, traktujące o grupach etnograficznych zamieszkujących Gorce, strojach górali podhalańskich i zagórzańskich, obrzędach i zwyczajach dorocznych panujących dawniej w gorczańskich wsiach, na polanach, przy wypasie, nazewnictwie, gorczańskich tematach w twórczości artystycznej, czy związkom z Gorcami takich postaci jak: Władysław Orkan (więcej na ten temat [w:] Dużyk 1973, Królikiewicz 1987), Jan Paweł II, ks. prof. Józef Tischner i in. 3.2. Określenie zasad udostępniania Parku dla celów kulturowych W działalności Parku udostępnianie dla celów kulturowych powinno być traktowane na równi z udostępnianiem dla edukacji i nauki. Turystyka kulturowa na obszarach chronionych wymaga specjalistycznego podejścia. Najważniejsze priorytety to odpowiednie oznaczenie obiektów kulturowych w formie informacji w terenie lub – gdy zakres ochrony to wyklucza – w formie publikowanych materiałów typu edukacyjnego z umiejscowieniem na załączonej mapie, jak również ustalenie możliwych form udostępniania w zależności od danego celu kulturowego. Należy tutaj uwzględnić formy udostępniania indywidualnego (np. w odniesieniu do miejsc sepulkralnych czy legendowych) oraz zbiorowego (np. obiektów sakralnych, w pobliżu których odbywają się uroczystości kultu religijnego). Szczególny nacisk powinno się położyć na przywrócenie funkcjonującego przez stulecia w Gorcach pasterstwa. Pasterstwa rozumianego nie tylko jako działalność gospodarcza, ale będącego obecnie w zaniku kulturowego zjawiska transhumancyjnego. Oprócz istniejącego kulturowego wypasu owiec w rejonie Hali Długiej – dzięki zaangażowaniu Parku przywróconego w 2003 r. – w możliwie najkrótszym czasie powinno się doprowadzić do odrodzenia tej formy kulturowej na przeznaczonych do tego halach i polanach: a) w rejonie Zielenicy, Jankówek i Ciosków; b) Tobołowa, Starmaszki, Suhory, Galaski, c) Huciska, Łąk i Turbaczyka; d) Przysłopów, Bieniowego i Jaworzyny Kamienickiej; e) Gorca Porębskiego, Podskał i Stawieńca (szczegóły w operacie wartości Strona 95 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko kulturowych). Należy również zwrócić uwagę na kulturowe „wykorzystanie” użytków zielonych, które mogą być zamiennie wypasane lub koszone. Zasadnym pozostaje rozważenie zamiany koszenia mechanicznego będących własnością Parku polan na częściowe koszenie ręczne prowadzone w ramach prowadzonych pod egidą Parku działań kulturowych. Chodzi tutaj o przywrócenie tradycyjnego zjawiska kulturowego, o którym tak barwnie mówił w swoim „trubackim kozaniu” w 1988 r., w kaplicy na Rusnakowej Polanie, ks. prof. Józef Tischner: Nie tak downo jesce – ludzie z Ochotnicy i z Łopusnyj, pamiętocie, przecie to było jakby wcora – widać hań było na Kicorze kosiorzy. Kosili Kicore ludzie z Ochotnicy. Bocycie, jako to było? Z przodku seł jeden kosiorz, a za nim pore kroków drugi, trzeci, dziesiąty. Za nimi kładły się pokosy równo jeden koło drugiego, jakbyś ik metrym wymierzoł (Tischner 2009). Owo koszenie ręczne będzie pełnić niezwykle istotną funkcję, dzięki której mogą odrodzić się tradycyjne obrzędy oraz zwyczaje górali podhalańskich i zagórzańskich. Powinno ono przyjąć formę organizowanej przez Park rokrocznej imprezy kulturowej na wzór ochotnickich „Gorczańskich kośb”. Jednocześnie może to wpłynąć na kształtowanie pozytywnych stosunków Parku z lokalnymi społecznościami. Park powinien rozważyć możliwość wykorzystania potencjału kulturowego tkwiącego w obiektach i miejscach znajdujących się poza jego granicami. Należy podjąć jeszcze bardziej ścisłą współpracę z Muzeum Biograficznym Władysława Orkana „Orkanówka” w Porębie Wielkiej. W kontekście powstania w Porębie Wielkiej basenów termalnych i zakładu balneologicznego oraz ewentualnego zwiększenia Parkowej frekwencji od tej strony, powinno rosnąć znaczenie „Orkanówki’ jako ewentualnej strefy buforowej Parku. Znajdujący się w sercu Gorców obiekt muzealny, Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK w schronisku PTTK pod Turbaczem, jest kolejnym przykładem potencjalnych możliwości w tym zakresie. Powinny się tutaj pojawić nowe pola współpracy, dzięki którym turyści nocujący w schronisku uzyskają podstawowe dane wejściowe (z dziedziny kulturowej są to m.in. informacje o historii samego schroniska, historii turystyki w Gorcach, spalonej przed I wojną światową pustelni na polanie Wolnica, nazewnictwa, pobycie na wierzchołku Turbacza S. Goszczyńskiego). Tożsama sytuacja dotyczy schroniska PTTK na Starych Wierchach (historia schroniska PTT czy miejsce lokalizacji karczmy przy trakcie zwanym Królewską Strona 96 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Drogą). Podobnie ma się sprawa z inskrypcją na bloku skalnym na polanie Gorc Kamienicki, upamiętniającą działalności inż. T. Twardzickiego, organizatora wzorowej gospodarki halnej w Gorcach czy owianego legendami i po raz pierwszy wspomnianego w poemacie Sobótka, autorstwa S. Goszczyńskiego z 1834 r., Pucołowskiego Stawku z polaną Srokówki. Określenie zasad udostępniania w formie odrębnego regulaminu powinno ułatwić służbie Parku odpowiedni tok postępowania. Z pewnością ułatwi czynności mające na celu zmniejszenie ewentualnej niekorzystnej presji odwiedzających na przyrodę Parku. Propozycja regulaminu udostępniania Parku dla celów kulturowych wymaga konsultacji z zainteresowanymi stronami. Należy opracować również zasady udostępniania miejsc i obszarów dla grup specjalistycznych. Pewne punkty tych zasad będą w tym przypadku styczne z udostępnianiem Parku dla celów naukowych (np. badania wykonywane w ramach projektu pn. „Gorczańskie cienie”). Oto ta propozycja: 1. Zgodnie z założeniami Ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627, brzmienie od 5 czerwca 2013) udostępnianie dla celów kulturowych nie należy do podstawowych zadań Parku. Art. 15, p. 3, określa, że minister właściwy do spraw środowiska po zasięgnięciu opinii dyrektora może zezwolić na terenie parku narodowego na odstępstwa od zakazów dotyczących udostępniania parku narodowego i limitów osób przebywających w danym miejscu, jeśli jest to uzasadnione celami kulturowymi. 2. Komórką organizacyjną funkcjonującą w strukturze Parku, odpowiedzialną za udostępnianie Parku w tym zakresie jest Zespół ds. Udostępniania i Edukacji. 3. Udostępnianie dla celów kulturowych nie powinno powodować trwałego uszczuplenia zasobów przyrodniczych, zniszczenia walorów krajobrazowych, zaburzenia swobodnego biegu procesów ekologicznych i zakłócenia spokoju zwierzętom. 4. Odwiedzający Park dla celów kulturowych mogą wchodzić na teren GPN na ogólnych zasadach obowiązujących wszystkich odwiedzających (zał. nr 11). Dostęp do miejsc kulturowych z wykorzystaniem środka transportu (np. Bulandowej Kapliczki na Jaworzynie Kamienickiej) wymaga uzyskania pisemnego pozwolenia Dyrektora Parku. Strona 97 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 5. Odwiedzający dla celów kulturowych miejsca w Parku położone poza ogólnie dostępnymi szlakami turystycznymi i ścieżkami edukacyjnymi powinni uzyskać pisemne pozwolenie (zgodę) Dyrektora GPN. 6. Kierownik Zespołu Udostępniania Parku po analizie wniosku i zasięgnięciu, w razie konieczności, opinii właściwych merytorycznie pracowników Parku, przygotowuje projekt pozwolenia i przedkłada dyrektorowi do podpisu. 7. Wstęp na obszary ochrony ścisłej powinien być ograniczony do wyjątkowych przypadków. 8. Pozwolenie na odwiedzenie miejsc i obiektów środowiska kulturowego poza szlakami obowiązuje na ściśle określonym terenie i w wyznaczonym czasie. 9. Pozwolenie na odwiedzenie miejsc i obiektów środowiska kulturowego poza szlakami należy przedstawić każdorazowo na żądanie Służb Parku Narodowego. Niestosowanie się do warunków określonych w pozwoleniu skutkuje poniesieniem konsekwencji zgodnie z obowiązującym prawem i może być podstawą odmowy wydania kolejnych pozwoleń. 10. O wydanych pozwoleniach pracownik prowadzący sprawy udostępniania kulturowego Parku informuje na bieżąco właściwych merytorycznie pracowników Parku, w tym leśniczego obwodu ochronnego oraz Straż Parku. 11. Organizator uroczystości o celach kulturowych odpowiada za bezpieczeństwo uczestników. Należy stosować się do zasad bezpieczeństwa ujętych w zarządzeniu Dyrektora GPN w sprawie szczegółowego udostępniania Parku dla celów turystycznych. 12. Niezbędne zmiany zasad wynikające np. ze zmiany przepisów będą na bieżąco regulowane stosownymi zarządzeniami Dyrektora GPN. 3.3. Wskazanie obszarów, miejsc i sposobów udostępniania Parku dla celów kulturowych W tabeli nr 9 wskazano obszary oraz miejsca i obiekty udostępniania dla celów kulturowych. Oprócz krótkiego opisu i położenia miejsca, znajduje się w niej także sposób udostępniania (najczęściej oznaczony kodem szlaku turystycznego, ścieżki edukacyjnej, szlaku spacerowego, szlaku rowerowego lub szlaku konnego – wg zał. nr 21). Tutaj umieszczono również inne propozycje udostępniania (np. adaptację obiektu na cele muzealne Strona 98 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko czy ekspozycyjne, umieszczenie tablic lub druk odpowiednich publikacji z załączoną mapą), jak również ewentualną konieczność prowadzenia w dane miejsce grupy specjalistycznej przez przeszkolonego przewodnika. W kolumnie „uwagi” zawarto dodatkowy opis poszczególnych obiektów – istotny z punktu widzenia wartości kulturowych. Miejsca i obiekty pogrupowane zostały wg następującego porządku: kapliczki, krzyże i mogiły, schrony i obozowiska partyzanckie, miejsca katastrofy samolotów, napisy, szałasy i inne obiekty (m.in. obserwatorium na Suhorze), dawne rezerwaty, parki, skałki i jaskinie, miejsca związane z legendami, polany i dawne obiekty na nich, wypas kulturowy. Tab. 9. Miejsca i sposoby udostępniania Parku dla celów kulturowych Lp. 1 2 3 4 Miejsce udostępniania Kapliczka Bulandowa na polanie Jaworzyna Kamienicka, przy zielonym szlaku turystycznym z Gorca na Polanę Gabrowską O.O.Turbacz Sposób udostępniania T9, E9, S6, K6, R6 Uwagi kamienna kapliczka ufundowana i wybudowana w r. 1904 przez Tomasza Chlipałę zw. Bulandą - właściciela części tej polany. Kapliczka w rzucie kwadratu, wzniesiona została z kamienia - piaskowca, otynkowana i obielona. Przykryta została stylowym dachem, zwieńczonym kopułą zakończoną kutym, metalowym krzyżem. Na froncie cokołu znajduje się data fundacji, a wyżej prostokątna wnęka, w której znajdowała się rzeźba św. Tomasza. Oryginalna rzeźba została skradziona pod koniec lat 50-tych XX w., zastąpiona została figurką św. Tomasza wyrzeźbioną w kawałku drewna bukowego. Wykonał ją nieznany turysta gorczański w 1970 r. Kapliczka ta została odnowiona przy udziale konserwatora zabytków z Nowego Sącza jesienią 1995 r. i wiosną 1996 r. przez pracowników GPN O.O. Turbacz wspólnie ze spadkobiercą fundatora kapliczki Stanisławem Zapałą z Lubomierza przywrócono pierwotne gontowe pokrycie dachu. Wykonawcą rekonstrukcji więźby dachowej oraz pokrycia jej gontem był Eugeniusz Kaim z Lubomierza. Kapliczka we wsch. części Hali T3; otoczyć opieką, metalowa kapliczka z obrazem MB Długiej konserwować w porozumieniu z Ludźmierskiej, patronki 1. psp AK O.O.Turbacz właścicielem fundacja żołnierzy. Żelazny krzyż T3; otoczyć opieką, krzyż stoi w miejscu śmierci Albiny wschodni kraniec Hali Długiej, konserwować w porozumieniu z Stołowskiej (z d. Białoń), która ostrzegła przy szlaku turystycznym właścicielem partyzanta Adolfa Bałona, ps. Ryś, zastępcę czerwonym z Turbacza na przełęcz kierownika wzorowej bacówki o Knurowską zbliżających się gestapowcach (w lipcu O.O.Turbacz 1943 r.). Grób partyzanta T9; otoczyć opieką, umieścić grób plutonowego Władysława Pisarskiego, przed polaną Bieniowe, po prawej tablice informacyjne przy szlaku ps. Piwonia - poległego partyzanta AK w Strona 99 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 5 6 7 8 9 10 Miejsce udostępniania stronie od szlaku zielonego z Gorca na Polanę Gabrowską O.O.Turbacz Fragmenty schronów partyzanckich w źródłach potoku Forendówki O.O.Turbacz, oddz. 160b Sposób udostępniania lub opracować publikację z przewodnikiem dla grup specjalistycznych; oznaczyć granice schronów, ustawić tablice informacyjne ze schematem obozu i jego historią lub przygotować odpowiednie publikacje Fragmenty schronów z przewodnikiem dla grup partyzanckich pod polaną Ustępne, specjalistycznych; oznaczyć zachodnie stoki Gorca granice schronów, ustawić O.O.Turbacz, oddz. 116a/119a tablice informacyjne ze schematem obozu i jego historią lub przygotować odpowiednie publikacje Fragmenty schronów z przewodnikiem dla grup partyzanckiego, wąwóz pot. specjalistycznych; oznaczyć Spalony granice schronów, ustawić O.O.Turbacz, oddz. 191a/192b tablice informacyjne ze schematem obozu i jego historią lub przygotować odpowiednie publikacje Fragmenty obozowiska partyzanckiego na Jagodowych Młakach na stokach Czerwonego Gronia O.O.Turbacz, oddz. 140c z przewodnikiem dla grup specjalistycznych; oznaczyć granice obozowiska, ustawić tablice informacyjne ze schematem obozu i jego historią lub przygotować odpowiednie publikacje Fragmenty obozowiska z przewodnikiem dla grup partyzanckiego na Wspólnych specjalistycznych; oznaczyć Młakach granice obozowiska, ustawić na południowych stokach Kudłonia tablice informacyjne ze O.O.Turbacz, oddz. 103a schematem obozu i jego historią lub przygotować odpowiednie publikacje Pomnik upamiętniający katastrofę E7 samolotu bombowego B-24 Liberator w rejonie przełęczy Pańska Przehybka, na grzbiecie pomiędzy potokami Jaszcze i Forendówki, nad polaną Przehybka O.O.Jaworzyna, oddz. 155b Uwagi bitwie stoczonej z Niemcami pod polaną Bieniowe w październiku 1944 r. obóz letni, założony w czerwcu 1946 r. dla Grupy Ochrony Sztabu Józefa Kurasia, ps. Ogień. Opuszczony 14 VII 1946 r. Ponownie użytkowany przez odział „Ognia” w październiku 1946, następnie przez oddział „Wiarusów” w październiku 1947 i w maju 1948 r. obóz zimowy, założony pod koniec października 1944 r. przez sowieckie zgrupowanie ppłk. Iwana Zołotara, ps. Iwan. Zniszczony przez niemiecki nalot bombowy, 2 XII 1944 r. obóz zimowy, założony w okresie sierpień/wrzesień 1944 r. przez oddział Ludowej Straży Bezpieczeństwa, dowodzony przez por. Józefa Kurasia, ps. Ogień. Opuszczony na przełomie stycznia/lutego 1945 r. Ponownie użytkowany przez oddziały Ognia, w kwietniu 1945 i na przełomie lipca/sierpnia 1946 r. obóz zimowy, założony w połowie listopada 1943 r. przez oddział AK „Wilk”, dowodzony w tym okresie przez por. Krystyna Więckowskiego, ps. Zawisza. Zniszczony przez niemiecką ekspedycję wojskową, 28 XII 1943 r. obóz zimowy, założony na przełomie października/listopada 1946 r. dla Grupy Ochrony Sztabu Józefa Kurasia, ps. Ogień. Zniszczony przez wojska KBW i UB, 18 II 1947 r. 18 XII 1944 r. rozbił się tutaj amerykański czterosilnikowy samolot bombowy B-24 Liberator, który w drodze z Włoch do celu bombardowania - Zakłady Chemiczne w Oświęcimiu - w wyniku ostrzelania uległ awarii silników. Po zrzuceniu nieuzbrojonych bomb za Pszczyną samolot skierował się na wschód. Nad Gorcami załoga wyskoczyła na spadochronach, a samolot runął na ziemię. 9 członków załogi uratowali partyzanci 1. psp AK, przy pomocy ludności Ochotnicy. Prawdopodobne miejsce śmierci i grób dowódcy załogi W.J.Beimbrinka, który skakał ostatni, zidentyfikowano dopiero w 1988 r. W 50. rocznicę tego wydarzenia odsłonięto pomnik w miejscu katastrofy Strona 100 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Miejsce udostępniania Sposób udostępniania 11 Miejsce katastrofy samolotu szturmowego Ił-2m3 pod polaną Wolnica O.O.Kiczora, oddz. 186b/c z przewodnikiem dla grup specjalistycznych; oznaczyć granice obozowiska, ustawić tablice informacyjne ze schematem obozu i jego historią lub przygotować odpowiednie publikacje 12 Miejsce katastrofy samolotu T3; otoczyć opieką, sportowego konserwować przy czerwonym szlaku z Rabki na Turbacz, przed polaną Kocurka O.O.Suhora 13 Napis na Czole Turbacza T4, T11 Czoło Turbacza, skalna wychodnia od strony Hali Turbacz O.O.Suhora 14 „Papieżówka” dol. Kamienicy, przy niebieskim szlaku z Rzek na przełęcz Borek, S6, R7, K8, T6 Uwagi samolotu. W uroczystości wzięli udział ocaleni członkowie załogi Liberatora. miejsce katastrofy z 26 I 1945 r., samolotu szturmowego Ił-2m3, należącego do 996 pułku lotnictwa szturmowego, 224 Dywizji Lotnictwa Szturmowego, 8 Korpusu Lotnictwa Szturmowego, 8 Armii Lotniczej, 4 Frontu Ukraińskiego. Samolot uszkodzony przez artylerię obrony przeciwlotniczej podczas walk w rejonie Łopusznej. Zginęła cała 2-osobowa załoga. 23 V 1973 r. rozbił się tutaj samolot sportowy. W katastrofie zginęła A. Skalińska z Gdańska. Miejsce upamiętnione zostało fragmentem rozbitego samolotu i symbolicznym śmigłem (wyk. pracownicy schroniska PTTK na Turbaczu). napis ten po raz pierwszy opisał Wł. Orkan w powieści W Roztokach. Odczytał go jako Koldras Lacki. Następnie K. Sosnowski w turystycznym opisie Gorców z 1912 r. przedstawia napis identycznie jak Orkan oraz przypuszcza, że napis ten wyryli konfederaci barscy, obozujący na Hali Turbacz i pogrzebali tu zmarłego z ran towarzysza. W 1937 r. inskrypcja została dokładnie zbadana przez W. Milewskiego dorzucił on wiadomość, że lud wiąże napis również z tradycją zbójników janosikowych. Natomiast J. Nyka łączy napis z tradycją zbójników gorczańskich, przy czym obaj przytaczają wieści, że pochowanym konfederatem był oficer. Wg Flizaka słowo Koldras oznacza nazwisko, dowodem czego są dokumenty z dawnych akt z Poręby Wielkiej, w których w latach 1831-1852 wymieniony był niejaki Franciszek Kołdras, prawdopodobnie był on przybyszem z innych okolic (lacki) i pełnił urząd dworski jako pracownik kancelarii. Nowalnicki w 1969 odczytał napis następująco: KOLDRASLACKI 1833 - napis jest bardzo wyraźny, wyryty głęboko. Wys. liter 6-8,5 cm. Nad inskrypcją i pod nią dużo starych śladów i fragmentów znaków i liter. Między nimi krzyże - przy jednym literki S.P. (napis nagrobkowy ?). Kamień ten służył wielu ludziom do utrwalania na nim znaków, monogramów czy dat, bowiem Hala Turbacz od dawna była miejscem docelowych wycieczek i pobytu pasterzy. W październiku 2001 r. umocowano na skale tablice poświęconą zmarłym ratownikom z Grupy Podhalańskiej GOPR. w lipcu 1976 r. przez ok. 2 tygodnie mieszkał w tym szałasie i ułożył osobiście przed wejściem bruk z kamieni, Strona 101 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Miejsce udostępniania przy składzie drewna, w miejscu gdzie do Kamienicy wpływa pot. Ustępne O.O.Turbacz, oddz. 116c 15 Chatka GPN na Hali Długiej wschodni kraniec Polany Wzorowej, w odległości ok. 100 m od czerwonego szlaku z Turbacza na Kiczorę O.O.Turbacz Gajówka Mikołaja w dolinie potoku Łopuszna, 20 min. od niebieskiego szlaku z Łopusznej na Turbacz, O.O.Kiczora, oddz. 192g 16 17 18 19 Sposób udostępniania Terenowa Baza Edukacyjna, punkt informacyjno-edukacyjny GPN Uwagi przyniesionymi z koryta Kamienicy, kard. Karol Wojtyła, późn. papież Jan Paweł II; eskpozycja wystawiennicza nt. związków Jana Pawła II z Gorcami, stół, ława i piec typu koza, brak pryczy, prądu i kanalizacji; w lipcu 2005 r. upamiętniony również pomnikowym kamieniem z okolicznościową tablicą wcześniej należała do Instytutu Zootechniki i znana była w środowisku studenckim jako „Metysówka” (od pseudonimu jednego z nieformalnych gospodarzy) udostępniać na dotychczasowych zasadach obiekt edukacyjno-wystawienniczy, budynek piętrowy, drewniany, 5-izbowy, piec kuchenny, w pomieszczeniach sypialnych piece kaflowe, pełne wyposażenie gospodarcze, prycze, brak prądu i kanalizacji Obserwatorium Astronomiczne UP udostępnianie na odrębnych lokalizacja ta została wybrana ze względu na Kraków na Suhorze zasadach; nie dopuścić do małe zanieczyszczenia atmosfery i brak w wierzchołek Suhory na polanie rozbudowy pobliżu większych miejscowości Suhora wys. 1000 m n.p.m., rozświetlających niebo. Uruchomiono 5 XI O.O.Suhora 1987 r. Teleskop optyczny ma średnicę zwierciadła 600 mm, a ogniskową 750 mm, z teleskopem współdziała fotometr fotoelektryczny sprzężony z komputerem. Do zadań obserwatorium należą obserwacje fotoelektryczne gwiazd zmiennych. W 1991 r. obserwatorium to zostało włączone do ogólnoświatowej sieci obserwatoriów astronomicznych, tworzących tzw. teleskop globalny, pozwala on śledzić obiekty na nocnym niebie przez 24 godz. na dobę. Droga Królewska T3; ustawić tablice informacyjne dawny trakt ze Szczyrzyca do Nowego Poręba Wielka (część Poręba przy schronisku PTTK na Targu, przebiegający przez Mszanę, Porębę Górna) - Stare Wierchy Starych Wierchach Wielką, Stare Wierchy, Obidową i O.O.Suhora Klikuszową. Trakt ten był znany już w XIII w. (wzmianka w 1255 r.), a w XVI w. był publiczną drogą kołową, od której pobierano opłaty mostowe. Teren dawnego rezerwatu T4 w 1927 r. utworzony został prywatny „Turbacz im. Władysława rezerwat leśny pod Turbaczem dzięki Orkana”, ofiarności hr. L. Wodzickiego. Inicjatorami północne stoki Turbacza, przy jego utworzenia byli Adam Starzeński niebieskim szlaku z Koninek na (zarządca dóbr porębskich, zięć hrabiego) i Turbacz Tadeusz Świerz- Zaleski (nadleśniczy w O.O.Suhora tych dobrach) oraz prof. Wł. Szafer, ówczesny delegat Ministra WRiOP ds. ochrony przyrody. Rezerwat ten obejmował wąski pas lasu po obu stronach drogi grzbietowej prowadzącej z Poręby Wielkiej na Turbacz, na odcinku między polaną Średnie a polaną Szałasiska oraz górną część doliny potoku Turbacz. W skład rezerwatu wchodziły głównie dolnoreglowe Strona 102 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Miejsce udostępniania 20 Teren dawnego rezerwatu „Dolina Łopusznej” górna część obszaru źródliskowego potoku Łopuszna O.O.Kiczora Park dworski w Porębie Wielkiej centrum Poręby Wielkiej O.O.Dwór 21 Sposób udostępniania dla celów naukowych i grup specjalistycznych T7, E4; dawną oficynę zaadaptować na muzeum GPN, zagospodarować piwnice po ostatnim dworze, zaadaptować wozownię do celów ekspozycyjnych, Uwagi drzewostany bukowe. Po wojnie wraz z upaństwowieniem lasu rezerwat formalnie przestał istnieć, jednakże władze leśne nie prowadziły w nim żadnych zabiegów gospodarczych. 1 VII 1964 r. został prawnie zatwierdzony nowy rezerwat obejmujący powierzchnię 319,22 ha, w tym prawie cały obszar dawniej chroniony, z wyjątkiem najniżej położonego odcinka obok polany Szałasiska. Granice nowego rezerwatu obejmowały także źródliskową część doliny potoku Turbacz, górną część doliny Olszowego Potoku oraz polanę Średnie, która jest własnością prywatną. Dzisiaj stanowi on główny trzon Parku został utworzony w 1970 r. na pow. 113 ha dla ochrony dobrze zachowanych fragmentów buczyny karpackiej i górnoreglowego boru świerkowego. prawdopodobnie istnienie parku dworskiego związane jest z działalnością rodziny Wodzickich, która przejęła dobra klucza porębskiego w II poł. XVIII w. Przy zakładaniu parku wykorzystano w dużym stopniu rosnący wtedy drzewostan, o czym świadczą istniejące do dziś bardzo stare drzewa (300-400 lat), niewielka liczba gatunków obcego pochodzenia, a przede wszystkim zgodne z naturalną mozaiką siedlisk rozmieszczenie rodzimych gatunków drzew. W części południowej dominują gatunki łęgowe: wiąz górski, jesion, natomiast w wyżej położonej części północnej przeważają lipy: drobnolistna i szerokolistna. W początkowej fazie park miał charakter przydworskiego zadrzewienia z niewielkim ogrodem, które pod koniec XVIII w. zostało wkomponowane w utworzony wtedy park krajobrazowy. W parku znajdują się zabudowania podworskie i ich fundamenty. Zostały one spalone w 1945 r. po ucieczce Niemców, a przed nadejściem frontu. Z czasów II wojny światowej znajdują się w parku okopy, umiejscowione nad stawami w jego pd.zach. części (małe fragmenty zaś przy szlaku na Chabówkę). Jedynym ocalałym budynkiem jest drewniana wozownia z sygnaturką. Pozostałe - to adaptacja resztek po kamienno-drewnianych obiektach, typowych dla XVIII-wiecznej zabudowy dworskiej i folwarcznej. Piwnice po ostatnim dworze pochodzą prawdopodobnie z XVII w., piwnice oficyny z 1735 r. są dawną manufakturą. Na uwagę zasługują również resztki zabytkowych drzew: m.in. Strona 103 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Miejsce udostępniania Sposób udostępniania 22 Wiąz Łokietka park dworski w Porębie Wielkiej O.O.Dwór T7, E4 23 Kudłoński Baca w lesie, w paśmie Kudłonia, powyżej polany Pyrzówka, przy czarnym szlaku z Lubomierza na Kudłoń, na wys. 1120 m n.p.m. O.O.Kudłoń Turniska w lesistej, przygrzbietowej partii zachodnich stoków południowego ramienia Kiczory, mniej więcej w linii zbiegu polan Jankówki i Nowa. O.O.Kiczora, oddz. 177c T1 24 25 Zbójecka Jama na pn. zach. od wierzchołka Jaworzyny Kamienickiej, na wys. ok. 1220 m n.p.m. O.O.Turbacz, oddz. 137d 26 Szczelina w Kudłoniu w pobliżu polany Kopa, przy czarnym szlaku z Koniny na Kudłoń, w skalnej turni wys. ok. 16 m, położonej na wys. 1050 m n.p.m., O.O.Kudłoń, oddz. 21b Zbójnicki Plac 27 Uwagi „Wiązu Łokietka”. resztki zabytkowego wiązu, tradycyjnie nazywanego "Wiązem Łokietka", nazwa związana prawdopodobnie z podaniami miejscowymi, brak natomiast dokładnych informacji; szacunkowy wiek ok. 400 lat. inaczej zwana Kudłoński Kamień, to piaskowcowa maczuga o wys. ok. 16 m; wg legendy pod tą skałą zbójnik Siarka ukrył złote dukaty, inna legenda mówi o skamieniałym bacy. jest to prawdopodobnie krawędź oderwania wielkiego osuwiska źródliskowego leju Łopuszańskiego Potoku. Wśród skał szczeliny, mostki skalne, groty. Właściwe Turniska to długa na kilkadziesiąt metrów, pionowa, miejscami przewieszona ok. 10 m szer. zerwa skalna, u jej stóp stromizny pokryte złomami. Miejsce odwiedzane przez turystów już w XIX w. Bywał tu Goszczyński. Wg Alexandrowicz ciągną się one wzdłuż stoku i zajmują powierzchnię 34 ha, rozwarte szczeliny i płaskodenne rowy mają głębokość 1-6 m, a ich przebieg jest zgodny z kierunkiem spękań tektonicznych. Wg legendy - miejsce zakopania przez zbójców skarbów - w szczelinie właściwych Turnisk. T9; udostępniona; umieścić jaskinia stanowiła schronienie gorczańskich tablicę z opisem i planem jaskini zbójników, otwór pionowy, długość lub opracować publikację, szlak korytarzy 25 m. Jaskinię tworzy jedna dojściowy szczelina o przebiegu NE-SW, o szer. 0,51,5 m. Otwór prowadzi do pionowej 3,5 m studni, z której dna biegnie główny korytarz jaskini w dwóch kierunkach. Ku SW dno jest poziome, a szer. chodnika dosięga miejscami 1,5 m. Ku NE dno opada w dół pod kątem 30o, korytarz jest tu węższy, lecz po początkowym obniżeniu stropu bardzo wysoki. Oba chodniki kończą się zwaliskiem głazów. Wg legendy mieszkały tu duchy ziemne, tzw. pankowie (niewielkiej postaci, z naroślami na twarzach), których pojawienie się wróżyło nieszczęście, Zbójecka Jama miała stanowić schronienie dla zbójnickich kompanii. Wg innych podań koza bacy Bulandy, która zabłąkała się do jaskini wyszła z niej aż na Mogielicy. T1; udostępniać z wg miejscowej legendy „w jaskini mieszka przewodnikiem dla grup król wężów w złotej koronie na głowie”. specjalistycznych z przewodnikiem dla grup specjalistycznych; wytyczyć ewentualnie wariant ścieżki dojściowej, umożliwiającej nieszkodliwe zwiedzanie obiektu, tablica informacyjna lub opracować publikację T9 legenda głosi, że zagłębienie Zbójeckiego Strona 104 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 28 29 Miejsce udostępniania na linii grzbietowej we wschodniej części polany Średniak w masywie Przysłopu, przy zielonym szlaku z Gorca na Polanę Gabrowską, na wys. ok. 1170 m n.p.m. O.O.Turbacz Polana Średnie pod Czołem Turbacza przy niebieskim szlaku z Koninek na Turbacz O.O.Suhora Polana Jaworzyna Kamienicka wys. 1200-1275 m n.p.m. na stoku Jaworzyny, przy zielonym szlaku turystycznym z Gorca na Polanę Gabrowską O.O.Turbacz 30 Polana Turbaczyk polana pod szczytem o tej samej nazwie, wys. 1000-1070 m n.p.m., przy zielonym szlaku z Niedźwiedzia na Turbacz O.O.Kudłoń, O.O.Suhora 31 Polana Trusiówka dolina Kamienicy, granica Gorczańskiego Parku Narodowego O.O.Turbacz 32 Polanka Limierze nieistniejąca polana u stóp Sposób udostępniania Uwagi Placu wytańczyli gorczańscy zbójnicy, którzy oprócz tańców odprawiali tutaj zbójeckie czynności. wg legendy na polanie w jesienną noc św. Mikołaj - opiekun i władca wilków, przy płonącej watrze wyznacza co roku swoim czworonożnym podopiecznym zdobycz z leśnej zwierzyny i ludzkich sadyb. T9, E9, S6, R6, K6 przed I wojną św. na polanie tej bacował głośny czarownik Tomasz Chlipała zw. Bulandą. W l. 1922-23 na polanie pasło się jeszcze 60 wołów i 620 owiec. Górale zwą tą polanę Jaworzyną Bulandową. Wg legendy zginął tu z ręki harnasia zbójnik, którego uroda i sprawność obudziły zawiść. Zabójca odrąbał głowę siekierą i wrzucił ją w potok. Głowa ta podobno ciągle pojawia się na miejscu zbrodni. Miejsce gospodarowania legendarnego bacy Bulandy, który żył za pan brat z rozmaitymi płanetnikami, boginkami, i dzięki pomocy złych sił znalazł ogromny skarb zbójnicki. Pod koniec życia zakopał podobno swoją czarodziejską księgę koło wybudowanej przez siebie kapliczki. Miejsce to powierzył zaufanemu juhasowi Kalicie, który po śmierci bacy zdradził tajemnicę góralowi spod Babiej Góry. Kiedy obaj zaczęli kopać w tym miejscu, pojawił się tam kłąb węży. T11 na tej polanie miał gospodarzyć baca Anioł z Obidowej, który - wg legendy - swoimi czarami przywrócił do życia owce zaczarowane przez bacę z Łopusznej. Zrobił to przez zaczarowane obcięcie głowy jednej z owiec, wówczas winowajcy odpadła głowa. T6; ustawić tablice informacyjne na polanie w 1840 r. założona została przez w bramie wejściowej do Parku Maksymiliana Marszałkowicza (był on zarządcą dóbr swego teścia Józefa Kirchnera, właściciela ziemskiego w Kamienicy) huta szkła. W piecach tej huty palono drzewem bukowym, potaż wyrabiano we wsi Konina, w miejscu, które zwie się Potasznią, a piasek sprowadzano z Tenczynka pod Krakowem, gdzie następnie odsyłano całą produkcję huty. Huta produkowała butelki, rogi szklane, trombity, maglowniki do nawijania bielizny, odlewano w niej dzwony i dzwonki szklane. Po śmierci Marszałkowicza w 1878 r. dobra jego przeszły w obce ręce i huta przestała działać. T11 na tej polanie wypalano węgiel drzewny w związku z istniejącymi w Gorcach hutami T4 Strona 105 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Miejsce udostępniania Kopieńca, w siodle 1017 m przy zielonym szlaku z Niedźwiedzia na Turbacz, O.O.Suhora, oddz. 55a 33 Hucisko Poręba Górna, nad potokiem Poręba O.O.Suhora 34 Polana Hucisko E1, S1, S2, T4 w widłach potoków Olszowy i Turbacz, przy niebieskim szlaku z Koninek na Turbacz, wys. 660-700 m n.p.m. O.O.Suhora 35 Polana Łąki T11; umieścić tablicę w grupie Turbaczyka, na wys. informacyjną w miejscu koleby 1000-1023 m n.p.m., przy zielonym szlaku z Niedźwiedzia na Turbacz O.O.Suhora Polana Stawieniec T8 wys. 1030-1100 m n.p.m. przy zielonym szlaku z doliny Kamienicy na Kudłoń O.O.Turbacz 36 Sposób udostępniania T4; umieścić informację w bramie wejściowej do GPN 37 Polana Ustępne z przewodnikiem dla grup na zach. stoku Gorca, na wys. 900- specjalistycznych 994 m n.p.m. O.O.Turbacz 38 Polana Bieniowe odejście ze szlaku T9, z pod grzbietem Przysłopu od strony przewodnikiem dla grup wschodniej, przy zielonym szlaku specjalistycznych turystycznym z Gorca na polanę Gabrowską O.O.Turbacz Uwagi szkła i żelaza oraz kuźniami. Nazwa Limierz oznacza kopczyk do wypalania węgla drzewnego. Legenda o bacy uwarzonym w żentycy - na hali Limierze gospodarzył baca, którego ciągle odwiedzali zbójnicy zabierając ser, masło i żentycę. Pewnego razu zbójnicy ukryli się w lesie na brzegu polany, a po prowiant posłali nieletniego chłopca. Baca zabił młodego zbójnika, a ciało ukrył pod gałęziami za szałasem. Zobaczywszy to, zbójnicy zemścili się w ten sposób, że wrzucili związanego bacę do kotła z wrzącą żentycą. Kiedy po dokonaniu zemsty wracali z polany spotkali juhasów, idących z owcami do szałasu, kazali im się śpieszyć na kolację, bo "baran" uwarzony w żentycy już gotów. wybudowano tu przez właściciela dóbr wielkoporębskich - Lubomirskiego w połowie XVII w. hutę szkła, produkującą szkło okienne i naczynie stołowe. Hutę zniszczył pożar w 1698 r. miejsce drugiej lokalizacji huty szkła w dobrach wielkoporębskich. Wybudowana tu po pożarze budynków huty szkła w Porębie Górnej w 1698 r. Huta produkowała szkło okienne i naczynia stołowe do roku 17301740, kiedy to uległa likwidacji w związku z budową huty szkła w Lubomierzu nad potokiem Mszanka, gdzie huta istniała przez następne 100 lat i była wiele razy modernizowana i rozbudowywana. polana ta była ulubionym miejscem rozmyślań Władysława Orkana, który przed 1912 r. pobudował tu kolebę. Po jego śmierci kolebę sprzedano i rozebrano w 1931 r. w latach międzywojennych znajdował się tu ośrodek wzorowego gospodarstwa halnego (wypas bydła). W l. 1935-37 zbudowano na polanie pokazową oborę z mieszkaniem na piętrze. Jesienią 1943 r. na polanie poniósł śmierć w czasie ćwiczeń z bronią por. W. Szczypka, ps. Lech. W październiku 1944 r. wtargnęli tu Niemcy i spalili budynki. przed wojną znajdował się tu ośrodek wzorowego gospodarstwa halnego (wypas krów, nowe budynki), w czasie okupacji kwaterowali partyzanci różnych proweniencji. na polanie tej przed wojną znajdował się ośrodek wzorowej gospodarki halnej (wypas krów), wyposażony w okazałe budynki - w latach 1935 - 37. W czasie wojny X 1944 r. oddziały 1. psp AK i partyzantki sowieckiej stoczyły tu krwawą bitwę z Niemcami, Strona 106 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 39 40 41 42 43 44 45 Miejsce udostępniania Sposób udostępniania Uwagi wyrywając się z okrążenia. Wówczas Niemcy spalili oborę. Polana Potasznia S3, S4, R1, K1; umieścić tablicę w XVIII w. stała tu dworska potażarnia, górna część doliny Konina, pod informacyjną w bramie stanowiąca zakład przerabiający popiół wsch. stokiem Turbaczyka, granica wejściowej do GPN drzewny na potaż - węglan potasu, używany Gorczańskiego Parku Narodowego do wyrobu mydeł i szkła. Roczna produkcja O.O.Kudłoń wynosiła 1500-2500 kg, z czego część zużywały miejscowe huty szkła. Hala Długa, Polana Wzorowa, T3, wypas kulturowy północna część polany, dawniej własność Gabrowska Duża i Mała, bacówka dóbr kamienickich (ok. 20 ha) jest tzw. na Polanie Wzorowej Polaną Wzorową, zagospodarowało ją w r. 1170 - 1250 m n.p.m. polana 1929 Małopolskie Towarzystwo Rolne grzbietowa na wschód od wzniesiono budynki. W r. 1937 Turbacza, przy czerwonym szlaku wydzierżawiła ją od spółki „Saturn” z Turbacza w kierunku Kiczory. Krakowska Izba Rolnicza, która w latach O.O.Turbacz 1938-39 wystawiła budynki gospodarcze i mieszkalne, i prowadziła prace doświadczalne nad pasterstwem i łąkarstwem górskim oraz wypas jałówek. Od wiosny 1943 r. w bacówkach stacjonował oddział partyzancki Konfederacji Tatrzańskiej, rozbity tu 17 VII 1943 r. Budynki zostały spalone 10 XI 1943 r. Po wojnie halę przejął Związek SCh, a od 1950 r. Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego, który ją przydzielił Zootechnicznemu Zakładowi Doświadczalnemu w Rabie Wyżniej Bielance. Nowe bacówki wzniesiono w latach 1946 i 49, a obecną ok. 1955 r. Mieściła ona z przerwami od 1957-74 r. stację noclegową PTTK. Zielenica, Jankówki, Cioski wypas kulturowy Tobołów, Starmaszka, Suhora, wypas kulturowy Galaska Hucisko, Łąki, Turbaczyk wypas kulturowy Przysłopy, Bieniowe, Jaworzyna wypas kulturowy Kamienicka Gorc Porębski, Podskały, wypas kulturowy Stawieniec Źródło: opracowanie własne na podstawie Cieszkowski 2004, Kurzeja 2007, Kurzeja, Maciaszek 2008, Kurzeja 2012, Nyka 1959, Strauchmann 1998. Strona 107 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4. Udostępnianie Parku dla celów turystycznych i rekreacyjnych Strona 108 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4.1. Charakterystyka dotychczasowego udostępniania Parku dla turystyki i rekreacji oraz dla form obsługi ruchu turystycznego Gorce – izolowaną ruchliwymi ciągami komunikacyjnymi fliszową grupę górską, w której znajduje się Gorczański Park Narodowy – odkryła dla zorganizowanej turystyki górskiej publikacja Kazimierza Sosnowskiego pomieszczona na łamach „Pamiętnika Towarzystwa Tatrzańskiego” w roku 1912 (Sosnowski 1912). Sosnowski był kolegą z ławy szkolnej Władysława Orkana, pierwszego literackiego piewcy trudnej doli gorczańskich górali i piękna gorczańskiej przyrody (Orkan 1950, 1952, 1957). Przed nimi wzmiankował je Wincenty Pol (1851), Seweryn Goszczyński (1853) czy Bronisław Gustawicz (1881). Charakterystykę zmian ich krajobrazu w owym czasie (a dokładnie na przestrzeni dwóch stuleci 1670-1870) dał Mieczysław Adamczyk. Wraz z rozwojem rabczańskiego uzdrowiska pierwsi kuracjusze pojawili się również na nielicznych wycieczkach indywidualnych w Gorcach, a nieco wcześniej (choć poza obszarem dzisiejszego parku) na Marszałek i Lubań podążali letnicy bawiący w Szczawnicy i w Pieninach (Adamczyk 1996). Międzywojenna działalność Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, a zwłaszcza oddziałów z Nowego Sącza (powstał w 1907 r.), Nowego Targu (w 1920 r.), Rabki (w 1927 r.) czy Tarnowa (także w 1927 r.), wprowadziła na ten obszar pierwsze formy zorganizowanej turystyki (wycieczki zbiorowe) oraz służącą im infrastrukturę turystyczną (PopkoTomasiewicz 2006). Były to m.in.: pierwsze schronisko na polanie Wisielakówka (powstało w 1925 r.), wyznakowany przez Sosnowskiego szlak turystyczny z Rabki na Turbacz (w 1926 r.), opracowany przez ks. Walentego Gadowskiego szlak z Przysłopu na Turbacz (także w 1926 r.), trasa z Turbacza na Przełęcz Knurowską (w 1933 r.), schronisko na skraju Hali Długiej pod Turbaczem (w 1939 r.). W okresie powojennym infrastruktura była dalej rozwijana przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (Moskała 1987), które wybudowało nowe schronisko pod Turbaczem (w 1958 r.). W 1959 r. Gorce doczekały się pierwszego odrębnego przewodnika drukowanego, autorstwa Józefa Nyki (II wyd. 1965, III wyd. 1974). W znaczący sposób zaznaczyła swoją obecność zorganizowana turystyka studencka: coroczne rajdy, imprezy jubileuszowe młodzieżowych środowisk turystycznych, Strona 109 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko akcje „Lato” w l. 1957-1980 oraz związana z nimi infrastruktura w postaci stałych baz w Nowym Targu, Rabce, Ochotnicy Górnej, Krościenku i wreszcie funkcjonującymi do dzisiaj bazami namiotowymi pod Gorcem i na Lubaniu (Krukierek 1980, Ptaszycka-Jackowska 1989). Utworzenie 1 I 1981 r. parku narodowego oraz przemiany ustrojowe i ekonomiczne po 1989 r. otworzyły nowe możliwości dla ruchu turystycznego. Obserwujemy je szczególnie w zakresie udostępniania dla turystyki przyrodniczej oraz kulturowej (Strauchmann 2012). Nastąpiła wyraźna zmiana charakteru turystyki: spadła popularność górskiej turystyki wędrownej (tzw. plecakowej) oraz masowych imprez turystycznych na rzecz turystyki indywidualnej i jednodniowej, dla których sukcesywnie realizuje się modernizację odpowiedniej infrastruktury (Popko-Tomasiewicz 2012). 4.1.1. Formy ruchu turystycznego oraz ich obsługa Podstawowym kryterium podziału turystyki jest główny motyw podróży osoby wyjeżdżającej. W GPN realizuje się przede wszystkim dwa rodzaje turystyki: kwalifikowaną i poznawczą. Poza głównym motywem wyjazdu stosuje się również podziały wg innych kryteriów. Najistotniejsze zastosowanie mają podziały wg liczby uczestników (indywidualna i zbiorowa), środka transportu (piesza, rowerowa, konna) i używanego sprzętu turystycznego (narciarska). Zgodnie z regulaminem dla odwiedzających (patrz zał. nr 11) na terenie Parku dopuszczono turystykę pieszą, rowerową, konną i narciarską. Uściślając powyższe rozróżnienie – w oparciu o kryterium dotyczące istniejącej infrastruktury – należy wyróżnić następujące formy turystyki i rekreacji: - turystyka piesza górska, - rekreacja spacerowa, - turystyka kulturowo-przyrodnicza (podział wg Mikos 2008), - turystyka konna, - turystyka rowerowa, - rekreacja konna (przemieszczanie się sprzężajem konnym), - turystyka narciarska (na nartach śladowych, turowych czy rakietach śnieżnych), Strona 110 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko - rekreacyjne narciarstwo zjazdowe (w oparciu o trasy narciarskie ośrodka narciarskiego „Ostoja Górska” na polanach Tobołów i Starmaszka). Dla obsługi wyżej wymienionych form ruchu turystycznego realizowano współpracę z przewodnikami beskidzkimi oraz przodownikami turystyki górskiej poprzez szkolenia promujące turystykę przyrodniczą (patrz zał. nr 18), z samorządami gmin oraz lokalną społecznością w zakresie obsługi ruchu turystycznego w otulinie Parku (m.in. z właścicielami pensjonatów i gospodarstw agroturystycznych). Zgodnie z obowiązującym regulaminem dla odwiedzających grupy zorganizowane mogą wchodzić na teren Parku jedynie z przewodnikiem górskim beskidzkim lub przodownikiem turystyki górskiej (patrz zał. nr 11). Ponadto Park wprowadził w 1992 r. możliwość zdobycia uprawnień „przewodnika po Gorczańskim Parku Narodowym” (tak w regulaminie w sprawie uprawnień przewodnika po GPN z 26 czerwca 1992 r.). Uprawnienia takie mógł uzyskać pracownik Parku z co najmniej rocznym stażem oraz przewodnik beskidzki. Pracownik Parku musiał wykazać się znajomością terenu, literatury dotyczącej Gorców i odpowiednich przepisów prawnych, a przewodnik beskidzki odbyć jednorazowe, odpłatne szkolenie prowadzone przez Park z zakresu tematyki jego dotyczącej. Zdobycie tych uprawnień nie było i nie jest konieczne do prowadzenia wycieczek po terenie GPN, stanowi jednak formę doskonalenia i specjalizacji kadry przewodników beskidzkich. Park współpracuje w tym zakresie z kołami przewodników górskich beskidzkich przy oddziałach PTTK w Rabce, Limanowej, Rybniku, Krakowie. Obecne uregulowania dotyczące współpracy z przewodnikami górskimi znajdują się w zał. nr 18. Do obsługi turystów przeznaczono dwa miejsca biwakowe na polanach Oberówka i Trusiówka. Obsługa wycieczek edukacyjnych (przede wszystkim ze znajdujących się w sąsiedztwie szkół) i poznawczych (np. „Szlakiem bohaterów Władysława Orkana”) leżała w gestii Parku i została opisana w części operatu dotyczącym edukacji. W 1997 r. Park zawarł porozumienie z ówczesną Grupą Rabczańską GOPR, określające zasady współpracy, w tym ewentualne możliwości korzystania GOPR z obiektów, a także dróg wewnętrznych Parku, zarówno w okresie letnim, jak i zimowym. Obecnie ratownictwem górskim zajmuje się Grupa Podhalańska GOPR z siedzibą w Rabce. W Strona 111 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko granicach Parku obecnie nie istnieje żaden stały obiekt GOPR (punkt przy kolei linowej na Tobołów został zlikwidowany, ale pełnione są w sezonie zimowym dyżury). Z najbliższych GPN punktów ratunkowych GOPR stałe dyżury prowadzone są w schronisku PTTK na Turbaczu, a w weekendy i święta w Ochotnicy i Niedźwiedziu. Dla celów ratownictwa udostępniano Park bez żadnych ograniczeń formalnych zgodnie z Ustawą z 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich (Dz. U. nr 208 poz. 1241). Ta sama ustawa reguluje również kwestie związane z narciarstwem zjazdowym na terenie GPN. W tabeli nr 10 przedstawiono formy ruchu turystycznego realizowane w Parku i ich krótki opis, zawierający m.in. informacje dotyczące infrastruktury (typu sieć szlaków turystycznych, szlaków spacerowych, ścieżek edukacyjnych, tras konnych itp.) oraz jej długość w kilometrach. Łączna długość wszystkich szlaków, ścieżek i tras – biorąc pod uwagę fakt, że część z nich prowadzi po tej samej trasie – wynosi 429,8 km. Formom ruchu turystycznego przyporządkowano – opatrzone krótkim opisem – formy obsługi tegoż ruchu. Tab. 10. Wykaz form ruchu turystycznego oraz form obsługi ruchu turystycznego Lp. Forma ruchu turystycznego Nazwa Opis Długość [km] Forma obsługi ruchu turystycznego (opis) 1 turystyka piesza górska w oparciu o tradycyjną sieć szlaków turystycznych 2 rekreacja spacerowa w oparciu o specjalnie wyznakowane szlaki spacerowe na drogach stokowych 50,8 3 turystyka piesza specjalistyczna (kulturowoprzyrodnicza) w oparciu o ścieżki edukacyjne 49,6 1) 2) 4 turystyka konna w oparciu o trasy konne 68,5 3) 4) 5 turystyka rowerowa w oparciu o szlaki rowerowe na drogach stokowych i niektórych szlakach turystycznych 59,8 5) 6 rekreacja konna (przemieszczanie się sprzężajem konnym) w oparciu o dopuszczone do takiego ruchu trasy przeznaczone dla konnych zaprzęgów 50,8 7 turystyka narciarska na nartach śladowych, turowych czy rakietach śnieżnych w oparciu o dopuszczone do takiego ruchu w 74 74 znakowanie szlaków i tras; dbanie o dobry stan techniczny szlaków i tras; informacja, poradnictwo; organizacja imprez turystycznych; dbanie o bezpieczeństwo. Strona 112 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Forma ruchu turystycznego Nazwa Opis Długość [km] Forma obsługi ruchu turystycznego (opis) porze zimowej szlaki turystyczne Źródło: opracowanie własne. 4.1.2. Dotychczasowe zasady udostępniania Zasady udostępniania Parku ulegały zmianom w ciągu 35 lat istnienia GPN. Wszystkie dotychczasowe zawarte były w regulaminach i zarządzeniach Dyrektora Parku, pozytywnie opiniowanych przez Radę Naukową Parku. Regulamin dla zwiedzających Park z 6 czerwca 1994 r. określał zasady, według których na terenie Parku odbywał się ruch turystyczny oraz dopuszczone formy tego ruchu. Regulamin ten dopuszczał na terenie Parku turystykę pieszą, narciarską, rowerową i konną na warunkach określonych następującymi zarządzeniami Dyrektora GPN: 1) zarządzeniem nr 20/92 – w sprawie udostępniania dróg na terenie GPN dla przewozu turystycznego; 2) zarządzeniem nr 18/94 – w sprawie udostępniania dróg dla ruchu turystycznego. Regulamin z 20 czerwca 1998 r. określał zasady korzystania z wyznaczonych miejsc biwakowych i parkingów na terenie GPN, natomiast zarządzenie nr 17/98 – określało wysokość opłat za korzystanie z miejsc biwakowych i parkingów. Następny regulamin – zatwierdzony 20 kwietnia 2001 r. – również określał zasady regulujące ruch turystyczny w GPN, natomiast warunki dopuszczające poszczególne formy ruchu turystycznego nadal regulowane były zarządzeniami nr 20/92 i 18/94. Kolejny regulamin został wprowadzony 1 kwietnia 2005 r. zarządzeniem nr 2/2005 z 14 marca 2005 r. i uwzględniał zapisy nowej Ustawy o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. W owym regulaminie po raz pierwszy wprowadzono rozróżnienie na turystykę narciarską krajoznawczą i zjazdową. Dookreślono również dopuszczoną formę turystyki rowerowej i konnej jako indywidualną, wprowadzając limit do 5. rowerów lub koni, jak również pierwszeństwo na odcinkach tras pieszych, które jednocześnie były szlakami rowerowymi i konnymi. Pojawiły się zapisy nt. bezpieczeństwa uczestników imprez zorganizowanych na terenie GPN, w których odpowiedzialność za przestrzeganie stosownych przepisów spadała na bezpośrednich organizatorów. Zarządzenie nr 7/2005 z 16 lipca 2005 r. Strona 113 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wprowadziło z dniem 22 lipca 2005 r. opłaty, pobierane w okresie od 1 maja do 31 października, za wstęp na niektóre ścieżki edukacyjne, dwa szlaki spacerowe oraz odcinek szlaku niebieskiego (T4) z Huciska na Czoło Turbacza. Wymieniono trzy punkty pobierania opłat: w „Ostoi Górskiej” w Koninkach i schronisku PTTK na Starych Wierchach (codziennie w godz. 8:30-18:30) oraz w siedzibie dyrekcji GPN w Porębie Wielkiej (od poniedziałku do piątku w godz. 7:15-15:15). W swej zasadniczej części regulamin dla odwiedzających GPN nie ulegał już istotnym zmianom. Drobne poprawki wprowadzono zarządzeniem nr 14/2009 z 4 września 2009 r. w sprawie udostępniania turystycznego terenu GPN, jak również zarządzeniem nr 3/2010 z 1 marca 2010 r. w sprawie wprowadzenia regulaminu dla odwiedzających GPN. Ostatni regulamin został zatwierdzony w ramach zarządzenia nr 6/2012 z 29 marca 2012 r. w sprawie udostępniania obszaru GPN w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych (patrz zał. nr 9), natomiast wszedł w życie 14 kwietnia 2012 r. Ostatnia zmiana była związana przede wszystkim z wejściem w życie Ustawy z 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich (Dz. U. nr 208 z późn, zm., poz. 1241). Uprawianie turystyki na terenie Parku było dozwolone wyłącznie w ciągu dnia – od świtu do zmierzchu. Na niektóre obszary GPN wstęp był nadal płatny (patrz zał. nr 12). Organizacja rajdów pieszych oraz narciarskich, jak również zawodów ski-turowych wymagała uzgodnienia z Parkiem i uwzględnienia aktualnych warunków dotyczących m.in. pokrywy śniegowej. Organizacja imprez turystycznych i rekreacyjnych w wyznaczonych miejscach biwakowych wymagała jedynie zgłoszenia u leśniczego z danego Obwodu Ochronnego. Jazdę konną dopuszczono wyłącznie w formie indywidualnej turystyki pod warunkiem zgłoszenia w siedzibie Parku lub u leśniczego. Zaprzęgi konne musiały uzyskać pisemną zgodę Parku na wjazd (patrz zał. nr 11). Kwestie nie ujęte w stosownych zarządzeniach Dyrektora GPN, a dotyczące udostępniania terenu Parku regulowała Ustawa z 16 kwietnia 2004 r o ochronie przyrody (Dz. U. nr 157 z 2009 r. z późn. zm., poz. 1220). Park starając się aktywizować rekreacyjną turystykę narciarską wprowadził (m.in. w sezonie zimowym 2013 r.) odrębne zasady udostępniania rekreacyjnej trasy dla turystyki narciarskiej łączącej dolinę potoku Turbacz z doliną Olszowego Potoku. Strona 114 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4.1.3. Charakterystyka oraz główne trendy zmian ruchu turystycznego Z parków narodowych o charakterze górskim, które skupiają aż połowę wszystkich osób odwiedzających parki w Polsce, Gorczański Park Narodowy charakteryzuje się jednym z najniższych natężeń ruchu turystycznego (GUS 2011, 2012). Presja zwiedzających na środowisko przyrodnicze rozkłada się bardzo nierównomiernie, koncentrując się w północnozachodniej części (Semczuk 2012). Taki rozkład generuje przede wszystkim jeden z najbardziej uczęszczanych szlaków (niebieski z Huciska) oraz leżący w granicach Parku obiekt infrastruktury turystycznej, w postaci linowej kolejki krzesełkowej, w znaczący sposób ułatwiający dostęp w rejony widokowych gorczańskich grzbietów, tak w porze letniej, jak i zimowej. W związku z powyższym działania Parku skierowane są w stronę „dekanalizacji” ruchu turystycznego na pozostałe obszary wyposażone w sieć szlaków, ścieżek edukacyjnych oraz dróg stokowych udostępnionych dla różnego rodzaju form ruchu turystycznego i jego obsługi. W chwili powstania Parku Gorce odwiedzali przede wszystkim indywidualni turyści kwalifikowani oraz wycieczki zorganizowane. Nie były to góry przepełnione masową turystyką, choć wycieczki na najwyższy ich szczyt, Turbacz, były bardzo popularne. Potwierdziły to badania ruchu turystycznego prowadzone w okresie wakacyjnym w l. 19821990. Wykazały one, że ilość uczestników ruchu turystycznego w sezonie wakacyjnym w Gorcach wynosiła szacunkowo od 13 do 29 tys., natomiast w Parku od 6 do 12 tys. turystów (Strauchmann 1990, 1990a). Wg obserwacji służb terenowych Parku podobna sytuacja utrzymywała się w latach 90. Ówczesne sondaże ruchu turystycznego pozwoliły stwierdzić, że w Gorcach ruch turystyczny odbywał się często w grupach zorganizowanych, dominowała turystyka sobotnio-niedzielna, obciążenie szlaków turystycznych było nierównomierne, zaś najbardziej uczęszczane szlaki turystyczne prowadziły na wierzchołek Turbacza. Były to następujące szlaki: od Nowego Targu przez Bukowinę Miejską albo przez Bukowinę Waksmundzką – poza granicami GPN, od Lubania przez Przełęcz Knurowską na Turbacz – na odcinku Zielenica-Hala Długa szlak przechodzi przez teren GPN, od Rabki przez Stare Strona 115 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Wierchy na Turbacz – na odcinku Stare Wierchy-Hala Turbacz szlak biegnie wzdłuż granic GPN (Gruszczyk 1998). Przeprowadzona analiza ruchu turystycznego na terenie GPN na podstawie danych uzyskanych w sezonach letnich w l. 1999-2000 oraz porównanie jej z teoretycznie określonymi wskaźnikami chłonności turystycznej Parku pozwoliły na wysunięcie dwóch głównych wniosków: 1) w ruchu turystycznym zaznaczała się wyraźna przewaga (60-79%) turystyki indywidualnej nad zorganizowaną (ów trend utrzymywał się od 1990 r. i postrzegany był jako korzystny z punktu widzenia ochrony przyrody); 2) dominowała turystyka piesza (96-98%), stąd też pominięto w analizie pozostałe, dopuszczone na terenie Parku, formy ruchu turystycznego, których wielkość – wg monitoringu – była marginalna i nie stanowiła zagrożenia dla przyrody GPN. Chociaż już wtedy zaobserwowano tendencję wzrostową turystyki rowerowej – w 1999 r. było to 2 % ogólnego ruchu, zaś w 2000 r. – 4 % – oraz z gruntu niekorzystne zjawisko pojawiania się przez rowerzystów na innych, nie dopuszczonych dla ruchu rowerowego, szlakach. Szacunkowa liczba odwiedzających Park w ciągu roku wynosiła ok. 52 tysiące w 1999 r. i ok. 60 tysięcy osób w 2000 r. (PopkoTomasiewicz 2000). Analizując wielkość natężenia ruchu turystycznego w dniach objętych monitoringiem w l. 1999-2011 (łącznie 57 dni), można zauważyć pewne prawidłowości, które determinują ilość turystów na terenie GPN. Najwięcej turystów odwiedza Park w dni weekendowe, zwłaszcza w niedzielę. Widoczne było to głównie w miesiącach pozawakacyjnych, natomiast w lipcu i sierpniu dysproporcja ta wyraźnie malała. Zależność ta widoczna była najlepiej w maju, kiedy to najpopularniejsze były wyjazdy weekendowe, a zwłaszcza niedzielne. Było to też przyczyną większej liczby turystów właśnie w tym miesiącu, niż w czerwcu. Średnia dzienna liczba turystów zarówno w pomiarach w 2001 r., jak i w 2006 r. w maju, była większa od czerwcowej o ok. 150 osób na dzień (ryc. 8). W trakcie pomiaru w 2011 r. tendencja się utrzymała, jednak różnica ta zmniejszyła się do 33 osób dziennie. W cyklu sezonowym zaznaczało się (wyjątek stanowił rok 1999) największe natężenie ruchu turystycznego w sierpniu. Najwyraźniej tendencja ta zaznaczyła się w pomiarach w 2011 r. (Semczuk 2011). Strona 116 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ryc. 8. Średnia liczba turystów wg miesięcy w latach 1999, 2000, 2001, 2006, 2011 Źródło: Semczuk i in. 2011. Porównanie wielkości natężenia ruchu turystycznego w latach objętych monitoringiem (1999, 2000, 2001, 2006, 2011) sprawiło badaczom sporo trudności (ryc. 9). Głównie ze względu na zmienną liczbę dni pomiarowych w miesiącach wakacyjnych i pozawakacyjnych, zmienną liczbę dni weekendowych (w tym sobót i niedziel) oraz nakładające się na to zróżnicowane warunki atmosferyczne. Średnie największe natężenie ruchu turystycznego odnotowano w 1999 r. i wynosiło 774 osoby dziennie. Odbyło się wtedy pięć pomiarów, z czego cztery przypadły na miesiące wakacyjne, a jeden odbył się we wrześniu. Wszystkie pomiary odbyły się w dni bez opadu. Czynniki te wpływają w największym stopniu na mobilność turystów, co odzwierciedliło się w tak wysokim natężeniu ruchu. W 2000 r. utrzymano ilość pomiarów, natomiast tym razem dwa pomiary odbyły się we wrześniu przy mało sprzyjającej pogodzie. Efektem tego było znacznie mniejsze średnie natężenie ruchu i wyniosło 521 osób na dzień. W 2001 oraz 2006 r. rozciągnięto pomiary na miesiące maj i czerwiec oraz zwiększono liczbę pomiarów w miesiącach wakacyjnych. Średnia dzienna liczba turystów w 2001 r., kiedy odbyło się dwanaście pomiarów, wyniosła 370 osób na dzień, natomiast w 2006 r. – 355 osób na dzień. Widoczna jest zatem tendencja spadkowa Strona 117 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wielkości natężenia ruchu turystycznego. Jednak spowodowane było to – jak łatwo zauważyć – nie tyle zmniejszoną popularnością GPN, a raczej zwiększeniem ilości dni pomiarowych. Szczególnie w miesiącach, kiedy sam ruch turystyczny był mniejszy oraz w wakacje. Wystąpiło wtedy również większe zróżnicowanie warunków atmosferycznych. W trakcie pomiarów w 2011 r. średnio dziennie Park odwiedziło 400 turystów, jednak gdyby odliczyć osoby zewidencjonowane 14 sierpnia (na ten niedzielny dzień przypadła duża impreza turystyczna – Święto Gór), które dodatkowo deklarowały pobyt na Mszy Świętej, wartość ta zbliżyłaby się do wyników z lat poprzednich wynosząc ok. 366 osób na dzień. Ryc. 9. Zróżnicowanie natężenia ruchu turystycznego w dniach objętych monitoringiem w latach 1999, 2000, 2001, 2006, 2011 Źródło: Semczuk i in. 2011. Na podstawie analizy zebranych do tej pory danych niezwykle trudno jednoznacznie stwierdzić, jakim trendom podlegała dynamika zmian wielkości ruchu turystycznego w l. 1999-2011. W celach udoskonalenia metody pomiaru liczba dni pomiarowych stopniowo ulegała wydłużeniu od 5 do 22. Powinno się też brać pod uwagę liczbę dni deszczowych w okresie pomiarowym oraz rozkład pomiarów w cyklu sezonowym, jak i tygodniowym. Analizując wspomniane czynniki należy stwierdzić, że liczba dni porównawczych z Strona 118 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko poprzednich pomiarów jest zbyt mała dla wyznaczenia długoterminowego trendu. W 2011 r. średnia liczba turystów na dobę wyniosła 400,6 osób oraz 5,7 osób/1km2/dobę. Analogiczne wskaźniki dla pomiarów prowadzonych w poprzednich latach (uwaga: wyłącznie w dni słoneczne!) wynoszą: 355,5 osób/dobę oraz 5,1 osób/1 km2/dobę w 2006 r., 369,7 osób/dobę oraz 5,3 osób/1 km2/dobę w 2001 r., 521 osób/dobę oraz 7,41 osób/1 km2/dobę w 2000 r., 773,8 osób/dobę oraz 11,1 osób/1 km2/dobę w 1999 r. (Semczuk 2012). W 2011 r., we wszystkich dniach objętych monitoringiem na terenie GPN, zewidencjonowano 8814 turystów, z czego 79% stanowili turyści indywidualni, natomiast 21% stanowiła turystyka zorganizowana. W dniach objętych monitoringiem znaczącą większość stanowili turyści poruszający się pieszo – 94% wszystkich turystów (8286 osób). Osoby poruszające się rowerem stanowiły 6% ogółu turystów (528 osób) zewidencjonowanych w badanym okresie, co świadczy o sukcesywnie wzrastającym – choć nieznacznie – trendzie. Najwięcej turystów odwiedzających GPN decydowało się na rozpoczęcie wędrówki od strony Koninek (prawie 39%). Z czego 21,4% turystów wchodziło na szlaki z Huciska, 13,8% korzystało z kolejki linowej, a 3,6% podchodziło na Tobołczyk od Koninek zielonym szlakiem. Turyści wchodzący do Parku od strony Turbacza stanowili 15,2% wszystkich turystów (szlak żółty i zielony z Nowego Targu oraz niebieski z Łopusznej). Trzecim pod względem popularności miejscem wejścia do GPN były Stare Wierchy (13,2% turystów). Wśród kolejnych punktów wejściowych wysoki odsetek wchodzących odnotowano na Trusiówce oraz na szlaku czerwonym biegnącym od Przeł. Knurowskiej (odpowiednio 8,8% i 5,1%). Turyści wchodzący w pozostałych punktach wejściowych stanowili 19% ogółu turystów. Łącznie od strony zachodniej Parku wchodziło ponad 67% turystów (Semczuk 2011). Miejsca wejść i popularność punktów wejściowych do GPN w 2011 r. obrazuje rycina nr 10. Strona 119 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ryc. 10. Miejsca wejść i popularność punktów wejściowych do GPN w 2011 r. Źródło: Semczuk 2011. Spośród miejsc wejściowych do GPN (ryc. 10) największe zmiany w ich popularności, w l. 1999-2011, zaobserwowano w punktach Tobołów oraz Turbacz. W stosunku do 1999 r. liczba turystów wchodzących do Parku od strony Koninek zielonym szlakiem, jak i wjeżdżających kolejką linową na Tobołczyk, zmniejszyła się o 15,2 punktu procentowych (z 32,7% do 17,5%), czyli niemal o połowę. Jednocześnie udział turystów wchodzących do GPN od Huciska wzrósł o 3,5 punktu procentowego (z 17,8% w 1999 r. do 21,3% w 2011 r., a w 2006 r. wynosił nawet 24,1%). Może to świadczyć o mniejszej popularności kolejki linowej – większość turystów poruszających się szlakiem zielonym to osoby, które przecież korzystają z kolejki – spowodowanej przykładowo wzrostem cen biletów. Zaobserwowano również znaczący wzrost liczby turystów wchodzących do GPN od strony Nowego Targu (szlak żółty i zielony), jak i Łopusznej (szlak niebieski), w punkcie Turbacz. Podczas pomiarów w latach 1999, 2000, 2001, 2006 średnio tymi szlakami wchodziło ok. 7% turystów, natomiast w 2011 Strona 120 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko r. ich udział wyniósł 15,2%, co w porównaniu z 1999 r. stanowi wzrost o 9,4 punktu procentowego. Natomiast nie widać znaczących zmian w punktach wejściowych Stare Wierchy oraz Trusiówka. Turyści idący szlakami od zachodniej strony Parku stanowili taki sam odsetek w 2011 r., co w 1999 r., tj. 13,2%. Podobnie nie wzrósł ruch turystyczny na szlakach od strony wschodniej GPN w punkcie Trusiówka, gdzie odnotowano minimalną zmianę w stosunku do 1999 r. o 0,2 punktu procentowego. Spośród punktów wejściowych, które średnio w strukturze wejść nie przekraczały 5% udziału, największe zmiany w l. 19992011 zaobserwowano w punktach: Gorc Kamienicki (zmniejszenie ruchu o 1,7 pp), Lubomierz – Przysłop (zmniejszenie o 1,8 pp), Ochotnica – Suche (wzrost o 1,9 pp), Przełęcz Knurowska (wzrost o 1,2 pp). W świetle przeprowadzonych w 2011 r. badań turystami odwiedzającymi GPN byli w przeważającej mierze mężczyźni (średnio ok. 58%). Jednak ich udział od 2000 r. systematycznie się zmniejszał, przez co struktura płci stawała się bardziej wyrównana. W strukturze wieku w latach prowadzenia monitoringu zachodziły duże zmiany, widać tendencje w wyrównywaniu się różnic pomiędzy poszczególnymi grupami wiekowymi, przy ciągle jednak znaczącej dominacji turystów w wieku do lat 30. Osoby odwiedzające GPN najczęściej deklarowały wykształcenie wyższe i ich udział jest podobny we wszystkich latach objętych badaniami. Większość turystów pochodziło z województwa małopolskiego (ok. 60%) i odsetek ten utrzymywał się w niemal wszystkich latach pomiaru (wyjątek stanowił rok 2000 – 42%). Związana jest z tym również najczęstsza deklarowana długość pobytu, w której niezmiennie dominowały jednodniowe wycieczki (średnio ok. 65%). Głównym motywem przyjazdów turystów była „chęć obcowania z przyrodą” (zarówno dla turystów indywidualnych, jak i grup zorganizowanych), a główną atrakcję Parku upatrywali w dogodnych warunkach wędrowania oraz możliwości oglądania krajobrazów. Natomiast informację nt. GPN czerpali głównie z przewodników, od znajomych oraz z Internetu. Z tego ostatniego źródła czerpało informacje w 2011 r. ponad 25% turystów (Semczuk 2011). Strona 121 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4.2. Charakterystyka i ocena infrastruktury dla turystyki i rekreacji Na obszarze Parku, w momencie jego powołania, już znajdowała się sieć znakowanych szlaków turystycznych (tak letnich, jak i zimowych). Szlaki narciarskie oznakowano standardowym znakiem szlaku turystycznego, ale barwny pasek znajduje się między dwoma paskami pomarańczowymi (jest to przede wszystkim zachowane znakowanie PTTK na granicy GPN prowadzącej grzbietem od Starych Wierchów na Turbacz). Wraz z dalszym funkcjonowaniem Parku dotychczasowa infrastruktura wzbogaciła się o ścieżki edukacyjne, szlaki spacerowe, rowerowe oraz konne, wykorzystujące w dużej mierze zbudowane dla celów transportu pozyskanego drewna drogi stokowe. Ich trasy oznaczono wg międzynarodowych standardów znakowania. Odpowiednio: ścieżki edukacyjne – biały kwadrat z zielonym, ukośnym paskiem; szlaki spacerowe – kwadrat biało-czerwony, zielony, żółty, niebieski czy zielony po przekątnej; szlaki rowerowe – biały prostokąt z czarną sylwetką roweru; szlaki konne – biały kwadrat z pomarańczowym punktem. W najatrakcyjniejszych miejscach znajdują się tablice informacyjne z opisami, panoramami i mapami. W 1981 r. przez teren GPN przechodziło 61 km znakowanych szlaków turystycznych, z czego 8,5 km biegło wzdłuż granic Parku. W 1988 r., po przejęciu od sąsiednich Nadleśnictw ok. 800 ha lasów, Park wzbogacił się dodatkowo o 7 km szlaków. W 1991 r. oddział PTTK w Rabce oznakował szlak żółty z Ochotnicy Dolnej-Jamne przez Hawiarską Kolibę (obecnie Gorczańska Chata) na polanę Bieniowe (ok. 1,5 km szlaku przechodzi przez teren Parku). Po uporządkowaniu spraw związanych ze stanem posiadania i wydaniu Rozporządzenia o Gorczańskim Parku Narodowym w 1997 r. włączono formalnie w granice GPN obszary półenklaw własności prywatnej. Spowodowało to ponowną zmianę długości szlaków turystycznych w Parku (Gruszczyk 1998). Według pomiarów GPS w 2013 r. znakowane szlaki turystyczne mają łączną długość 74 km (tylko w granicach GPN). Gęstość tras turystycznych w GPN wynosi 16,93 m/ha, podczas gdy najwyższe wartości ten wskaźnik osiąga w Karkonoskim Parku Narodowym, tj. 35 m/ha (Popko-Tomasiewicz 2001). Ich przebieg i struktura są optymalne i nie powinno się już znakować nowych szlaków. Strona 122 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko W tabeli nr 11 znajduje się wykaz wszystkich szlaków turystycznych w granicach GPN, ich przebieg oraz długość w kilometrach. System kodowania został przyjęty na podstawie oznakowania szlaków w prowadzonych przez GPN pracach monitoringowych ruchu turystycznego (patrz zał. nr 21). Do niniejszego systemu kodowania będziemy się odwoływać w dalszych zestawieniach operatu udostępniania. Tab. 11. Wykaz szlaków turystycznych w GPN Lp. Kod Kolor Długość [km] 5,62 Przebieg szlaku 1 T1 czarny polana Jastrzębie - Kudłoń - Kopa - potok Zapalac 2 T2 Polana pod Wysznią - Jankówki - Zielenica Bardo - Jaworzyna Ponicka - Stare Wierchy - Turbacz - Hala Długa - Kiczora - Zielenica (gr. GPN) 7 T7 czarny czerwo ny niebies ki niebies ki niebies ki zielony 8 T8 zielony dolina Kamienicy - Stawieniec - Kudłoń 2,44 9 T9 zielony Hale Gorcowe - Jaworzyna Kamienicka - Polana Gabrowska 8,70 10 T10 zielony Tobołczyk - polana Tobołów - Suhora - Obidowiec - Stare Wierchy 4,67 11 T11 7,19 13 T13 zielony Niedźwiedź (gr. GPN) - Turbaczyk - Turbacz (schr.) Lubomierz (gr. GPN) - Jaworzynka - Kudłoń - przełęcz Borek - Hala Turbacz - Turbacz żółty (schr.) żółty Ochotnica Górna Jamne (gr. GPN) - Gorczańska Chata - polana Przysłop Dolny 14 T14 żółty 3 T3 4 T4 5 T5 6 T6 12 T12 1,79 12,40 Hucisko (gr. GPN) - Średnie - Czoło Turbacza - Turbacz schronisko 6,46 Koszarki - Gorc Kamienicki - Hale Gorcowe 2,70 Trusiówka - Papieżówka - przełęcz Borek 8,21 Poręba Wlk. - Chabówka 0,90 Poręba Górna (gr. GPN) - Stare Izbiska - przeł. Pośrednie - Stare Wierchy 11,13 1,10 0,65 razem: 73,95 Źródło: pomiary GPS 2013. Początkowo dopuszczono do ruchu pieszego wszystkie drogi stokowe przechodzące przez teren GPN. Po wejściu w życie regulaminu dla odwiedzających GPN z 1994 r. dopuszczono do ruchu pieszego odcinki dróg stokowych o całkowitej długości 45 km, które w 1998 r. zaczęto odpowiednio znakować. W sezonie zimowym funkcjonuje na nich również przemieszczanie się sprzężajem konnym (tzw. kulig) w oparciu o dopuszczone do takiego ruchu trasy przeznaczone dla konnych zaprzęgów. Obecnie drogami stokowymi prowadzą Strona 123 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wyznakowane szlaki spacerowe o łącznej długości 50,8 km. Zestawienie zbiorcze znajduje się w poniższej tabeli: Tab. 12. Wykaz szlaków spacerowych Lp. Kod Długość [km] 5,00 Przebieg szlaku 1 S1 Koninki Hucisko - dolina potoku Turbacz - Czarne Błota 2 S2 Koninki Hucisko - dolina Olszowego Potoku - Tobołów - Poręba Górna 9,00 3 S3 Konina Potasznia - Pasieka - Koninki Hucisko 8,91 4 S4 Konina Potasznia - Brukowana Droga - przeł. Borek 4,59 5 S5 Brukowana Droga (od potoku Spod Figurek) - Kopa 0,77 6 S6 Rzeki Trusiówka - Papieżówka - polana Jaworzyna Kamienicka 8,90 7 S7 Rzeki Czarne Młaki - potok Spaleniec - Limierzyska 4,12 8 S8 Ochotnica z dolina Jaszcze Małe do żółtego szlaku 1,89 9 S9 Ochotnica Ustrzyk - polana Sucha - polana Cioski - Kiczora 6,06 Łopuszna (od granicy GPN) - Żubrowisko 1,62 10 S10 razem: 50,86 Źródło: pomiary GPS 2013. Pierwsze ścieżki edukacyjne powstały w 1995 r. Obecny stan posiadania zwiększył się do dziesięciu ścieżek, o łącznej długości 49,6 km, wyposażonych w kompletne oznakowanie przystanków oraz w tzw. małą infrastrukturę turystyczną. Szczegóły znajdują się w części operatu poświęconego udostępnianiu dla edukacji. Oto ich lista: E1 – ścieżka edukacyjna: Dolina potoku Turbacz; E2 – Na Turbaczyk; E3 – Wokół doliny Poręby; E4 – Park dworski hrabiów Wodzickich – Chabówka; E5 – Dolina Kamienicy; E6 – Dolina Gorcowego Potoku; E7 – Dolina potoku Jaszcze; E8 – Z Łopusznej na Jankówki; E9 – Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką; Strona 124 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko E10 – Partyzancką ścieżką na Turbacz. W 1998 r. wyznakowano w terenie trasy dla turystyki konnej o całkowitej długości wynoszącej 62,9 km. Prace wykonano zgodnie z umową na dofinansowanie prac z zakresu udostępniania GPN dla turystyki konnej z 25 października 1997 r., pomiędzy Parkiem a Stowarzyszeniem „Koń Huculski” w Tarnowie, Koło Pienińsko-Podhalańskie w Czorsztynie. Na przełęczy Borek wykonano zadaszony obiekt stajenny, który uległ destrukcji pod wpływem obfitych opadów śniegu i ze względu na nikłą frekwencję konnych turystów został rozebrany. Łączna długość tras konnych wynosi 68,5 km. Zestawienie zbiorcze znajduje się w poniższej tabeli: Tab. 13. Wykaz tras dla turystyki konnej Lp. Kod Długość [km] 8,91 Przebieg trasy 1 K1 Konina Potasznia - Pasieka - Koninki Hucisko 2 K2 Koninki Hucisko - dolina potoku Turbacz - Czarne Błota 5,00 3 K3 Koninki Hucisko - dolina Olszowego Potoku - Tobołów - Poręba Górna 9,00 4 K4 Tobołów - Kopana Droga - Polana Młynarska (łącznikowy) 3,20 5 K5 Stare Wierchy - Obidowiec - Turbacz - Kiczora - polana Zielenica (gr. GPN) 6 K6 Rzeki Trusiówka - Jaworzyna Kamienicka - Polana Gabrowska 9,51 7 K7 Polana Gabrowska - Mraźnica pod Gorcem 8,70 8 K8 Rzeki Trusiówka - Papieżówka - przeł. Borek - Brukowana Droga - Konina Potasznia 11,40 12,82 razem: 68,54 Źródło: pomiary GPS 2013. Szlaki rowerowe funkcjonują na drogach stokowych i niektórych szlakach turystycznych. Oznakowanie, realizowane od 1994 r., zostało ostatnio odnowione. Łączna długość szlaków rowerowych wynosi 59,8 km. Zestawienie zbiorcze znajduje się w poniższej tabeli: Strona 125 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Tab. 14. Wykaz szlaków rowerowych Lp. Kod Długość [km] 8,91 Przebieg szlaku 1 R1 Konina Potasznia - Pasieka - Koninki Hucisko 2 R2 dolina potoku Turbacz - Czarne Błota 5,00 3 R3 Koninki Hucisko - dolina Olszowego Potoku - Tobołów - Poręba Górna 9,00 4 R4 Tobołów - Kopana Droga - Polana Młynarska (łącznikowy); 3,20 5 R5 Stare Wierchy - Obidowiec - Turbacz - Kiczora - polana Zielenica 6 R6 Rzeki Trusiówka - Jaworzyna Kamienicka - Polana Gabrowska 7 R7 Rzeki Trusiówka - Papieżówka - przeł. Borek - Brukowana Droga - Konina Potasznia 11,40 9,51 12,82 razem: 59,85 Źródło: pomiary GPS 2013. Turystyka narciarska była realizowana w GPN na nartach śladowych, turowych czy rakietach śnieżnych w oparciu o dopuszczone do takiego ruchu w porze zimowej szlaki turystyczne. W celu aktywizacji tej formy turystyki Park udostępnia rokrocznie rekreacyjną trasę dla turystyki narciarskiej, która prowadzi od leśniczówki Hucisko w Koninkach drogą dolinową w dolinie potoku Turbacz, drogą stokową łączącą dolinę potoku Turbacz z doliną Olszowego Potoku, drogą dolinową w dolinie Olszowego Potoku do leśniczówki Hucisko w Koninkach. Trasa ma kształt pętli o długości 6,8 km. W sezonie zimowym 2013 r. trasa była utrzymywana przez gminę Niedźwiedź. Zasady jej udostępniania wydał Dyrektor Parku 10 stycznia 2013 r. (zał. nr 22). Kolej linowa na Tobołów stanowi własność ośrodka narciarskiego „Ostoja Górska” w Koninkach. Infrastruktura narciarska znajduje się na terenie obcym w granicach Parku. Poza granicami Parku zlokalizowane są jedynie niektóre obiekty ośrodka narciarskiego (w tym dolna stacja i dolny odcinek kolei, dolny odcinek wyciągu talerzykowego Hucisko, wyciąg talerzykowy Hutek oraz dolne odcinki tras oznaczonych na rycinie nr 11 literami A, B, C). Parametry stacji narciarskiej znajdują się w tabeli nr 15. Łączna długość tras narciarskich ośrodka wynosi 2380 m, z czego w granicach GPN znajduje się 1870 m. Przepustowość wynosi ogółem 2200 osób na godzinę. Strona 126 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Tab. 15. Zestawienie parametrów tras ośrodka narciarskiego „Ostoja Górska” w Koninkach Lp. 1 2 3 4 5 Nazwa kolejki/wyciągu narciarskiego Kolej linowa Tobołów Wyciąg talerzykowy Hutek Wyciąg talerzykowy Hucisko Wyciąg talerzykowy Starmaszka Wyciąg talerzykowy Gigant Razem: Długość trasy [m] W granicach Ogółem GPN 1450 1170 50 0 330 150 Różnica wysokości [m] Przepustowość [osób/godz.] 309 5 107 600 400 400 350 350 55 400 200 2380 200 1870 70 546 400 2200 Źródło: http://stacja.koninki.pl [dostęp 25.07.2013]. Ryc. 11. Trasy ośrodka narciarskiego „Ostoja Górska” w Koninkach Źródło: http://stacja.koninki.pl [dostęp 24.07.2013]. Strona 127 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko W 2008 r. opracowano w GPN nowatorską koncepcję jednolitego systemu informacji wizualnej i małej infrastruktury turystycznej Parku (Popko-Tomasiewicz 2008). Punkty widokowe i miejsca odpoczynkowe wyposażono dodatkowo w obiekty tzw. małej infrastruktury typu: ławostoły, ławki, stoły, kosze, stojaki rowerowe. Ponadto całkowicie zmieniono oznakowanie – oprócz samych standardowych znaków malowanych na drzewach – typu szyldy drogowskazów, tabliczki informacyjne, słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych, słupki-ostrzeżenia, słupy 2,8 m wysokości z logo Parku i oznaczeniem literowym „GPN-PTTK”. Wszystkie obiekty są utrzymane w tonacji brązowej. Po usunięciu dotychczasowych drogowskazów PTTK w tonacji białej, oznakowanie funkcjonuje jako dodatkowe wyodrębnienie obszarów znajdujących się w granicach Parku. Prace wykonano w ramach unijnego projektu „Ochrona przyrody Gorczańskiego Parku Narodowego poprzez modernizację jego infrastruktury turystycznej – etap I i II” (projekty nr POIS.05.01.00-00069/08 i POIS.05.01.00-00-299/10). Głównym celem ww. projektu jest ochrona przyrody Gorczańskiego Parku Narodowego, a szczególnie stabilności ekosystemów i różnorodności biologicznej, na różnych poziomach – gatunkowym i ekosystemowym – poprzez modernizację infrastruktury turystycznej na obszarze chronionym. W celu zminimalizowania skutków turystyki pieszej w GPN dostosowano do lokalnych warunków terenowych trzy rodzaje metod rekultywacji zdegradowanych szlaków turystycznych: organizacyjne (m.in. zmiany w zarządzaniu ruchem turystycznym, zmiany przebiegu szlaków), techniczne (m.in. budowa drewnianych barier) i biologiczne (Łajczak i in. 1996). Jednakże jednym z największych zagrożeń dla szlaków turystycznych w GPN jest erozyjna działalność wód powierzchniowych, szczególnie podczas występowania intensywnych opadów atmosferycznych. Przeprowadzone działania rekultywacyjne dotyczyły głównie ograniczenia niepożądanego oddziaływania wód opadowych poprzez skierowanie ich poza szlak. Drugim istotnym problemem jest nadmierne rozdeptywanie otoczenia szlaków przez turystów, spowodowane występowaniem zbyt stromego nachylenia lub przeszkód utrudniających przemieszczanie się po szlaku. W celu ograniczenia tego negatywnego czynnika dokonywano korekty przebiegu szlaków oraz zainstalowano drewniane kładki i stopnie o różnych rozmiarach. W ten sposób użytkownicy Strona 128 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko zostali zachęceni do używania przygotowanej nawierzchni – wygodniejszej i bardziej bezpiecznej niż otoczenie szlaku (Tomczyk A.M. i in. 2012). W 2013 r. (stan na 27 lipca) na szlakach turystycznych pieszych, szlakach rowerowych, szlakach konnych i ścieżkach edukacyjnych funkcjonowało w 226 zinwentaryzowanych punktach 946 obiektów (zał. nr 23). Inwentaryzację przedstawia mapa dołączona na końcu operatu. Są to obiekty typu: • obiekty edukacyjne (typu schron, gajówka, chatka, bacówka, zaplecze w budynku Dyrekcji), • różnego typu drewniane wiaty, • ławostoły, • ławki, • stoły, • kosze na śmieci, • miejsca ogniskowe, • tablice informacyjne, • słupki przystanków ścieżek przyrodniczych, • słupki ostrzeżeniowe, • drogowskazy, • toalety ekologiczne (w trakcie realizacji zamówienia), • 3-miejscowe stojaki dla rowerów, • wyciągi narciarskie, • kolejka krzesełkowa linowa, • obiekty gastronomiczne. Zestawienie obiektów tzw. małej infrastruktury turystycznej oraz ich krótka charakterystyka typu umiejscowienie obiektu (na jakim szlaku lub ścieżce edukacyjnej), położenie, rodzaj (słupy, słupki przystanków edukacyjnych, słupki ostrzeżeniowe, tabliczki informacyjne, drogowskazy), treść drogowskazów/tabliczek znajduje się w zał. nr 24. Poszczególne tabele ww. załącznika pogrupowano wg obwodów ochronnych w celu zwiększenia funkcjonalności korzystania z nich podczas prac konserwatorskich. Trzeba zaznaczyć, że obiekty już od momentu zainstalowania podlegają niszczącym działaniom Strona 129 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko różnych czynników zewnętrznych, w tym antropogenicznych czy pochodzenia naturalnego. W Obwodzie Ochronnym „Dwór” znajdowały się 52 obiekty, w O.O. „Kiczora” – 57, w O.O. „Jaworzyna” – 48, w O.O. „Kudłoń” – 63, w O.O. „Suhora” – 149, w O.O. „Turbacz” – 162. W poniższych dwóch tabelach przedstawiono zestawienie ilościowe i krótką charakterystykę małej infrastruktury turystycznej w punktach widokowych (45 obiektów) i miejscach odpoczynku (120 obiektów). W obu przypadkach są to ławki, stoły, ławostoły, stojaki rowerowe, a w miejscach odpoczynku również kosze na śmieci. Tab. 16. Zestawienie ilościowe elementów małej infrastruktury turystycznej w punktach widokowych Usytuowanie miejsca - opis Czoło Turbacza Gorc Troszacki Hala Długa - przełęcz Hala Długa - Chatka GPN Hala Młyńska Jaworzyna Kamienicka Jaworzyna Kamienicka Jaworzynka Kopa Figurki Niżne Bieniowe - polana Przysłop Górny Pustak Łąki - polana Średnie Świnkówka Stawieniec Turbaczyk Pańska Przechybka Zielenica pkt widokowy na Gorce i Beskid Wyspowy pkt widokowy na płd. (Tatry) pkt widokowy na płd. (Tatry, Pieniny) pkt widokowy na Halę Długą i Turbacz pkt widokowy na pasmo Lubania, Beskid Sądecki, Pieniny pkt widokowy na płn. (Gorce, Beskid Wyspowy) pkt widokowy na płn. (Gorce, Beskid Wyspowy) pkt widokowy na Beskid Wyspowy, Sądecki, Niski pkt widokowy na Beskid Wyspowy, Makowski pkt widokowy na dolinę Kamienicy i masyw Mostownicy obok istniejącej tablicy, ale na działce GPN (zielony szlak) pkt widokowy na dolinę Ochotnicy i pasmo Lubania pkt widokowy na pd. (Tatry) na początku polany - idąc od „Orkanówki” pkt widokowy na Gorce, Beskid Wyspowy pkt widokowy na pd. (Tatry) pkt widokowy na główny grzbiet Gorców pkt widokowy na Gorce, Beskid Wyspowy, Babią Górę pkt widokowy na Gorce pkt widokowy na pasmo Lubania, Beskid Sądecki, Pieniny Suhora Turbacz Turbacz Turbacz Jaworzyna Turbacz Turbacz Turbacz Kudłoń Kudłoń Turbacz Jaworzyna Turbacz Suhora Suhora Turbacz Turbacz Kudłoń Jaworzyna Jaworzyna Razem: Stojaki rowerowe Stół Ławka Ławostół 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Miejsce - polana Obwód ochronny Lp. 1 1 3 2 2 6 2 1 1 1 4 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 22 14 3 2 1 1 1 1 6 Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Strona 130 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Tab. 17. Zestawienie ilościowe elementów małej infrastruktury turystycznej w miejscach odpoczynku Wyposażenie Stojaki rowerowe Kosz na zakręcie stokówki poniżej Aniołki Stół Szlak spacerowy doliną potoku Turbacz Suhora polana Stara Huta - w centralnej części polany 1 2 Usytuowanie miejsca odpoczynku opis Ławka Miejsce Ławostół Obwód Ochronny Lp. 2 1 2 1 1 1 na zakręcie przy Paciepnicy 1 1 1 4 na zakręcie drogi dolinowej na stok Tobołowa 1 1 1 na jednym z potoków na stokach Suhory oddz. 194 1 6 powyżej Starej Huty - stoku Turbaczyka (ścieżka edukacyjna) 1 7 przy potoku poniżej szkółki oddz. 75/194 8 skład w Porębie Górnej 5 9 10 Szlak spacerowy w dolinie Olszowego Potoku Szlak spacerowy z Poręby Górnej przez Tobołów do doliny Olszowego (i w otoczeniu) 11 Suhora 3 1 1 1 1 1 1 rozejście stokówek na Wyżnią i na Tobołów (Błota) 1 1 Stare Izbiska 1 polana Suhora - w siodle polany w okolicach rosnącej gruszy 1 1 nad polaną Gąsiorowską oddz. 42d 1 1 na zakręcie stokówki przy Roztoce 1 1 15 oddział 37F (granica GPN) 2 16 polana Potasznia 12 13 14 0 1 1 2 obok potoku Spod Figurek 1 1 18 Hucisko przed Brukowaną Drogą 1 1 19 przełęcz Borek 1 2 20 na polanie obok szałasu „Papieżówka” 1 21 przy zbiornikach dla płazów 1 23 24 Trasy spacerowe w okolicy doliny Kamienicy Gorcowy Potok przy oddz. 109 i Gorcowego Potoku skład „Staszek” Gorcowy Potok na stokówce poniżej odejścia ścieżki Turbacz 22 Szlak spacerowy z Potaszni na Borek 2 Kudłoń 17 Szlak spacerowy z Potaszni przez Pasiekę do Koninek (i otoczenie) 4 1 1 1 1 1 1 1 Strona 131 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Wyposażenie przy szlabanie obok Gajówki Mikołaja obok Gajówki Mikołaja na drodze dolinowej przy odejściu ścieżki „Na Jankówki” 30 przed szlabanem w kierunku Łonnej Ścieżka edukacyjna „Dolina potoku Jaszcze” miejsce katastrofy Liberatora (obok szałasu) 32 33 1 2 przy alei kasztanowców 1 1 1 2 na łące przy krokusach 1 37 przy Dyrekcji GPN 1 38 Szczyt Turbacza szczyt Turbacza Kiczor a 1 39 Przysłopek w siodle polany przy żółtym szlaku Kudłoń 1 Pojedyncze punkty ze względu na położenie wyposażone w jednostkowe elementy malej infrastruktury szlak spacerowy doliną potoku Turbacz pod jodłą przy odejściu szlaku niebieskiego, szlak spacerowy w dolinie Olszowego Potoku - obok zbiorników dla płazów, na trasie szlaku spacerowego odcinek Trusiówka – Papieżówka, polana Gabrowska pod świerkiem na początku polany, szlak spacerowy z Poręby Górnej przez Tobołów do doliny Olszowego - polana Gwałtka, w okolicach polany Wrąb (oddz. 37) Suhora, Turbacz, Kiczora Razem: 1 2 1 1 36 40 1 1 1 1 Dwór Park dworski hrabiów Wodzickich (ścieżka edukacyjna) 1 1 pod lipami przed suszarnią nad kapliczką przy głównej alei 34 35 Łonna - obok polany Jaworzyna 29 Kiczora 27 28 Turbacz Trasy spacerowe w okolicy doliny Kamienicy polana Podskały przy kolibach w pasie i Gorcowego Potoku drogi gminnej 31 2 1 26 Szlak spacerowy na Żubrowisko 8 Stojaki rowerowe Kosz oddz. 132/133 górna stokówka 25 Stół Usytuowanie miejsca odpoczynku opis Ławka Miejsce Ławostół Obwód Ochronny Lp. 2 15 4 4 2 40 37 7 15 21 Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Strona 132 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Pozostałe obiekty tzw. dużej infrastruktury wykazane są w części szczegółowej operatu udostępniania dla celów gospodarczych. Należy podkreślić, iż szlaki są już w wystarczającym stopniu nasycone infrastrukturą turystyczną i odpowiednio wyposażone. Najważniejszą sprawą obecnie pozostaje kwestia należytego funkcjonowania tych obiektów oraz eliminacja powstałych w wyniku użytkowania uszkodzeń oraz systematycznie prowadzona ich techniczna konserwacja. W Parku nie ma bazy noclegowej i żywieniowej, ale na obrzeżach zlokalizowane są schroniska turystyczne PTTK na Turbaczu, Starych Wierchach, Maciejowej i schronisko studenckie „Gorczańska Chata” nad doliną potoku Jamne oraz studencka baza namiotowa na Halach Gorcowych. Turyści dysponujący własnymi namiotami mogą skorzystać z dwóch miejsc biwakowych, które funkcjonują w sezonie letnim na polanie Trusiówka (w Lubomierzu-Rzekach) i Oberówka (w Koninkach-Hucisku). Obydwa miejsca w 2013 r. zyskały nowy image (oprócz ogrodzenia, tablic informacyjnych, ławostołów, ławek, stołów, koszy na śmieci, stojaków rowerowych oraz zadaszonych wiat, również miejsca ogniskowe), ale nie zostały jeszcze wyposażone w ekologiczne toalety. Końcowa ocena istniejącej infrastruktury dla turystyki i rekreacji wypada pozytywnie dla GPN. Szczególnie prace podjęte w ramach unijnego projektu „Ochrona przyrody Gorczańskiego Parku Narodowego poprzez modernizację jego infrastruktury turystycznej – etap I i II” (projekty nr POIS.05.01.00-00-069/08 i POIS.05.01.00-00-299/10). Projekt charakteryzuje się spójną i przemyślaną koncepcją architektoniczną. Realizacja przebiega z godną podziwu konsekwencją, mimo początkowo sceptycznego nastawienia PTTK. Uznawając bez zastrzeżeń prawo do projektowania samej infrastruktury (nawiązującej do lokalnej architektury), należy postawić znak zapytania przed tak daleko idącymi zmianami dotyczącymi drogowskazów na szlakach turystycznych. GPN jako pierwszy odszedł od standardu znakowań istniejącego we wszystkich parkach narodowych (realizowanych przez poszczególne oddziały PTTK lub – tak jak w Tatrach – wzorowanych na standardzie PTTK). Takie postępowanie stanowi znaczący wyłom w wieloletniej tradycji znakarskiej i dopiero czas pokaże czy przyjmie się na szerszą skalę. Należy zaznaczyć, że prace nie zostały ukończone. Prowadzi się nadal prace instalacyjne na poszczególnych szlakach, zmienia się Strona 133 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wystrój pól biwakowych (w przypadku Trusiówki było to wręcz długotrwałe wyłączenie całego obiektu z normalnej eksploatacji w sezonie letnim 2013 r.). Jeśli występowały opóźnienia – jak w przypadku ekologicznych toalet na polach biwakowych – to związane były one z czynnikam W 2008 r. opracowano w GPN nowatorską koncepcję jednolitego systemu informacji wizualnej i małej infrastruktury turystycznej Parku (Popko-Tomasiewicz 2008). Punkty widokowe i miejsca odpoczynkowe wyposażono dodatkowo w obiekty tzw. małej infrastruktury typu: ławostoły, ławki, stoły, kosze, stojaki rowerowe. Ponadto całkowicie zmieniono oznakowanie – oprócz samych standardowych znaków malowanych na drzewach – typu szyldy drogowskazów, tabliczki informacyjne, słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych, słupki-ostrzeżenia, słupy 2,8 m wysokości z logo Parku i oznaczeniem literowym „GPN-PTTK”. Wszystkie obiekty są utrzymane w tonacji brązowej. Po usunięciu dotychczasowych drogowskazów PTTK w tonacji białej, oznakowanie funkcjonuje jako dodatkowe wyodrębnienie obszarów znajdujących się w granicach Parku. Prace wykonano w ramach unijnego projektu „Ochrona przyrody Gorczańskiego Parku Narodowego poprzez modernizację jego infrastruktury turystycznej – etap I i II” (projekty nr POIS.05.01.00-00-069/08 i POIS.05.01.00-00-299/10). Głównym celem ww. projektu jest ochrona przyrody Gorczańskiego Parku Narodowego, a szczególnie stabilności ekosystemów i różnorodności biologicznej, na różnych poziomach – gatunkowym i ekosystemowym – poprzez modernizację infrastruktury turystycznej na obszarze chronionym. W celu zminimalizowania skutków turystyki pieszej w GPN dostosowano do lokalnych warunków terenowych trzy rodzaje metod renowacji zdegradowanych szlaków turystycznych: organizacyjne (m.in. zmiany w zarządzaniu ruchem turystycznym, zmiany przebiegu szlaków), techniczne (m.in. budowa drewnianych barier) i biologiczne (Łajczak i in. 1996). Jednakże jednym z największych zagrożeń dla szlaków turystycznych w GPN jest erozyjna działalność wód powierzchniowych, szczególnie podczas występowania intensywnych opadów atmosferycznych. Przeprowadzone działania renowacyjne dotyczyły głównie ograniczenia niepożądanego oddziaływania wód opadowych poprzez skierowanie ich poza szlak. Drugim istotnym problemem jest nadmierne rozdeptywanie otoczenia szlaków przez turystów, spowodowane występowaniem zbyt Strona 134 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko stromego nachylenia lub przeszkód utrudniających przemieszczanie się po szlaku. W celu ograniczenia tego negatywnego czynnika dokonywano korekty przebiegu szlaków oraz zainstalowano drewniane kładki i stopnie o różnych rozmiarach. W ten sposób użytkownicy zostali zachęceni do używania przygotowanej nawierzchni – wygodniejszej i bardziej bezpiecznej niż otoczenie szlaku (Tomczyk A.M. i in. 2012). W 2013 r. (stan na 27 lipca) na szlakach turystycznych pieszych, szlakach rowerowych, szlakach konnych i ścieżkach edukacyjnych funkcjonowało w 226 zinwentaryzowanych punktach 946 obiektów (zał. nr 23). Inwentaryzację przedstawia mapa dołączona na końcu operatu. Są to obiekty typu: • obiekty edukacyjne (typu schron, gajówka, chatka, bacówka, zaplecze w budynku Dyrekcji), • różnego typu drewniane wiaty, • ławostoły, • ławki, • stoły, • kosze na śmieci, • miejsca ogniskowe, • tablice informacyjne, • słupki przystanków ścieżek przyrodniczych, • słupki ostrzeżeniowe, • drogowskazy, • toalety ekologiczne (w trakcie realizacji zamówienia), • 3-miejscowe stojaki dla rowerów, • wyciągi narciarskie, • kolejka krzesełkowa linowa, • obiekty gastronomiczne. Zestawienie obiektów tzw. małej infrastruktury turystycznej oraz ich krótka charakterystyka typu umiejscowienie obiektu (na jakim szlaku lub ścieżce edukacyjnej), położenie, rodzaj (słupy, słupki przystanków edukacyjnych, słupki ostrzeżeniowe, tabliczki informacyjne, drogowskazy), treść drogowskazów/tabliczek znajduje się w zał. nr 24. Strona 135 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Poszczególne tabele ww. załącznika pogrupowano wg obwodów ochronnych w celu zwiększenia funkcjonalności korzystania z nich podczas prac konserwatorskich. Obiekty już od momentu zainstalowania podlegają niszczącym działaniom różnych czynników zewnętrznych, w tym antropogenicznych czy pochodzenia naturalnego. W Obwodzie Ochronnym „Dwór” znajdowały się 52 obiekty, w O.O. „Kiczora” – 57, w O.O. „Jaworzyna” – 48, w O.O. „Kudłoń” – 63, w O.O. „Suhora” – 149, w O.O. „Turbacz” – 162. Załącznik nr 24 zawiera także zestawienie ilościowe i krótką charakterystykę małej infrastruktury turystycznej w punktach widokowych (45 obiektów) i miejscach odpoczynku (120 obiektów). W obu przypadkach są to ławki, stoły, ławostoły, stojaki rowerowe, a w miejscach odpoczynku również kosze na śmieci. Pozostałe obiekty tzw. dużej infrastruktury wykazane są w części szczegółowej operatu udostępniania dla celów gospodarczych. Należy podkreślić, iż szlaki są już w wystarczającym stopniu nasycone infrastrukturą turystyczną i odpowiednio wyposażone. Najważniejszą sprawą obecnie pozostaje kwestia należytego funkcjonowania tych obiektów oraz eliminacja powstałych w wyniku użytkowania uszkodzeń oraz systematycznie prowadzona ich techniczna konserwacja. W całościowej koncepcji udostępniania Parku dla turystyki i rekreacji na lata 2013-2034 powinna to być kwestia priotytetowa. W Parku nie ma bazy noclegowej i żywieniowej, ale na obrzeżach zlokalizowane są schroniska turystyczne PTTK na Turbaczu, Starych Wierchach, Maciejowej i schronisko studenckie „Gorczańska Chata” nad doliną potoku Jamne oraz studencka baza namiotowa na Halach Gorcowych. Turyści dysponujący własnymi namiotami mogą skorzystać z dwóch miejsc biwakowych, które funkcjonują w sezonie letnim na polanie Trusiówka (w Lubomierzu-Rzekach) i Oberówka (w Koninkach-Hucisku). Obydwa miejsca w 2013 r. zyskały nowy wygląd (oprócz ogrodzenia, tablic informacyjnych, ławostołów, ławek, stołów, koszy na śmieci, stojaków rowerowych oraz zadaszonych wiat, również miejsca ogniskowe), ale nie zostały jeszcze wyposażone w ekologiczne toalety. Końcowa ocena istniejącej infrastruktury dla turystyki i rekreacji wypada pozytywnie dla GPN. Szczególnie prace podjęte w ramach unijnego projektu „Ochrona przyrody Gorczańskiego Parku Narodowego poprzez modernizację jego infrastruktury turystycznej – Strona 136 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko etap I i II” (projekty nr POIS.05.01.00-00-069/08 i POIS.05.01.00-00-299/10). Projekt charakteryzuje się spójną i przemyślaną koncepcją architektoniczną. Realizacja przebiega z godną podziwu konsekwencją, mimo początkowo sceptycznego nastawienia PTTK. Nie ma żadnych zastrzeżeń odnośnie projektów samej infrastruktury (nawiązującej do lokalnej architektury). Jedyne wątpliwości budzą zmiany dotyczące drogowskazów na szlakach turystycznych. GPN jako pierwszy odszedł od standardu znakowań istniejącego we wszystkich parkach narodowych (realizowanych przez poszczególne oddziały PTTK lub – tak jak w Tatrach – wzorowanych na standardzie PTTK). Takie postępowanie stanowi znaczący wyłom w wieloletniej tradycji znakarskiej i dopiero czas pokaże czy przyjmie się na szerszą skalę. Należy zaznaczyć, że prace nie zostały ukończone. Prowadzi się nadal prace instalacyjne na poszczególnych szlakach, zmienia się wystrój pól biwakowych (w przypadku Trusiówki było to wręcz długotrwałe wyłączenie całego obiektu z normalnej eksploatacji w sezonie letnim 2013 r.). Jeśli występowały opóźnienia – jak w przypadku ekologicznych toalet na polach biwakowych – to związane były one z czynnikami zewnętrznymi, na które Park na ogół nie miał żadnego wpływu. 4.3. Identyfikacja i ocena istniejących oraz potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych wynikających z turystyki w tym wskazanie obszarów problemowych Identyfikacji zagrożeń dokonano korzystając z materiałów Parku (m.in. zawartych w zadaniach ochronnych GPN na lata 2011-2012 oraz 2013-2015), jak również dzięki własnym badaniom terenowym prowadzonym w 2013 r. Były to przede wszystkim wizje lokalne na polach biwakowych, badania zmian w instalacjach infrastruktury turystycznej, stanu oznakowania, konsultacje z przedstawicielami lokalnej społeczności (m.in. Spółki „Gorczańskie Wody Termalne” w Porębie Wielkiej, „Ostoi Górskiej” w Koninkach, „Tischnerówki” w Łopusznej), leśniczymi z poszczególnych Obwodów Ochronnych, środowiskami turystycznymi, przewodnickimi i ratownikami GOPR, jak również pracownikami schronisk PTTK, bazy namiotowej na Halach Gorcowych i Gorczańskiej Chaty SKPG, uczestnikami wycieczek prowadzonych przez autora opracowania w ramach własnej działalności przewodnickiej oraz ks. Kazimierza Krakowczyka z kaplicy na Rusnakowej Strona 137 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Polanie. Ocena polegała na wskazaniu stopnia zagrożenia (według skali: zagrożenie bardzo znaczne, znaczne, wzrastające, nieznaczne), jak również – na opisie niekorzystnego oddziaływania turystyki i rekreacji na środowisko przyrodnicze i kulturowe Parku. Zestawienie zagrożeń i ich ocena z podziałem na wewnętrzne/zewnętrzne oraz istniejące/potencjalne przedstawiono w postaci tabel (tab. 16, 17, 18, 19). Niekorzystne zjawiska usystematyzowano wg malejącej skali zagrożenia. Obszary problemowe wytypowano na podstawie własnych prac badawczych (patrz wyżej) oraz eksperckiego doświadczenia bazującego na wieloletniej pracy czynnego przewodnika beskidzkiego w Gorcach. Część z nich została wskazana przez Dyrektora i Pracowników Parku. Dla potwierdzenia obszarów problemowych wykorzystano ankietę internetową (patrz zał. nr 25). Kwestie dotyczące obszarów problemowych, zawarto w zamkniętej liście pytań, które dały ilościowy obraz potwierdzający występowanie danego zjawiska bez możliwości dodania komentarza. Wyróżniono następujące obszary problemowe: a) funkcjonalność zmodernizowanej infrastruktury turystycznej Parku w opozycji do tradycyjnej infrastruktury PTTK poza granicami GPN; b) ułatwianie dostępu do atrakcji środowiska przyrodniczego i kulturowego Parku osobom niepełnosprawnym ruchowo, niewidomym i dzieciom na wózkach; c) budowa basenów termalnych i zakładu balneologicznego w Porębie Wielkiej; d) modernizacja kolejki krzesełkowej na Tobołów; e) zaśmiecanie obszaru Parku oraz wprowadzenie programu akcji wolontariatu; f) zamieranie świerczyn górnoreglowych a działania Parku zwiększające bezpieczeństwo odwiedzających (w tym kontrowersyjna wycinka w rejonie Borek-Czoło Turbacza i Jaworzyna KamienickaPrzysłopy); g) wykupy gruntów. Wyniki oraz analizę obszarów problemowych – przedstawionych na roboczym spotkaniu z pracownikami Parku 18 lipca 2013 r. – zawiera podrozdział 4.5.1. Strona 138 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Tab. 16. Zestawienie i ocena istniejących zagrożeń wewnętrznych Istniejące zagrożenia Duży ruch turystyczny na następujących szlakach: 1) niebieskim z Huciska na Czoło Turbacza (T4), 2) czerwonym ze Starych Wierchów na Turbacz (T3), 3) zielonym z Tobołowa na Obidowiec (T10) Ocena zagrożeń Znaczny stopień zagrożenia wynikający z nierównomiernego rozłożenia ruchu turystycznego w GPN. Zwiększone natężenie ruchu zwłaszcza w okresie letnim; w okresie zimowym (oprócz Tobołowa) nieznaczne Erozja antropogeniczna szlaków i ścieżek edukacyjnych w miejscach ruchu turystycznego Nieprzestrzeganie przez odwiedzających zasad ochrony przyrody, w szczególności: 1) zaśmiecenie i zanieczyszczanie terenu, 2) niszczenie infrastruktury turystycznej spowodowane przez niewłaściwe postępowanie zwiedzających, 3) zakłócanie ciszy, 4) uszkadzanie roślin oraz grzybów Niszczenie siedlisk przyrodniczych poprzez dyspersję turystów. Zagrożenia populacji niektórych gatunków ptaków oraz innych zwierząt (m.in. dużych drapieżników) Wzrastające; na szlakach i ścieżkach o dużym natężeniu ruchu Znaczne w sąsiedztwie ośrodka narciarskiego „Ostoja Górska” w Koninkach, jak również na polanach (m.in. przez zbieraczy borówek i grzybiarzy). Znaczny stopień zagrożenia; częstszy w przypadku niewłaściwego postępowania odwiedzających (w tym ludności miejscowej czy współwłaścicieli polan) Wzrastające. Niekorzystne oddziaływanie samego ruchu turystyczny oraz form jego obsługi (natężenie ruchu turystycznego). Oddziaływanie niekorzystnych czynników biotycznych (zmiany środowiska) i antropogenicznych (np. naruszanie ostoi w rejonie Mostownicy poprzez dyspersję turystów) Wzrastające. Elementy infrastruktury turystycznej typu mapy tablicowe czy rysunki panoram oraz rozbudowywana infrastruktura ośrodka narciarskiego w Koninkach pozbawiają krajobraz cech naturalności Nieznaczne (np. na Gorcu Troszackim czy polanie Podskały) Lp. 1 Kod 1 2 2 3 3 4 4 5 5 Nasycenie urządzeniami infrastruktury turystycznej powodujące m.in. obniżenie walorów krajobrazu 6 6 Przebudowa prywatnych szałasów na domki letniskowe Źródło: opracowanie własne na podstawie zadań ochronnych GPN 2011-2015. Tab. 17. Zestawienie i ocena potencjalnych zagrożeń wewnętrznych Lp. 1 Kod 7 2 8 3 9 Potencjalne zagrożenia Zwiększający się ruch turystyczny, powodujący zaburzenia funkcjonowania przyrody, polegające na uruchomieniu lub nasileniu niekorzystnych procesów w środowisku (turystyka rowerowa i konna) Niezadawalający wzrost poziomu świadomości ekologicznej i kultury turystów Istnieje znaczne prawdopodobieństwo niedozwolonych działań w zakresie potencjalnej zabudowy letniskowej (tzw. drugie domy) Ocena zagrożeń Znaczne zagrożenie skanalizowane na wybranych szlakach (np. T3); wzrastające w przypadku dalszego spodziewanego rozwoju turystyki rowerowej i konnej Znaczne. Akty wandalizmu, zniszczenia infrastruktury turystycznej na skutek działań typu przeloty spado- i motolotniami, downhill, jazdy na quadach, motocyklach terenowych, skuterach śnieżnych Znaczne ze względu na stan własności niektórych gruntów prywatnych na obszarze Parku Źródło: opracowanie własne na podstawie zadań ochronnych GPN 2011-2015. Strona 139 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Tab. 18. Zestawienie i ocena istniejących zagrożeń zewnętrznych Lp. 1 Kod 10 2 11 4 12 6 13 7 14 Istniejące zagrożenia Nielegalne wejścia i wjazdy w obszar Parku przez osoby nieupoważnione Fragmentacja ekosystemów na terenie Parku Istnienie na terenie Parku obiektów nie służących celom ochrony Parku i związane z tym utrudnienia w zarządzaniu obszarami nieleśnymi oraz infrastrukturą turystyczną ze względu na udział gruntów obcej własności w granicach Parku Przerywanie powiązania przyrodniczych obszarów Parku z otoczeniem poprzez rozwój zainwestowania Zanieczyszczenie powietrza, gleb, wód na skutek funkcjonowania na terenie Parku i w jego bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej, ośrodków wypoczynkowych w sąsiedztwie Parku Ocena zagrożeń Znaczne. Częstsze w porze zimowej na granicach Parku Znaczne w przypadku ośrodka narciarskiego w Koninkach Nieznaczne zagrożenie w przypadku Obserwatorium Astronomicznego UP w Krakowie na Suhorze; wzrastające – w przypadku presji korzystania z prywatnych gruntów na terenie Parku Zagrożenie nieznaczne (przypadek ośrodka narciarskiego w Koninkach) Nieznaczne i kontrolowane w przypadku zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej Źródło: opracowanie własne na podstawie zadań ochronnych GPN 2011-2015. Tab. 19. Zestawienie i ocena potencjalnych zagrożeń zewnętrznych Lp. 1 Kod 15 Potencjalne zagrożenia Zagrożenia ze strony nielegalnych budowlanych na terenie Parku 2 16 Nieskuteczność działań w zakresie eliminowania zagrożeń zewnętrznych 3 17 Budowa zespołu geotermalnego w Porębie Wielkiej i zwiększenie ruchu turystycznego inwestycji Ocena zagrożeń Bardzo znaczne w przypadku modernizacji i rozbudowy - mimo braku prawnych możliwości oraz specyfiki terenu - ośrodka narciarskiego w Koninkach Znaczne. Działania post factum ze względu na brak możliwości wyegzekwowania obowiązującego prawa i opieszałość struktur administracji państwowej Wzrastające. Rosnąca frekwencja turystów i idący za tym spodziewany dalszy rozwój form turystyki (m.in. rowerowej czy konnej) Źródło: opracowanie własne na podstawie zadań ochronnych GPN 2011-2015. Podsumowując zidentyfikowane zagrożenia należy stwierdzić, że ruch turystyczny i związane z nim różne formy turystyki i rekreacji nie stanowią obecnie dużego problemu dla przyrody całości Parku. Największym zagrożeniem są działania, które zostały wyszczególnione na początku każdej z tabel (ocenione w skali znaczne lub bardzo znaczne). Negatywne skutki turystyki i rekreacji są widoczne w miejscach najbardziej uczęszczanych i Strona 140 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko mają głównie charakter liniowy, koncentrując się wzdłuż szlaków turystycznych o największym natężeniu ruchu, a zwłaszcza w miejscach odpoczynku turystów. Owe miejsca odpoczynku zostały zresztą wyznaczone przez Park. Równocześnie te same formy ruchu turystycznego, ale w miejscach mało uczęszczanych nie stanowią większego zagrożenia. Zidentyfikowane zagrożenia podlegają zróżnicowaniu w zależności od aktualnych warunków panujących na szlakach i trasach (np. pogodowych), jak również od pory roku. Osobnym problemem pozostaje ośrodek narciarski w Koninkach, którego działania zostały poddane analizie w podrozdziale 4.5.1. Natomiast w przyszłości należy wziąć pod uwagę zmiany związane z powstaniem zespołu geotermalnego w Porębie Wielkiej. Można się tutaj spodziewać rosnącej frekwencji turystów i idący za tym zjawiskiem dalszy rozwój różnorodnych form turystyki (m.in. rowerowej i konnej czy zupełnie nowatorskich form turystyki aktywnej). 4.4. Analiza skuteczności dotychczasowych sposobów eliminacji lub ograniczania zagrożeń wynikających z turystyki i rekreacji Zgodnie z teorią organizacji i zarządzaniu, skuteczność oznacza „robienie rzeczy właściwych”, czyli takich, które przybliżają do założonego celu (Griffin 2007). Analiza skuteczności dotychczasowych sposobów eliminacji lub ograniczania zagrożeń wynikających z turystyki i rekreacji, będzie zatem oznaczała stopień realizacji założonych powyżej celów. Po przeanalizowaniu sposobów, realizacji oraz efektów końcowych eliminujących lub w znaczący sposób ograniczających zidentyfikowane wcześniej zagrożenia, postanowiono wyniki analizy przedstawić w formie krótkiego opisu zawierającego podsumowanie czy skuteczność podjętych działań jest wystarczająca. W przeciwnym przypadku – określić zakres czynności, który ma zostać dopracowany czy poprawiony oraz podać ewentualne, nowe sposoby eliminacji zagrożeń i ich skutków. Odnośne zestawienie przedstawiono w tabeli nr 20 (oznaczenia w kolumnie „Kod” są tożsame z oznaczeniami w tej samej kolumnie w tabelach nr 16, 17, 18 oraz 19 i stanowią odnośnik do danego rekordu w poszczególnych tabelach). Strona 141 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Tab. 20. Zestawienie dotychczasowych sposobów eliminacji lub ograniczania zagrożeń wynikających z turystyki i rekreacji oraz analiza ich skuteczności Lp. Kod 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 Sposoby eliminacji lub ograniczenia zagrożeń i ich skutków 1) utrzymanie we właściwym stanie nawierzchni szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych, 2) utrzymanie opłat za wstęp do Parku, 3) edukacja turystów i odwiedzających 1) wypełnienie wyrw i kolein niezwłocznie po ich powstaniu, 2) monitorowanie natężenia ruchu turystycznego na szlakach i ścieżkach edukacyjnych oraz inwentaryzowanie występowania przejawów erozji, 3) dokonanie korekt przebiegu szlaków turystycznych (T4, T12) dla ograniczenia sprzyjającego erozji rozdeptywania otoczenia szlaków i tworzenia nowych nielegalnych ścieżek, 4) skanalizowanie ruchu turystycznego barierkami, 5) stosowanie zabezpieczeń przeciwerozyjnych 1) podnoszenie świadomości ekologicznej użytkowników ośrodka „Ostoja Górska”, jak również odwiedzających Park, m.in. z wykorzystaniem ekspozycji w Gajówce Mikołaja, punktów informacji przyrodniczej i turystycznej, 2) usuwanie odpadów z obszaru Parku (m.in. akcje wolontariuszy), systematyczne opróżnianie koszy na odpady przy głównych wejściach do Parku i na ścieżkach edukacyjnych, 3) obsługa toalet ekologicznych w miejscach biwakowych (w zależności od potrzeb), 4) patrolowanie terenu (służby Parku i wolontariusze), 5) konserwacja, remonty i bieżące naprawy infrastruktury turystycznej 1) zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie przebiegu ruchu turystycznego poprzez remonty i modernizację szlaków, ścieżek edukacyjnych, miejsc biwakowych, małej architektury turystycznej oraz ich czytelne oznakowanie 2) monitoring ruchu turystycznego 3) ukierunkowanie ruchu turystycznego poprzez uzupełnienie infrastruktury turystycznej w miejscach rozdeptywanego otoczenia szlaków (barierki, ogrodzenia – T4), 4) zwiększenie nacisku na etykę turystyki w działaniach edukacyjnych Parku (np. tablice edukacyjne z czasokresem rozkładu odpadów), 5) kontrola przestrzegania zasad udostępniania i korzystania z zasobów Parku (służby Parku, wolontariusze), 6) konserwacja oznakowania granic Parku, 7) ochrona rejonów występowania (patrole, strefy ochronne, tablice informacyjne), 8) monitoring wybranych gatunków 1) dbałość o estetykę wykonania elementów infrastruktury turystycznej, Analiza skuteczności Wystarczająca Wystarczająca pod warunkiem wprowadzenia monitoringu automatycznego przy użyciu tzw. migratorów. Korekty przebiegu szlaków dopuszczalne po przeprowadzeniu analizy oddziaływania na środowisko przyrodnicze w nowych lokalizacjach. Wymagana ekspertyza działań ośrodka „Ostoja Górska” w zakresie nielegalnej niwelacji stoku, zakłócania ciszy, wprowadzenia oświetlenia, przerwania korytarzy ekologicznych. Poprawa funkcjonalności istniejących lub utworzenie nowych punktów informacji przyrodniczej i turystycznej. Wprowadzenie programu realizacji wolontariatu w Parku Wystarczająca Wystarczająca Strona 142 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Kod 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 Sposoby eliminacji lub ograniczenia zagrożeń i ich skutków 2) zastępowanie w miarę możliwości (z uwzględnieniem bezpieczeństwa turystów) materiałów takich jak beton, metal materiałami naturalnymi takimi jak kamień, drewno, naturalne włókna, 3) rezygnacja z elementów infrastruktury turystycznej w miejscach, gdzie jest to możliwie (np. w rejonach mało uczęszczanych w zależności od uprawianej formy ruchu turystycznego) 1) zachęcanie właścicieli prywatnych obiektów do zachowania ich pierwotnej funkcji szałaśniczej lub ich wykup na obszarze Parku 1) zarządzanie ruchem turystycznym poprzez jego kanalizowanie i regulowanie, 2) wzmocnienie powiązania turystyki i rekreacji z edukacją, 3) ewentualne wprowadzanie opłat za wstęp w wybrane fragmenty Parku 1) monitoring postaw turystów wobec ochrony przyrody i jakości infrastruktury turystycznej w Parku, 2) dostosowywanie oferty edukacyjnej do wyników badań monitoringowych, 3) bieżące usuwanie skutków aktów wandalizmu wobec elementów środowiska przyrodniczego i kulturowego 1) uregulowanie stanu własności w odniesieniu do gruntów prywatnych na obszarze Parku 1) patrole ochronne służb Parku i wolontariuszy, 2) wystawianie tablic informacyjnych, 3) odtwarzanie i konserwacja znaków granicy zewnętrznej Parku 1) rezygnacja z wprowadzania nowych liniowych elementów infrastruktury turystycznej, 2) stworzenie warunków do rozprzestrzeniania się zwierząt poprzez ochronę ich tras migracji 1) przejęcie gruntów Skarbu Państwa, pozostających w innym zarządzie, 2) kontynuowanie wykupu gruntów innych własności w Parku, 3) popularyzacja mechanizmów finansowych i rozwiązań prawnych umożliwiających ograniczenia zanieczyszczania powietrza oraz uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej w celu wyeliminowania zagrożeń dla gleb i wód, 4) likwidacja obiektów zbędnych będących w zarządzie Parku 1) zachowanie przed zainwestowaniem istniejących korytarzy ekologicznych łączących Park z terenami sąsiednimi przez odpowiednie zapisy w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach Analiza skuteczności Dodatkowe działania poprzez wykup szałasów ze względu na nieskuteczność w zachęcaniu prywatnych właścicieli do działań zgodnych z postulatami ochrony przyrody Wystarczająca Działania w sprawie zlokalizowanych w sąsiedztwie Parku obiektów typu startowisko paralotniowe na Jaworzynie Porębskiej czy tzw. „Gravity Park” Dodatkowe działania poprzez wykup gruntów ze względu na nieskuteczność w zachęcaniu prywatnych właścicieli do działań zgodnych z postulatami ochrony przyrody (casus prywatnej działki na Czole Turbacza) Wprowadzenie monitoringu automatycznego Wyegzekwowanie likwidacji bezprawnych działań w granicach Parku Wystarczająca Wystarczająca Strona 143 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Kod 14 14 15 15 16 16 17 17 Sposoby eliminacji lub ograniczenia zagrożeń i ich skutków zagospodarowania przestrzennego, 2) kontrola wprowadzanego zagospodarowania terenu na etapie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego, 3) budowanie akceptacji dla Parku w społecznościach lokalnych 1) wspieranie budowy i rozbudowy oczyszczalni ścieków i kolektorów w miejscowościach otaczających Park, 2) wykonanie indywidualnych oczyszczalni tylko w zabudowie rozproszonej, 2) przeciwdziałanie przekształcaniu łąk na grunty orne, ograniczenie stosowania nawozów mineralnych i środków chemicznych ochrony roślin w pobliżu rzek i potoków, 3) kontrola wprowadzanego zagospodarowania terenu na etapie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego, pod kątem rozwiązania gospodarki wodno-ściekowej oraz odpadów 1) monitorowanie zamierzeń inwestycyjnych, 2) współpraca z właściwymi organami administracji publicznej 1) monitorowanie skuteczności podejmowanych działań, 2) wykorzystanie dostępnych środków prawnych w planowaniu przestrzennym, 3) monitorowanie rozwoju zagospodarowania przestrzennego, 4) budowanie akceptacji dla Parku w społecznościach lokalnych 1) monitorowanie podejmowanych działań przy budowie infrastruktury zespołu geotermalnego i ich wpływu na przyrodę Parku, 2) przygotowanie we współpracy ze społecznością lokalną (w zależności od potrzeb) stref buforowych dla turystyki w sąsiedztwie Parku, 3) budowa Muzeum GPN Analiza skuteczności Wystarczająca Wystarczająca Wystarczająca Wystarczająca Źródło: opracowanie własne. 4.5. Koncepcja udostępniania Parku Parki narodowe oprócz zasadniczej funkcji ochronnej, jaką pełnią z mocy Ustawy o ochronie przyrody z 2004 r., są również udostępniane dla celów turystycznych i rekreacyjnych. Jest to jedno z ich podstawowych, społecznych zadań, umożliwia bowiem zaspokojenie elementarnych potrzeb kontaktu człowieka z przyrodą, stanowi formę zdobywania wiedzy przyrodniczej i krajoznawczej. Jedną z form ludzkiej aktywności Strona 144 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko obejmującej parki narodowe jest właśnie ich użytkowanie turystyczne. Ta forma wykorzystania parków wymusza wprowadzanie nowej infrastruktury turystycznej. Jej budowa jest często konieczna z uwagi na bezpieczeństwo odwiedzających, jak i na ochronę najcenniejszych ostoi przyrodniczych. Z drugiej zaś strony zagęszczenie infrastruktury turystycznej jest obcym elementem wprowadzanym w przyrodniczy lub kulturowy krajobraz obszarów chronionych – zaburza go w miejscach o wysokich walorach (Partyka 2010). Z powyższych względów należy uznać, że dotychczasowa koncepcja udostępniania Parku funkcjonowała prawidłowo i powinno się ją utrzymać pod warunkiem wprowadzenia korekt wynikających z analizy wskazanych wyżej obszarów problemowych (jak w podrozdziale 4.5.1.). Z analizy dotychczasowej skuteczności działań Parku w zakresie sposobów eliminacji lub ograniczania zagrożeń i ich skutków wyłania się kilka głównych zaleceń, co do których powinno się podjąć dodatkowe kroki. Opracowana przez Park ekspertyza działań ośrodka narciarskiego „Ostoja Górska” w zakresie nielegalnej niwelacji stoku, zakłócania ciszy, wprowadzenia oświetlenia, przerwania korytarzy ekologicznych, jest jedynie początkiem trudnego procesu, w wyniku którego winno się wypracować mądry kompromis, zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju. Wprowadzenie programu realizacji wolontariatu w Parku. Rozważenie możliwości zwiększenia ilości punktów informacji przyrodniczej i turystycznej. Realizacja automatycznego monitoringu ruchu turystycznego przy użyciu tzw. migratorów. Korekty przebiegów szlaków (dopuszczalne po przeprowadzeniu analizy oddziaływania na środowisko przyrodnicze w nowych lokalizacjach). Nieskuteczność w zachęcaniu prywatnych właścicieli do działań zgodnych z postulatami ochrony przyrody (casus prywatnej działki na Czole Turbacza czy domków letniskowych na Gorcu Troszackim i polanie Podskały) zmusza Park do podjęcia odpowiednich działań, tj. pozyskiwanie zewnętrznych środków na dalsze wykupy gruntów i prywatnych szałasów. Wszystkie te przykładowe działania powinny poprawić skuteczność sposobów eliminacji zagrożeń wynikających z turystyki i rekreacji dla przyrody Parku. Strona 145 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4.5.1. Analiza obszarów problemowych i wnioskowane propozycje rozwiązań Obszary problemowe zostały wskazane w rozdziale 4.3. Obszar oznaczony kodem (a) dotyczył funkcjonalności zmodernizowanej infrastruktury turystycznej Parku. Realizowany projekt zmodernizowanej infrastruktury należy ocenić pozytywnie. Elementy małej infrastruktury wtapiają się w naturalną architekturę krajobrazu i jednocześnie stanowią wyraźne – choć łagodne w swej wymowie – oznaczenie obszaru Parku, wejścia na jego teren i samoistnie zaznaczają zewnętrzne granice GPN. Dalsze plany modernizacyjne, w tym projekty bram wejściowych do Parku, powinny w znaczący sposób zwiększyć ową informacyjną funkcję. Nieco kontrowersji wzbudziły dwa aspekty, na które zwrócili uwagę respondenci: 1) brązowa barwa drogowskazu może o zmierzchu zlewać się z otoczeniem (samo oznaczenie szlaku na drogowskazie – przy trójkątnej końcówce – jest o tradycyjnej białej barwie) i tym samym zmniejszać bezpieczeństwo turysty; 2) 3-miejscowe stojaki rowerowe spełniają swoją funkcję w miejscach odpoczynkowych jedynie przy trzyosobowych zespołach odwiedzających, podczas gdy regulamin przewiduje liczbę pięciu osób przemieszczających się na rowerach; natomiast w miejscach biwakowych na Oberówce i Trusiówce nie spełniają swojej funkcji, ponieważ umocowanie roweru do tego typu stojaka na noc jest co najmniej problematyczne (już lepiej spełniają tę funkcję masywne ogrodzenia miejsc biwakowych). Odnośnie samych miejsc biwakowych zwrócono również uwagę na dotychczasowy brak toalet, skutkujący postępującą eutrofizacją najbliższego otoczenia (w tym skraju lasu opodal punktu widokowego z porzuconymi elementami zdemontowanej, starej infrastruktury turystycznej czy stawku na Oberówce). W razie zwiększenia ruchu turystycznego w następnych latach warto rozważyć wprowadzenie toalet przenośnych (zdecydowanie niedopuszczalnych wizualnie – powinno się tutaj pomyśleć o pewnym dostosowaniu do architektury otaczającego krajobrazu). Jako potencjalne miejsca ich lokalizacji wskazano przykładowo Potasznię, Papieżówkę, Łopuszną. Istnieją również argumenty przeciwko każdej z tych lokalizacji: w Potaszni nie należy się spodziewać zwiększenia ruchu turystycznego, dla Papieżówki ową funkcję może pełnić miejsce biwakowe na Trusiówce, a dla Łopusznej – Gajówka Mikołaja. Strona 146 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Należy dążyć do tego, by Park był również widoczny w swoim najbliższym otoczeniu (nie chodzi tylko o otulinę). Niewątpliwie sprzyjałoby temu zlokalizowanie urzędowych tablic w kolorze czerwonym na drogach otaczających Gorce, np.: w Mszanie Dolnej (wjazd do siedziby Parku w Porębie Wielkiej), Rzekach (wjazd w dolinę Kamienicy), Szczawie (wjazd w dolinę Głębieńca), Kamienicy, Ochotnicy (wjazd w rejon Pańskiej Przehybki), Tylmanowej, Dębnie, Nowym Targu (dojazd do punktów wyjścia szlaków na Turbacz), Klikuszowej (wjazd w dolinę Lepietnicy), Rdzawce, Rabce Zdroju, Lubniu (zjazd z „zakopianki” w kierunku Mszany Dolnej). Ewentualne dodatkowe oznakowanie wejść do Parku na szlakach (16 obiektów) i bez szlaków (16 obiektów). Ułatwianie dostępu do atrakcji środowiska przyrodniczego i kulturowego Parku osobom niepełnosprawnym ruchowo, niewidomym czy dzieciom na wózkach (obszar b), jest w trakcie realizacji w miejscu biwakowym na polanie Trusiówka. Wskazano tutaj również na ewentualną modernizację w tym kierunku ścieżki edukacyjnej w dolinie potoku Turbacz czy Olszowym, jak również drogi gruntowej w dolinie Kamienicy do Papieżówki (w postaci fragmentu nawierzchni drogi dostosowanej do poruszania się wózkiem inwalidzkim) oraz ekspozycji przyrodniczej i historycznej w Gajówce Mikołaja czy w przyszłości w obiekcie muzealnym w parku dworskim w Porębie Wielkiej (w tym przypadku chodzi o opisane „brajlem” dotykowe modele eksponatów). Należy więc czynić starania o udostępnienie wybranych obszarów Parku dla osób niepełnosprawnych. Geotermia w Porębie Wielkiej jest rozpatrywana w obszarze (c) – budowa basenów termalnych i zakładu balneologicznego. Najistotniejszą rzeczą na dzień dzisiejszy są starania Spółki „Gorczańskie Wody Termalne” o uzyskanie koncesji na wydobycie wody termalnej oraz pozyskiwanie gruntów w sąsiedztwie odwiertu, w tym na terenie GPN. Chodzi o wydzielenie specjalnego obszaru ochrony uzdrowiskowej – w skład którego proponuje się włączyć park dworski, teren Domu Wczasów Dziecięcych oraz obszar pomiędzy nimi – w celu ujęcia go w planie zagospodarowania przestrzennego (m.in. pod budowę basenów termalnych i zakładu balneologii) i umożliwienia kontraktowania zabiegów z NFZ. Pozyskano już dokumentację hydrogeologiczną. Planuje się wymianę gruntów, które Spółka „GWT” kupiła na polanie Suhora (2 ha 2 a) za tereny GPN w obrębie odwiertu (reszta Strona 147 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko mogłaby być dzierżawiona od GPN). Sama rekonstrukcja odwiertu kosztowała już 2,5 mln zł. Do tego dochodzi oczywiście koszt budowy basenów, zakładu balneologii z hotelem w d. Domu Wczasów Dziecięcych, jak również wybudowanie nowych ciągów komunikacyjnych (szczególnie od strony „wąskiego gardła” w Mszanie Dolnej czy zupełnie nowej drogi od strony Rabki Zdroju do Poręby Górnej) oraz parkingów. Żeby inwestycja przynosiła zyski, na obiekt musi być średnio 300 tysięcy wejść w roku. Już same te dane mówią wiele o skali tego nowego zjawiska, które bez wątpienia wpłynie stymulująco na ruch turystyczny w GPN. Dla społeczności lokalnej będzie się to przykładowo wiązało z nowymi źródłami utrzymania. Natomiast dla Parku będą to: a) konkretne zyski z dzierżawy gruntów, b) uzyskanie terenu w rejonie Suhory, c) możliwość powiązania rekreacyjnych funkcji basenów termalnych z działalnością turystyczną czy edukacyjną na przedpolu Parku, d) zwiększenie zainteresowanie terenem podworskim, e) uzyskanie środków na remont dawnej oficyny dworskiej, f) możliwość urządzenia muzeum i wprowadzenie opłat za wstęp na ekspozycje (rozważane opłaty za wstęp na teren Parku w rejonie obszaru uzdrowiskowego zostały zaopiniowane negatywnie), g) zatrzymanie ruchu turystycznego na dole i jego dalsza deglomeracja. Duży niepokój wzbudza obszar (d), czyli modernizacja kolejki krzesełkowej na Tobołów, prowadzona już od września 2011 r. Pracownia Naukowo-Edukacyjna GPN przygotowała opinie, ekspertyzy i odpowiedzi nt. wpływu zrealizowanej inwestycji „Wykonanie instalacji elektrycznej NN dla potrzeb oświetlenia oraz zaśnieżania wyciągu narciarskiego – nartostrady kolei linowej Tobołów” na środowisko przyrodnicze GPN oraz obszary Natura 2000 „Gorce” i „Ostoja Gorczańska” dla Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie, Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w Limanowej, Stowarzyszenia Pracownia na rzecz Wszystkich Istot w Bystrej, m.in. oceny strat przyrodniczych na skutek wykonania tej inwestycji wraz z przedstawieniem propozycji kompensacji tych strat, na prośbę RDOŚ w Krakowie. Badania pokazują, że nowa inwestycja na Tobołowie generuje znaczące negatywne oddziaływania. Na trasie narciarskiej całkowicie zniszczono pokrywę roślinną oraz siedliska łąkowe: 0,30 ha górskiej murawy bliźniczkowej oraz 0,18 ha górskiej łąki mietlicowej. Wraz ze zniszczeniem łąk wyeliminowano stanowiska chronionych prawem storczyków oraz płaty krokusa zlokalizowane w górnej części Strona 148 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko nartostrady. Wycięto 241 sztuk drzew w granicach GPN. Kolejne zmiany w środowisku Parku spowodowało oświetlenie trasy narciarskiej. Instalacja oświetlenia i zaśnieżania stworzyły barierę dla migracji zwierząt kopytnych w obszarze jednego z korytarzy ekologicznych. Przeprowadzony przez GPN monitoring migracji zwierzyny w rejonie nartostrady wskazał na ograniczenie korytarza migracyjnego do jednego zasadniczego kanału. Udokumentowano negatywny wpływ inwestycji na rysia. Nie zaobserwowano żadnych śladów bytności tego zwierzęcia w rejonie inwestycji, choć w l. 2009-2011 notowano tu jego występowanie. Podobnie w kwestii wilka – w sezonie zimowym 2012/13 wataha wilków penetrująca swój rewir w dolinie potoków Olszowy i Poręba odnotowywana była tylko do połowy grudnia 2012 r., w rejonie szczytowym nartostrady zaledwie jeden raz. W grudniu 2012 r. inwestor wybudował instalację elektryczną i oświetlenie wyciągu orczykowego na polanie Starmaszka. Oddziaływanie dodatkowego oświetlenia spowodowało przerwanie migracyjnego kanału łącznikowego dla zwierzyny płowej pomiędzy wschodnią i zachodnią stroną polany. Przejścia zwierzyny tym szlakiem w bieżącym sezonie narciarskim odnotowano tylko jednokrotnie. Realizacja przedsięwzięć w postaci inwestycji narciarskich powinna być poprzedzona wydaniem i uprawomocnieniem wielu decyzji i pozwoleń. W Koninkach nie uzyskano żadnej z wymaganych decyzji administracyjnych (Ślusarczyk 2013). Park podjął starania o przedłożenie koncepcji całości rozwoju „Ostoi Górskiej” w Koninkach. Sytuacja konfliktowa nie powinna zamykać możliwości zawarcia mądrego kompromisu. Obszar (e), czyli zaśmiecanie terenu GPN wiąże się – oprócz funkcjonujących na bieżąco działań pracowników Parku (np. 18 października 2012 r. z inicjatywy Gorczańskiej Organizacji Turystycznej odbyło się „Wielkie sprzątanie Gorców”; akcja miała miejsce na terenie GPN, który był partnerem projektu wspólnie z Województwem Małopolskim, Gminą Kamienica i Firmą Jan Niezbędny) – z wprowadzeniem programu akcji wolontariatu. W przypadku skomplikowanej struktury granic Parku w całym masywie Gorców oraz nielicznej obsady etatowej pracowników wolontariat wydaje się być potrzebą chwili. Szczególnie, że podejmowane są spontanicznie, ale w uzgodnieniu z Parkiem, akcje pn. „Czyste góry, czyste szlaki” przez Klub Podróżników „Śródziemie” z Krakowa. Wolontariusze ze „Śródziemia” wyruszyli na sprzątanie gorczańskich szlaków 29-30 czerwca 2013 r. Pilotowany przez Park Strona 149 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wolontariat mógłby również zająć się urządzeniem i dalszym funkcjonowaniem punktu informacyjno-edukacyjnego w Chatce GPN na Hali Długiej. Należy rozważyć umiejscowienie i ewentualną budowę nowych punktów informacji przyrodniczej i turystycznej na terenie GPN w oparciu o powołany do życia wolontariat. W obecnej koncepcji udostępniania mogą to być np. takie punkty jak: Papieżówka, Potasznia, Tobołów, Stare Wierchy. Zamieranie świerczyn górnoreglowych a działania Parku zwiększające bezpieczeństwo odwiedzających, czyli obszar problemowy (f), to kontrowersyjna wycinka w pobliżu szlaku żółtego (T12) Borek-Czoło Turbacza i w rejonie Jaworzyny Kamienickiej (T9). 24 lipca 2012 r. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska, Główny Konserwator Przyrody Janusz Zalewski, skierował do wszystkich Dyrektorów parków narodowych pismo nr DLPpn-4102-216/29046/12/KW, w którym napisał, że w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa odwiedzających park należy niezwłocznie podjąć działania zmierzające do usunięcia stanu zagrożenia nie czekając na zezwolenie Ministra Środowiska na odstępstwa od zakazów określonych w art. 15, ust.1, Ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Zalecił też przegląd i kontrolę urządzeń turystycznych pod kątem bezpieczeństwa. W niektórych parkach to pismo było przyczyną dużych wycinek w pobliżu szlaków. Jak wiadomo z doświadczeń, podczas śmiertelnego wypadku na wycieczce szkolnej w Ojcowskim Parku Narodowym w maju 2012 r. – powalenia drzew w parkach narodowych, gdzie w strefach ochronnych nie prowadzi się pozyskiwania drewna, są nieprzewidywalne. Istnieją tutaj inne narzędzia dopuszczone stosownymi zarządzeniami Dyrektora Parku, jak przykładowo czasowe zamknięcie szlaku turystycznego (patrz szlak zielony – T8 – z doliny Kamienicy na polanę Stawieniec) lub nawet przetrasowanie. W przypadku szlaku żółtego (T12) respondenci sugerowali przetrasowanie go przez Mostownicę w celu uzyskania dostępu do walorów widokowych polan grzbietowych oraz walorów kulturowych w postaci wyremontowanego staraniem GPN, ale niedostępnego (bo leżącego poza szlakiem turystycznym) szałasu na koszonej mechanicznie (a więc z wjazdami sprzętu mechanicznego typu ciągnik) części Mostownicy. Wymagałoby to również akceptacji ze strony prywatnych właścicieli działek. Strona 150 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ostatni wykazany obszar problemowy, to wykupy gruntów (g), które mają być narzędziem ograniczającym wjazd w teren GPN na quadach, motorach terenowych czy skuterach śnieżnych, jak również ograniczającym zabudowę rekreacyjną na działkach nieleśnych. Należy przyjąć, że wszystkie wykupy gruntów (ich wykaz zawiera zał. nr 26) wpłynęły na redukcję pretekstów do nielegalnych wjazdów. Z pewnością był to wykup Hali Wzorowej w 2002 r., ponieważ działka ta była wystawiona na sprzedaż i interesowało się nią lobby motorowe. Problem z zabudową rekreacyjną polan – mimo niewielkiej skali zjawiska – jednak w Parku istnieje. Przykładem są dawne szałasy na polanie Podskały i na Gorcu Troszackim adaptowane przez właścicieli na domki letniskowe. Należy rozważyć możliwość rewitalizacji wykupywanych i odremontowanych szałasów również poprzez zwiększenie ich funkcjonalności (np. jako schronów dla turystów). 4.5.2. Formy udostępniania oraz przestrzenny i ilościowo-czasowy zakres udostępniania Turystyczna penetracja parków narodowych jest silnie związana ze stopniem ich zagospodarowania, tj. przygotowania do przyjmowania odwiedzających. Na terenie tych obszarów istnieją różne formy urządzeń turystycznych zarówno zastanych (istniejących w momencie utworzenia parku), jak i wprowadzanych stopniowo wraz ze wzrostem ruchu turystycznego. Podstawowe urządzenia turystyczne w GPN można podzielić na trzy grupy związane kolejno: z komunikacją (dotarciem do interesujących obiektów z pomocą systemu systemu znakowanych szlaków), pobytem (baza noclegowa w postaci dwóch miejsc biwakowych, jak również gastronomiczna – towarzysząca infrastrukturze narciarskiej) i zaspokojeniem potrzeb poznawczych (edukacja, wystawa w Gajówce Mikołaja, punkt informacyjny w siedzibie Dyrekcji Parku i in.). Historyczne drogi w Parku należą do interesujących elementów ich turystycznego zagospodarowania, istniejących jeszcze przed utworzeniem tych parków. Spośród dróg znanych w GPN, pełniących obecnie funkcje turystyczne, należy wymienić stokowe drogi gruntowe. Turystyczne szlaki piesze są stosunkowo najprostszą formą umożliwiającą poznawania parku narodowego. W Parku istnieją też inne formy udostępniania w postaci ścieżek edukacyjnych, szlaków rowerowych, szlaków konnych, szlaków spacerowych. Uprawiana jest na nich turystyka piesza, narciarska, Strona 151 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko rowerowa i konna, jak również rekreacja spacerowa i konna. Oznakowane trwale i w specjalistyczny sposób udostępniają najciekawsze i najpiękniejsze fragmenty Parku zapewniając zgodną z prawem penetrację turystyczną ich obszarów. W GPN szlaki wyróżniają się wysokimi walorami krajobrazowymi i same w sobie stanowią atrakcję turystyczną. Specjalnym i dosyć kontrowersyjnym elementem zagospodarowania ułatwiającym dostęp na obszary chronione jest kolejka linowa i wyciągi orczykowe ośrodka narciarskiego „Ostoja Górska”. Obszary udostępnione dla turystyki i rekreacji przedstawiono na rycinie nr 12. Zaznaczono na niej barwnymi okręgami również obszary cenne przyrodniczo i ich zakres zagrożenia poprzez udostępnianie. Kolor czerwony to obszary szczególnie cenne przyrodniczo zagrożone nadmiernym użytkowaniem, kolor zielony – obszary o mniejszej randze przyrodniczej i małym natężeniu ruchu turystycznego, kolor pomarańczowy – obszary szczególnie cenne przyrodniczo o małym natężeniu ruchu turystycznego. Ryc. 12. Obszary udostępnione dla turystyki i rekreacji Źródło: Popko-Tomasiewcz 2012. Strona 152 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Wykaz miejsc i form udostępniania w celach turystycznych i rekreacyjnych na obszarze GPN przedstawia tabela nr 21 (nie uwzględnia ścieżek edukacyjnych, które zawiera operat udostępniania dla celów edukacyjnych). Zawarto w niej również proponowany zakres ilościowy udostępniania w postaci maksymalnej liczby osób mogących przebywać jednocześnie w danym miejscu. Zakres czasowy udostępniania określa aktualny regulamin dla odwiedzających Park (patrz zał. nr 11). Dla wszystkich form udostępniania turystycznego jest on jednakowy – dopuszcza przebywanie na terenie Parku jedynie od świtu do zmierzchu. Postulujemy utrzymanie obowiązujących zasad. W przyszłości można rozważyć ewentualne udostępnianie Parku w porze nocnej dla grup specjalistycznych (np. warsztatów fotograficznych czy obserwatorów życia zwierząt). Zamknięta lista miejsc udostępniania, zawarta w poniższej tabeli, może sugerować, że stan taki w ciągu najbliższych 20. lat nie powinien ulegać zmianom. Tak oczywiście nie jest. Zmiany powinny następować w zależności od potrzeb i być uwarunkowane zmieniającym się stopniem zagrożenia dla przyrody Parku, jak również – przykładowo – stopniem bezpieczeństwa dla uprawiających na terenie Parku różne formy turystyki i rekreacji. Tab. 21. Wykaz miejsc i form udostępniania w celach turystycznych i rekreacyjnych wraz z zakresem ilościowym Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 Miejsce udostępniane Szlak turystyczny żółty: Lubomierz – Kudłoń – Turbacz Szlak turystyczny czerwony: Rabka – Turbacz – Zielenica – granica Parku Szlak turystyczny czarny: Łopuszna – Zielenica Formy udostępniania turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska Szlak turystyczny czarny: Lubomierz – Kudłoń – turystyka piesza Konina turystyka narciarska Szlak turystyczny niebieski: Trusiówka – Przełęcz turystyka piesza Borek turystyka narciarska Szlak turystyczny niebieski: Koninki-Hucisko – turystyka piesza Turbacz turystyka narciarska Szlak turystyczny zielony: Koninki – Tobołów – turystyka piesza Obidowiec turystyka narciarska Szlak turystyczny zielony: Niedźwiedź – Turbaczyk turystyka piesza – Turbacz turystyka narciarska Maksymalna liczba osób mogących przebywać jednocześnie w danym miejscu 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku Strona 153 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Miejsce udostępniane 9 14 Szlak turystyczny zielony: Dolina Kamienicy – Stawieniec – Kudłoń Szlak turystyczny zielony: węzeł szlaków Hale Gorcowskie – Polana Gabrowska Szlak turystyczny żółty: Ochotnica Górna Jamne – Przysłop Dolny Szlak turystyczny żółty: Poręba Górna – Stare Wierchy Szlak turystyczny niebieski: Rzeki – Gorc Kamienicki – węzeł szlaków na Halach Gorcowskich Szlak zielony: Poręba Górna - Jasionów – Rdzawka 15 Szlak zielony: Poręba Wielka – Olszówka 16 22 Szlak spacerowy: Konina - Potasznia – Pasieka – Koninki-Hucisko Szlak spacerowy: Koninki - Hucisko – dol. Olszowego Potoku - Tobołów – Poręba Górna Szlak spacerowy: Hucisko – dolina potoku Turbacz – Czarne Błota Szlak spacerowy: Papieżówka – Jaworzyna Kamienicka Szlak spacerowy: Rzeki - Czarne Młaki – potok Spaleniec – Limierzyska Szlak spacerowy: Potasznia – Brukowana Droga – przełęcz Borek Szlak spacerowy: Brukowana Droga – Kopa 23 Szlak spacerowy: Dolina Łopusznej 24 Szlak spacerowy: Polana Sucha – Cioski 25 Szlak rowerowy: Potasznia – Pasieka – HuciskoKoninki Szlak rowerowy: Koninki - Hucisko – dolina potoku Turbacz – Czarne Błota Szlak rowerowy: Stare Wierchy – Turbacz – Zielenica – granica Parku Szlak rowerowy: Rzeki – Trusiówka – Jaworzyna Kamienicka – Polana Gabrowska, Szlak rowerowy: Tobołów – Kopana Droga – Polana Młynarska Szlak rowerowy: Koninki-Hucisko – dolina Olszowego Potoku – Tobołów – Poręba Wielka Szlak rowerowy: Rzeki – Papieżówka – przełęcz Borek – Brukowana Droga – Potasznia Szlak konny: Stare Wierchy – Obidowiec – Hala Turbacz – Kiczora – Zielenica – granica Parku Szlak konny: Rzeki – Trusiówka – polana Jaworzyna Kamienicka 10 11 12 13 17 18 19 20 21 26 27 28 29 30 31 32 33 Formy udostępniania turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska Maksymalna liczba osób mogących przebywać jednocześnie w danym miejscu 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka rowerowa 20 osób / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 20 osób / 1 km długości szlaku 3 osoby / 1 km długości szlaku Strona 154 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Miejsce udostępniane 34 Szlak konny: Polana Gabrowska – Gorc Kamienicki – polana Mraźnica pod Gorcem Szlak konny: Potasznia – Pasieka – Koninki Hucisko Szlak konny: Koninki Hucisko – Dolina potoku Turbacz – Czarne Błota Szlak konny: Koninki Hucisko – dolina Olszowego potoku – Tobołów – Poręba Górna Szlak konny: Tobołów – Kopana Droga – Polana Młynarska Szlak konny: Rzeki – Papieżówka – przełęcz Borek – Brukowana Droga – Potasznia Trasy do uprawiania narciarstwa i wyciągi narciarskie na polanie Tobołów i Starmaszka turystyka konna Maksymalna liczba osób mogących przebywać jednocześnie w danym miejscu 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku narciarstwo zjazdowe 41 Miejsce biwakowe na polanie Oberówka 42 Miejsce biwakowe na polanie Trusiówka miejsce do postawienia namiotów z możliwością palenia ogniska miejsce do postawienia namiotów z możliwością palenia ogniska Zgodnie z obowiązującymi przepisami o bezpieczeństwie na zorganizowanych terenach narciarskich. Za bezpieczeństwo odpowiedzialny jest dzierżawca /właściciel zorganizowanego terenu narciarskiego. 55 osób 35 36 37 38 39 40 Formy udostępniania 35 osób Źródło: opracowano na podstawie załącznika nr 1 do zarządzenia nr 6/2012 Dyrektora GPN z 29 marca 2012 r. 4.5.3. Zasady udostępniania Podobnie jak w podrozdziale 4.5.2 postulujemy utrzymanie obowiązujących zasad udostępniania Parku dla celów turystycznych i rekreacyjnych. Poniższe zasady udostępniania nie odbiegają od poprawnych uregulowań zawartych w zał. nr 11. Podtrzymanie owych zasad może sugerować, że stan taki w ciągu najbliższych 20. lat nie powinien ulegać zmianom. Zmiany powinny następować w zależności od potrzeb i być uwarunkowane zmieniającym się stopniem zagrożenia dla przyrody Parku, wynikającym z rozwoju nowych form ruchu turystycznego, jak również – przykładowo – stopniem bezpieczeństwa dla uprawiających na terenie Parku różne formy turystyki i rekreacji. Decyzje w sprawie ewentualnych zmian – np. w przebiegach szlaków turystycznych, dalszej rozbudowie lub likwidacji infrastruktury turystycznej czy w kwestii kontrowersyjnego (w przypadku szlaków spacerowych) zakazu Strona 155 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wprowadzania psów do Parku (art. 15, ust. 1, p. 16, Ustawy o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r.) – powinny leżeć w gestii Dyrektora Parku, którego w tym zakresie wspierają specjaliści spośród pracowników Parku oraz Rady Naukowej Parku. Przebywający na terenie Parku powinni być w dalszym ciągu zobowiązani do przestrzegania przepisów zawartych w regulaminie dla odwiedzających GPN (obowiązujący regulamin zamieszczono w zał. nr 11), zachowania należytej staranności w celu ochrony życia i zdrowia własnego oraz innych osób, a także do ochrony wartości przyrodniczych i kulturowych Parku. Na terenie Parku postulujemy kontynuowanie dopuszczenia następujących form turystyki: turystykę pieszą, rowerową, konną i narciarską. Należy wziąć również pod uwagę rekreację spacerową i konną, która do tej pory nie była uwzględniana w obowiązujących uregulowaniach i zasadach udostępniania, a która uprawiana jest przez odwiedzających Park. W przypadku rekreacji spacerowej można uwzględnić postulowane przez respondentów wprowadzanie na szlaki spacerowe psów na smyczy i w kagańcu. Na szlakach spacerowych (i ścieżkach edukacyjnych również) grupy zorganizowane mogą być zwolnione z obowiązku przewodnickiego. Na odcinkach szlaków, które są jednocześnie szlakami pieszymi, rowerowymi i konnymi powinno zostać utrzymane pierwszeństwo turystów poruszających się pieszo, w drugiej kolejności turystów poruszających się konno i rowerzystów. Na odcinkach szlaków, które są jednocześnie szlakami pieszymi i narciarskim pierwszeństwo mają mieć turyści poruszający się pieszo. Turystyka piesza powinna odbywać się po oznakowanych szlakach turystycznych, szlakach spacerowych oraz ścieżkach edukacyjnych. Rekreacja spacerowa – wyłącznie po szlakach spacerowych i dopuszczonych dla tej formy ścieżkach edukacyjnych. Rekreacja konna – wyłącznie po szlakach konnych, które dla tej formy udostępniania zostaną dopuszczone i po uzyskaniu pisemnej zgody Dyrektora Parku. Turystyka piesza zorganizowana powinna odbywać się w grupie nie przekraczającej trzydziestu osób i pod opieką przewodników beskidzkich, przodowników turystyki górskiej, pracowników Parku oraz osób upoważnionych przez Dyrektora Parku. Turystyka rowerowa ma być dopuszczona w grupach do pięciu rowerzystów i odbywać się po odpowiednio oznakowanych szlakach. Turystyka narciarska powinna odbywać się po oznakowanych szlakach przeznaczonych dla turystyki pieszej. Należy zwrócić uwagę Strona 156 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko odwiedzających na miejsca trudne technicznie, tak dla rowerzystów, jak i turystów-narciarzy. Park powinien starać się pozyskiwać zewnętrzne środki na utrzymanie wybranych tras turystycznych w okresie zalegania pokrywy śnieżnej oraz na dodatkowe oznakowanie takich tras (tak jak w przypadku rekreacyjnej trasy narciarskiej w O.O. „Suhora” – wg zał. nr 22). Turystyka konna powinna być dopuszczona po zgłoszeniu u leśniczego odwiedzanego obwodu ochronnego na oznakowanych trasach tylko do pięciu jeźdźców. Pobyt dłuższy niż jeden dzień powinien być warunkowy (wymagane pisemne zezwolenie wydane przez Dyrektora Parku). Narciarstwo zjazdowe na terenie Parku może odbywać się wyłącznie na zorganizowanych terenach narciarskich w rozumieniu art. 2., p. 13, Ustawy z 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich (Dz. U. nr 208 z późn. zm., poz. 1241). Za zapewnienie bezpieczeństwa na tychże obszarach – zgodnie z art. 19, ust. 1 i 2 – odpowiada zarządzający tym terenem (w rozumieniu art. 2, p. 12, ww. Ustawy). Zastrzeżenia odnośnie poruszania się na terenie Parku w niesprzyjających warunkach atmosferycznych (silny wiatr, okiść śniegowa, burza), grożącego niebezpieczeństwem (w szczególności wskutek upadku gałęzi, wiatrołomów, porażeń piorunem), z wyłączeniem odpowiedzialności Parku za szkody powstałe wskutek zjawisk przyrody należy utrzymać w mocy. Podobnie jak uprawianie turystyki na terenie Parku wyłącznie w ciągu dnia – od świtu do zmierzchu. Należy uwzględnić w stosownych uregulowaniach ewentualne odstępstwo dla grup specjalistycznych (fotografowanie i obserwacja zwierząt). Płatny wstęp na niektóre obszary Parku (w okresie od 1 maja do 31 października) należy utrzymać włączając w te działania zorganizowany w GPN wolontariat. Prawo zamykania szlaków lub ich odcinków oraz aktualne informacje o zamknięciach szlaków (zamieszczane na aktualizowanej stronie internetowej GPN i odpowiednio oznakowane w terenie) powinno nadal stanowić podstawowe narzędzie umożliwiające racjonalne sterowanie ruchem turystycznym w Parku. Organizacja imprez turystyczno-rekreacyjnych w wyznaczonych miejscach biwakowych – na polanach Trusiówka (O.O. „Turbacz”) i Oberówka (O.O. „Suhora”) – nadal powinny podlegać zgłoszeniu u leśniczego danego obwodu ochronnego. Poza wymienionymi Strona 157 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko miejscami biwakowymi mogą odbywać się wyłącznie za zgodą Dyrektora Parku wydaną na podstawie przedstawionego programu i regulaminu. 4.6. Określenie zasad monitoringu ruchu turystycznego Jedną z ważniejszych kwestii badawczych, dotyczących turystyki i rekreacji w GPN jest określenie globalnej wielkości i struktury ruchu turystycznego w danym miejscu i czasie. Różnorodne formy turystyki oraz ich obsługi, ich rozproszony przestrzennie charakter, nieregularne występowanie, duża zmienność w czasie bardzo utrudniają zbieranie informacji, a następnie precyzyjne zobrazowanie wielkości, struktury i rozmieszczenia ruchu turystycznego w skali badanego obszaru (Borkowski 2009). W sytuacji rosnącego wpływu turystyki na środowisko przyrodnicze, w tym także na obszarach objętych prawną ochroną w postaci parku narodowego, jedną z pilniejszych potrzeb, wynikających z konieczności zarządzania ruchem turystycznym, jest monitorowanie presji turystycznej. Danych z obserwacji i monitoringu ruchu turystycznego w parkach narodowych dostarczają m.in. prace Czochańskiego (2000), Prędkiego (2004), WieniawskiejRaj (2007), Baścik i in. (2007) oraz Jastrzębskiego (2009). Według Matczaka (2002) poznanie charakterystyki samego turysty, jak również szeroko rozumianej grupy turystycznej (chodzi tu przede wszystkim o wielkość, natężenie, strukturę czy zasięg ruchu turystycznego) jest podstawą do wypracowania odpowiedniej polityki udostępniania obszarów prawnie chronionych dla turystyki i rekreacji z jednoczesnym zabezpieczeniem ich przed zniszczeniem (Warcholik 2010). Zarówno w Polsce, jak i na świecie, istnieje szereg opracowań dotyczących zarówno natężenia ruchu turystycznego, oddziaływania różnych form turystyki na środowisko przyrodnicze, jak również monitoringu ruchu turystycznego, szczególnie w obszarach chronionych (m.in. Mielnicka 1991, Cessford, Mohar 2003, Arnberg i in. 2005, Marion, Olive 2009). Istotą monitoringu jest stały i powtarzalny w identycznych sekwencjach czasowych pomiar zjawisk występujących w badanej przestrzeni, której obraz chcemy uzyskać. Przeprowadzenie badań reprezentatywnych ruchu turystycznego wymaga dużych prób. Nierównomierność natężenia wielkości ruchu nawet w stosunkowo krótkich okresach (np. Strona 158 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko okazjonalne imprezy turystyczne) powoduje, że losowy charakter próby może spowodować nadmiar lub niedomiar liczby pomiarów w specyficznym okresie badań. W efekcie liczba turystów może być przeszacowana lub niedoszacowana. Najbezpieczniej jest więc korzystać z kilku możliwych źródeł i na ich podstawie wprowadzić niezbędne korekty (Borkowski 2009). W niniejszych zasadach proponuje się prowadzenie monitoringu dwoma niezależnymi metodami: PAPI i monitoringu automatycznego. Określenie liczby turystów odwiedzających dany obszar chroniony ma zasadnicze znaczenie w kwestii podejmowanych zadań związanych z zagospodarowaniem turystycznym, z zarządzaniem różnymi formami turystyki oraz w kwestii określenia wpływu ruchu turystycznego na poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego (Buchwał 2010). Analizując rozkład ruchu turystycznego oraz jego oddziaływanie na środowisko przyrodnicze obszarów objętych najwyższą formą ochrony jedną z najważniejszych kwestii staje się określenie dopuszczalnego obciążania szlaków, ścieżek edukacyjnych oraz pozostałych udostępnionych dróg przez ruch turystyczny (Baranowska-Janota i in. 2000). Należy wyraźnie zaznaczyć, iż w przypadku GPN nie jest możliwe szacowanie natężenia ruchu turystycznego na podstawie biletów wstępu. Opłaty pobierane są jedynie za wstęp od strony Koninek. Próby pobierania opłat w schroniskach PTTK na Turbaczu czy Starych Wierchach nie przyniosły spodziewanych rezultatów. Jest to spowodowane specyficzną strukturą obszarową GPN i skomplikowanymi stosunkami własnościowymi. Opłaty mają pełnić rolę pewnego rodzaju bariery finansowej i skierować ruch turystyczny ku mniej uczęszczanym szlakom. Średnio jest to kwota 25 tysięcy złotych rocznie, z czego 15 %, czyli ok. 3-4 tysięcy złotych jest przeznaczane na działalność ratowniczą Grupy Podhalańskiej Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. 4.6.1. Monitoring metodą PAPI (ang. Paper and Pencil Interview) PAPI (ang. Paper and Pencil Interview) to tradycyjny rodzaj wywiadu osobistego, w trakcie którego ankieter wykorzystuje papierowy kwestionariusz wywiadu, czytając respondentowi pytania i ręcznie zakreślając jego odpowiedzi. Ankieter przeprowadza wywiad w sposób bezpośredni (face to face). Zadaje pytania i notuje w kwestionariuszu odpowiedzi. Strona 159 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko W razie wątpliwości udziela respondentowi wyjaśnień. Uzyskane w ten sposób wyniki są kodowane (przy pytaniach otwartych) i wprowadzane do komputera. Następnie dokonuje się analizy statystycznej i przygotowuje raport. Do zalet badań PAPI należy: pewność kompletnego uzupełnienia kwestionariusza, standaryzacja miejsca w jakim odbywa się badanie, możliwość udzielania wyjaśnień przez ankietera w przypadku niezrozumienia pytania. Do słabych stron tej techniki należy zaliczyć: wysoki koszt realizacji (dojazd ankieterów, wydruk kwestionariuszy, wprowadzanie wyników), długi czas realizacji badania, brak poczucia anonimowości przy udzielaniu odpowiedzi (co może na nie wpłynąć, gdy pytania dotyczą problematycznych kwestii). Przykładowe zasady doboru próby zawarto w zał. nr 26. 4.6.2. Monitoring automatyczny Prowadzenie monitoringu ruchu turystycznego w GPN jedynie w określonych porach roku (czyli w zasadzie tylko w lecie lub późną wiosną czy wczesną jesienią), w określonych godzinach (np. w 2011 r. od 10:00 do 16:00, a czasem rzadziej) – jak również w silnej zależności od warunków pogodowych – sprawiało, że badaczom umykały dane dotyczące ruchu o wczesnych porach (np. miejscowej ludności zbierającej płody leśnego runa czy ruszającej z Koniny tradycyjnym szlakiem przez Mostownicę na mszę do kaplicy na Rusnakowej Polanie) czy wręcz od zmierzchu do świtu (m.in. nielegalny ruch skuterów śnieżnych między Starymi Wierchami a Turbaczem). Zgodnie z przyjętą w 2011 r. metodyką, frekwencję turystów wyznaczono liczbą osób zarejestrowanych w strefie wejściowej, obejmującej wszystkie początkowe odcinki szlaków przebiegających przez obszar GPN. Zastosowana wtedy metoda bezpośredniego pomiaru turystów w terenie dała szacunkowy wynik ogólnej frekwencji turystycznej (łącznie w sezonach wiosennym, letnim i jesiennym). Właśnie z tego względu powinno się wprowadzić monitoring oraz pomiary obciążenia turystycznego wybranego szlaku przy użyciu czujników ruchu, tzw. migratorów. W kwestii używania czujników ruchu na obszarach cennych przyrodniczo istnieje szereg opracowań poruszających problemy technicznych możliwości monitorowania ruchu turystycznego w Strona 160 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko kontekście zarówno oddziaływania na przyrodę, jak również rozwoju samych regionów turystycznych (Clivaz i in. 2004). W ramach monitoringu można wtedy dokonać ciągłej rejestracji osób na szlakach z rozgraniczeniem na ruch wchodzący i schodzący, zapisywany w interwale godzinowym. W tym celu powinno się wykorzystać czujniki pyroelektryczne (np. firmy EcoCounter). Na świecie używane są zarówno czujniki emitujące podczerwień, kamery rejestrujące turystów, jak również czujniki wrażliwe na oddziaływanie mechaniczne turysty na podłoże (Cessford, Mohar 2003; Arnberg i in. 2005). Czujniki ruchu powinny być zabezpieczane (np. zamontowane w drewnianym słupku zmodernizowanej infrastruktury turystycznej, podtrzymującym barierkę ogrodzeniową) i zlokalizowane bezpośrednio przy analizowanym szlaku turystycznym. Cogodzinny zapis obustronnego ruchu na szlakach umożliwi przeprowadzenie kompleksowej analizy rozkładu ruchu turystycznego w zależności od pory roku, miesiąca, dni tygodnia czy w układzie jednej doby. Analizując rozkład czasowy ruchu turystycznego w parku należy wziąć pod uwagę sumy miesięczne oraz dobowe ilości turystów na danym szlaku. W przypadku dni charakteryzujących się największym natężeniem ruchu turystycznego na monitorowanych szlakach można będzie prześledzić rozkład godzinowy obciążenia turystycznego szlaków. Tego rodzaju wyniki badań monitoringowych obciążenia turystycznego szlaków stanowią nieocenione źródło danych ilościowych. Szczególnie pomocne przy zarządzaniu ruchem turystycznym w miejscach najczęściej odwiedzanych (np. w Koninkach czy na głównym szlaku barwy czerwonej między Starymi Wierchami a Turbaczem) lub dotąd niemonitorowanych (np. w rezerwatach). Zarządzanie obszarami chronionymi wymaga bowiem dokładnego rozpoznania przestrzennego rozkładu ruchu turystycznego, co może przyczynić się do przeciwdziałania nadmiernej degradacji obszarów intensywnie użytkowanych turystycznie poprzez zastosowanie odpowiednich ograniczeń w poruszaniu się turystów w danym obszarze. Początkowo można wprowadzić zestaw czterech automatycznych urządzeń z palmtopem do instalacji w następujących punktach: 1) w Koninkach-Hucisku przy tablicy informacyjnej GPN, 2) przy Papieżówce w dolinie Strona 161 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Kamienicy, 3) przy czerwonym szlaku na grzbiecie Stare Wierchy-Turbacz, 4) na trawersie Suhory. Umiejscowienie czujników powinno ulegać zmianom w zależności od potrzeb w interwałach rocznych lub kilkuletnich. 4.7. Określenie kosztów wynikających z realizacji zadań związanych z udostępnianiem turystycznym Parku Określenia kosztów dokonano na podstawie szacunków z dotychczasowych projektów modernizacji infrastruktury turystycznej realizowanych przez Park, jak również biorąc pod uwagę nowe realizacje typu automatyczny monitoring ruchu turystycznego (z zastosowaniem tzw. migratorów), udostępnianie Parku dla osób niepełnosprawnych oraz zaplanowaną akcję wolontariatu w GPN. Niektóre, realizowane rokrocznie zadania będą wymagały zatrudnienia dodatkowych pracowników (np. opieka i nadzór nad wolontariatem – 1 etat, prace GIS związane z monitoringiem – ½ etatu, działalność dydaktyczna i profilaktyczna – ½ etatu). Zestawienie szacunkowych minimalnych kosztów wynikających z realizacji ww. zadań przedstawiono w tabeli nr 22. Dotyczy ono – jeśli nie jest dookreślone inaczej – czasokresu przyszłego planu ochrony. Tab. 22. Zestawienie szacunkowych kosztów wynikających z realizacji zadań związanych z udostępnianiem turystycznym Parku Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Nazwa zadania Przygotowanie kosztorysów remontów szlaków, ścieżek edukacyjnych, obiektów infrastruktury turystycznej (rokrocznie) Przygotowanie wizualizacji i aktualizacji przebudowy elementów infrastruktury turystycznej Renowacja istniejącej infrastruktury (rokrocznie) Konserwacja i remonty szlaków, ścieżek i infrastruktury turystycznej (rokrocznie) Nadzór nad robotami budowalnymi Monitoring ruchu turystycznego (rokrocznie) Zakup i instalacja migratorów oraz palmtopa i oprogramowania Opieka i nadzór nad wolontariatem (rokrocznie) Prace GIS związane z monitoringiem Wydawnictwa przewodnikowe i informatory drukowane (rokrocznie) Działalność dydaktyczna i profilaktyczna (rokrocznie) Budowa 4 punktów informacyjnych Organizacja spotkań informacyjnych (geotermia, infrastruktura narciarska – rokrocznie) Budowa infrastruktury dla osób niepełnosprawnych Razem: Koszt szacunkowy [zł] min. 30 000,00 min. 5 000,00 min. 30 000,00 min. 530 000,00 min. 22 000,00 min. 45 000,00 min. 170 000,00 min. 45 000,00 min. 130 000,00 min. 45 000,00 min. 35 000,00 min. 115 000,00 min. 20 000,00 min. 150 000,00 1 372 000,00 Źródło: oszacowanie własne. Strona 162 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 5. Udostępnianie Parku dla celów gospodarczych Strona 163 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 5.1. Charakterystyka dotychczasowego udostępniania Parku dla celów gospodarczych 5.1.1. Gospodarka leśna Gorczański Park Narodowy jest typowym parkiem leśnym, w którym lasy zajmują 6 612,98 ha co stanowi 94% jego powierzchni. Gospodarowanie zasobami leśnymi stanowi więc naturalnie największy odsetek prac prowadzonych na terenie Parku. Z ogólnej powierzchni lasów Parku, 6 393,53 ha stanowią lasy Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym GPN, 138,47 ha to lasy prywatne a 81,11 ha stanowią lasy komunalne oraz inne grunty Skarbu Państwa. Znaczna część lasów została wyłączona z produkcji gdyż obszar 3 595,90 ha (51 %) lasów został objęty ochroną ścisłą, w której obowiązuje całkowity zakaz pozyskania drewna. Gospodarcze wykorzystanie lasów sięga korzeni osadnictwa. Początkowo miały one incydentalny i ograniczony charakter i praktycznie poza karczunkiem nie wycinano ostępów. Jednak z czasem, wraz z rozwojem wsi i w ślad za nadaniami królewskimi zezwalającymi starostom oraz sołtysom wyrąb drewna na własne potrzeby i zakładania tartaków, ilość pozyskiwanego drewna stale rosła. Z pewnością do przetrzebienia gorczańskiej kniei przyczyniły się znacznie kolejne nadania królewskie z XIV i XV w., które zwalniały z czynszu osadników karczujących lasy. Przywilej ten przysługiwał przez okres 10 lat w przypadku usunięcia rzadkiego drzewostanu i zadrzewień, ale mógł sięgać aż 20 lat w przypadku gęstego lasu mieszanego. Ograniczenie tego prawa na południowych stokach Gorców nastąpiło dopiero w XVII w, a po ich północnej stronie, pod koniec XVIII w. Także osadnicy mieli prawo pozyskania drewna po uiszczeniu odpowiedniej opłaty. Z uwagi na fakt, iż przemysł drzewny był słabo rozwinięty, a drewno (poza produkcją węgla drzewnego i smoły) używano głównie na potrzeby własne, gospodarcze wykorzystanie zasobów leśnych odbywało się na niewielką skalę (Michalik 1989). Wraz z rozwojem przemysłu wzrosło także gospodarcze wykorzystanie lasów. Już w XVI w. Drewno z lasów klucza Porębskiego było eksportowane w postaci gontów na Węgry, zaś kopalnie soli w Wieliczce zaopatrywano w kopalniaki, tramy, tarcicę i klepki do beczek. Kolejny wzrost pozyskania drewna przyniósł rozwój hut szkła i wytwórni papieru. Zakłady te często lokowane były w samym środku większych dolin tak by ograniczyć transport Strona 164 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ogromnych ilości drewna zużywanych w procesie produkcji. Także w wyższych położeniach górskich lokowane były wytwórnie węgla drzewnego, tzw. Limierze, na który zapotrzebowanie płynęło z rozrzuconych w okolicy kuźni (Rychlikowa 1958). Polskim produktem eksportowym stał się również potaż, pochodzący ze spalania węgla drzewnego. Po tamtym okresie pozostały liczne ślady głównie w postaci nazewnictwa: Hucisko, Stara Huta, Potasznia, Limierzyska. (Chwistek, Różański, Tomasiewicz 2010) Najsilniejsza eksploatacja lasów gorczańskich miała jednak miejsce w drugiej połowie XIX w. po wybudowaniu linii kolejowej Żywiec – Rabka – Nowy Sącz oraz na początku XXw po oddaniu kolejnej linii do Zakopanego. Wraz z możliwością łatwiejszego wywozu, pojawiła się okazja sprzedaży drewna i jego wyrobów. Gwałtownie wzrastała wokół Gorców ilość tartaków, a na okolicznych wzniesieniach pojawiały się wielkoobszarowe zręby zupełne. Powierzchnie zrębów odnawiane były samosiewem gatunków lekkonasiennych lub monokulturami świerka (Michalik 1989). Do początku XX w. lasy Gorców zostały silnie przetrzebione. W okresie międzywojennym dawne poręby porastały młodniki, a z dawnych pralasów, w których w których człowiek ingerował w stopniu minimalnym, pozostało w Gorcach zaledwie 8-10% powierzchni leśnej, umiejscowionej w trudno dostępnych partiach z dala od dróg (Jarosz 1935). Intensywna gospodarka leśna nie miała racji bytu z uwagi na młody wiek drzewostanów. Jeden z niewielu ocalałych fragmentów gorczańskiej puszczy został objęty ochroną – pod grzbietem Średniego powstał rezerwat im. W. Orkana. W okresie II wojny światowej ponownie wzmożono wyrąb lasów w Gorcach, ale ograniczał się on tylko do niższych położeń. Upaństwowienie wielkich majątków leśnych po wojnie nie przyniosły znaczącej poprawy stanu lasów. Odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych a następnie rozwijająca się gospodarka potrzebowały znacznych ilości surowca drzewnego, stąd nacisk na zwiększanie rocznych etatów cięć, które z początkiem lat 60-tych były niemal równe rocznemu przyrostowi masy a pod koniec tej dekady znacznie już przekraczały możliwości odtwarzania się zasobów leśnych. Wtedy także zaczęto rozbudowywać sieć leśnych dróg stokowych i dolinowych w Gorcach docierając z cięciami do miejsc dotąd niedostępnych. (Michalik 1989) Strona 165 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku podjęto starania o utworzenie parku narodowego w Gorcach, jednak do czasu jego zatwierdzenia intensywna gospodarka w lasach trwała nadal. Tuż po powołaniu Parku szczytowe partie masywu Kudłonia, Jaworzyny Kamienickiej i Mostownicy dotknęła gradacja zasnui wysokogórskiej, po której nastąpiły wiatrołomy poszerzające zręby oraz wydalanie się posuszu w związku z gradacją kornika w latach 1982-1985r. Drzewostany opanowane przez owady były usuwane a w ich miejsce zakładano wielogatunkowe uprawy. Objęcie od roku 2001 – w związku z zatwierdzeniem Planu Ochrony, znacznego obszaru GPN ochroną ścisłą oraz częściową zachowawczą (łącznie 4 555 ha co stanowiło niemal 65% powierzchni Parku), znacznie ograniczyło gospodarcze wykorzystanie zasobów leśnych. Obecnie gospodarowanie w lasach GPN zamyka się w granicach obszaru ochrony czynnej i krajobrazowej, przy czym w lasach zarządzanych przez Park pozyskanie drewna ogranicza się do usuwania posuszu czynnego oraz wiatrołomów i wiatrowałów. Przeciętne roczne pozyskanie drewna za lata 2001 – 2013 kształtuje się około 4 100 m3 i waha się w granicach od 2 700 m3 do 6 500 m3. W głównej mierze wielkość pozyskania drewna w Parku determinowana jest występowaniem kornika drukarza, gdyż gro wyciętego drewna pochodzi z tzw. posuszu kornikowego. W obszarze ochrony krajobrazowej właściciele prywatnych lasów mogą prowadzić planową gospodarkę leśną w oparciu o uproszczony operat urządzania lasu. 5.1.2. Działalność rolnicza Osadnictwo w Gorcach sięga przełomu XII i XIII w. Od samego początku, gdy w Gorcach pojawił się człowiek, poza gospodarczym wykorzystaniem lasów, rozpoczął on także rolnicze wykorzystanie tego obszaru. W początkowym okresie rolnictwo rozwijało się wzdłuż głównych dolin rzecznych, gdzie na żyznych glebach w miejsce grądów i lasów łęgowych zakładano uprawy. W tym także okresie miały miejsce liczne nadania przywilejów lokalizacyjnych dla gorczańskich miast i wsi. Przez kolejne 100 lat osadnicy stopniowo zajmowali coraz to wyższe położenia aż po najwyższe szczyty, pochłaniając pod pola uprawne bądź łąki i pastwiska kolejne fragmenty buczyn dolnoreglowych a z czasem także borów górnoreglowych. Szczególne nasilenie ekspansji na wyższe położenia nastąpiło w XIV Strona 166 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko i XV w. kiedy do osadników słowiańskich dołączyli przybyli z rejonu Bałkanów Wołosi. Zajmowali oni pod wypas wyżej położone tereny – hale powstałe w sposób naturalny albo uzyskane wskutek celowego działania zmierzającego do wylesienia terenu i przekształcenia go w obszar użytkowany rolniczo (Michalik 1989). Silna presja na rolnicze wykorzystanie obszarów górskich miała miejsce w XVIII w. i była związana z gwałtownym wzrostem liczby ludności i towarzyszącego mu „głodowi ziemi”. Powstawały wówczas nowe polany a istniejące już wcześniej poszerzano. Poza gospodarką hodowlaną, w wyższych partiach zaczęto także uprawiać mało wymagające gatunki zbóż. Proces wyrębu lasów i przekształcania ich w tereny upraw rolnych zahamowany został w 1782r. przez władze austriackie poprzez wydanie ustawy „O ważności i użytku lasów” ograniczającej dalszy wyrąb lasów (Michalik 1989). Sam proces rolniczego wykorzystania obszaru nie osłabł jednak. Nadal intensywnie rozwijało się pasterstwo, szczególnie wypas owiec, które poza mlekiem i mięsem dostarczały także wełny – cennego surowca do wyrobu tkanin i odzieży. Na początku XX w. Gorce były drugim co do wielkości ośrodkiem pasterstwa w polskich Karpatach. W latach 20-tych ubiegłego wieku było tu czynnych niemal 50 bacówek, utrzymujących niejednokrotnie ponad 300 sztuk owiec. Według statystyk, w Gorcach wypasano wówczas blisko 11 tysięcy sztuk owiec i 570 sztuk bydła (Michalik 1989). Pasterstwo w tamtym okresie opierało się jednak w znacznej mierze na wypasie zwierząt w lesie - był to tzw. serwitut wypasowy, przywilej sięgający jeszcze czasów nadań królewskich. Dopiero po zebraniu siana z polan, pod koniec lata, wkraczano z wypasem na polany. Przywilej ten był następnie ograniczany lub wykupywany przez właścicieli majątków, jednak w ograniczonej formie przetrwał on do początku lat 50-tych XX w. (Michalik 1989). Okres powojenny i upaństwowienie lasów przynosi ostateczny kres wypasowi w lasach. Za nielegalne wejście do lasu i wypas groziły wysokie grzywny pieniężne. Gospodarujący dotąd na halach bacowie powoli zaczęli opuszczać Gorce i przenosili się w spokojniejsze okolice Beskidu Sądeckiego, Beskidu Niskiego i Bieszczad, gdzie po wyludnionych wsiach łemkowskich pozostały znakomite obszary wypasowe. Rolnictwo w Gorcach powoli zaczęło podupadać. A ostateczne załamanie się tej gałęzi gospodarki Strona 167 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko przypieczętowała nieopłacalność produkcji. Stada owiec i bydła stopniowo opuszczały najwyższe partie Gorców, aby do dnia dzisiejszego zachować się jedynie punktowo w najniższych położeniach GPN oraz w rejonie Turbacza, gdzie kulturowy wypas owiec trwa wyłącznie dzięki wspieraniu go przez Park. (Armatys, Loch, Ruciński 2010). W latach 2010-2013 na terenie GPN wypasanych jest przeciętnie około 500 owiec (około 300 w rejonie Turbacza i około 200 w Koninkach). Stadu owiec na Turbaczu towarzyszą pojedyncze kozy w ilości 7 sztuk. Ilość wypasanych owiec przy bacówkach waha się każdego roku i uzależniona jest od ilości zwierząt przekazanych bacom na wypas przez prywatnych właścicieli. W bezpośrednim sąsiedztwie Parku funkcjonują jeszcze bacówki w Koninie i Niedźwiedziu, a w 2012 r. powstała bacówka w górnej części doliny Potoku Jamne w Ochotnicy Górnej. W obrębie każdej z tych bacówek skupia się średnio około 300 owiec. Mniejsze stado, około 50 owiec, należące do jednego właściciela wypasa się w rejonie Magurek w Ochotnicy. Wypas bydła zachował się jedynie na Cyrli Hanulowej oraz na gruntach dzierżawionych w kompleksie dworskim w Porębie Wielkiej (bydło rasy polskiej czerwonej). Łączna ilość krów wypasanych na terenie Gorczańskiego PN w 2013r. wynosi 14 sztuk. W kompleksie dworskim w Porębie Wielkiej przebywają także 3 konie, to jest obecnie jedyne miejsce gdzie wypasają się te zwierzęta. Obecnie grunty rolne zajmują w Gorczańskim Parku Narodowym 398,47 ha, co stanowi 5,67% ogólnej powierzchni Parku. Z tego 148,78 ha to grunty rolne Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym GPN, 3,55 ha stanowi własność Parku, 243,78 ha to grunty rolne będące w posiadaniu osób prywatnych, a 2,36 ha stanowi użytki rolne własności komunalnej oraz innej własności Skarbu Państwa. Spośród wszystkich gruntów ornych zdecydowanie przeważają użytki zielone 389,35 ha, z czego łąki stanowią 108,53 ha a pastwiska 280,82 ha. Na pozostała część użytków rolnych składają się grunty orne – 5,05 ha i sady 4,07 ha. Strona 168 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ryc. 13. Kategorie użytkowania gruntów rolnych GPN Źródło: opracowanie własne. 5.1.3. Zbiór płodów runa leśnego Gorce obfitują w bogactwo płodów runa leśnego (borówki, maliny, grzyby). Na skalę gospodarczą zbiór owoców runa oraz grzybów miał miejsce w okresie międzywojennym i w czasie wojny. Przeludnienie okolicznych wsi i brak możliwości zatrudnienia sprawiał, że miejscowa ludność poszukiwała wszelkich dodatkowych źródeł dochodu a zysk stanowić mogły zebrane w lesie i sprzedane na targu, bądź u miejscowego sklepikarza płody runa leśnego. Po upaństwowieniu lasów w 1945 r. penetracja lasów została znacznie ograniczona a co za tym idzie także zbiór podstawowych płodów runa leśnego. Dalsze ograniczenia w tym względzie wprowadzone zostały wraz z powstaniem Gorczańskiego Parku Narodowego. Początkowo wprowadzono całkowity zakaz zbioru owoców runa oraz grzybów. Zakaz ten był konsekwentnie przestrzegany, co prowadziło do sporych konfliktów z miejscową ludnością. Szczególnie drastyczne zajścia miały miejsce z osobami utrzymującymi się z okresowego zbioru borówek. W odwecie za nałożone mandaty i zarekwirowany sprzęt do zbioru owoców, Strona 169 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko niszczone były parkowe urządzenia, jednak bardziej znaczącym był negatywny odbiór społeczny Parku, co daje się odczuć aż do dzisiaj. Obserwowana w ostatnich latach ekspansja borówki czarnej na gruntach pozostawionych bez użytkowania, jak również znikome szkody czynione przez zbieraczy doprowadziły do zmiany podejścia do problemu i dopuszczenie zbioru owoców tego gatunku, jak też innych owoców leśnych w obrębie polan. Obecnie zgodnie z załącznikiem nr 2 do Zarządzenia nr 6/2012 Dyrektora GPN z 29 marca2012 r. (zał. nr 11), „na polanach i halach dopuszczalny jest zbiór owoców leśnych za zgodą właściciela”. To samo zarządzenie zabrania jednak na zbioru tychże owoców w lasach, jak również zbioru innych płodów runa leśnego w tym także grzybów czy ziół. 5.1.4. Komercyjna działalność turystyczna Położenie Gorczańskiego Parku Narodowego z dala od zabudowy wsi, sprawia iż komercyjna działalność skupia się wyłącznie wokół dużych ośrodków turystycznych zlokalizowanych na obrzeżach Parku i poza jego granicami. Najintensywniej eksploatowanym obszarem jest rejon wyciągu narciarskiego w Koninkach. Poza samą komercyjną działalnością ośrodka turystycznego i stacji narciarskiej, przy górnej stacji wyciągu funkcjonuje niewielki bar. Nieco mniejszy punkt gastronomiczny umiejscowiony jest w niewielkim dawnym szałasie przy wyciągu na Starmaszce. Nieco mniejszą intensywnością turystycznego wykorzystania odznaczają się schroniska położone tuż przy granicy GPN. Największym zainteresowaniem, spośród wszystkich gorczańskich schronisk, cieszy się schronisko PTTK im. W. Orkana na Turbaczu, które mimo posiadanej sporej liczby miejsc noclegowych, dysponuje także miejscem biwakowym usytuowanym tuż przy granicy Parku. Schronisko PTTK im. Czesława Trybowskiego na Starych Wierchach, choć znacznie mniejsze od poprzedniego, jest również chętnie odwiedzane przez turystów. Także przy tym schronisku, w ostatnich latach, usytuowane było miejsce biwakowe, zlokalizowane na fragmencie łąki należącej do Parku. Komercyjnie, a więc gospodarczo wykorzystywane są także miejsca udostępnione przez Gorczański PN do zwiedzania za odpłatnością, tj. Gajówka Mikołaja w Łopusznej Strona 170 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko (około 400 sprzedanych biletów w skali roku i kolejnych 1 200 odwiedzających Gajówkę przy okazji organizowanych przez Park imprez okolicznościowych) oraz wybrane szlaki turystyczne szerzej opisane w operacie udostępniania turystycznego GPN (przeciętnie około 12 000 odwiedzających w ciągu roku). Nieco odrębna dziedzinę gospodarczego wykorzystania Gorczańskiego Parku Narodowego stanowi przewodnictwo turystyczne. Dotyczy ono całego obszaru Parku, jednak koncentruje się ono głównie w rejonie Poręby Wielkiej oraz Łopusznej i jest związane z działalnością edukacyjną prowadzoną przy ośrodkach GPN przez pracowników Parku. Przeciętnie w ciągu roku w tematycznych zajęciach edukacyjnych GPN bierze udział około 3 500 osób, a kolejne 2000 osób uczestniczy w zajęciach edukacyjnych skierowanych do turystów. 5.2. Charakterystyka i ocena infrastruktury dla działalności gospodarczej Z racji swojego położenia udostępnienie obszaru Gorczańskiego Parku Narodowego ogranicza się do gospodarki rolno-leśnej oraz w niewielkim stopniu do zarobkowego zbioru borówek. Innego rodzaju działalność komercyjna w granicach Parku jest niemożliwa lub ograniczona wyłącznie do punktów na jego obrzeżach, związanych głównie z turystyką. Ukształtowanie terenu znacznie ogranicza zarówno gospodarowanie w lasach jak i rolnicze wykorzystanie obszaru. Znaczna część wyższych partii gór oraz źródlisk potoków przez wiele lat opierały się intensywnemu wyrębowi. Dopiero rozbudowana w latach 60-tych i 70-tych ubiegłego wieku sieć leśnych dróg stokowych i dolinowych udostępniła te obszary do gospodarczego wykorzystania. Choć obecna sieć dróg wywozowych jest bogata, to jednak występują obszary lasu z których odległość zrywki przekracza kilometr. Utrudnienia z tym związane zmniejszają opłacalność wyrębu ale go nie eliminują. Prywatni właściciele opóźniają wyrąb oraz pozostawiają pojedyncze martwe drzewa. Podobnie w obszarze ochrony częściowej pojedyncze egzemplarze drzew o niskiej wartości pozostawiane są do mineralizacji. Łącznie zinwentaryzowano 81,53 km Głównych dróg dojazdowych i wywozowych Zdecydowana większość dróg jest dobrze utrzymana i przejezdna, zarówno dla ciągników, jak Strona 171 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko i dla samochodów ciężarowych. Istnieje jednak kilka odcinków o łącznej długości 24,3 km prowadzących głównie przez obszary ochrony ścisłej, które są obecnie nieprzejezdne. Zestawienie zbiorcze znajduje się w poniższej tabeli: Tab. 25. Zestawienie zbiorcze głównych dróg wykorzystywanych do celów gospodarczych Lp. Kod 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9 D10 D11 D12 D13 D14 D15 D16 D17 D18 D19 D20 D21 D22 D23 D24 D25 D26 Przebieg drogi Potaśnia - Brukowana Droga Brukowana Droga - Borek Borek - Przysłopek Borek – Hala Turbacz Brukowana Droga - Kopa - oddz. 15 Konina Potasznia - Pasieka - Koninki Hucisko Koninki Hucisko - dolina Olszowego Potoku - Tobołów - Poręba Górna Koninki Hucisko - dolina potoku Turbacz - Czarne Błota Tobołów - Kopana Droga - Polana Młynarska Potok Porębianka - Pod Szeroką - gran. GPN (górna) Potok Porębianka - Pod Szeroką - gran. GPN (dolna) Trusiówka - Papieżówka - przełęcz Borek Papieżówka - polana Jaworzyna Kamienicka Do Walca – oddz. 124 Skład pod Bieniowym – Ustępne (oddz. 118) Autobus – pod Świnkówkę (oddz. 113) Autobus - Spaleniec - gran. GPN Trusiówka - Gorcowy Potok Jaworzyna Kamienicka - Polana Gabrowska - Turbacz Dolina Kamienicy - Stawieniec Kiczora - Cioski - Zielenica gran. GPN Żubrowisko - Skole Pańskie - Jankówki - Zielenica Gajówka Mikołaja - Żubrowisko Jankówki - Wysznia Dolina Jaszcze - Łonna Dolina Jaszcze - Borysówka Razem: Długość [km] 2,79 1,85 0,92 2,43 2,03 8,20 10,28 5,21 3,21 2,18 1,61 8,38 7,25 2,01*) 1,45*) 2,41 1,54 2,15 4,00 1,72 2,42 2,08 1,62 1,06 1,61 1,12 81,53 *) - do granicy obszaru ochrony ścisłej. Źródło: opracowanie własne. Szczegółowa informacja o drogach jest przedstawiona w załączniku nr 28. Znacznym ograniczeniem w gospodarczym wykorzystaniu lasów parku jest spory odsetek rezerwatów ścisłych (51,4% powierzchni), w których obowiązuje całkowity zakaz pozyskania drewna. Strona 172 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Wskutek wieloletniej przerwy w użytkowaniu kośnym i pasterskim polan, znacznej degradacji uległy same powierzchnie łąk i pastwisk jak również towarzyszące im budynki gospodarcze oraz drogi dojazdowe. Wtórna sukcesja po zaprzestaniu użytkowania doprowadziła do znacznego zubożenia siedlisk a co za tym idzie ich wartości użytkowej. Znaczna część żyznych łąk mieczykowo-mietlicowych zastąpiona została przez ubogie psiary i borówczyska. Obecnie gospodarcze wykorzystanie tych obszarów bez wsparcia finansowego z zewnątrz jest zupełnie nieopłacalne. W latach 2010-2013 prywatni właściciele na terenie Parku użytkowali średnio około 3,5 ha gruntów (polany Mostownica i Cyrla Hanulowa) oraz kolejne 2 ha tuż przy granicy Parku na Hali Turbacz. W tym samym okresie GPN wykaszał około 65 ha a dalsze 40 ha gruntów zostało oddane w dzierżawę. Z użytkowaniem rolniczym wiąże się istnienie budynków gospodarczych oraz szałasów. Ilość oraz stan budynków gospodarczych będących w posiadaniu Parku jest dość bogata jeśli idzie o niższe położenia i główne doliny. Każdej osadzie leśnej towarzyszą obiekty gospodarcze. Znacznie gorzej przedstawia się sytuacja w wyższych położeniach. Tam Park dysponuje tylko kilkoma obiektami rozrzuconymi w różnych częściach masywu. Odczuwalny jest brak schronów w wyższych partiach, szczególnie w masywie Kudłonia i w głównym grzbiecie od Jaworzyny po Gorc Kamienicki. Bardzo zły jest także stan szałasów pasterskich. Te pozostające w rękach prywatnych z reguły popadły już w ruinę. Pozostały jedynie nieliczne z nich wykorzystywane sporadycznie do celów rekreacyjnych. W zestawieniu ujęto tylko te, których stan umożliwia na gospodarcze wykorzystanie. Szałasy będące własnością Parku wymagają remontów, z których najbardziej pilnym jest renowacja czynnej bacówki na Hali Wzorowej. Obecnie brak jest bazy noclegowej dla potencjalnych obszarów pasterskich planowanych do przywrócenia wypasu kulturowego(rejony Zielenicy, Przysłopów, Gorca Porębskiego i Tobołowa). Na terenie Parku zinwentaryzowano 29 budynków służące do celów ochronnych GPN, pełniących także funkcje gospodarcze oraz 4 prywatne budynki wykorzystywane do celów gospodarczych (jeden z nich stanowi własność Skarbu Państwa – tj. górna stacja wyciągu w Koninkach). Zaledwie trzy prywatne budynki są wykorzystywane do celów gospodarczych – jeden z nich to szałas pasterski a dwa kolejne są wykorzystywane do obsługi turystów przy Strona 173 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko kompleksie narciarskim w Koninkach. Zestawienie zbiorcze budynków znajduje się w poniższej tabeli: Tab. 24. Zestawienie zbiorcze budynków wykorzystywanych do realizacji funkcji Parku Lp. Obiekt Przeznaczenie obiektu Opis lokalizacji 1 Budynek Do celów ochrony Parku Osada Lubomierz 2 Budynek Do celów ochrony Parku (garaż) Osada Lubomierz 3 Schron Do celów ochrony Parku Papieżówka 4 Schron Do celów ochrony Parku pod Ustępnym 5 Szałas Do celów ochrony Parku Stawieniec 6 Budynek Do celów ochrony Parku Potaśnia 7 Schron Do celów ochrony Parku Potaśnia 8 Szałas Gospodarczy bud. prywatny Cyrla Hanulowa 9 Szałas Do celów ochrony Parku Mostownica 10 Szałas Do celów ochrony Parku Hala Wzorowa 11 Budynek (Chatka GPN) Do celów ochrony Parku, edukacja Hala Wzorowa 12 Budynek Do celów ochrony Parku(stajnia) Koninki 13 Budynek Do celów ochrony Parku (garaż) Koninki 14 Schron Do celów ochrony Parku Koninki 15 Budynek Do celów ochrony Parku (garaż) Potaśnia 16 Schron „Dzik” Do celów ochrony Parku Poręba Górna 17 Gospodarczy bud. prywatny Starmaszka Gospodarczy bud. prywatny Tobołów 19 Szałas Budynek (górna stacja wyciągu) Budynek (barek) Gospodarczy bud. prywatny Tobołów 20 Budynek (dyrekcja Parku) Do celów ochrony Parku Poręba Wielka Dwór 21 Budynek „Suszarnia” Do celów ochrony Parku Poręba Wielka Dwór 22 Budynek Do celów ochrony Parku (garaż) Poręba Wielka Dwór 23 Budynek (lamus) Do celów ochrony Parku Poręba Wielka Dwór 24 Budynek Do celów ochrony Parku (garaż) Łopuszna 25 Budynek Do celów ochrony Parku Łopuszna 26 Do celów ochrony Parku Łopuszna Do celów ochrony Parku Łopuszna – Gajówka Mikołaja Do celów ochrony Parku Łopuszna – Gajówka Mikołaja Do celów ochrony Parku Łopuszna – Gajówka Mikołaja 30 Budynek (szopa) Budynek (Gajówka Mikołaja) Budynek (przy Gajówce) Budynek (drewutnia przy Gajówce) Wiata Do celów ochrony Parku Żubrowisko 31 Szałas Do celów ochrony Parku Skole Pańskie 18 27 28 29 Strona 174 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Obiekt Przeznaczenie obiektu Opis lokalizacji 32 Budynek Do celów ochrony Parku (garaż) Osada Ochotnica Górna 33 Budynek Do celów ochrony Parku Borysówka 34 Szałas Do celów ochrony Parku Borysówka 35 Schron Do celów ochrony Parku Łonna 36 Schron Do celów ochrony Parku Przechybka Źródło: opracowanie własne. Szczegółowa informacja o budynkach jest przedstawiona w załączniku nr 28. Poza budynkami zinwentaryzowano także 21 innych obiektów służących bezpośrednio lub pośrednio do celów gospodarczych. Są to głównie składnice drewna – 12 sztuk, dwa miejsca biwakowe, parking i trzy duże zbiorniki wody pitnej. Tab. 25. Zestawienie zbiorcze obiektów infrastruktury technicznej wykorzystywanej do celów gospodarczych Lp. Obiekt Opis lokalizacji 1 Parking 2 Pole biwakowe 3 Pole biwakowe Trusiówka Trusiówka Oberówka 4 Zbiornik wody pitnej Koninki 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Przepompownia wody pitnej Zbiornik wody pitnej Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Użytkownik obiektu GPN GPN GPN Gmina Niedźwiedź Poręba Wielka Dwór GPN Poręba Wielka Dwór Poręba Górna Oberówka Stara Huta Potaśnia Roztoka Trusiówka Autobus Papieżówka Pod Bieniowym Łopuszna Forendówki Jaszcze GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN Źródło: opracowanie własne. Szczegółowa informacja o obiektach jest przedstawiona w załączniku nr 28. Strona 175 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 5.3. Identyfikacja i ocena istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych wynikających z działalności gospodarczej w tym wskazanie obszarów problemowych Korzystanie gospodarcze z obszarów objętych ochroną musi niewątpliwie rodzić konflikty. Każda ingerencja człowieka w obszarach objętych ochroną budzi kontrowersje. Szczególnie gdy jest to działalność polegająca na głębokiej i wieloletniej ingerencji w strukturę drzewostanów jaka ma miejsce podczas wyrębu lasu. Z drugiej jednak strony, wyrąb jest konieczny dla zachowania odpowiedniej zdrowotności i stanu sanitarnego lasów. Zgodnie z zapisem art. 15 ust. 2 pkt 5. Ustawy o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz. U. z 2013r poz 627) Park nie może zabronić gospodarczego korzystania z lasu przez prywatnych właścicieli. Nierzadko wycinka drzew przez osoby prywatne ma miejsce na powierzchniach otoczonych zewsząd obszarami ochrony ścisłej, jak też w ważnych ostojach zwierzyny, w których występują części prywatnej własności. Park ma także obowiązek w takiej sytuacji wyznaczyć drogę wywozową zarówno dla wyciąganego drewna jak i drogę dojazdową do polany w przypadku gdy właściciel zamierza ją użytkować np. kośnie. Podstawowym problemem jaki jawi się ze ścinką i zrywką drewna są zarówno szkody bezpośrednie wyrządzane w drzewostanie (poprzez nadmierny i niewłaściwy wyrąb), jak też towarzyszący im hałas i płoszenie zwierząt. Najbardziej widoczne są jednak szkody wyrządzone przez prowadzoną zrywkę i wywóz drewna. Intensywnie wykorzystywane szlaki zrywkowe doprowadzają do zupełnego zdarcia pokrywy roślinnej a na grząskich glebach i stromych stokach tworzą się głębokie rynny erozyjne. Podobna erozja ma miejsce w przypadku często uczęszczanych dróg dojazdowych. Rosnące w bezpośrednim sąsiedztwie szlaków rośliny zielne są niszczone a drzewa obdzierane z kory i narażone na infekcje. Nie bez znaczenia są także szkody powodowane przez zrywkę zarówno w infrastrukturze turystycznej Parku jak i na szlakach turystycznych, na tych odcinkach gdzie szlaki te pokrywają się z drogami zrywkowymi. Obszarami obecnie najbardziej zagrożonymi wskutek prowadzonej gospodarki leśnej jest droga zrywkowa biegnąca tuż przy granicy GPN od kopuły szczytowej Turbacza i źródlisk Kamienicy wzdłuż głównego grzbietu na Obidowiec. Strona 176 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Kolejne obszary to szczyt Jaworzyny Kamienickiej i Kiczory, w których pozyskuje się drewno w samym centrum ostoi głuszca. Obszarem o utrudnionym dojeździe, z żądaniami właścicieli roszczącymi sobie prawo do wjazdu sprzętem zmechanizowanym, są rejony Gorca Troszackiego i Turbaczyka. Kolejnym zagrożeniem jakie niesie za sobą istnienie obszarów o potencjalnym gospodarczym wykorzystaniu, są roszczenia prywatnych właścicieli co do przemieszczania się pojazdami mechanicznymi (ciągnikami, quadami) oraz penetracja terenu przez postronne osoby. Nierzadko fakt posiadania własnej działki na terenie Parku jest jedynie pretekstem do wjazdu pojazdem mechanicznym w obszar chroniony bez konieczności wykonywania określonych zabiegów gospodarczych. Wstęp osób postronnych na teren parku stwarza także większe zagrożenie kłusownictwem i kradzieżą drewna własności GPN oraz dużymi trudnościami z wykryciem sprawcy. Każda dodatkowa ingerencja osób postronnych stwarza zagrożenie niepotrzebnego płoszenia i niepokojenia zwierząt. Potencjalnie każda prywatna działka stwarza tego typu zagrożenie, niemniej pojawiające się roszczenia najczęściej odnoszą się do grzbietu Polana Średnie - Czoło Turbacza oraz polan Jaworzyny Kamienickiej i Tobołowa. Pewne zagrożenie dla przyrody Parku jak i dla odwiedzających go turystów niesie ze sobą wypas owiec. Choć sam wypas jest niewątpliwie zjawiskiem korzystnym to nadmierne nawożenie obszarów intensywnie koszarowanych może doprowadzić do okresowej degradacji siedliska. Podobnie zbyt intensywny wypas zwierząt w okresach suszy bądź długotrwałych opadów może doprowadzić w pierwszym przypadku do nadmiernego przepasienia pastwisk, w drugim powoduje erozję samego pastwiska jak i tras przegonu – szczególnie niekorzystną w przypadku poprowadzenie tych tras wzdłuż szlaków turystycznych. Pewne zagrożenie mogą stanowić także towarzyszące wypasanym zwierzętom psy. Pomimo odpowiedniej tresury, zawsze istnieje ryzyko zagryzienia, bądź płoszenie dzikich zwierząt, jak również niebezpieczeństwo pogryzienia turystów i osób postronnych. Zagrożenie stwarza także częsty przegon owiec wzdłuż szlaków, turystycznych. Poza pozostawianymi na szlaku nieczystościami, owce powodują erozję gleby i uszkodzenia nawierzchni szlaków. Obecnie te Strona 177 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko rodzaje zagrożenia związane są tylko z prowadzonym wypasem w rejonie Turbacza oraz w Koninkach i na Tobołowie. Zbiór płodów runa nie niesie za sobą bezpośredniego zagrożenia dla przyrody Gorców, jednak wiele zastrzeżeń budzi zachowanie osób trudniących się tym zajęciem. Naruszanie, przez zbieraczy przepisów o ochronie przyrody i zachowaniu czystości, powoduje że odkąd pojawiły się na rynku plastikowe opakowania, które ulegają rozkładowi przez dziesięciolecia, sprawiło iż na polanach odwiedzanych przez zbieraczy kumulują się spore ilości śmieci. Znaczny wysiłek służb Gorczańskiego PN w utrzymaniu czystości obecnie został skierowany z utrzymania czystości na szlakach turystycznych, na usuwanie śmieci z polan odwiedzanych przez zbieraczy borówek. Tym rodzajem zagrożenia objęty jest cały obszar Parku, w miejscach gdzie dopuszcza się zbiór borówek. Zagrożenie dla przyrody GPN niesie za sobą także presja antropogeniczna na miejsca wokół ośrodków intensywnie odwiedzanych przez turystów (ośrodek wypoczynkowy w Koninkach, rejon parku dworskiego w Porębie Wielkiej oraz schronisko na Turbaczu i Starych Wierchach). Szczególnie poważne szkody odnotowano ostatnio w rejonie trasy zjazdowej i wyciągu w Koninkach, gdzie właściciel bez wymaganych zgód zrealizował prace ziemne i budowlane niszcząc przy tym cenne siedliska i stanowiska roślin, jak również udostępnił on do turystyki rowerowej cenny obszar leśny w bezpośrednim sąsiedztwie Parku (Las Podobiński), co doprowadziło do powstania licznych ścieżek i rynien erozyjnych. Rejon parku dworskiego w Porębie Wielkiej jest obecnie intensywnie wykorzystywany szczególnie w okresie świątecznym i wakacyjnym. Każdorazowo niesie to za sobą znaczne zaśmiecenie terenu parku oraz stawów. Mimo starań służb GPN, utrzymanie porządku w tej części jest utrudnione wskutek intensywnej i permanentnej penetracji obszaru. Strona 178 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Tab. 26. Zestawienie i ocena istniejących zagrożeń wewnętrznych Istniejące zagrożenia Lp. Nadmierny wyrąb przez prywatnych właścicieli, wycinanie 1 najlepszych okazów i preferowanie do wyrębu pewnych gatunków drzew. Wyrąb i wywóz drzew z powierzchni położonych w głębi 2 Parku otoczonych obszarami ochrony ścisłej i stanowiących ostoje rzadkich gatunków. 3 Zrywka drewna wzdłuż szlaków turystycznych. 4 Kradzież drewna z obszaru własności GPN Żądania właścicieli co do wyznaczenia dróg dojazdowych do 5 prywatnych działek położonych wewnątrz obszarów objętych ochroną ścisłą. Roszczenia prywatnych właścicieli o wjazdy pojazdami na 6 prywatne działki. 7 Nielegalna penetracja terenu 8 Zbyt intensywne użytkowanie rolnicze terenu. 9 Przegon zwierząt gospodarskich wzdłuż szlaków turystycznych. 10 Agresywne psy towarzyszące wypasanym zwierzętom. 11 Nieprzestrzeganie przez zbieraczy owoców runa zasad ochrony przyrody i obowiązujących przepisów. 12 Antropopresja wokół ośrodków turystycznych i schronisk 13 Kłusownictwo. Ocena zagrożeń Degradacja zbiorowisk roślinnych, pogorszenie się jakości drzewostanów. Płoszenie zwierząt, niszczenie gatunków roślin, uszkodzenia drzew i gleby przez zrywkę. Niszczenie nawierzchni dróg, uszkodzenie infrastruktury turystycznej, kolizje z turystami Degradacja zbiorowisk roślinnych, niszczenie roślin, płoszenie zwierząt. Konieczność wyznaczenia, udrożnienia lub utworzenia drogi dojazdowej. Liczne, niekiedy nieuzasadnione czynnościami gospodarczymi wjazdy na teren Parku. Płoszenie zwierząt, niszczenie i uszkadzanie roślin, kłusownictwo. Degradacja zbiorowisk roślinnych, przenawożenie obszaru, erozja gleby. Erozja gleby, uszkodzenie nawierzchni szlaku, niszczenie infrastruktury turystycznej, zabrudzenie szlaków. Pogryzienie ludzi, płoszenie i zagryzanie dzikich zwierząt. Możliwość zarażenia turystów chorobami odzwierzęcymi. Przenoszenie chorób na dzikie zwierzęta. Zaśmiecenie i zanieczyszczanie terenu, zakłócanie ciszy, uszkadzanie roślin oraz nielegalne pozyskiwanie grzybów, płodów runa leśnego czy ziół. Nielegalne inwestycje, zaśmiecenie i zanieczyszczanie terenu, zakłócanie ciszy, uszkadzanie roślin oraz zbieranie grzybów, zbiór runa w miejscach niedozwolonych. Powstawanie nielegalnych inwestycji. Nielegalne pozyskiwanie zwierząt łownych, zabijanie zwierząt objętych ochroną gatunkową. Źródło: opracowanie własne. Wyznaczone obszary problemowe prezentuje rycina nr 14. Strona 179 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ryc. 14. Wyznaczenie obszarów problemowych Źródło: opracowanie własne. 5.4. Analiza skuteczności dotychczasowych sposobów eliminacji lub ograniczania zagrożeń wynikających z działalności gospodarczej Park realizując własne zadania ochronne podejmuje działania zmierzające do ograniczenie negatywnych skutków wynikających z działalności gospodarczej. Jedną z najbardziej skutecznych metod, zarówno ograniczenia ingerencji w obszary cenne przyrodniczo jak i redukcji szkód związanych z działalnością gospodarczą jest wykup od prywatnych właścicieli obszarów najbardziej newralgicznych. Poprzez wykup m. in. Groni Drożdżowych i Chowańcowych udało się wyeliminować żądania prywatnych właścicieli do wyznaczenia drogi zrywkowej poprzez otaczający te polany obszar ochrony ścisłej. Także Strona 180 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wykup lasów w rejonie kopuły szczytowej Turbacza, Jaworzyny Kamienickiej oraz Kiczory znacznie ograniczył roszczenia prywatnych osób, a co za tym idzie znacząco zredukował wyrąb drzew, zrywkę i penetrację terenów stanowiących jedną z głównych ostoi głuszca. Od początku swojego istnienia GPN wykupił obszar o łącznej powierzchni ponad 140 ha; z tego od roku 2001 - 112,82 ha (patrz zał. nr 26). Niemniej jednak w rękach prywatnych nadal pozostaje ponad 380 ha gruntów. Z tego najbardziej cenne i konieczne do wykupu obszary stanowią około 200 ha zlokalizowane głównie w najwyższych partiach Gorców, w obszarach otoczonych ochroną ścisłą i w rejonach o potencjalnym pasterskim wykorzystaniu. Kolejną skuteczną metodą redukcji zagrożeń wynikających z gospodarczego wykorzystania obszaru Parku jest poprawa istniejącej infrastruktury drogowej. Odtwarzanie i poprawa jakości dróg wywozowych spowoduje ograniczenie długości zrywki a co za tym idzie redukcję szkód przez nią wyrządzanych. Istotnym jest także takie poprowadzenie szlaków zrywkowych aby nie kolidowały one z zagospodarowanymi szlakami turystycznymi. Tam gdzie jest to możliwe należy szlak zrywkowy poprowadzić niezależną od szlaku trasą. Spośród metod eliminacji zagrożeń nie bez znaczenia jest edukacja społeczności. Szczególnie ma ona znaczenie w odniesieniu do zachowania czystości i dbałości o przyrodę. Dotychczasowe działania edukacyjne prowadzone są na szeroką skalę pośród okolicznej młodzieży. Efekty edukacji skierowanej do młodego pokolenia z pewnością będą owocowały w przyszłości. 5.5. Koncepcja udostępniania Parku dla celów gospodarczych Gospodarcze korzystanie z lasu jest możliwe wyłącznie na obszarach objętych ochroną krajobrazową i czynną. Przy czym należy dążyć (szczególnie w odniesieniu do drewna pozyskanego z gruntów własności GPN), ażeby drewno pozyskane z niewielkich powierzchni, położonych wewnątrz obszaru ochrony biernej, było wykorzystane na miejscu (np. do odbudowy i remontu szałasów, remontu szlaków i dróg itp.) by zminimalizować szkody w terenach najbardziej cennych przyrodniczo. Właścicielom prywatnym, w takich sytuacjach, wskazanym jest wypłacanie rekompensaty za pozostawienie drewna na miejscu, Strona 181 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko bądź odkupienie drewna. Szczegóły odnoszące się do wielkości pozyskania drewna z lasów Parku określa operat ekosystemów leśnych. Na cele rolnicze udostępnia się wszystkie powierzchnie polan Parku oraz obszary pastwisk, łąk, pól uprawnych i ogródków działkowych położonych w niższych położeniach. Ich wykorzystanie powinno być zgodne z dotychczasową formą użytkowania, przy czym użytki zielone mogą być zamiennie koszone bądź wypasane. Pod kulturowy wypas owiec przewiduje się przeznaczyć obszar polan: w rejonie Turbacza, Zielenicy, Jankówek i Ciosków, Przysłopów, Średniaka, Bieniowego i Jaworzyny Kamienickiej, Gorca Porębskiego, Podskał i Stawieńca Tobołowa, Starmaszki, Suhory, Galaski oraz Huciska, Łąk i Turbaczyka. Szczegóły rolniczego wykorzystania tych obszarów określa operat ekosystemów nieleśnych. Do zbioru owoców leśnych udostępnia się wszystkie polany w granicach Parku. Gorczański PN udostępnia grunty na polanach własności Skarbu Państwa bez konieczności uzyskiwania odpowiednich zgód, natomiast na prywatnych częściach polan, zbiór owoców możliwy jest po uzyskaniu zgody ich właścicieli. Nie dopuszcza się natomiast zbioru owoców runa poza polanami czyli np. w lesie, a także zbioru grzybów, ziół i innych roślin. Zakaz ten odnosi się do wszystkich form własności na terenie Parku (zgodnie z art. 15, ust. 2, pkt 5, Ustawy o ochronie przyrody nie ma on zastosowania wyłącznie w odniesieniu do właścicieli gruntów). W okolicy schronisk turystycznych dopuszcza się lokalizowanie miejsc biwakowych. Na Turbaczu jest to część polany Wolnica położona na północny wschód od schroniska, stanowiąca część działki będącej własnością PTTK, położoną poza granicami GPN, a na Starych Wierchach może to być część oddziału 206d. Na miejsca biwakowe pod działalność gospodarczą Parku przeznaczone zostają także części polan Oberówka i Trusiówka. Szczegółowy opis tych miejsc zawiera operat udostępniania turystycznego Parku. Strona 182 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Obszary zlokalizowane przy głównych wejściach do GPN w dolinach, jak np. dolina Kamienicy czy Koninki, mogą zostać wykorzystane do celów gospodarczych. W tych miejscach przewiduje się lokalizację małej gastronomii, sklepów z pamiątkami i wyrobami rękodzieła ludowego, wydawnictw o Parku itp. Obiekty małej gastronomii już funkcjonują na obszarach sąsiadujących z wyciągami na Tobołowie i Starmaszce, stąd dopuszcza się ich dalsze istnienie. Niewskazana jest natomiast dalsza rozbudowa obiektów tego typu w zarówno w rejonie Tobołowa, jak też na innych grzbietach i w partiach przyszczytowych wzniesień. W miejscach o intensywnym ruchu turystycznym dopuszcza się jedynie lokalizowanie, dobrze wkomponowanych w krajobraz, obiektów które sprzyjają koncentrowaniu odwiedzających na niewielkiej przestrzeni, a tym samym chronią szerszy teren, jak np. punkty widokowe, miejsca odpoczynku itp. Przy kompleksie dworskim w Porębie Wielkiej, planowana jest lokalizacja basenów geotermalnych. W ich otoczeniu mają powstać hotele i pensjonaty. Obszar Parku bezpośrednio sąsiadujący z tymi obiektami może zostać wykorzystany pod lokalizację parkingu, a dodatkowo w otoczeniu kompleksu basenów może funkcjonować mała gastronomia oraz sklepy z pamiątkami, wyrobami rękodzieła ludowego itp. Podobne punkty mogą zostać zlokalizowane u wylotu głównych dróg z parku dworskiego, a po wyremontowaniu starych piwnic dworskich, także one mogą one być wykorzystane pod gastronomię. Do celów gospodarczych mogą być także wykorzystane obiekty GPN udostępnione do zwiedzania za odpłatnością, jak np. Gajówka Mikołaja, sala wystawowa w budynku dyrekcji Parku, planowany obiekt edukacyjny w oficynie dworskiej i inne. Podobnie wejścia na niektóre szlaki turystyczne oraz ścieżki edukacyjne mogą być udostępnione odpłatnie. Dopuszczona jest także okazjonalna sprzedaż towarów, pamiątek, wydawnictw itp. w związku z organizowanymi imprezami okolicznościowymi na terenie GPN. Ich lokalizacja jest ściśle powiązana z lokalizacją danej imprezy. W ramach prowadzonej przez siebie działalności, jak również w związku z udostępnianiem powierzchni pod prowadzenie działalności gospodarczej, Park winien Strona 183 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko promować lokalne produkty jak np. wyroby rękodzieła, wyroby artystyczne, produkty spożywcze pochodzące z miejscowych gospodarstw, w szczególności produkty regionalne. 5.6. Inwentaryzacja infrastruktury technicznej Parku Zestawienie elementów infrastruktury technicznej Parku zawiera załącznik nr 28. Strona 184 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 6. Podsumowanie Strona 185 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Podsumowanie Poniższa tabela stanowi podsumowanie zaleceń do realizacji operatu udostępniania Parku na lata 2013-2034. Zawiera nazwa zadania (obiekt, miejsce lub zadanie), zalecenia, rodzaj udostępniania w odniesieniu do N – nauki, E – edukacji, K – kultury, T – turystyki i rekreacji, jak również proponowany terminarz realizacji. Celem jej jest zbiorcze zestawienie najważniejszych zaleceń do realizacji z poszczególnych operatów udostępniania. Tab. 27. Zestawienie zaleceń do realizacji na lata 2013-2034 Lp. Nazwa zadania (obiekt, miejsce lub zadanie) Zalecenia Rodzaj udostępnia nia 1. Powiększenia kadry osób zatrudnionych w Pracowni NaukowoZbadanie środowisk wodnych GPN pod kątem Edukacyjnej o co najmniej dwa etaty: zamieszkującej je fauny bezkręgowców oraz specjalisty ds. GIS i entomologa ze badania muchówek. specjalizacją fauna wodna lub dipterologia N 2. Badania/monitoring elementów przyrody nieożywionej i ożywionej Badania populacyjne rzadkich i zagrożonych wyginięciem gatunków N 3. Utworzenie baz danych w programie MS Access 4. Stworzenie w GPN stacji terenowej dla prowadzących badania naukowe 5. 6. Strona internetowa Gajówka Mikołaja, O.O.Kiczora, oddz. 192G 7. Oprogramowanie 8. Wydawnictwa 9. Wydawnictwa 10. Chatka GPN na Hali Długiej, O.O.Turbacz 11. Wizerunek GPN 12. Plan ochrony 13. Wystawy, wernisaże, prelekcje 14. 15. 16. Aktualizacja istniejących baz danych i publikacja Budowa lub adaptacja istniejącego obiektu tzw. chatki GPN lub udostępnienie pokoi gościnnych Utrzymanie strony internetowej Utrzymanie Gajówki Mikołaja Opracowanie oraz roczne utrzymanie aplikacji na smartfony Kwartalnik „Salamadra” (druk + dystrybucja) Wydawnictwa edukacyjne Organizacja ekspozycji w Chatce GPN na Hali Długiej Działalność związana z kształtowaniem wizerunku GPN Opracowanie efektów planu ochrony Przygotowanie wystawy fotograficznej (wystawa, wernisaż, prelekcja) Zorganizowanie imprezy plenerowej Sprzęt, meble, pomoce dydaktyczne Organizacja warsztatów Imprezy plenerowe Pomoce dydaktyczne Warsztaty Kapliczka Bulandowa na polanie Jaworzyna Kamienicka, O.O.Turbacz Otoczyć opieką, konserwować w Kapliczka we wsch. części Hali Długiej, porozumieniu z właścicielem O.O.Turbacz Żelazny krzyż, wschodni kraniec Hali Długiej, 17. 18. 19. N Realizacja (termin) Wg możliwości Wg rokrocznych planów Wg potrzeb na bieżąco N W miarę możliwości E E Na bieżąco Na bieżąco E Rokrocznie E Rokrocznie E Rokrocznie E Wg potrzeb E Rokrocznie E Wg potrzeb E Wg potrzeb E E E Wg potrzeb Wg potrzeb Rokrocznie K Wg potrzeb K Wg potrzeb K Wg potrzeb Strona 186 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. Nazwa zadania (obiekt, miejsce lub zadanie) O.O.Turbacz Grób partyzanta przed polaną Bieniowe, O.O.Turbacz Fragmenty schronów partyzanckich w źródłach potoku Forendówki, O.O.Turbacz, oddz. 160b, Fragmenty schronów partyzanckich pod polaną Ustępne, O.O.Turbacz, oddz. 116a/119a Fragmenty schronów partyzanckiego, wąwóz pot. Spalony, O.O.Turbacz, oddz. 191a/192b Fragmenty obozowiska partyzanckiego na Jagodowych Młakach na stokach Czerwonego Gronia, O.O.Turbacz, oddz. 140C Fragmenty obozowiska partyzanckiego na Wspólnych Młakach na południowych stokach Kudłonia, O.O.Turbacz, oddz. 103a Pomnik katastrofy samolotu B-24 „Liberator” w rejonie przełęczy Pańska Przehybka, O.O.Jaworzyna, oddz. 155b Oznaczyć granice schronów, ustawić tablice informacyjne ze schematem obozu i jego historią lub przygotować odpowiednie publikacje, a następnie konserwować Miejsce katastrofy samolotu szturmowego Ił2m3 pod polaną Wolnica, O.O.Kiczora, oddz. 186b/c 29. 30. 31. Miejsce katastrofy samolotu sportowego przed polaną Kocurka, O.O.Suhora Napis na Czole Turbacza, O.O.Suhora „Papieżówka”, O.O.Turbacz, oddz. 116C Chatka GPN na Hali Długiej, O.O.Turbacz 32. Gajówka Mikołaja, O.O.Kiczora, oddz. 192G 28. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. Zalecenia Droga Królewska, Poręba Wielka (część Poręba Górna) - Stare Wierchy, O.O.Suhora Teren dawnego rezerwatu „Turbacz im. Władysława Orkana”, O.O.Suhora Teren dawnego rezerwatu „Dolina Łopusznej”, O.O.Kiczora Park dworski w Porębie Wielkiej, O.O.Dwór Wiąz Łokietka, park dworski w Porębie Wielkiej, O.O.Dwór Kudłoński Baca, O.O.Kudłoń Turniska, O.O.Kiczora, oddz. 177c Zbójecka Jama, O.O.Turbacz, oddz. 137d Szczelina w Kudłoniu, O.O.Kudłoń, oddz. 21b Zbójnicki Plac, O.O.Turbacz Polana Średnie, O.O.Suhora Polana Jaworzyna Kamienicka, O.O.Turbacz Polana Turbaczyk, O.O.Kudłoń, O.O.Suhora Polana Trusiówka, O.O.Turbacz Polanka Limierze, O.O.Suhora, oddz. 55a Rodzaj udostępnia nia Realizacja (termin) K Wg potrzeb K Wg potrzeb K Wg potrzeb K Wg potrzeb K Wg potrzeb K Wg potrzeb Konserwować K Wg potrzeb Oznaczyć, ustawić tablice informacyjne ze schematem katastrofy i jego historią lub przygotować odpowiednie publikacje, a następnie konserwować K Wg potrzeb Konserwować K Wg potrzeb Konserwować Udostępnić w ramach wolontariatu, remontować Udostępnić w ramach edukacji, remontować K K K Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb K Wg potrzeb K Wg potrzeb K Wg potrzeb K Wg potrzeb K Wg potrzeb K Wg potrzeb K K K K K K K K K K Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Oznaczyć, ustawić tablice informacyjne lub przygotować odpowiednie publikacje, a następnie konserwować Strona 187 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 67. 68. Nazwa zadania (obiekt, miejsce lub zadanie) Zalecenia Hucisko nad potokiem Poręba, O.O.Suhora Polana Hucisko w widłach potoków Olszowy i Turbacz, O.O.Suhora Polana Łąki, O.O.Suhora Polana Stawieniec, O.O.Turbacz Polana Ustępne, O.O.Turbacz Polana Bieniowe, O.O.Turbacz Polana Potasznia, O.O.Kudłoń Hala Długa, Polana Wzorowa, Gabrowska Duża i Mała, bacówka na Polanie Wzorowej, O.O.Turbacz Zielenica, Jankówki, Cioski Udostępniać w ramach wypasu Tobołów, Starmaszka, Suhora, Galaska kulturowego Hucisko, Łąki, Turbaczyk Przysłopy, Bieniowe, Jaworzyna Kamienicka Gorc Porębski, Podskały, Stawieniec Utrzymanie we właściwym stanie nawierzchni Konserwować szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych Ekspertyza działań ośrodka „Ostoja Górska” w zakresie nielegalnej Podnoszenie świadomości ekologicznej niwelacji stoku, zakłócania ciszy, użytkowników ośrodka „Ostoja Górska”, jak wprowadzenia oświetlenia, przerwania również odwiedzających Park, m.in. z korytarzy ekologicznych. Poprawa wykorzystaniem ekspozycji w Gajówce funkcjonalności istniejących lub Mikołaja, punktów informacji przyrodniczej i utworzenie nowych punktów turystycznej, informacji przyrodniczej i turystycznej. Wprowadzenie programu realizacji wolontariatu w Parku Konserwacja, remonty i bieżące naprawy Konserwować infrastruktury turystycznej, Monitorowanie natężenia ruchu turystycznego Wprowadzenie monitoringu na szlakach i ścieżkach edukacyjnych oraz automatycznego przy użyciu tzw. inwentaryzowanie występowania przejawów migratorów. Korekty przebiegu erozji. szlaków dopuszczalne po Dokonywanie korekt przebiegu szlaków przeprowadzeniu analizy turystycznych dla ograniczenia sprzyjającego oddziaływania na środowisko erozji rozdeptywania otoczenia szlaków i przyrodnicze w nowych lokalizacjach. tworzenia nowych nielegalnych ścieżek. Remonty i modernizacja szlaków, Zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie ścieżek edukacyjnych, miejsc przebiegu ruchu turystycznego, kontrola biwakowych, małej architektury przestrzegania zasad udostępniania i turystycznej oraz ich czytelne korzystania z zasobów Parku (służby Parku, oznakowanie. Organizacja wolontariusze) wolontariatu Dodatkowe działania poprzez wykup szałasów ze względu na Zachęcanie właścicieli prywatnych obiektów nieskuteczność w zachęcaniu do zachowania ich pierwotnej funkcji prywatnych właścicieli do działań szałaśniczej lub ich wykup na obszarze Parku zgodnych z postulatami ochrony przyrody Dodatkowe działania poprzez wykup Uregulowanie stanu własności w odniesieniu gruntów ze względu na nieskuteczność do gruntów prywatnych na obszarze Parku w zachęcaniu prywatnych właścicieli do działań zgodnych z postulatami Rodzaj Realizacja udostępnia (termin) nia K Wg potrzeb K Wg potrzeb K K K K K Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb K Wg potrzeb K K K K K Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb Wg potrzeb T Wg potrzeb T Wg potrzeb T Co 5 lat T Wg potrzeb T Wg potrzeb T Wg potrzeb T Wg potrzeb Strona 188 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Nazwa zadania (obiekt, miejsce lub zadanie) Zalecenia Rodzaj udostępnia nia Realizacja (termin) ochrony przyrody 69. 70. 73. 74. Monitoring postaw turystów wobec ochrony przyrody i jakości infrastruktury turystycznej w Parku. Bieżące usuwanie skutków aktów wandalizmu wobec elementów środowiska przyrodniczego i kulturowego Zarządzanie ruchem turystycznym poprzez jego kanalizowanie i regulowanie, Przejęcie gruntów Skarbu Państwa, pozostających w innym zarządzie, Zachowanie przed zainwestowaniem istniejących korytarzy ekologicznych łączących Park z terenami sąsiednimi przez odpowiednie zapisy w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego 75. Monitorowanie zamierzeń inwestycyjnych 76. Budowanie akceptacji dla Parku w społecznościach lokalnych 77. Budowa Muzeum GPN 79. Infrastruktura turystyczna 83. 84. Wolontariat GIS 85. Wydawnictwa 86. Profilaktyka 87. Punkty informacyjne 88. Spotkania informacyjne 89. Niepełnosprawni Działania w sprawie zlokalizowanych w sąsiedztwie Parku obiektów typu startowisko paralotniowe na Jaworzynie Porębskiej czy tzw. „Gravity Park” Wprowadzenie opłat za wstęp w wybrane fragmenty Parku Kontynuowanie wykupu gruntów innych własności w Parku, Kontrola wprowadzanego zagospodarowania terenu na etapie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego Współpraca z właściwymi organami administracji publicznej Stworzenie plan działań w ramach edukacji Pozyskanie środków zewnętrznych w ramach budowy ośrodka balneologicznego w Porębie W. Przygotowanie wizualizacji i aktualizacji przebudowy elementów infrastruktury turystycznej. Renowacja istniejącej infrastruktury Opieka i nadzór nad wolontariatem Prace GIS związane z monitoringiem Wydawnictwa przewodnikowe i informatory drukowane Działalność dydaktyczna i profilaktyczna Budowa 4 punktów informacyjnych Organizacja spotkań informacyjnych (geotermia, infrastruktura narciarska) Budowa infrastruktury dla osób niepełnosprawnych T Wg potrzeb T Wg potrzeb T Wg potrzeb T Wg potrzeb T Wg potrzeb T Co 5 lat T Wg potrzeb T Wg potrzeb T T Rokrocznie Wg potrzeb T Rokrocznie T Rokrocznie T W miarę możliwości T Rokrocznie T Wg potrzeb Strona 189 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Treść załączników do operatu udostępniania Parku (zestawił dr Dariusz Dyląg) Strona 190 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 1 Udostępnianie terenu GPN do badań w latach 1981-2013 1981 Liczba temató w badawczych 22 1982 10 AR Kraków, Zakład Ekologii Lasu AR Kraków, Zakład Urządzania Lasu AR Kraków, Zakład Ekologii Lasu AR Kraków, Okręgowy Ośr. Rzecz i Dor. Roln. Kraków, Zakład Cyt. i Embriol. Roślin UJ, Instytut Botaniki UJ Kraków, Inst. Gosp. Przestrz. i Kom. Kraków, 1983 6 Instytut Botaniki UJ Zakład Zoopsychologii i Zwierząt UJ Kraków, Kat. Lasu AR Kraków, Warszawa 1984 12 Katedra Hodowli Lasu AR Kraków, Przed. Geologiczne Kraków, Katedra Entomol. Leśnej AR Kraków, Zakład Nasiennictwa i Selekcji Drzew Leśnych AR Kraków, Zakład Botaniki Leśnej AR Kraków, Instytut Botaniki PAN Kraków, Instytut Biologii Środowiskowej UJ 1985 11 Zakład Nasiennictwa i Selekcji AR Kraków, Zakład Zoologii UW Lata Ważniejsze instytucje realizujące badania Kat. Hodowli Lasu AR Kraków, Zakład Botaniki Leśnej AR Kraków, Zakład Ekologii Lasu AR Kraków, Zakład Zool. System. UJ, Zakład Hydrobiol. UJ, Zakład Cytologii i Embriologii Roślin UJ, IBL Kraków, Centr. Lab. Ochr. Radiol. Warszawa, BUL Kraków, UW Białystok, Katedra Zoologii Dośw. UŁ, IOP PAN Kraków, ART Olsztyn Kraków, Etologii Hodowli SGGW Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych - Leśnictwo – żywotność drzewostanów jodłowych, biogrupy świerka w reglu górnym, budowa drzewostanu w Dol. Łopusznej - Botanika – rośliny chronione, szafran spiski, badania kariologiczne Salix i in., badania embriologiczne traw - Fitosocjologia – zbiorowiska leśne rez. Dol. Ustępnego Potoku - Entomologia – biologia zasnui, ryjkowce Curculionidae, chruściki Trichoptera - Teriologia – drobne ssaki GPN - Zanieczyszczenie środowiska – zanieczyszczenia atmosferyczne metalami ciężkimi i radioaktywnymi - Hydrografia – potoki zlewni Kamienicy - Leśnictwo – górnoreglowe bory świerkowe w GPN, produkcyjno-siedliskowa analiza lasów gorczańskich, zasoby leśne rez. Dolina Łopusznej - Botanika – cytotaksonomia Angiospermae, embriologia rodz. Alchemilla - Fitosocjologia – charakterystyka fitosocjologiczna GPN z mapą roślinności, fitosocjologia i typologia siedlisk rez. Dolina Łopusznej - Teriologia – baza pokarmowa jeleniowatych - Zagospodarowanie przestrzenne – plan zagosp. przestrz. GPN i otuliny - Botanika – gatunki wysokogórskie dol Kamienicy, roślinność skałek piaskowcowych na Kudłoniu - Fitosocjologia – zbior. leśne zlewni Gorcowego Potoku, kartowanie fitosocjologiczne zlewni Gorcowego Potoku na potrzeby planowania hodowlanego - Ornitologia – rozmieszczenie i ekologia gorczańskiej populacji pliszki górskiej i pluszcza - Parazytologia/entomologia stos. – wpływ nicieni pasożytniczych na zasnuję - Hydrologia - ustalenie zasobów wód podziemnych zlewni Raby - Leśnictwo – ocena żywotności drzewostanów o różnym składzie gat., zróżnicowanie świerczyn uszkodzonych przez zasnuję, selekcja świerczyn odpornych na zasnuję wg cech szyszek i nasion - Botanika – jeżyna gruczołowata w rez. Dolina Łopusznej - Entomologia – kózkowate Cerambycidae regla dolnego i górnego w GPN - Teriologia – struktura socjalna jelenia w GPN - Ochrona środowiska – skażenie roślinności parków nar. w Polsce - Leśnictwo – genetyka gorczańskiej populacji świerka - Botanika – zmiany we florze roślin naczyniowych w Strona 191 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych Ważniejsze instytucje realizujące badania Warszawa, UŁ Łódź, Instytut Botaniki UJ Kraków, Zakład Hydrobiologii UJ Kraków, Zakład Biologii Popul. UJ Kraków, Zakład Zool. Ogólnej UŁ 1986 13 Kat. Użytkowania Lasu AR, Kat. Entomol. Leśnej AR Kraków, Zakład Botaniki Leśnej AR Kraków, Zakład Ochrony Przyr. i ZN PAN Kraków, IBL Warszawa, BUL Kraków, Instytut Zool. PAN Warszawa. Ośrodek Doradztwa Rol. Kraków, Inst. Ochr. Roślin Poznań 1987 11 1988 6 Zakład Ochrony Przyr. i ZN PAN Kraków, Instytut Geografii UJ Kraków, Zakład Urządzania Lasu AR Kraków, Kat. Ochrony Lasu i Łowiectwa AR Kraków, Zakład Geodezji Urządzania Terenów Wiejskich, Zakład Zool. Bezkręgowców UŁ, Technikum Leśne Nowy Sącz GPN, AR Poznań, Instytut Hydrogeologii AGH Kraków, IOP PAN Kraków 1989 4 GPN, UJ Kraków 1990 2 1991 7 Katedra Gleboznawstwa AR Kraków, Instytut Roln. i Leśn. Krajów Tropikalnych Zakład Zool. Bezkręgowców UŁ, Zakład Geografii Fiz. UJ Kraków, Kat. Entomol. Leśnej AR Kraków, GPN, Katedra Botaniki Leśnej i Ochr. Przyr. AR Kraków 1992 9 Katedra Botaniki Leśnej i Ochr. Przyr. AR Kraków, Katedra Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych ostatnich 35 latach, wątrobowce Gorców, - Entomologia – mrówki z gr. Formica rufa i możliwości ich przesiedleń w tereny gradacji zasnui, jętki potoków gorczańskich, badania zasnui, muchówki Empididae i Limoniidae Gorców, ryjkowce Gorców - Turystyka – ruch turystyczny w GPN - Leśnictwo – stan zdrowotny drzewostanów z udziałem jodły w dol. Kamienicy, zagospodarowanie lasów górskich - Botanika – tempo i kierunki przemian szaty roślinnej - Entomologia – kornik i związana z nim fauna towarzysząca w GPN, afidofauna parków nar. Polski, naturalne czynniki ograniczające liczebność zasnui wysokogórskiej jako podstawy jej biologicznego zwalczania - Teriologia – kręgowce Dol. Kamienicy - Zanieczyszczenie środowiska – monitoring skażeń atmosfery, wpływ zanieczyszczeń na ekosystemy leśne w paśmie gór południowej Polski - Architektura – obiekty małej architektury w GPN - Zagospodarowanie przestrzenne – zagosp. zabytkowego Parku w Porębie Wielkiej, waloryzacja terenów pod kątem powiększenia GPN - Geologia – stratygrafia i tektonika rejonu Szczawy - Leśnictwo – kontrola lasów o naturalnym kierunku hodowli - Malakologia – Sphaeridae Polski - Entomologia – skuteczność pułapek na kornika drukarza, muchówki Limoniidae Gorców - Ichtiologia – gospodarka zarybieniowa w woj. nowosądeckim - Herpetologia – atlas herpetologiczny Polski, wydajność reprodukcyjna płazów w Dol. Kamienicy - Turystyka – monografia turystyczna Poręby Wielkiej - Hydrologia - jakość wód podziemnych w Gorcach - Entomologia – zasnują górska w GPN - Ornitologia – zespoły ptaków zlewni Kamienicy - Teriologia – szkody powodowane przez jeleniowate - Turystyka – wpływ turystyki na entomofaunę GPN - Leśnictwo – depresja przyrostowa świerka spowodowana przez gradację zasnui, regeneracja fitocenozy leśnej zniszczonej przez zasnuję - Fitosocjologia – charakterystyka fitosocjologiczna pow. Monitoringu biologicznego w Dol. Łopusznej - Entomologia – ważki Gorców - Gleboznawstwo – prace gleboznawcze GPN - Entomologia – biegaczowate Gorców - Leśnictwo – rola jarząbu pospolitego w regeneracji borów górnoreglowych w Gorcach, siewki i naloty świerka, jodły, buka i jawora w GPN, statystyczna analiza występowania wybranych gatunków runa leśnego w GPN - Entomologia – muchówki z rodz. Limoniidae Gorców, ekologia żerdzianki szewc – wtórnego szkodnika świerka - Turystyka – zagrożenie środowiska GPN przez turystykę - Leśnictwo – dynamika zmian zasobów leśnych w Dol. Łopusznej, dynamika przyrostowa świerka, buka i jodły w Dol. Strona 192 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych 1993 11 1994 9 1995 27 Ważniejsze instytucje realizujące badania Urządzania Lasu AR Kraków, Katedra Entomol. Leśnej AR Kraków, GPN, Zakład Taksonomii i Ekologii Zwierząt UAM, Ogród Bot. UJ Kraków Katedra Botaniki Leśnej i Ochr. Przyr. AR Kraków, Wydział Leśny AR Poznań, Technikum Leśne Stary Sącz, SGGW Warszawa, Katedra Geografii i Turyzmu AWF Kraków, IBL, Centrum Studiów nad Człowiekiem i Środowiskiem UŚl Katowice, Koło Naukowe Leśników AR Poznań, SGGW Warszawa Zakład Taksonomii i Ekologii Zwierząt UAM, AR Poznań, Katedra Entomol. Leśnej AR Kraków, GPN, Wydział Geologii AGH Kraków, Zakład Taksonomii i Ekologii Zwierząt UAM, Katedra Ochr. Lasu i Środ Przyr. AR Poznań, Kat. Entomol. Leśnej AR Poznań Instytut Syst. i Ewolucji Zwierząt PAN Kraków, Zakład Zool. Bezkr. UŁ, Instytut Ekologii i Ochr. Środ. UŁ, Instytut Ochr. Przyr. PAN Kraków, Instytut Podstaw Inżynierii Środ., Katedra Geografii Miast i Turyzmu, Zakład Ekologii i Ochr. Środ. WSP Kraków, Instytut Biologii Środ. UJ Kraków, Katedra Glebozn. Leśnego i Nawożenia Lasu AR Poznań, Katedra Bot. Leśnej i Ochr. Przyr. AR Kraków, GPN, Wydział Leśny AR Kraków, Katedra Hodowli Lasu AR Kraków, Katedra Entomol. Leśnej AR Kraków, Katedra Fitopatologii Leśnej AR Kraków, Katedra Botaniki Systemat. U Śl. Katowice, GPN Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych Łopusznej, szkodniki wtórne świerka w drzewostanach uszkodzonych przez zasnuję, badania odnowień bukowych w GPN, dynamika runa w Dol. Łopusznej, badania zasobów leśnych GPN, stan zagrożenia świerczyny wysokogórskiej GPN - Akarologia – roztocze GPN - Leśnictwo/teriologia – inwentaryzacja odnowień lasu i jego uszkodzeń przez jeleniowate, struktura górnoreglowych borów świerkowych na Turbaczu, wpływ substancji toksycznych w glebie na występowanie nalotów świerka, jodły i buka, drzewa pomnikowe na Turbaczu, rozmieszczenie siewek świerka, buka, jodły na stałych powierzchniach badawczych GPN, uszkodzenia odnowienia przez jeleniowate, szkody w drzewostanach GPN powodowane przez różne czynniki - Botanika – widłaki w Gorcach - Entomologia/ekologia – ekologiczne znaczenie introdukcji mrówki ćmawej, koliszki Gorców - Turystka – możliwości rozwoju turystyki w Gorcach - Leśnictwo – szkodniki szyszek i nasion jodły w GPN, korniki i fauna towarzysząca na świerku w o.o. Jaworzyna i Kiczora, fauna towarzysząca związana z kornikami jodły i świerka w GPN - Lichenologia – biota porostów GPN - Akarologia – roztocze GPN - Teriologia – nietoperze GPN - Ochrona środowiska – zagrożenie GPN przez emisje pyłowo-gazowe - Leśnictwo – stan zdrowotny drzewostanów świerkowych, nadziemne i podziemne części podrostów jodłowych wyrastających różnych warunkach środowiska, podrost, podszyt i krzewy na terenie GPN, szkodniki nasion i szyszek świerka pospolitego w GPN, stan zdrowotny drzewostanów świerkowych - Botanika – wiek najstarszych i najokazalszych drzew pomnikowych w Polsce, ekologia jeżyny gruczołowatej, storczyki GPN - Herpetologia – wydajność reprodukcyjna żaby trawnej w warunkach zróżnicowanej antropopresji - Teriologia – zasięg występowania niedźwiedzia brunatnego w Polsce południowo-wsch. - Entomologia – motyle dzienne Hesperioidea i Papilionoidea GPN, muchówki Empididae Gorców i Pienin, strategia życiowa i zachowania pokarmowe chruścika Potamophylax carpaticus, monografia błonkówki Metallus pumillus minującej liście Rubus sp. - Ekologia – fauna glebowa na stałych pow. badawczych GPN, makrobezkręgowce obszarów źródliskowych GPN, zarastanie i strategia ochrony zbiorowisk roślinnych polan reglowych - Turystyka – funkcja turystyczna karpackich parków nar. - Ochrona środowiska – zanieczyszczenie gleb żelazem i metalami ciężkimi w parkach nar., porosty epifityczne jako wskaźniki zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego GPN toksycznymi emisjami przemysłowymi, waloryzacja lichenoflory na potrzeby monitoringu środowiska Strona 193 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych 1996 23 IBL, Katedra Użytkowania Lasu AR Kraków, Katedra Entomol. Leśnej AR Kraków, Katedra Ekologii Lasu AR Kraków, Zakład Gleboznawstwa Leśnego AR Kraków, Technikum Leśne w Żywcu, GPN, Wydział Chemii UJ Kraków, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochr. Środ. AGH Kraków, Katedra Ochr. Lasu i Środ. Przyr. AR Poznań, Zakład Ochrony Środowiska UMCS Lublin, Wydział Turystyki AWF Kraków, 1997 25 Instytut Ochrony Przyr. PAN Kraków, Katedra Botaniki Leśnej AR Kraków, Katedra Entomol. Leśnej AR Kraków, Katedra Geobotaniki i Ochr. Przyr. UŚl Katowice, Zakład Biogeografii i Ochr. Przyr. UŚl Katowice, Zakład Zoologii Leśnej AR Kraków, Instytut Botaniki PAN Kraków, Zakład Zoopsychologii i Etologii Zwierząt UJ Kraków, Instytut Nauk Geolog. UJ Kraków, Katedra Entomol. Leśnej AR Poznań, Instytut Zootechniki AR Kraków, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, BULi GL Kraków, Wydział Nauk o Ziemi UŚl Sosnowiec 1998 18 Katedra Ważniejsze instytucje realizujące badania Entomol. Leśnej AR Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych - Socjologia – GPN, a mieszkańcy jego otuliny - Leśnictwo – ekologiczno-hodowlane uwarunkowania powstania i rozwoju odnowień naturalnych, przebudowa karpackich drzewostanów świerkowych regla górnego uszkodzonych przez imisje przem., jakość surowca świerkowego w drzewostanach trzebieżowych III klasy wieku w GPN, szkodniki wtórne świerka posp. w GPN, nasilenie występowania kornika drukarza i gat. towarzysz. w drzewostanach GPN, przeżywalność siewek buka po obfitym urodzaju w buczynie karpackiej, lasy GPN, szkodniki szyszek i nasion modrzewia europejskiego i jodły w GPN, inwentaryzacja martwego drewna w GPN, rola martwego drewna w procesie odnawiania lasu - Gleboznawstwo – gleby lasów naturalnych o charakterze pierwotnym w Karpatach - Teriologia – występowanie i liczebność wielkich drapieżników w GPN, nietoperze GPN - Entomologia – owady zasiedlające świerki w gniazdach kornikowych w rez. ścisłych, częściowych i lasach gospodarczych GPN, - Hydrologia – badania hydrochemiczne źródeł Kudłonia - Turystyka – ruch turystyczny w polskich parkach nar., turystyka w GPN - Ochrona środowiska – antropogeniczne zagrożenie środowiska na podstawie badań bioindykacyjnych - Geologia – utwory serii magurskiej w oknie tektonicznym Mszany Dolnej i Szczawy, mapa geologiczna GPN, antropogeniczne przemiany środowiska geograficznego w Gorcach - Gleboznawstwo – mapa gleb GPN - Hydrologia – rola kłód w systemie fluwialnym górnych odcinków rzek górskich w czasie wezbrań - Leśnictwo – kondycja świerków rosnących gniazdach kornikowych GPN na podstawie przyrostu słojów rocznych, dynamika przyrostowa świerka buka i jodły w Dol. Łopusznej, owady niszczące szyszki i nasiona jodły w GPN, biologia owadów zasiedlających jodłę i świerka w GPN - Botanika – zmienność morfolog. i kariolog. Calamagrostis w Polsce, flora roślin naczyniowych zlewnie Poręby Wielkiej, morfologia owoców i nasion drzew z rodz. Rosaceae - Ekologia – dynamika roślin runa w Dol. Łopusznej, sukcesja roślinności Nan kamieńcach po powodzi w dol. Kamienicy Łąckiej w GPN - Fitosocjologia – zbiorowiska roślinne zlewni Poręba Górna w GPN - Teriologia – preferencje pokarmowe wydry i struktura jej subpopulacji w GPN, inwentaryzacja dużych drapieżników na terenie GPN – koncepcja ochrony - Ornitologia – sowy GPN, świergotki Anthus na terenach otwartych GPN, awifauna lęgowa Masywu Kudłonia w GPN, głuszec i cietrzew w GPN – koncepcja ochrony - Entomologia – osy Scolioidea i Vespoidea GPN - Geografia – zmiany w użytkowaniu ziemi w latach 1954- Strona 194 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych 1999 19 2000 22 Ważniejsze instytucje realizujące badania Kraków, AR Kraków, Technikum Ochr. Środ. Stary Sącz, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Katowice, Katedra Ekologii Lasu AR Kraków, Przedsiębiorstwo Badań Geofizycznych w Warszawie, Zakład Zoologii Leśnej AR Kraków, Instytut Nauk Geolog. UJ Kraków, Instytut Ekologii Karpat Ukraińska AN Lwów, Instytut Syst. i Ewolucji PAN Kraków, Instytut Ochrony Przyr. PAN Kraków AGH Kraków, Zakład Lasów Naturalnych IBL, Zakład Zoologii Leśnej i Łowiectwa AR Kraków, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochr. Środ. AGH Kraków, Zakład Gleboznawstwa AR Kraków, Oddział Architektury i Krajobrazu SGGW Warszawa, Katedra Fitopatologii Leśnej AR Kraków, Zakład Ekologii Lasu AR Kraków, Zakład Zool. Systemat. UJ Kraków, Zakład przestrzennych i kulturowych Podstaw Turystyki i Rekreacji AWF Kraków, Katedra Ekol. Człowieka Wydz. Turystyki i Rekreacji AWF Poznań, Zakład Hydrogeologii i Ochrony Wód AGH Kraków Katedra Botaniki Leśnej AR Kraków, Zakład Użytkowania Lasu i Drewna Wydz. Leśny AR Kraków, Instytut Nauk Geolog. UJ Kraków, Instytut Geografii UJ Kraków, Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochr. Środ. AGH Kraków, GPN, Wydział Fizyki i Informatyki Stos. AGH Kraków, Zakład Gleboznawstwa AR Kraków, Institute of Landescape Planning Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych 1997 na podstawie archiwalnych zdjęć lotniczych - Geologia – wgłębna mapa geologiczna Gorców, mapa geomorfologiczna GPN, geneza form skalnych w GPN - Leśnictwo – entomofauna szyszek i nasion świerka w GPN, owady uszkadzające szyszki i nasiona jodły w GPN, ochrona lasu przed kornikiem drukarzem w strefach przygranicznych parków nar. i Lasów Państwowych - Ornitologia – sowy GPN, ptaki w zlewni Poręby w GPN, kuraki GPN, awifauna łąk strefy subalpejskiej Karpat Polskich - Entomologia – liczebność trzmieli na łąkach GPN - Ochrona środowiska – monitoring skażenia powietrza i gleby w drzewostanie świerkowym - Edukacja – ścieżka dydaktyczna na Kudłoniu - Gleboznawstwo – procesy glebotwórcze zachodzące w glebach utworzonych z piaskowca magurskiego - Hydrologia – zdjęcie hydrologiczne potoku Poręba w GPN, ocena jakości wód podziemnych i powierzchniowych zlewni rzeki Porębianki - Leśnictwo – udział chrząszczy w powstawaniu posuszu kornikowego na styku rezerwatu i lasu gospodarczego w Gorcach, zamieranie buka i zasiedlenie przez Cryptococcus fagisuga w GPN - Ekologia – elementy siedliskowe obszarów pozbawionych drzew w reglu górnym, wpływ fragmentacji środowiska na zróżnicowanie chrząszczy w krajobrazie górskim - Teriologia – wpływ czynników biotycznych na zimowe rozmieszczenie tropów dużych roślinożerców i drapieżników na trasach tropień w o.o. Suchora w GPN - Ornitologia – dzięcioły – trójpalczasty i białogrzbiety w GPN - Ochrona środowiska – porównanie stopnia skażenia środ. przyr. parków nar. badań biogeochemicznych gleb i roślin, antropogeniczne skażenia opadów atmosferycznych oraz określenie ich wpływu na zmiany geochemiczne gleb - Turystyka – perspektywy rozwoju turystyki w Gorcach na przykładzie gm. Niedźwiedź, propozycje szlaków narciarstwa turyst. na Poj. Suwalskim i w Gorcach, kompleksowe opracowanie funkcji turyst.-rekreacyjnych i dydaktycznych GPN i otuliny w aspekcie ekorozwoju - Architektura – wpływ metod konserwatorskich, biocenotycznych i planistycznych na proces kształtowania struktury parku narodowego - Fizyka – Spektrometria promieniowania gamma prób środowiskowych, nuklidy promieniotwórcze w środ. przyr. Gorców, badania magnetotelluryczne w Karapatach - Geologia – morfotektonika Gorców, formy osuwiskowe Pasma Kamienieckiego w Gorcach, kartowanie geomorfologiczne form erozyjnych dna dol. Kamienicy - Gleboznawstwo – gleby górnoreglowe na Kudłoniu, gorczańskie gleby świerczyn i przedplonów jarzębinowych w Jaworzynie Kamienieckiej - Hydrologia – struktura i dynamika koryta potoku Ochotnica w Gorcach - Hydrologia/ichtiologia – rola rumowisk powstałych z Strona 195 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych Ważniejsze instytucje realizujące badania und Nature Conservation University of Hannover, Wydział Nauk o Ziemi UŚl Sosnowiec, Katedra Peleogeogr. Czwartorzędu Wydz. Nauk o Ziemi UŚl Sosnowiec, Wydz. Geografii i studiów Regional. UW Warszawa, Katedra Botaniki UJ Kraków, Zakład Mikologii Instytut Botaniki PAN Kraków, Przedsiębiorstwo Badań Geofizycznych Warszawa 2001 15 Zakład Biogeografii i Ochr. Przyr. UŚl Sosnowiec, Kat. Geobotaniki i Ochr. Przyr. UŚl Katowice, Zakład Zoologii Leśnej i Łowiectwa AR Kraków, Instytut Ochr. Przyr. PAN Kraków, Inst. Ekologii terenów Uprzem. Katowice, Katedra Fitopatologii Leśnej AR Kraków, Zakład Biochemii Wydz. Ogrodniczy AR Kraków, Przedsiębiorstwo Badań Geofizycznych, Kat. Geomorfologii Wydz. Nauk o Ziemi UŚl Sosnowiec, Zakład Taksonomii Roślin i Fitogeogr. Inst. Botaniki UJ Kraków, Zakład Ochrony Wód PAN Kraków 2002 17 Wydz. Biologii i Nauk o Ziemi Inst. Nauk Geolog. UJ Kraków, Inst. Geografii i Gosp. Przestrzennej UJ, Katedra Meteorologii i klimatologii Roln. AR Kraków, Przedsiębiorstwo Badań Geofizycznych, Katedra Stratygrafii i Geologii Regionalnej AGH Kraków, Instytut Spraw Publ. UJ, Katedra Botaniki Leśnej AR Kraków, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa, Katedra Fitopatologii Leśnej AR Kraków, Katedra Botaniki Leśnej AR Kraków, Główny Inspektorat Ochr. Środ. Warszawa Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych powalonych kłód w kształtowaniu środowiska dla ryb w potokach górskich, - Leśnictwo – monitoring posuszu świerka w GPN, - Fitosocjologia – zbiorowiska ziołoroślowe GPN, użytkowanie polan reglowych GPN jako czynnik decydujący o zmianach zbiorowisk łąkowych, analiza porównawcza budowy i właściwości drewna świerka w naturalnych i sztucznych drzewostanach świerkowych - Mykologia – Macromycetes Gorców - Teriologia – ekologia rysia - Turystyka – atrakcyjność wizualna krajobrazu Gorców, przyrodnicze uwarunkowania turystyki aktywnej w Gorcach - Fizyka – bank danych geofizycznych Karpat - Hydrologia - Rola kłód w modelowaniu koryt potoków górskich w Europie Środkowej - Botanika – goryczka trojeściowa w zależności od miejsca występowania na terenie GPN, Demidiales (Chlorophyta) Gorców - Leśnictwo – odporność świerka o różnym pochodzeniu na patogeny korzeniowe - Ekologia – sukcesja na polanie Średniej w GPN - Fitosocjologia – monitoring fitocenoz nieleśnych, przemiany zb. roślinnych w Gorcach w ciągu ostatnich 40 lat, wczesne stadia sukcesyjne z udziałem lepiężnika wyłysiałego w różnych obszarach górskich - Teriologia – ekologia rysia w GPN - Herpetologia – monitoring płazów i gadów - Ichtiologia – relacje między zespołem ryb, makrobezkręgowców i fizycznymi właściwościami siedlisk w rzece górskiej - Ochrona środowiska – Ocena realizacji Polityki Ekolog. Państwa w zakresie redukcji SO2 i NOx w odniesieniu do kształtowania się różnorodności biol w ekosyst. leśnych, osobliwości przyrodnicze i antropopresja w GPN i Babiogórskim PN - Fizyka – naturalne pole magnetyczne Ziemi - Geografia – dokumentacja obiektów jaskiniowych i niektórych form skalnych - Kartografia – kartograficzne studium zagospodarowania Gorców ze szczególnym uwzględnieniem korytarzy ekolog. - Geologia – budowa geologiczna płaszczowiny magurskiej między Kudłoniem, a Jaworzyną Kamienicką, procesy osuwiskowe na terenie GPN - Botanika – dynamika populacji Jerzyny gruczołowatej - Mykologia – Mycobiota związana z kornikiem drukarzem na świerku - Leśnictwo – dynamika wydzielania się posuszu świerkowego w drzewostanach o różnej własności w Gorcach, monitoring fitocenoz leśnych - Fitosocjologia – zmiany roślinności runa w rez. Dol. Łopusznej w latach 1982-2002 - Ochrona środowiska – warunki klimatyczne i zanieczyszczenia powietrza w rejonie GPN, wpływ człowieka Strona 196 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych Ważniejsze instytucje realizujące badania 2003 31 Instytut Biologii AP Kraków, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochr. Środ. AGH Kraków, Katedra Entomol. Leśnej AR Poznań, Instytut Nauk o Środ. UJ Kraków, Katedra Ochrony Lasu i Ekologii SGGW Warszawa, Katedra Entomologii Leśnej AR Kraków, Instytut Botaniki PAN Kraków, Wydz. Nauk o Ziemi UŚl Sosnowiec, Katedra Ochrony Przyrody UŁ, Katedra Urządzania Lasu AR Kraków, Instytut Syst. i Ewol. Zwierząt PAN Kraków, Instytut Botaniki UJ Kraków, Zakład Ekologii i Ochr. Środ. AP Kraków, Przedsiębiorstwo Badań Geofizycznych Warszawa, Katedra Sportów Zimowych AWF Kraków, Zakład Cytologii i Embriologii Roślin IB UJ Kraków 2004 32 Instytut Geogr. i Gosp. Przestrzennej UJ w Krakowie, Katedra Polityki Przem. i Ekolog. AE Kraków, Inst. Botaniki UJ Kraków, Katedra Turystyki AE Kraków, Wydz. Nauk o Ziemi UŚl Sosnowiec, Wydz. Geografii i Studiów Regional. UW Warszawa, Wydział Mat.-Przyr. Akademia Świętokrzyska Kielce, Zarządzanie i Marketing w Turystyce UJ Kraków, Katedra Entomol. Leśnej AR Kraków, Katedra Botaniki Leśnej AR Kraków, Katedra Hodowli Owiec i Kóz AR Kraków, Katedra Paleogeografii i Paleoekol. Czwartorzędu Wydz. Nauk o Ziemi Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych na funkcjonowanie górnej części zlewni Kamienicy - Turystyka – organizacja turystyki na pn. stokach GPN, warunki anemologiczne Tatr i Podhala dla potrzeb szybownictwa - Socjologia – wpływ GPN na gm. Niedźwiedź - Fizyka - naturalne pole magnetyczne Ziemi - Geologia – geomorfologia dol. Kamienicy, zasoby geotermalne Rabki Zdroju i okolic - Leśnictwo – pomiary drzewostanów w siatce kwadratów 200x200m, procesy odnowienia w reglu dolnym GPN, ocena stanu zasobów leśnych masywu Średniaka Gorca Kaminickiego w GPN, budowa i struktura lasów w reglu górnym masywu Kudłonia, ocena stanu zasobów leśnych w reglu górnym masywu Kudłonia, - Botanika – flora polan reglowych GPN, jej przemiany i możliwości ochrony, Taksonomia i ekologia wybranych gat. rodz. Euphrasia, zmienność genetyczna i morfologiczna Aconitum variegatum - Herpetologia – zróżnicowanie wysokościowe płazów ogoniastych w GPN i otulinie, stanowiska rozrodowe płazów bezogonowych na tle uwarunkowań ekologicznych zlewni Koninki, Koniny i Kamienicy, stan gatunkowy, rozmieszczenie i frekwencja płazów i gadów w GPN i otulinie - Malakologia – ślimaki lądowe w GPN - Entomologia - Rośliniarki Symphyta GPN, motyle dzienne i nocne GPN, owady zasiedlające owoce jarzębiny, inwentaryzacja Lepidoptera Gorców, koprofagiczne Scarabaeidae GPN - Ekologia – rola wybranych gatunków ssaków drapieżnych w funkcjonowaniu ekosystemów na terenie GPN i OPN - Turystyka – porównanie istniejących ścieżek dydaktycznych na terenach parków narodowych w Polsce, infrastruktura narciarska rejonu Gorców - Ochrona środowiska – zawartość niektórych metali ciężkich w plechach porostu Hypogymnia physodes, ocena stanu środowiska przy użyciu Pleurozium schreberi - Klimatologia – klimat Gorców na podstawie analizy rocznych przyrostów świerka pospolitego - Geologia – funkcjonowanie lejów źródliskowych w górach średnich na przykładzie Gorców, morfologiczna rola budowli regulacyjnych w górskich systemach fluwialnych, geomorfologiczna rola ścieżek turystycznych i dróg we współczesnym rozwoju rzeźby w GPN i otulinie - Hydrologia – cechy teksturalne osadów grubo klastycznych w relacji do wybranych parametrów geometrii hydraulicznej rzek obszaru Gorców - Botanika – jeżyna gruczołowata na różnych glebach, inwentaryzacja stanowisk zarzyczki górskiej w Gorcach, zróżnicowanie ekologiczne i genetyczne populacji Sphagnum girgenhsonii w Polsce, zróżnicowanie ekologiczne i genetyczne populacji Polygonatum verticillatum w Polsce - Leśnictwo – problem pozostawiania w drzewostanach wydzielających się drzew w wieku rębnym, roślinność dna lasu Strona 197 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych Ważniejsze instytucje realizujące badania UŚl Sosnowiec, Sekcja Hymenopt. PTE, Instytut Geogr. i Gospodarki Przestrzennej UJ Kraków, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Katowice, Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości Kraków, Katedra Bot. I Ochr. Przyr. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Archit. Polit. Poznańskiej, 2005 19 Instytut Geogr. i Gosp. Przestrzennej UJ Kraków, Zakład Hydrologii Wydz. Geogr. i Studiów Regional. UW Warszawa, Instytut Zarządzania w Budownictwie i Transporcie, Wydz. Inżynierii Lądowej Politechnika Krakowska, Wydział Zootech. ART. Bydgoszcz, Międzywydziałowe Studium Ochr. Środ. SGGW Warszawa, BUL i GL Kraków, OPN, Zakład Ekol. i Ochro. Środ. Uniwersytet Świętokrzyski, Katedra Zool. Bezkr. i Hydrobiol. UŁ Łódź, Katedra Algologii i Mykologii UŁ Łódź, Instytut Rekreacji i Turystyki Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu, Zakł. Zool. Bezkr. i Parazytol. AP Kraków, Wydział Geogr.-Biol. AP Kraków, AWF Kraków, Instytut Syst. i Ewolucji PAN Kraków, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochr. Środ. AGH Kraków, Kat. Paleogeogr. i Paleoekol. Czwartorzędu Wydz. Nauk o Ziemi Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych na stałych pow. badawczych w GPN - Ichtiologia – uwarunkowania biogeograficzne występowania ryb w GPN - Entomologia – entomofauna dolnoreglowego boru jodłowoświerkowego w Magurskim i Gorczańskim PN, entomofauna buczyny karpackiej w GPN, zgrupowania owadów wybranych zbiorowisk roślinności zielnej w Magurskim i Gorczańskim PN, zgrupowania owadów wybranych zbiorowisk roślinności zaroślowej w GPN i Magurskim PN, trzmiele i trzmielce parków narodowych - Ekologia – kształtowanie krajobrazu i różnorodności biologicznej obszarów wypasu wspólnotowego w Europie - Ochrona środowiska – ocena skażenia środowiska parków nar. metalami ciężkimi przy użyciu mchów jako biowskaźników, środowiskowy efekt ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza w latach 1994-2004 na wybranych terenach chronionych - Turystyka – mapa dla turystyki rowerowej Gorców Zach, rola GPN jako obszaru turystycznego - Ekonomia – Źródła finansowania GPN, organizacja i funkcjonowanie parków nar. w Polsce na przykładzie GPN i Pienińskiego PN, finansowanie jednostek budżetowych na przykładzie GPN - Socjologia – konflikt człowiek-przyroda na obszarach chronionych - Architektura – inwentaryzacja szałasów pasterskich na terenie GPN - Hydrologia – charakterystyka i ochrona obszarów wodnobłotnych w GPN, stan czystości cieków wypływających z GPN w granicach zlewni Raby, wpływ erozji rzecznej na wygląd potoku Kamienica - Mykologia – taksonomia, ekologia i chorologia grzybów z rodz. Phyllosticta - Leśnictwo – Inwentaryzacja lasów kraju wszystkich form własności, demografia siewek i nalotów na martwym drewnie, demografia siewek i nalotów na starodrzewach dolnego regla - Teriologia – ochrona wilka w GPN i BdPN, a problem koegzystencji wilka i człowieka - Ornitologia – stan populacji i warunki występowania jarząbka w GPN, ptaki lęgowa o.o. Suhora w GPN - Malakologia – dynamika populacji ślimaków z rodz. Vestia, malakofauna GPN - Entomologia – żądłówki (Hym. Aculeata) GPN, rośliniarki polan śródleśnych GPN - Turystyka – turystyka edukacyjna na ścieżkach przyr. GPN, zagospodarowanie tur., chłonność, ruch i przepustowość szlaków w Gorcach, atrakcyjność turystyczna GPN - Architektura – budownictwo drewniane jako przykład dziedzictwa kulturowego Strona 198 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych 2006 27 2007 28 Ważniejsze instytucje realizujące badania UŚl Sosnowiec, Katedra Botaniki Leśnej AR Kraków Inst. Botaniki UJ Kraków, Wydz. Biol. I Nauk o Ziemi UJ Kraków, Inst. Botaniki PAN Kraków, Wydz. Nauk Geogr UAM Poznań, Instytut Nauk o Środowisku UJ Kraków, Katedra Paleogeogr. Czwartorzędu Wydz. Nauk o Ziemi UŚl Sosnowiec, Kat. Użytkowania Lasu i Drewna AR Kraków, Krakowska Szkoła Wyższa im. Andrzeja Modrzejewskiego, Zakład Gosp. Leśnej Reg. Górskich IBL, OPN, Katedra Botaniki Leśnej AR Kraków, Katedra Ochr. Przyr. Wydział Biol. i Ochr. Środ. UŁ, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Katowice, Kat. Zool. Wydz. Biologii i Ochr. Środ. UŚl Katowice Kat. Urządzania Lasu AR Kraków, Katedra Botaniki Leśnej AR Kraków, Zakład Zoologii Leśnej i Łowiectwa AR Kraków, Katedra Hodowli Lasu AR Kraków, Wydz. Ogrodniczy AR Kraków, Zakład Ekol. i Ochr. Środ. Inst. Biol. Uniwersytet Świętokrzyski, Katedra Zool. Bezkr. i Hydrobiol Inst. Ekol. I Ochr. Środ. UŁ, Zakład Geomorf. Inst. Paleogeografii i Geoekologii UAM Poznań, Wydz. Architektury i Urbanistyki Politechnika Warszawska, Instytut Zool. UW Wrocław, Katedra Ekologii Roślin Uniw. Przyrodniczy Wrocław, Inst. Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych - Klimatologia – dendrochronologiczny zapis zmian klimatu w Karpatach - Botanika – porównanie górskich i niżowych populacji omiega górskiego, rośliny naczyniowe zlewni Poniczanki i Lepietnicy w Gorcach, porównanie górskich i niżowych populacji ciemiężycy zielonej Veratrum lobelianum, wpływ sposobu utrwalania i czasu przechowywania owoców jabłoni dzikiej na zawartość wit. C i ekstraktu, taksonomia i chorologia rodz. Crataegus w Gorcach, flora polan reglowych – jej przemiany i możliwości ochrony, flora roślin naczyniowych i uwarunkowania geobotaniczne SW części Gorców, flora roślin naczyniowych zlewni potoków Jamne i Jaszcze w Gorcach, flora roślin naczyniowych w okolicach Poręby Wielkiej - Leśnictwo – stan i kierunki rozwoju drzewostanów na obszarach pogradacyjnych w Karpatach, wpływ leżaniny na rozwój odnowienia buka, jodły i świerka na pow. bad. Łopuszyna w GPN, analiza architektury buka, jodły i świerka w naturalnych starodrzewach dolnego regla, dynamika odnowień naturalnych w GPN w latach 1991-2005, zmienność czasowa i przestrzenna wielkości listowia w lesie naturalnym, zmiany górnoreglowych borów świerkowych w GPN w latach 19812005 - Mykologia – występowanie Ascomycetes w Gorcach - Teriologia – Występowanie bobra europejskiego na terenie obszarów chronionych woj. małopolskiego - Entomologia - chrząszcze biotopów zabagnionych w GPN - Ochrona środowiska – ocena bezpośredniego i pośredniego zagrożenia parków nar. w Polsce pd. Przez regionalne i transgeniczne zanieczyszczenia powietrza, fauna Heteroptera Gorców - Turystyka – zagospodarowanie turystyczne wybranych obszarów chronionych w świetle ekoturystyki, przydatność przestrzeni GPN dla potrzeb turystyki - Ekonomia – finansowanie działalności edukacyjnej w GPN w latach 2000-2005 - Hydrologia – hydrologiczne znaczenie geosystemów polan gorczańskich - Geodezja – analiza struktury władania i użytkowania gruntów na terenie gm. Ochotnica Dolna - Botanika – kartowanie stanowisk śnieżyczki przebiśniegu na polanach GPN, rodzaj Verrucaria w Polsce - Leśnictwo – dynamika procesów lasotwórczych na podstawie okresowych pomiarów na stałych kontrolnych powierzchniach próbnych, wpływ położenia i postaci drzewostanu na procesy odnowieniowe w GPN, wpływ topografii i struktury drzewostanu na rozmieszczenie listowia oraz kształtowania warunków do rozwoju naturalnego odnowienia, drzewostany świerkowe przy górnej granicy lasu w GPN, inwentaryzacja drzewostanu Parku Wodzickich w Porębie Wielkiej, struktura i dynamika buczyny karpackiej w rez. GPN - Ekologia – relacja między składem gatunkowym i Strona 199 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych Ważniejsze instytucje realizujące badania Botaniki PAN Kraków, Inst. Spraw Publ. UJ Kraków, Wydz. Geogr. – Biol. AP Kraków, Wydz. Geogr. i Studiów Regionalnych UW, Kat. Geodezyjnego Urządz. Terenów Wiejskich AR Kraków 2008 21 Wydział Geologii, Geofizyki i Ochr. Środ. AGH Kraków, Kat. Ochrony Lasu i Ekologii Wydział Leśny SGGW Warszawa, Politechnika Krakowska Kraków, Inst. Botaniki UJ Kraków, Beskidzka Wyższa Szkoła Umiejętności w Żywcu, AWF Kraków, Zakład Hydrobiol. Inst. Nauk o Środowisku UJ Kraków, Katedra Botaniki Leśnej AR Kraków, Zakład Botaniki Systemat. UŚl Katowice, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Kraków, Zakład Goemorfologii i Hydrobiol. Gór i Wyżyn Instytut Geogr. Przestrzennego Zagosp. PAN. Inst. Ochr. Przyr. PAN Kraków, Wydział Chemii UJ Kraków, Zakład Goemorfologii Inst. Geogr. i Gosp. Przestrz. UJ Kraków, Inst. Turystyki i Rekreacji AWF Warszawa 2009 17 Wydział Nauk Biologicznych Uniw. Zielonogórski, Wydział Geologii Uniw, Warszawski, Podkarpacka Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu, Inst. Geografii i Gosp. Przestrzennej UJ Kraków, Wydz. Geologii Uniw. Warszawski, Inst. Geografii i Gosp. Przestrzennej UJ Kraków, Katedra Botaniki Leśnej AR Kraków, Katedra Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych zagęszczeniem awifauny, a składem gatunkowym i fazami rozwojowymi drzewostanów oraz miąższością martwego drewna, zmiany w przyrodzie GPN wynikające z realizacji zaleceń planu ochrony - Teriologia – analiza pokarmu wydry na podstawie odchodów - Herpetologia – sposoby czynnej ochrony płazów w Polsce - Malakologia – dynamika populacji ślimaków lądowych z rodz. świdrzykowatych - Entomologia – wojsiłkowate GPN - Turystyka – ilościowy model przekształcenia rzeźby szlaków turystycznych na obszarze GPN, aktualna i maksymalna pojemność turystyczna GPN, wpływ turystyki na rozwój gm. Niedźwiedź, walory przyrodnicze i krajobrazowe GPN oraz ich udostępnianie turystom - Architektura – architektura parków narodowych w Polsce - Geografia – zmiany środ. przyr. pod wpływem działalności człowieka - Geologia – porównania skałek gorczańskich i ciężkowickich ze względu na formę i odporność podłoża - Mykologia – Biota grzybów wielkoowocnikowych w Gorcach - Botanika – ekspansja gatunków obcego pochodzenia na tle dynamiki rodzimych gatunków roślin w lasach par. nar. południowej Polski, badania populacyjne chabrów, wkraczanie gat. obcych ze szczególnym uwzględnieniem inwazyjnych na obszar GPN - Leśnictwo – wpływ leżaniny na odnowienie buka, jodły i świerka na pow. Bad. Łopuszyna w GPN, przestrzenna dynamika regeneracji lasu na pow. pogradacyjnych w GPN, zmiany rozmieszczenia lasów i intensywności użytkowania na Gorcach, - Ekologia – znaczenie rumoszu w potokach i rzekach górskich - Entomologia – zgrupowania jętek w górnym biegu potoku Konina w GPN, - Turystyka – projekt nowej trasy geoturystycznej na terenie Gorców, wpływ intensywności ruchu turystycznego na stan niektórych szlaków turystycznych czy ścieżek edukacyjnych w GPN, geoturystyczne atrakcje GPN, walory górskich parków nar. w Polsce, możliwości uprawiania turystyki w Gorcach, struktura ruchu turystycznego w GPN oraz ocena przygotowania obszaru do turystyki - Architektura – ogród biocenotyczny w parku Wodzickich w Porębie Wielkiej - Klimatologia – Hedrometeorologiczne uwarunkowania zamierania drzewostanów górnoreglowych wybranych pasmach Sudetów i Karpat, zapis ekstremalnych zdarzeń opadowych w górnej części zlewni karpackich w świetle badań dendromorfologicznych - Hydrologia – warunki hydrologiczne zlewni potoku Turbacz i Olszowego, warunki hydrogeologiczne zlewni potoków: Maciejowego i Domagałów - Botanika – roślinność wodna w warunkach referencyjnych wyżynnych i górskich typów rzek w Polsce, renaturalizacja Strona 200 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych Ważniejsze instytucje realizujące badania Paleogeografii i Paleoekologii Czwartorzędu UŚl Sosnowiec, Instytut Nauk o Środowisku UJ Kraków, UŚl Katowice,Uniw. Przyrodniczy w Poznaniu, Uniw. Opolski, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochr. Środ. AGH Kraków, Katedra Łąkarstwa UR Kraków, Zakład Meteorologii i Klimatologii Unst. Geogr i Rozwoju Regionalnego UW Wrocław, Kat. Zool Bezkr. i hydrobiol. UŁ, Inst. Geogr. i Gosp. Przestrz. UJ Kraków 2010 21 Katedra Botaniki Leśnej UR Kraków, Przedsiębiorstwo Geologiczne S.A., Inst. Geografii i Gosp. Przestrzennej UJ Kraków, Zakład Parazytologii Śl. Uniw. Med. Katowice, Zakład Gosp. Leśnej Regionów Górskich IBL Kraków. Inst. Ochr. Przyr. PAN Kraków, Komitet Ochrony Orłów, Katedra Ochrony Lasu i Klimat. Leśnej UR Kraków, Instytut Biologii Uniw. Pedagogiczny Kraków, Pieniński PN, Instytut Botaniki PAN Kraków, Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, OL Akademickie Jezuitów w Nowym Sączu, Inst. Ochr. Przyr. PAN Kraków, Inst. Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UP Kraków 2011 21 Kat. Ochr. Lasu i Ekologii Wydział Leśny SGGW Warszawa, Ojcowski PN, Katedra Botaniki i Fizjologii Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych górnoreglowych polan gorczańskich i jej skutki w krajobrazie - Leśnictwo- różnorodność gatunków drzewiastych w lasach podlegających różnym formom własności w Karpatach i na Pogórzu - Teriologia – synantropizacja ssaków w polskich parków narodowych, nietoperze hibernujące w jaskiniach GPN - Entomologia – rola parków narodowych ochronie biegaczowatych w Polsce - Turystyka – oddziaływanie turystyki na środowisko społ.kulturowe GPN, zróżnicowanie piętrowe krajobrazu na pn. skłonie w północnym skłonie Masywu Turbacza, drugie domy jako element zagospodarowania turystycznego Gorców, atrakcje geoturystyczne północno-wschodniej części GPN - Historia – dendrochronologiczna analiza wieku zabudowy drewnianej w Gorcach - Socjologia – społeczne uwarunkowania systemów zarządzania przyrodą w woj. małopolskim - Kultura – wpływ ograniczonego wypasu owiec na dziedzictwo kulturowe Karpat - Geologia – geomorfologiczne uwarunkowania rozwoju gm. Niedźwiedź - Hydrologia – mapa hydrologiczna Polski – pierwszy poziom wodonośny, kształtowanie koryta Porębianki na skutek antropopresji, - Botanika – inwentaryzacja mchu bezlistu okrywowego Buxbaumia viridis w Dol. Kamienicy w GPN, monitoring stanowiska śnieżyczki przebiśnieg, badania nad liczydłem górskim Streptopus amplexifolius, transekt paproci wzdłuż niebieskiego szlaku turystycznego w GPN, - Leśnictwo – pomiar pierśnic i defoliacji drzew na powierzchni nr 0121143, zmiany przyrostu rocznego świerka pospolitego w drzewostanach GPN dotkniętych gradację zasnuji wysokogórskiej, zróżnicowanie naturalnego odnowienia drzew w lukach drzewostanowych oraz pod zwartym okapem drzewostanu, struktura odnowienia buka, jodły i świerka w rez. Dol. Łopusznej w GPN - Teriologia – swarming nietoperzy jaskiń w Karpatach - Herpetologia – czynna ochrona fauny związanej z małymi zbiornikami w GPN, monitoring gatunków i siedlisk płazów Natura 2000 - Ornitologia – obserwacje orła przedniego w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska - Entomologia – poszukiwania reliktowego chrząszcza Cornumutila lineata - Akarologia – ryzyko ekspozycji na kleszcze na terenie GPN - Ochrona środowiska – zmienność stechiometrii pierwiastków w mchu Pleurozium schreberi w warunkach zróżnicowanej antropopresji - Edukacja – działalność pedagogiczna GPN w latach 19982010 - Hydrologia – Wpływ warunków środowiskowych na zróżnicowanie przestrzenne i zmiany chemizmu wód źródeł w zlewniach potoków Jaszcze i Jamne Strona 201 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lata Liczba temató w badawczych Ważniejsze instytucje realizujące badania Roślin Wydział Ogrod. UR Kraków, Instytut Geografii UP Kraków, Inst. Botaniki UJ Kraków, Katedra Hodowli Lasu UR Kraków, Instytut Geografii i Gosp. Przestrzennej UJ Kraków, Kat. Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw SGGW Warszawa, BUL i GL Przemyśl, VII LO Kraków, Katedra Fitopatologii Leśnej AR Kraków, Zakład Ochr. Przyr. i Kraj. Wiejskiego Inst. Technol.-Przyr., Katedra Botaniki Leśnej UR Kraków, OTOP, GPN, Kat. Ekologii Lasu UR Kraków, Inst. Ochr. Przyr. PAN Kraków, Wydz. Studiów Międzynar. Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego 2012 13 Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Katedra Urządzania Lasu, Geomatyki i Ekonomiki Leśnictwa SGGW Warszawa, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katedra Chemii Węgla i Nauk o Środowisku Wydział Energetyki i Paliw AGH, Wydział Leśny Uniwersytet Rolniczy, Instytut Badawczy Leśnictwa, Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej, Katedra Ekologii Lasu Wydział Leśny UR Kraków, Instytut Botaniki UJ, Kat. Fitopatologii Leśnej Wydział Leśny UR Kraków, Wydział Studiów Międzynarodowych Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Wyższa Szkoła Ekonomii i Informatyki Kraków, 2013 2 Uniwersytet Rolniczy Kraków, MiIZ PAN Warszawa Ważniejsze tematy badawcze wg specjalności naukowych - Botanika – chorologia krytycznych rodzajów Crataegus i Rubus w GPN i otulinie, występowanie goryczki trojeściowej Gentiana asclepiadea, różnorodność gatunkowa i rozmieszczenie geogr. krasnorostów słodkowodnych, - Fitosocjologia – monitoring gatunków i siedlisk: ziołorośla górskie i nadrzeczne, ocena poziomu sukcesji polan gorczańskich - Leśnictwo – dynamika mi struktura karpackich lasów pierwotnych, wielkoobszarowa inwentaryzacja Stanu Lasu wszystkich własności, stan zdrowotny świerków w GPN, tempo rozkładu martwego drewna w dolnoreglowych drzewostanach o charakterze pierwotnym - Ornitologia – monitoring ptaków (dzięcioły trójpalczasty i białogrzbiety), badania zmian preferencji środowiskowych ptaków w trakcie wędrówek i w sezonie lęgowym, inwentaryzacja kluczowych gatunków ptaków polskich Karpat oraz stworzenie systemu ich monitorowania i ochrony - Turystyka – wpływ ruchu turystycznego na przyrodę GPN ze szczególnym uwzględnieniem cennych gatunków flory, ocena aktywności procesów erozyjnych na zielonym szlaku w GPN, turystyka a ochrona przyrody w GPN - Ekonomia – ekonomiczno-społeczne uwarunkowania funkcjonowania parków narodowych w woj. małopolskim - Kultura – uwarunkowania lokalizacji szałasów pasterskich w Gorcach - Edukacja – ocena skuteczności pakietów przyrod. Programów Rolnośrod na potrzeby monitoringu przyrodniczego, - Fizyka - badania zawartości antropogenicznego gamma radionuklidu 137CS - Geografia - dynamika współczesnych przemian krajobrazu Gorców - Hydrologia – odpływ podziemny w Gorcach - Fitosocjologia – zarastanie polan reglowych w Karpatach - Botanika - ekspansja gatunków drzew obcego pochodzenia w lasach południowej Polski, flora synantropijna wzdłuż szlaków turystycznych w Gorcach - Leśnictwo - zastosowanie tomografii komputerowej do analizy zagrożenia zgnilizną odziomkową jodły, stan zdrowotny świerka, jodły i buka w masywie Mostownicy na terenie GPN - Turystyka - zagospodarowanie GPN pod różne formy turystyki, projekt zagospodarowania sztucznych skarp powstałych w wyniku prac modernizacyjnych przy nartostradzie w Koninkach, turystyka a ochrona przyrody w GPN - Ochrona środowiska - Wykorzystanie biotestów jako wskaźników zanieczyszczenia gleb w Małopolsce - Ekonomia - zarządzanie parkiem narodowym na przykładzie GPN - Botanika – młaki na Hali Turbacz - Entomologia – Rośliniarki GPN Źródło: http://www.gorczanskipark.pl, materiały GPN Strona 202 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Strona 203 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 2 Zasady udostępniania GPN obowiązujące w latach 2003-2013 wybrane fragmenty Zarządzenia Dyrektora Gorczańskiego Parku Narodowego nr 21/2003 z 25 lipca 2003 r. Udostępnianie obcym podmiotom badawczym 1. GPN udostępnia obszar Parku instytucjom krajowym i zagranicznym legitymującym się uprawnieniami do prowadzenia działalności naukowej i monitoringowej. Osoby niezwiązane z takimi instytucjami mogą otrzymać pozwolenie po uzyskaniu wcześniejszej opinii (poparcia) ze strony wymienionych instytucji lub autorytetów naukowych w danej dziedzinie. 2. Badania dziko żyjących zwierząt polegające na chwytaniu (np. w celu obrączkowania, założenia nadajnika, dokonania pomiarów) lub uśmiercaniu oraz zbiór roślin na terenach Parku w odniesieniu do gatunków chronionych lub uznanych w Planie Ochrony Parku za gatunki szczególnej troski, ginące i zagrożone – wymagają pisemnej zgody Ministra Środowiska lub osoby przez niego upoważnionej. 3. Uzyskanie zezwolenia przez obce podmioty badawcze przebiega zgodnie z następującą procedurą: złożenie pisma-wniosku do Dyrekcji GPN, konsultacja dyrektora Parku z kierownikiem Pracowni Naukowej oraz specjalistami w danej dziedzinie, wydanie pozwolenia. 4. Pismo-wniosek do dyrekcji GPN (polecamy formularz do pobrania w formie elektronicznej) powinno zawierać: • nazwisko (lub nazwiska) prowadzącego badania • nazwę instytucji • temat pracy • cel, zakres i metodykę badań (szczegółowych wyjaśnień wymagają badania oparte na metodach „inwazyjnych”) • lokalizację badań • czas trwania badań Strona 204 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 5. Wjazd na teren GPN samochodem dla celów naukowych i monitoringowych wymaga zgody dyrektora Parku; potrzeba wjazdu powinna być przedstawiona na wniosku, należy podać markę i numer rejestracyjny samochodu oraz drogi i miejsca, do których będzie wjeżdżał pojazd. 6. Przyjazd na teren GPN w celach badawczych i monitoringowych powinien być każdorazowo zgłaszany u gospodarza terenu – leśniczego danego Obwodu Ochronnego lub w sekretariacie Dyrekcji GPN. 7. Prowadzący badania podczas przebywania na terenie GPN powinien posiadać ważne pisemne zezwolenie wydane przez Dyrektora Parku i okazywać je na każdą prośbę służb GPN. 8. Prowadzący badania zobowiązany jest przesyłać sprawozdania; w przypadku badań trwających 1 sezon będzie to sprawozdanie końcowe a w przypadku badań wieloletnich obowiązują sprawozdania roczne. Termin przesyłania sprawozdań – do końca I kwartału. 9. Jeżeli badania były prowadzone w ramach pracy magisterskiej, doktorskiej, habilitacyjnej, licencjackiej itp., to prowadzący badania jest zobowiązany dostarczyć do biblioteki GPN jeden wydrukowany egzemplarz pracy po jej obronie. Wydanie zezwolenia na prowadzenie badań jednostkom naukowym i akademickim uzależnione jest od wywiązania się z terminowego dostarczenia sprawozdań, odbitek publikacji lub egzemplarza pracy, o której mowa w p. 9, będących rezultatem badań prowadzonych wcześniej na terenie GPN. Strona 205 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 3 Wniosek o wydanie zezwolenia obowiązujący w latach 2003-2013 /pieczątka instytucji/ ................................................... imię i nazwisko wnioskodawcy ........................................................ miejscowość i data .................................................. adres: ulica i nr, .................................................. kod i miejscowość Dyrektor Gorczańskiego Parku Narodowego Poręba Wielka 590 34-735 Niedźwiedź WNIOSEK O WYDANIE ZEZWOLENIA NA PROWADZENIE BADAŃ NA TERENIE GORCZAŃSKIEGO PARKU NARODOWEGO Temat badań: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Autor oraz osoby biorące udział w badaniach (zezwolenia wydawane są imiennie): ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Instytucja (wskazane opieczętowanie wniosku o zezwolenie w górnym lewym rogu): ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Cel badań: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Strona 206 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Czas realizacji tematu badawczego: ....................................................................................................................................................... Metodyka: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nadzór merytoryczny: ....................................................................................................................................................... Źródło finansowania tematu badawczego: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Termin realizacji prac terenowych: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Obszar badań: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Lokalizacja i planowany sposób oznakowania powierzchni badawczych: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Czy będą pobierane próby, jeżeli tak to w jaki sposób: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Rozmiar, charakter, miejsce oraz ilość i sposób pobrania prób - w rejonie ochrony ścisłej oraz na zbiór gatunków lub ich części podlegających ochronie gatunkowej wymagana jest zgoda Ministra Środowiska /art. 15, 52 i 54 Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. Dz. U. nr 92 poz. 880 /. Strona 207 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Planowany termin i forma opracowania wyników: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Marka i nr rejestracyjny samochodu (wyłącznie w przypadku konieczności używania pojazdu w pracach terenowych): ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Dane kontaktowe (nr telefonu, adres e – mail) uczestników badań: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zobowiązuję się złożyć sprawozdanie z przeprowadzonych badań do końca grudnia każdego roku, w którym wydano zezwolenie. Po opublikowaniu wyników badań zobowiązuję się przesłać jeden egzemplarz publikacji (lub nadbitkę autorską) do zbiorów bibliotecznych Gorczańskiego Parku Narodowego. Postawa prawna: Dz. U. nr 92 poz. 880 z dnia 16 kwietnia 2004 r. Ustawa o ochronie przyrody i Zarządzenie Dyrektora Gorczańskiego Parku Narodowego nr 21/2003 z dnia 25.07.2003 roku w sprawie wprowadzenia zasad udostępniania Gorczańskiego Parku Narodowego dla celów naukowych, monitoringowych i dydaktycznych. ........................................................ Podpis Opinia komórki organizacyjnej Parku do spraw monitoringu i badań naukowych (wypełnia GPN): Strona 208 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 4 Wykaz badań prowadzonych przez GPN wraz z analizą wykorzystania wyników badań w działalności ochronnej Park Lp Autor 1 Armatys P. Finansowanie Temat badań naukowych Czas realizacji Publikacje wyników badań (Tak/Nie) 2001nadal Tak rozpoznanie ptaków ? Tak wpływ różnych zabiegów ochrony czynnej na zgrupowania wybranych grup owadów (chrząszcze, prostoskrzydłe, żądłówki) 2002nadal Nie gromadzenie literatury 2002-2006 Tak badanie regeneracji fauny leśnej po gradacji zasnui 1997-2001 Tak poznanie bioróżnorodności ornitofauny Parku i ochrona świergotków, 2000-2002 Nie rozpoznanie prostoskrzydłych Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku GPN Awifauna polan GPN 2 Armatys P. NFOŚiGW Wpływ koszenia i wypasu na organizację zgrupowań owadów na polanach gorczańskich 3 Armatys P. GPN Bibliografia Gorców i GPN 4 Armatys P. GPN 5 Armatys P. GPN 6 Armatys P. GPN Prostoskrzydłe GPN 7 Armatys P. GPN Trzmiele i trzmielce GPN 2004nadal Nie ta grupa owadów jest dobrym wskaźnikiem kwiecistości i różnorodności zb. łąkowych Monitoring posuszu świerka Picea abies Karst. w drzewostanach świerkowych i z dużym udziałem świerka w Gorczańskim Parku Narodowym. 2000nadal Nie Obserwacja dynamiki zmian drzewostanów na obszarach ochrony ścisłej Monitoring nietoperzy 2012nadal Nie poznanie i ochrona ostoi nietoperzy Monitoring ptaków z listy Dyrektywy UE w granicach Ostoi Gorczańskiej 2010nadal Tak dostarczanie argumentów do ograniczenia inwestycji w ośrodku narciarskim w Koninkach Armatys P., Chwistek K., GPN Czarnota P., Loch J. Armatys P., 9 NFOŚiGW Loch J. Armatys P., Loch J., 10 Żurek Z., NFOŚiGW Chwistek K., Czarnota P. 8 Sukcesja chrząszczy epigeicznych w kompleksach leśnych GPN po gradacji zasnui wysokogórskiej Występowanie i preferencje siedliskowe świergotków Anthus na terenach otwartych Gorczańskiego Parku Narodowego. 11 Chwistek K. GPN Kierunki i dynamika zmian składu gatunkowego i struktury zbiorowisk leśnych GPN 1992nadal Tak badania dynamiki ekosystemów leśnych w oparciu o stałe pow. badawcze (wyniki porównano z Białowieskim PN) 12 Chwistek K. GPN Ekspansja gatunków drzew obcego pochodzenia w lasach południowej Polski 1990-2003 Nie brak dofinansowania 13 Chwistek K. GPN Storczykowate Orchidaceae GPN 2012 Tak poznanie i ochrona storczyków 14 Chwistek K. MNiSW Kierunki i dynamika zmian składu gatunkowego i struktury zbiorowisk 2003-2007 leśnych Gorczańskiego i Ojcowskiego Parku Narodowego w latach 1990–2003. Tak porównanie dynamiki lasów OPN i GPN, rozwój naukowy 15 Chwistek K. GPN Ocena metod i skuteczności aktywnej ochrony ekosystemów leśnych GPN 1992-2000 Nie 16 Chwistek K. GPN Tendencje rozwojowe głównych gatunków lasotwórczych GPN 1992-1997 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych Strona 209 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp Autor Finansowanie Temat badań naukowych Czas realizacji Publikacje wyników badań (Tak/Nie) Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku lasów 17 Chwistek K. 18 GPN Chwistek K., Armatys P., GPN Czarnota P., Loch J. Lasy Gorczańskiego Parku Narodowego: historia, stan aktualny, tendencje rozwojowe 1996-2000 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów Dynamika zmian w drzewostanach rezerwatu Turbacz w latach 1965-2000 2005-2008 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów rozwój naukowy pracownika poznanie trudnych taksonomicznie gatunków, współpraca z zagranicą opis nowego dla nauki gatunku, poznanie ostoi karpackich porostów 19 Czarnota P. GPN Rodzaj Bacidia w Polsce 2008nadal 20 Czarnota P. GPN Nowe dla Polski i rzadkie gatunki porostów 2012nadal Tak 21 Czarnota P. MNiSW 2008-2012 Tak klęski żywiołowe jako kreatorzy bioróżnorodności 22 Czarnota P. GPN 2010 Tak poznanie bioty porostów, ich walor i ochrona 23 Czarnota P. GPN 1993-2000 Tak rozpoznanie porostów 24 Czarnota P. MNiSW 1993-1995 Tak ocena zanieczyszczenia środowiska GPN 25 Czarnota P. GPN/UAM 1995-1998 Tak rozpoznanie roztoczy i ocena ich przydatności do monitoringu 26 Czarnota P. GPN/ PAN Kraków 1995-1998 Tak kondycja porostów w skażonym środowisku 27 Czarnota P. GPN/AP Kraków 1999-2001 Tak rozpoznanie gatunków róż w GPN 28 Czarnota P. GPN 1995-1998 Tak ocena zanieczyszczenia środowiska GPN 29 Czarnota P. GPN/U Gdański 1999-2001 Tak rozpoznanie porostów 30 Czarnota P. GPN/UJ 1990-1995 Tak ocena zanieczyszczenia środowiska GPN 31 Czarnota P. GPN 1990nadal Nie w opracowaniu 32 Czarnota P. GPN Rodzaj Micarea w Polsce 2002-2006 Tak 33 Czarnota P. GPN Porosty Gorców w zbiorach Herbarium Instituti Botanici PAN w Krakowie 2002-2005 Tak 34 Czarnota P. GPN/U Gdański 2001-2008 Tak rozpoznanie porostów 35 Loch J. GPN 2008-2012 Tak poznanie wpływu zabiegów na populacje chronionych gatunków 36 Loch J. GPN 1990-1994 Tak planowanie ochrony, poznanie Znaczenie zjawisk klęskowych w lasach polskich Karpat dla ochrony porostów zagrożonych Porosty Gorców. Krytyczna wersja porostów - rewizje i uzupełnienia Różnorodność gatunkowa porostów na obszarze GPN Wykorzystanie porostów epifitycznych jako wskaźników zanieczyszczenia obszaru GPN Roztocza glebowe i ich rola w monitoringu środowiska przyrodniczego na obszarze GPN Fizjologiczne aspekty reakcji na skażenie powietrza w Gorcach u wybranych gatunków porostów Róże Gorców Waloryzacja bioty porostów i zbiorowisk porostów oraz ich monitoringowa rola w ocenie środowiska przyrodniczego GPN Gatunki rodzaju Lepraria i Leproloma w Gorcach Skażenie powietrza na obszarze polskich parków narodowych w oparciu o badanie chemizmu plech Hypogymnia physodes - GPN Przekształcenia flory porostów w Gorcach w drugiej połowie XX wieku Nowe i rzadkie w Polsce gatunki grzybów naporostowych Wpływ koszenia i wypasu na krokusa i przebiśniegu na wybranych polanach GPN Fitosocjologiczne opracowanie Tak rozpoznanie porostów z rodzaju Micarea odtworzenie stanu środowiska Gorców na podstawie bioty porostów zasiedlających ten obszar w przeszłości Strona 210 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp Autor Finansowanie 37 Loch J. GPN 38 Loch J. GPN 39 Loch J. GPN 40 Loch J. GPN 41 Loch J. GPN 42 Loch J. GPN 43 Loch J. GPN 44 45 46 47 48 Loch J., Armatys P, Chwistek K., Czarnota P. Loch J., Armatys P, Żurek Z., Chwistek K., Czarnota P. Loch J., Armatys P., Chwistek P., Czarnota P. PopkoTomasiewicz K. Tomasiewicz J. 49 Żurek Z. Temat badań naukowych powierzchni monitoringu biologicznego w rezerwacie "Dolina Łopusznej" Depresja przyrostowa w drewnie świerka pospolitego spowodowana gradacją zasnui wysokogórskiej w Gorcach Metody regeneracji drzewostanu górnoreglowego boru świerkowego zniszczonego przez zasnuje na przykładzie Mostownicy w GPN Badania nad rozprzestrzenianiem się kornika drukarza. Zmiany w fitocenozach spowodowane jego obecnością. Dynamika luk kornikowych oraz kierunki i tempo regeneracji drzewostanu w lukach w warunkach borów górnoreglowych Zmiany fitocenotyczne w świerczynach pochodzenia sztucznego Rola jarzębu pospolitego Sorbus aucuparia L ssp. aucuparia w regeneracji świerczyny górnoreglowej w Gorcach Regeneracja świerczyny górnoreglowej uszkodzonej przez zasnuje wysokogórską na zboczu Kudłonia Czas realizacji Publikacje wyników badań (Tak/Nie) Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku funkcjonowania naturalnych lasów 1990-1993 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów 1989-1992 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów 2000-2006 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów 1990-2001 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów 1990-2000 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów 1990-2002 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów 1999-2002 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów GPN Proces wydzielania się świerka w drzewostanach GPN 2009nadal Tak poznanie roli kornika drukarza w dynamice borów świerkowych w GPN NFOŚiGW Monitoring zimowy dużych ssaków kopytnych oraz drapieżników 1990 Tak poznanie liczebności i rozmieszczenia ssaków kopytnych i drapieżników GPN Efekty naturalnego i sztucznego odnawiania lasu na południowozachodnim zboczu Kudłonia 2000-2006 Tak planowanie ochrony, poznanie funkcjonowania naturalnych lasów 2010-2012 Tak 2009-2013 Tak 2011-2012 Nie EFRR/Fundusz Ochrona przyrody GPN przez Leśny modernizacje jego struktury Zbiorowiska leśne Gorców i ich tendencje dynamiczne Czynna ochrona gatunków fauny CKPŚ/Fundusz związanych z małymi zbiornikami w Leśny GPN i jego najbliższym otoczeniu GPN monitoring restytucji pokrywy roślinnej w strefie oddziaływania ruchu turystycznego ocena zachowania lasów Gorców pod kątem geobotanicznym odtwarzanie zbiorników wodnych dla płazów i bezkręgowców wodnych Załącznik nr 5 Strona 211 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zestawienie zrealizowanych oraz trwających projektów naukowych wraz z analizą wykorzystania wyników badań w działalności ochronnej Parku Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Wgłębna budowa geologiczna Gorców. 1 2 ? 3 Adamczyk Ł. 4 Adamczyk M. 5 Adamiec G. Bank danych geofizycznych Karpat - zebranie i unifikacja danych dla celów energetycznych i ochrony środowiska. Produkcja czy bioróżnorodność. Szkody w drzewostanach Gorczańskiego Parku Narodowego powodowane przez czynniki a/biotyczne, b/abiotyczne, c/antropogeniczne. Charakterystyka fitosocjologiczna zbiorowisk leśnych zlewni Gorcowego Potoku. Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 1998-zak? poznanie przyrody nieożywionej Gorców 2001-zak? temat niezakończony 2004-zak? brak publikacji spojrzenie na lasy GPN pod kątem gospodarczym 1993-1994 1983-1986 znaczenie poznawcze 7 Adamus A., Miedzińska A. Skład gatunkowy chiropterofauny Gorczańskiego Parku Narodowego. 1994-1994 8 Adamus P., Miedzińska A. Sprawozdanie z wieszania budek dla nietoperzy na terenie GPN. 1995-1995 9 Adamus P., Miedzińska A. Wyniki obozu naukowego Sekcji Teriologicznej Koła Leśników na terenie GPN. 1995-1995 Krajobraz i przyroda Gorców. ?-1982 znaczenie poznawcze, ochrona nietoperzy rozpoznanie nietoperzy pomocne w ich ochronie rozpoznanie nietoperzy pomocne w ich ochronie rozpoznanie nietoperzy pomocne w ich ochronie znaczenie poznawcze Walory turystyczno-przyrodnicze pow. Limanowskiego i potencjalne możliwości rozwoju ruchu turystycznego. ?- znaczenie poznawcze 2005-zak? znaczenie poznawcze rozpoznanie ekologii świergotków na potrzeby ich ochrony poznanie funkcjonowania lasów poddanych ochronie ścisłej po gradacji zasnui znaczenie poznawcze znaczenie poznawcze przy ochronie polan rozpoznanie dynamiki funkcjonowania lasu 6 Adamus A., 10 Anioł Cz. Anioł 11 Cz.,Wójcik A., Ziajka I. 12 Antosz M. 13 Armatys P. Skład gatunkowy nietoperzy Gorczańskiego Parku Narodowego. 1996-1997 Najciekawsze szlaki turystyczne na terenie Gorców. Występowanie i preferencje siedliskowe świergotków Anthus na terenach otwartych Gorczańskiego Parku Narodowego. Armatys P., Chwistek K., 14 Czarnota P., Loch J. Monitoring posuszu świerka Picea abies Karst. w drzewostanach świerkowych i z dużym udziałem świerka w Gorczańskim Parku Narodowym. 15 Atys A. Ocena atrakcyjności wizualnej krajobrazu Gorców. Wpływ ograniczonego wypasu owiec na dziedzictwo kulturowe Karpat. 16 Augustyn Z. 17 Bajgrowicz M. 18 Baniowska M. 19 Baran A., Tarnawski M. Dynamika odnowień naturalnych w Gorczańskim Parku Narodowym w latach 1991-2005. Zmienność czasowa i przestrzenna wielkości listowia w lesie naturalnym. Wykorzystanie biotestów jako wskaźników zanieczyszczenia gleb na terenie województwa 1997-2001 2000-kont. 2000-2001 2009-zak? 2006-2007 2006-zak? znaczenie poznawcze 2012-kont brak publikacji Strona 212 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Tytuł projektu naukowego Autor Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 1982-1990 planowanie ochrony 1982-1984 ochrona jeleniowatych 2010-zak? znaczenie poznawcze małopolskiego. BaranowskaJanota M., 20 PtaszyckaJackowska D. 21 Barć M. 22 Bartkowiak M. Plan zagospodarowania przestrzennego GPN i jego otuliny. Baza pokarmowa jeleniowatych w Karpatach Zachodnich (Gorce, Babia Góra). Kształtowanie koryta Porębianki pod wpływem antropopresji. 23 Barton M. Wybrane elementy biologii owadów zasiedlających jodłę i świerka w Gorczańskim PN. 1997-1999 24 Bartoszek L. Występowanie siewek i nalotów świerka, jodły, buka i jawora na terenie GPN oraz ich współwystępowanie z wybranymi roślinami runa. 1991-1992 Awifauna łąk strefy subalpejskiej Karpat Polskich. 1998-1998 Stan gatunkowy, rozmieszczenie oraz frekwencja płazów i gadów w Gorczańskim Parku Narodowym i jego otulinie. 2003-2004 25 Bashta Andriy T. 26 Baś G. Bąba W., Ciapała Sz. Bednarz Z., 28 Różański W., Ryś W. Bednarz Z., Różański W., 29 Ryś W., Loch J. 27 30 Bęben H. dot. prowadzenia badań w ramach programu monitoringu fitocenoz nieleśnych. Kondycja świerków rosnących w gniazdach kornikowych GPN na podstawie dendrometrycznej analizy przyrostu słojów rocznych. 2001-zak? 1997-zak? Kondycja świerków rosnących w gniazdach kornikowych GPN na podstawie dendrometrycznej analizy przyrostu słojów rocznych. 1997-1999 rozpoznanie dynamiki funkcjonowania lasu Kartowanie fitosocjologiczne podstawą planowania hodowlanego (na przykładzie zlewni Gorcowego Potoku w GPN). 1983-1986 bez znaczenia w ochronie przyrody GPN 1981-1983 znaczenie poznawcze, planowanie ochrony Białas I., Chętnicki W., 31 Drobne ssaki Gorczańskiego Parku Narodowego. Kupryjanowicz J. 32 Biały D. dot: zagospodarowania GPN, chłonnosci, ruchu na szlakach i ich przepustowości, planowanych inwestycji w Gorcach 33 Biczak J. Owady niszczące nasiona i szyszki świerka Picea abies /L./Karst./ na wybranych stanowiskach Gorczańskiego PN w 1998-1999 1998 r. 34 Biedroń L. 35 Błaszczak M. 36 Błoszyk J., znaczenie poznawcze, ochrona lasów znaczenie poznawcze, ochrona lasów porównanie ptaków stref subalpejskich w różnych częściach Karpat, ochrona ptaków znaczenie poznawcze, ochrona płazów opublikowano dane z Babiej Góry Znaczenie poznawcze, ochrona lasów 2005-zak? Antropogeniczne zmiany środowiska geograficznego na 1997?-1999 obszarze pasma górskiego Gorce. Próba określenia antropogenicznego zagrożenia środowiska 1996-zak? przyrodniczego GPN na podstawie badań bioindykacyjnych. Fauna glebowa ze szczególnym uwzględnieniem roztoczy 1992-1996 znaczenie poznawcze, planowanie ochrony rozpoznanie biologii owadów zasiedlajacych szyszki świerka wpływ człowieka na Gorce znaczenie poznawcze rozpoznanie walorów Strona 213 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Olszanowski Z. /Acari/ Gorczańskiego i Karkonoskiego Parku Narodowego jako ważny element środowiska przyrodniczego i wskaźnik jego walorów. Błoszyk J., 37 Czarnota P. Fauna glebowa ze szczególnym uwzględnieniem roztoczy z rodziny Labidostomatina i Uropodina. Rola wybranych gatunków ssaków drapieżnych w 38 Bober-Sowa B. ekosystemach Gorczańskiego i Ojcowskiego Parku Narodowego. Zmiany florystyczne i strukturalne górnoreglowych borów świerkowych w Gorcach w ostatnim 50-leciu na podstawia badań fitosocjologicznych. Warunki hydrogeologiczne zlewni potoków: Maciejowego i Bojarczuk P. Domagałów. Analiza zmian rozmieszczenia lasów i intensywności Bomba Gr. użytkowania na wybranym obszarze Gorców. Inwentaryzacja głuszca i cietrzewia na terenie GPN. Bonczar Z. Opracowanie koncepcji ich ochrony Borodzik E. Architektura parków narodowych w Polsce. Barwne formy larw Cephalcia falleni i częstotliwość Borusiewicz K. występowania patogenów w jej populacji. Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku fauny glebowej, planowanie ochrony 1994-2000 2003-2005 rozpoznanie roztoczy i ocena ich przydatności do monitoringu ochrona ssaków drapieżnych i planowanie działań ochronnych znaczenie poznawcze, ochrona lasów 39 Bodzioch R. 2006-2009 40 2009-zak? znaczenie poznawcze 2008-2008 znaczenie poznawcze 1997-1997 brak publikacji 2007-zak? 1981przerw. brak publikacji 41 42 43 44 45 Braniewski S., Grodzińska K. 46 Brawer M. 47 Bród C., Związek T. 48 Brzeska M. Ocena skażenia środowiska parków narodowych metalami ciężkimi przy użyciu mchów jako biowskaźników. 2004-2005 Zgrupowania kózkowatych w zbiorowiskach roślinnych regla dolnego w GPN. 1984-1986 Owady zasiedlające świerki w gniazdach kornikowych w rezerwatach ścisłych, częściowych i lasach gospodarczych Gorczańskiego Parku Narodowego. Ogród biocenotyczny w historycznym parku Wodzickich w Porębie Wielkiej, siedzibie GPN. Aktualne zmiany środowiska przyrodniczego w Gorcach pod wpływem działalności człowieka (na przykładzie dolin Jamne i Jaszcze). 1996-1997 praca niekończona znaczenie poznawcze, planowanie ochrony rozpoznanie kózkowatych, ochrona fauny znaczenie poznawcze dynamiki lasu, planowanie ochrony 2008-2009 znaczenie poznawcze 2008-2012 znaczenie poznawcze Analiza obserwacji meteorologicznych w Dolinie Kamienicy Gorczańskiej. 1996-1996 znaczenie poznawcze Geoturystyczne atrakcje GPN. 2008-zak? 52 Bujoczek L. Procesy odnowieniowe w reglu dolnym Gorczańskiego Parku Narodowego. 2003-2005 znaczenie poznawcze znaczenie poznawcze, funkcjonowanie ekosystemów leśnych 53 Bujoczek L. Wielkość, struktura i stopień rozkładu martwego drewna na tle zmian zasobów leśnych w rezerwatach " Turbacz" i 2007-2011 49 Bucała A. Budzik T., Gąstała M., Grabiec M., 50 Rucinowska M., Sitek S., Wrzos I. 51 Bujak M. brak publikacji Strona 214 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Tytuł projektu naukowego Autor Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku "Łopuszna". znaczenie poznawcze, ochrona lasów znaczenie poznawcze, ochrona flory 54 Bukała A. Fauna towarzysząca związana z kornikami jodły i świerka na południowych terenach GPN. 1994-1996 55 Burzyk M.. Zasoby storczykowatych /Orchidacea/ na terenie GPN. 1995-1997 56 Bylicka M. Relacja między składem gatunkowym i zagęszczeniem awifauny, a składem gatunkowym i fazami rozwojowymi dstanów oraz miąższością martwego drewna. 2007-kont. brak publikacji 57 Capecki Z. Badania nad zasnują - biologia szkodnika. 1981-1986 znaczenie poznawcze do wyjaśniania procesów przyrodniczych 58 Ceklarz W. Ptaki lęgowe Obwodu Ochronnego Suhora w Gorczańskim Parku Narodowym. 2005-zak? brak publikacji 59 Chaniecka K. Makrobezkręgowce (Macroinvertebrata) obszarów źródliskowych Gorczańskiego Parku Narodowego. 1995-2002 60 Chlebicki A. Występowanie Ascomycetes w Gorcach. 2006-2008 rozpoznanie fauny bezkręgowej źródlisk pod kątem jej ochrony znaczenie poznawcze 61 Chłond D. dot. badań faunistycznych owadów z podrzędu Heteroptera. 2006-zak? brak publikacji 62 Chmielecki O. Geoturystyczne atrakcje GPN. dot. pomiarów drzewostanów na siatce stałych powierzchni badawczych 200x200m 2008-zak? brak publikacji 2003-zak? brak publikacji 63 Chochołek B. 64 Chrabąszcz A. Entomofauna dolnoreglowego boru jodłowo-świerkowego w 2004-2006 Magurskim i Gorczańskim Parku Narodowym. 65 Chwistek B. Hydrologiczne znaczenie geosystemów polan gorczańskich. 2007-zak? 66 Chwistek K. Kierunki i dynamika zmian w wielkości i strukturze zasobów leśnych GPN. 1992-1996 67 Chwistek K. Lasy Gorczańskiego Parku Narodowego, historia, stan aktualny, tendencje rozwojowe /w ramach pracy doktorskiej/. 1996-2000 68 Ciapała S. Uwarunkowania i przebieg wstępnych stadiów sukcesji roślinności na kamieńcach powstałych po powodzi w dolinie 1997-2001 Kamienicy Łąckiej w Gorczańskim Parku Narodowym. 69 Cieszkowski M. Szczegółowa mapa geologiczna Gorczańskiego Parku Narodowego w skali 1 :25 000. 1997-1998 70 Cieślik W. Wpływ leżaniny na rozwój odnowienia buka, jodły i świerka 2005-2006 na powierzchni badawczej "Łopuszna" w GPN. 71 Ciężak A. Budownictwo drewniane jako przykład dziedzictwa kulturowego. 2005-2006 znaczenie poznawcze, ochrona lasów brak publikacji znaczenie przy podejmowaniu decyzji nt. form ochrony rozpoznanie historii lasów na potrzeby planowania ich ochrony znaczenie poznawcze, dynamika zbiorowisk nad potokami rozpoznanie geologiczne, baza do innych prac znaczenie poznawcze, dynamika lasu, planowanie ochrony znaczenie poznawcze, Strona 215 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Tytuł projektu naukowego Autor Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku dziedzictwo kulturowe Znaczenie poznawcze znaczenie historyczne, poznawcze 72 Cygan T. Wydajność reprodukcyjna wybranych gatunków płazów w dolinie Kamienicy. 1987-1990 73 Czajka B. Dendrochronologiczne studium szałasów na polanie Mostownica w Gorcach. 2009-2010 Dendrochronologiczna analiza wieku zabudowy drewnianej w Gorcach. 2009-kont. brak publikacji 75 Czajka J. Wkraczanie gatunków obcych ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych na obszar GPN. 2008-zak? znaczenie poznawcze, planowanie ochrony flory 76 Czarnecki K. Ekonomiczno-społeczne uwarunkowania funkcjonowania parków narodowych w województwie małopolskim. 2011-kont. brak publikacji 77 Czarnota P. Lichenoflora Gorczańskiego Parku Narodowego. 1994-2000 78 Czarnota P. Waloryzacja lichenoflory i zbiorowisk porostów oraz ich monitoringowa rola w środowisku GPN 1995-1998 79 Czarnota P. Wykorzystanie porostów epifitycznych jako wskaźników zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego GPN toksycznymi emisjami przemysłowymi. 1995-1998 80 Czech U. Działalność pedagogiczna Gorczańskiego Parku Narodowego w latach 1998-2010. 2010-2011 81 Czekaj A. Ważki Gorców. 1989-1990 82 Czerwiński T. dot. Projekt badań magnetotellurycznych w Karpatach. 2000-? 83 Czopa J. Owady zasiedlające owoce jarzębiny Sorbus aucuparia L. 2003-zak? 84 Czuchra M. dot. badań roślinności dna lasu na stałych powierzchniach badawczych w GPN. 2004-zak? 85 Ćwikowski L. dot odłowu ok.. 200 szt kornika drukarza do badań genetycznych. 2000-2000 86 Dajek S. Zgrupowania kózkowatych /Coleoptera, Cerambycidae/ w zbiorowiskach roślinnych regla górnego w GPN. 1984-1987 87 Dąbrowska E. Coleoptera - Scolytidae występujące na świerku wraz z entomofauną towarzyszącą w obwodach ochronnych Jaworzyna i Kiczora Gorczańskiego Parku Narodowego. 1994-1996 88 Dąbrowski D. Mapa dla turystyki rowerowej Gorców zachodnich. 2004-2005 89 Dołęgiewicz A. Przyrodnicze uwarunkowania turystyki aktywnej w 2000-2001 74 Czajka B., Kaczka R. rozpoznanie lichenobioty Parku rozpoznanie lichenobioty Parku, monitoring środowiska, ochrona porostów bioindykacja środowiska Parku archiwizacja działalności edukacyjnej GPN rozpoznanie walorów fauny wodnej, planowanie ochrony znaczenie poznawcze poznanie owadów zasiedlających jarzębinę znaczenie poznawcze, dynamika lasu brak publikacji rozpoznanie walorów entomofauny, planowanie ochrony znaczenie poznawcze, ochrona lasu, planowanie ochrony planowanie zagospodarowania turystycznego planowanie Strona 216 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Tytuł projektu naukowego Autor Czas realizacji projektu naukowego Gorcach. Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku turystyczne Dynamika populacji ślimaków lądowych z rodziny świdrzykowatych (Gastropoda; Pulmonata, Clausiliidae) 2007-2010 rozpoznanie walorów malakofauny, planowanie ochrony Inwentaryzacja wielkoobszarowa lasów kraju wszystkich form własności. 2005-2005 znaczenie poznawcze 92 Dubiel A. Zmiany w górnoreglowym borze świerkowym w Gorcach w wyniku gradacji zasnui wysokogórskiej. 1987-1988 znaczenie poznawcze, planowanie ochrony 93 Dudek A. Dynamika przyrostowa świerka, buka i jodły w rezerwacie Doliny Łopusznej w GPN. 1992-1992 znaczenie poznawcze Dudek A., Dudek A. Monitoring kruszczyka błotnego Epipactis palustris w Gorczańskim Parku Narodowym w 2010 r. 2010-2011 95 Dunikowski S. Monitoring techniczny skażeń atmosfery (tlenki siarki, azotu, związki fluoru oraz opad pyłu). 1986-1994 96 Duszkiewicz J. dot. dynamiki procesów lasotwórczych na podstawie okresowych pomiarów na stałych kontrolnych powierzchniach próbnych. 2007-zak? Sphaeridae Polski - materiały GPN. 1987-1990 98 Dylewska M.. Liczebność i bioróżnorodność trzmieli na łąkach GPN. 1998-1998 99 Dylewska M. Trzmiele i trzmielce parków narodowych Polski. 2004-2009 100 Dzierwa A. Monografia turystyczna Poręby Wielkiej. 1987-1988 101 Dziewolski J. Modele i przykłady prowadzenia i kontroli lasów w naturalnym kierunku hodowli lasu w górach. 1987-1989 102 Dzik M. Monografia błonkówki Metallus pumilus minującej liście Rubus sp. 1995-1997 znaczenie poznawcze Nasilenie występowania kornika drukarza i gatunków towarzyszących w wybranych drzewostanach GPN. 1996-1997 znaczenie poznawcze, ochrona lasów 2012-kont brak publikacji 2003-2004 znaczenie poznawcze, ochrona płazów 2010-2011 brak publikacji 90 Drozd A. 91 94 97 103 Drugała B., Połeć S. Dyduch Falniowska A. Dziubałtowski D. 104 Dziwisz J. 105 Eskreys M. 106 Faltyn M. Zagospodarowanie Gorczańskiego Parku Narodowego pod różne formy turystyki. Stanowiska rozrodowe płazów bezogonowych na tle uwarunkowań ekologicznych zlewni Koninki, Koniny i Kamienicy. Ryzyko ekspozycji na kleszcze (Acari, Ixodida) na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego. znaczenie poznawcze, ochrona flory znaczenie poznawcze, monitoring skażenia atmosfery brak publikacji znaczenie poznawcze, ochrona malakofauny rozpoznanie entomofauny na potrzeby jej ochrony, ochrona polan kwiecistość łąk, trzmiele GPN, ochrona czynna łąk znaczenie poznawcze znaczenie poznawcze, pomocne w ochronie lasów 107 Felger A. Kuraki Gorczańskiego Parku Narodowego. 1998przerw temat przerwano 108 Fischbach J. Wielkość i struktura ruchu turystycznego Gorczańskiego Parku Narodowego. 1985-1987 znaczenie poznawcze Strona 217 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 2001-2002 znaczenie poznawcze ekologii ryb i bezkręgowców potoków, planowanie ochrony 109 Fleituch T., Amirowicz A. Relacje między zespołem ryb, makrobezkręgowców i fizycznymi właściwościami siedlisk w rzece górskiej: wielowymiarowe ujęcie przestrzenne. 110 Fleituch T., Ciapała S. Integrating Ekosystem Function into Quality Assessment and Managenent. 2002-zak? ? Morfotektonika Gorców. 2000-2004 znaczenie poznawcze, planowanie ochrony 1982-1984 planowanie ochrony 1999-? znaczenie poznawcze 2002-2002 znaczenie poznawcze znaczenie poznawcze, ochrona lasów 111 Forma A. 112 Fujak J. 113 Gajek J. 114 Gajewski A. 115 Gaura G. 116 Gawroński M. 117 Gazda A. 118 Gazda A. 119 Gazda M. 120 Gągulski T. i in. 121 Gierczyk T. 122 Gierczyk T. 123 Glonkow M. 124 Głowaciński Z. Inwentaryzacja zasobów leśnych Rezerwatu Doliny Łopusznej w Gorczańskim PN. Wpływ metod konserwatorskich, biocenotycznych i planistycznych na proces kształtowania struktury Parku Narodowego. dot. pomiarów naturalnego pola magnetycznego Ziemi Występowanie sosny zwyczajnej Pinus sylvestris w Gorczańskim PN. Entomofauna buczyny karpackiej w Gorczańskim Parku Narodowym. Ekologia jeżyny gruczołowatej /Rubus hirtus W.K./ Ekspansja gatunków obcego pochodzenia na tle dynamiki rodzimych gatunków roślin w lasach parków narodowych południowej Polski. 1999-1999 2004-2006 znaczenie poznawcze 1995-1995 znaczenie poznawcze 2008-kont brak publikacji Badania odnowień bukowych w Gorczańskim Parku Narodowym 1992przerw ? Opracowanie mapy hydrogeologicznej Polski pierwszy poziom wodonośny - występowanie i hydrodynamika. 2010-2010 Widłaki w Gorcach 1993-1993 Występowanie, struktura przestrzenna, uwarunkowania środowiskowe i aktywność rysi Lynx lynx w Gorczańskim Parku Narodowym. Infrastruktura narciarska rejonu Gorców. The breeding birds communities of Kamienica watershed in the Gorce National Park. znaczenie poznawcze w określaniu dynamiki lasu badania podstawowe z dziedziny hydrologii Znaczenie poznawcze, ochrona flory 2001-2004 ochrona rysia 2003-zak? temat niezakończony znaczenie poznawcze, ochrona ptaków 1988-1988 Głowaciński Z., Połczyńska125 Ogólnopolski monitoring płazów i gadów. Konior G., Fijał J. 2001-2002 planowanie ochrony herpetofauny 126 Głowacka E. Koliszki (Psylloidea, Homoptera) Gorców. 1993-1995 rozpoznanie entomofauny i jej ochrona 127 Godek M. Hydrometeorologiczne uwarunkowania zamierania drzewostanów górnoreglowych w wybranych pasmach 2009-zak? temat niezakończony Strona 218 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku polskich Sudetów i Karpat Zachodnich 128 Godzik B. Zmienność stechiometrii pierwiastków w mchu Pleurozium schreberi w dużej skali przestrzennej (Polska) w warunkach zróżnicowanej antropopresji. 2010-2010 brak publikacji 129 Golinii M. Flora polan reglowych Gorczańskiego Parku Narodowego, jej przemiany i możliwości ochrony. 2003-2004 znaczenie poznawcze, ochrona polan 1995-1996 znaczenie poznawcze 2004-kont. brak publikacji 130 Gomółka M. 131 Gondek E. Analiza porównawcza nadziemnej i podziemnej części podrostów jodłowych wyrastających w różnych warunkach środowiska. dot. badań jakości powietrza w sieci monitoringu regionalnego we wszystkich parkach narodowych na terenie Małopolski 132 Gorajska T. Gatunki wysokogórskie we florze doliny Kamienicy w Gorcach. 1983-1985 znaczenie poznawcze, ochrona flory Gorczyca E., Wrońska D., Wałach A., 133 Korpak J., Buchwał A., Wałdykowski P. Zapis ekstremalnych zdarzeń opadowych w górnych częściach zlewni karpackich w świetle badań dendromorfologicznych 2009-kont znaczenie poznawcze – naturalne zjawiska katastroficzne 134 Góra S. Budowa geologiczna płaszczowiny magurskiej miedzy Kudłoniem a Jaworzyną Kamienicką. 2002-2003 znaczenie poznawcze Górecki A., 135 Gróżdż M., Najder R. Gorczański Park Narodowy a mieszkańcy jego otuliny. 1995-1995 znaczenie poznawcze, tworzenie podstaw do budowy dobrych stosunków z ludnością miejscową 136 Górka J. Regionalna dokumentacja hydrologiczna zlewni rzeki Raby (ustalenie zasobów wód podziemnych). 1984-1990 znaczenie poznawcze 137 Górniak J. Analiza fitosocjologiczno-typologiczna siedlisk rezerwatu Dolina Łopusznej w GPN. 1982-1984 znaczenie poznawcze, pomocne w planowaniu ochrony 138 Grabska-Press M. Organizacja i funkcjonowanie parków narodowych w Polsce na przykładzie Pienińskiego i Gorczańskiego Parku 2004-2005 Narodowego. znaczenie poznawcze 139 Granoszewski W. Roślinność skałek piaskowcowych na Kudłoniu w Gorcach 1983-1985 znaczenie poznawcze, ochrona roślin naskalnych 1986-1990 znaczenie poznawcze 1984-1988 znaczenie poznawcze 2002-zak? brak publikacji 2006-zak? znaczenie poznawcze Wpływ zanieczyszczeń na ekosystemy leśne w paśmie gór południowej Polski Grodzińska K., Skażenia roślinności Parków Narodowych w Polsce (PR-II141 Godzik B. 15). Gruszkowski 142 Wpływ GPN na Gminę Niedźwiedź. M. Finansowanie działalności edukacyjnej w GPN w latach 143 Grylewska B. 2000-2005. 140 Greszta J. Strona 219 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 2011-kont. brak publikacji 144 Grzędzicka E. Badania zmian preferencji środowiskowych (habitat preferences) ptaków w trakcie wędrówek oraz w sezonie lęgowym. 145 Gubała W. Zimowe liczenie nietoperzy hibernujących w jaskiniach na terenie GPN 2009-kont. 146 Gurba E. dot. pomiarów drzewostanów na siatce stałych powierzchni badawczych 200x200m 2003-zak? Gutowski J., 147 Szwałko P., Rossa R. 148 Halladin A. Udział chrząszczy /Coleoptera/ w powstawaniu posuszu kornikowego na styku rezerwatu i lasu gospodarczego w Gorcach. Flora polan reglowych w Gorczańskim Parku Narodowym jej przemiany i możliwości ochrony. Zgrupowania owadów wybranych zbiorowisk roślinności zielnej w Magurskim i Gorczańskim Parku Narodowym. dot. konfliktów człowiek - przyroda w obszarach chronionych. 1999-2002 sprawozdania w bibliotece GPN, ochrona fauny jaskiniowej monitoring na stałych powierzchniach; ochrona lasów znaczenie poznawcze, ochrona lasów 2006-2007 znaczenie poznawcze 2004-2006 brak publikacji 2004-zak? brak publikacji 151 Hilszczański J. Morfologia, bionomia i ekologia żerdziarki szewc / Monomachus sutor L./ jako wtórnego szkodnika świerka. 1991-1992 rozpoznanie entomofauny na terenach pogradacyjnych 152 Ilnicki T. dot. zmienności genetycznej i morfologicznej Aconitum variegatum L. na terenie Polski 2003-zak? znaczenie poznawcze 153 Irlik J. Ekologiczne znaczenie introdukcji mrówki ćmawej Formica 1993-1995 polycentra w GPN 149 Hasior A. 150 Hibszer A. 154 Irlik P. 155 Iwańska M. 156 Izmaiłow R. 157 Jachym M. 158 Jagoda B., Motyka J. 159 Jakubiak K. 160 Jakubiak M. 161 Jamróz Ł. 162 Janczak N. Dynamika roślin runa w rezerwacie Dolina Łopusznej w Gorczańskim Parku Narodowym. Klasyfikacja gleb górnoreglowych Gorczańskiego Parku Narodowego na podstawie zawartości różnych form żelaza i glinu. Badania embriologiczne nad Alchemilla L. /ser. Calycinae Buser/. Stan i kierunki rozwoju drzewostanów na obszarach pogradacyjnych w Karpatach. Walory przyrodniczo-turystyczne Gorczańskiego PN i Gorców. dot. Wpływu intensywności ruchu turystycznego na stan niektórych szlaków turystycznych czy ścieżek edukacyjnych w GPN. Wpływ ruchu turystycznego na przyrodę Gorczańskiego Parku Narodowego ze szczególnym uwzględnieniem cennych gatunków flory. Stan czystości ważniejszych cieków wypływających z Gorczańskiego Parku Narodowego w granicach zlewni Raby. Renaturalizacja górnoreglowych polan gorczańskich i jej skutki w krajobrazie znaczenie poznawcze, ochrona lasów 1997-1999 znaczenie poznawcze 2001-2002 brak publikacji 1982-1985 znaczenie poznawcze 2006-kont.? brak publikacji 1998-1998 znaczenie poznawcze 2008-zak? znaczenie poznawcze 2011-kont. brak publikacji 2005-zak? znaczenie poznawcze, ochrona wód 2009-zak? znaczenie poznawcze Strona 220 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor 163 Jandura J. 164 Jankow W. 165 Jankowiak R. 166 Jankun A. 167 Janusz A. Tytuł projektu naukowego dot. dynamiki procesów lasotwórczych na podstawie okresowych pomiarów na stałych kontrolnych powierzchniach próbnych. Wpływ człowieka na funkcjonowanie górnej części zlewni Kamienicy w Gorczańskim Parku Narodowym. Mycobiota związana z kornikiem drukarzem na świerku [(Picea abies L.) H. Karst] za szczególnym uwzględnianiem rzędu Ophiostomatales. Badania kariologiczne nad Salix, Sorbus, Asplenium i Ranunculus. dot. określenia aktualnej i maksymalnej pojemności turystycznej GPN. Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 2007-zak? brak publikacji 2002-zak? znaczenie poznawcze 2002-? znaczenie poznawcze 1981-? znaczenie poznawcze 2007-? brak publikacji 168 Jarosz M. Struktura górnoreglowych borów świerkowych w Gorcach na przykładzie lasów kopuły Turbacza. 1993-1995 znaczenie poznawcze, ochrona lasów 169 Jasik M. Wpływ warunków środowiskowych na zróżnicowanie przestrzenne i zmiany chemizmu wód źródeł w zlewniach potoków Jaszcze i Jamne. 2011-kont. brak publikacji 170 Jaworowski Badania stężenia zanieczyszczeń atmosferycznych metalami 1981-1985 ciężkimi i radioaktywnymi. znaczenie poznawcze, zanieczyszczenie powietrza Dynamika i struktura karpackich lasów pierwotnych. 2011-kont. brak publikacji dot. monitoringu fitocenoz leśnych. 2002-? brak publikacji 173 Jaworski W. Cechy teksturalne osadów gruboklastycznych w relacji do wybranych parametrów geometrii hydraulicznej rzek obszaru Gorców. 2004-zak? Brak publikacji 174 Jedlińska W. Owady niszczące szyszki i nasiona jodły Abies alba Mill. na 1997-1998 wybranych stanowiskach GPN w 1997 r. 175 Jeżdżewski K. Muchówki Empidiiae i Limoniidae na terenie Gorców 1985-1986 176 Joachimiak A. Badania embriologiczne nad Avena, Alopecurus, Aira, Phleum. 1981-1984 znaczenie poznawcze 177 Jodłowski P. Spektrometria promieniowania gamma prób środowiskowych; nuklidy promieniotwórcze w środowisku przyrodniczym Gorców. 2000-2005 znaczenie poznawcze zanieczyszczenie promieniotwórcze GPN 178 Józefiak J. Statystyczna analiza występowania wybranych pospolitych gatunków runa leśnego w GPN. 1991-1993 znaczenie poznawcze Gospodarka pasterska w gorczańskiej wsi Lubomierz pod koniec XIX i w XX wieku. ?-1967 Rola kłód w systemie fluwialnym górnych odcinków rzek górskich w czasie wezbrań. 1997-2000 Jaworski A., Pach M., 171 Jarosz K., Macheta T. Jaworski R. i 172 in. 179 Kaczanowska A. 180 Kaczka R. znaczenie poznawcze, ochrona lasów tylko zbiór materiałów; brak publikacji znaczenie poznawcze, ochrona polan rozpoznanie funkcjonowania potoków w warunkach Strona 221 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku naturalnych 181 Kaczka R. Rola kłód w modelowaniu koryt potoków górskich w Europie Środkowej. 2001-zak? 182 Kaczka R. Dendrochronologiczny zapis zmian klimatu w Karpatach. 2006-2008 187 Kasprzyk A. Monitoring ptaków, w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 - faza III, lata 2010-2012 (dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus i dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos). dot. dynamiki procesów lasotwórczych na podstawie okresowych pomiarów na stałych kontrolnych powierzchniach próbnych. dot. pomiaru pierśnic i defoliacji drzew na powierzchni nr. 0121143 w ramach programu ICP Forest zleconego przez Ministerstwo Środowiska Ocena stanu zdrowotnego drzewostanów z udziałem jodły w dolinie Kamienicy dot. Natura 2000 - ostoja gorczańska 188 Kaszuba M. Fauna ślimaków lądowych na terenie GPN. 2003-2005 189 Kaszuba M. Malakofauna GPN; studium faunistyczno-ekologiczne. 2005-kont. Kartograficzne studium zagospodarowania Gorców ze szczególnym uwzględnieniem korytarzy ekologicznych. 2002-2005? Kajtoch Ł., 183 Armatys P., Loch J. 184 Kapcia A. 185 Kapsa M., Chomicz E. 186 Karaś M. 190 Kawecka Izabela 191 Kazanecki D. 192 Klimek B. 193 Kłonowska M. dot. dynamiki procesów lasotwórczych na podstawie okresowych pomiarów na stałych kontrolnych powierzchniach próbnych. Wpływ górskiego gradientu klimatycznego i właściwości ściółki leśnej na wrażliwość termiczną, tempo i przebieg procesów dekompozycji oraz ich implikacje dla bilansu węgla w przyrodzie wobec globalnych zmian klimatu. Badania populacji jętek potoków gorczańskich. 2011-kont. 2007-zak? brak publikacji 2010-kont. brak publikacji 1986-1991 2006-zak? planowanie sposobów ochrony brak publikacji rozpoznanie walorów bezkręgowców i ich ochrona rozpoznanie ślimaków GPN; ochrona fauny ochrona dużych ssaków (korytarze ekologiczne) 2007-zak? brak publikacji 2011-kont. brak publikacji 1985-? 194 KłonowskaOlejnik M. Zgrupowania jętek (Ephemeroptera) w górnym biegu potoku 2008-2012 Konina (GPN). 195 Kłosińska Koziel D. Flora roślin naczyniowych zlewni Poręby Wielkiej. 1997-1999 Wstępna charakterystyka ilościowa ryjkowców (Coleoptera, Curculionidae). 1981-1982 196 Knutelski S. znaczenie poznawcze i praktyczne (stany powodziowe wód) znaczenie poznawcze, ochrona lasów sprawozdania; znaczenie poznawcze, ochrona fauny rozpoznanie walorów entomofauny, ochrona fauny wodnej rozpoznanie walorów entomofauny, ochrona fauny wodnej znaczenie poznawcze, ochrona flory rozpoznanie walorów entomofauny, planowanie ochrony Strona 222 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor 197 Knutelski S. 198 Kochmańska A., Gazda A. 199 Kohut G. 200 201 202 203 204 205 206 207 Koło Geologiczne UJ (Fryś P. i in.) Koło Leśników Sekcja Entomolog. (Łabędzki A., Dybek M.) Koło Nauk. Biologów (Chętnicki) Koło Nauk. Geografów Koło Nauk. Geografów Koło Nauk. Geografów (stud. Jamrozik K.) Koło Nauk. Geografów (stud. Miczko R.) Koło Nauk. Leśników Koło Nauk. Leśników Koło Nauk. 209 Leśników 208 Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku Ryjkowce Gorców. 1985-1987 rozpoznanie walorów entomofauny, planowanie ochrony Porównanie struktury populacji jeżyny gruczołowatej rosnących na glebach wykształconych.. 2004-2005 znaczenie poznawcze Ocena skuteczności działania pułapek na kornika drukarza (Boregarda i ekranowych) przy zastosowaniu feromonów polskich i Pheroprax. 1987-1988 praca nie ma znaczenia dla ochrony przyrody GPN dot. uzupełniania dokumentacji geologicznej obiektów jaskiniowych i niektórych form skalnych. 2002-2003 brak publikacji Motyle dzienne i nocne GPN. 2003-zak? brak publikacji Struktura Micromamalia w wybranych zbiorowiskach roślinnych Gorców. 1981-1983 znaczenie poznawcze, ochrona ssaków 1996-1996 znaczenie poznawcze 1998-1998 znaczenie poznawcze Pomiary zanieczyszczenia w rejonie śmietnika schroniska PTTK na Turbaczu. 1984-1985 znaczenie poznawcze Badania hydrograficzne i geomorfologiczne potoków gorczańskich zlewni Kamienicy. 1982-1989 znaczenie poznawcze Tytuł projektu naukowego Obserwacje meteorologiczne w dolinie Kamienicy Gorczańskiej. Występowanie temperaturowych układów inwersyjnych w Dolinie Kamienicy w GPN. Warunki przyrodniczo leśne oraz rozmieszczenie zbiorowisk 1980?-1981 leśnych w rezerwacie Doliny Łopusznej w GPN. Wpływ turystyki na entomofaunę Gorczańskiego Parku Narodowego. Badania dynamiki runa w rezerwacie Dolina Łopusznej w GPN. znaczenie poznawcze, ochrona lasów 1988-1988 znaczenie poznawcze 1992-1993 znaczenie poznawcze 210 Koło Nauk. Leśników Inwentaryzacja drzew pomnikowych w obwodzie ochronnym Turbacz w GPN. 1993-1994 211 Koło Nauk. Leśników Opracowanie chiropterofauny Gorczańskiego Parku Narodowego. 1994-1997 212 Koło Nauk. Leśników Chrząszcze /Coleoptera/ wybranych polan reglowych w Gorczańskim Parku Narodowym. 1996-1996 213 Koło Nauk. Leśników Sowy Gorczańskiego Parku Narodowego. 1998-1998 znaczenie poznawcze, ochrona lasów rozpoznanie nietoperzy pomocne w ich ochronie znaczenie poznawcze, ochrona entomofauny znaczenie poznawcze, ochrona ptaków Strona 223 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku Nasilenie występowania larw zasnui na terenie GPN. 1981-1982 znaczenie poznawcze, ochrona lasów Zimowe tropienie rysia w Gorczańskim Parku Narodowym. 1998-1998 ochrona rysia dot: charakterystyka kwiatów goryczki trojeściowej Gentiana asclepiadea L. w zależności od miejsca występowania w naturalnych stanowiskach w Gorczańskim Parku Narodowym i na innych terenach Gorców. 2001-2001 brak publikacji Ocena poziomu sukcesji polan gorczańskich. 2011-kont. brak publikacji Badania nad wątrobowcami w Gorcach 1985-1990 Wątrobowce Gorców. 1985-1990 220 Kornaś A. i J. Zmiany we florze roślin naczyniowych w ostatnich 35 latach. 1985-1987 221 Korona R. Pilotowe badania nad zasnują. 1985-1986 222 Kościanek K. Ocena stanu zasobów leśnych oraz analiza struktury drzewostanów górnoreglowych masywu Średniaka i Gorca Kamienickiego w Gorczańskim Parku Narodowym. 2003-2005 223 Kościelniak J. Morfologiczna rola budowli regulacyjnych w górskich systemach fluwialnych. 2004-zak? Lp. 214 215 216 217 Autor Koło Nauk. Ochrony Środowiska (dr Mostowska) Koło Nauk. Przyrodników Koło Naukowe Ogrodników Sekcja Ekologii Biochemicznej KorabChrzanowska J. 218 Kordula M. 219 KordulaMierzeńska M. 224 Kotynia J. 225 Kowalczyk E. Tytuł projektu naukowego dot. dynamiki procesów lasotwórczych na podstawie okresowych pomiarów na stałych kontrolnych powierzchniach próbnych. Procesy glebotwórcze zachodzące w glebach utworzonych z piaskowca magurskiego. 2007-zak? brak publikacji 1999przerw temat przerwano 226 Kowalski M. Zbiorowiska ziołoroślowe Gorczańskiego Parku Narodowego. 2000-2002 Kowalski T., 227 Leszczyński K., Wąsik R. Stan zdrowotny drzewostanów świerkowych w Gorczańskim PN. 1995-1995 228 Kozak M. Przemiany zbiorowisk łąkowych w Gorcach w ciągu ostatnich 40 lat. 2001-2005 229 Kozak M. Inwentaryzacja stanowisk zarzyczki górskiej w Gorcach. 2004-2005 Biota grzybów wielkoowocnikowych występujących na terenie Gorców. 2008-kont. 230 Kozak M., Mleczko P. znaczenie poznawcze, ochrona flory znaczenie poznawcze, ochrona flory znaczenie poznawcze, ochrona flory znaczenie poznawcze, ochrona lasów znaczenie poznawcze, ochrona lasów koryta rzeczne a budowla hydrotechniczne znaczenie poznawcze, ochrona flory, planowanie ochrony znaczenie poznawcze, planowanie ochrony brak publikacji na ten temat ochrona zarzyczki górskiej kontynuacja; znaczenie poznawcze, ochrona grzybów Strona 224 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 231 Krakowiak B. 1995-1999 znaczenie poznawcze 232 1988-1990 znaczenie poznawcze 2000-2001 znaczenie poznawcze, planowanie ochrony 2004-zak? znaczenie poznawcze 2002-zak? brak publikacji Lp. 233 234 235 Autor Tytuł projektu naukowego Funkcja turystyczna karpackich parków narodowych. Stan jakości wód podziemnych w obrębie wybranej zlewni Kram M. na obszarze Karpat (Gorce). Gorczańskie gleby górnoreglowych świerczyn i Kramarz przedplonów jarzębinowych na przykładzie Jaworzyny Krzysztof Kamienickiej. dot. roli Gorczańskiego Parku Narodowego jako obszaru Kraus D. turystycznego. Dynamika wydzielania się posuszu świerkowego w Krauzowicz W. drzewostanach różnej własności w rejonie Gorców. 236 Krupa A. Szkodniki szyszek i nasion jodły pospolitej Abies alba Mill. w wybranych drzewostanach GPN. 1994-1996 237 Krynicka A. Wyniki analiz laboratoryjnych (dotyczących gleb) w Gorczańskim PN. stan na X 1981. 1981-1982 238 Krysiak I. Fauna muchówek z rodziny Empididae Gorców i Pienin. 1995-? 239 Krzewicka B. 240 Książek I. 241 Kubica B. 242 Kuczak W. 243 244 245 246 247 248 249 Rodzaj Verrucaria Schrad. (Verrucariaceae) w Polsce: 2007-2012 taksonomia, ekologia i rozmieszczenie. Walory przyrodniczo-krajobrazowe Gorczańskiego Parku 1996-1996 Narodowego. Badania zawartości antropogenicznego gamma radionuklidu 137CS i dla porównania naturalnego 40K oraz wybranych 2012-kont metali ciężkich w próbkach gleby pobranej na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego. Wstępna ocena zagrożeń GPN przez pyłowo-gazowe emisje antropogeniczne. Stan zasobów przyrody oraz aktualne problemy Gorczańskiego Parku Narodowego. Leżanina jako podłoże wzrostu odnowienia buka, jodły i Kulikowska I. świerka w rezerwacie Dolina Łopusznej w Gorczańskim Parku Narodowym. Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów Kulpiński K. ochrony siedlisk Natura 2000 - siedlisko 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne ( Convolvuletalia sepium). Ocena skuteczności pakietów przyrodniczych Programu Rolnośrodowiskowego na potrzeby monitoringu Kulpiński K. przyrodniczego w zakresie różnorodności biologicznej i krajobrazowej obszarów wiejskich. Muchówki z rodziny Limoniidae / Diptera, Nematocera/ Kumor E. wybranego fragmentu GPN. Kuna M., Dynamika populacji ślimaków z rodzaju Vestia P. Hesse, Drozd A. 1916. Kupczyński M. Obiekty małej architektury w GPN. Kukulski A., Szymecki W. rozpoznanie owadów żerujących na szyszkach jodły znaczenie poznawcze do wyjaśniania procesów przyrodniczych zakres tematu ograniczył się tylko Pienin znaczenie poznawcze znaczenie poznawcze kontynuacja 1994-1995 znaczenie poznawcze, zanieczyszczenie powietrza 1988-1989 znaczenie poznawcze 2008-2010 rozpoznanie dynamiki funkcjonowania lasu 2011-kont. kontynuacja, ochrona siedlisk Natura 2000 2011-kont. kontynuacja, ochrona siedlisk Natura 2000 1991-1992 2005-2006 1986-1987 rozpoznanie fauny bezkręgowców rozpoznanie fauny bezkręgowców znaczenie poznawcze Strona 225 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Tytuł projektu naukowego Autor Czas realizacji projektu naukowego 250 Kuras B. ? 2006-zak? 251 Kurzeja H. Stan populacji i warunki występowania jarząbka Bonasa bonasia w Gorczańskim Parku Narodowym. 2005-2006 252 Kurzeja M. Zasnuja wysokogórska Cefalcia falleni (Hymenoptera, Pamphilidae) na obszarze Gorczańskiego PN. 1988-1988 253 Kurzeja M. Występowanie motyli z rodziny Satyridae (oczennicowate) w Gorczańskim PN. 1995-1996 254 Kuszaj M. Wkraczanie gatunków obcych ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych na obszar GPN. 2008-zak? 255 Kuterbach D. Zróżnicowanie i zmienność florystyczna górnoreglowych borów świerkowych w Gorczańskim Parku Narodowym. 1982-1984 Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku ? znaczenie poznawcze, ochrona fauny poszukiwanie rozwiązania problemu gradacji zasnui, planowanie sposobów ochrony zbiorowisk leśnych rozpoznanie i ochrona fauny bezkręgowców znaczenie poznawcze, gatunki inwazyjne znaczenie poznawcze, ochrona lasów 260 Labuda K. Porównanie górskich i niżowych populacji omiega górskiego /Doronucum austriacum Jack./ Różnorodność gatunkowa i rozmieszczenie geograficzne krasnorostów słodkowodnych wybranych ekosystemów Polski oraz zróżnicowanie genetyczne w obrębie populacji europejskich. dot. obserwacji orła przedniego w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Dynamika przyrostowa świerka, buka i jodły w rezerwacie Dolina Łopusznej w Gorczańskim Parku Narodowym w latach 1992-1997. Potencjalne zasoby geotermalne Rabki Zdroju i okolic. 261 Lechowicz M. Projekt nowej trasy geoturystycznej na terenie Gorców. 2008-zak? 262 Lenart B. Flora roślin naczyniowych i uwarunkowania geobotaniczne SW części Gorców (na N od Nowego Targu). 2006-2007 263 Leszczyński K. Stan zdrowotny drzewostanów świerkowych GPN od opieńki miodowej. 1995-1996 Charakterystyka roślinności wodnej w warunkach referencyjnych wyżynnych i górskich typów rzek w Polsce 2009-zak? znaczenie poznawcze, ochrona wód 2013-kont brak publikacji 2007-2007 brak publikacji 256 Kuź K. Kwandrans J., 257 Amirowicz A., Profus M. 258 Kwarciany B. 259 Kwinta M. Lewin I., Szoszkiewicz K., Zgoły T., 264 Jusik S., Ławniczak A., CzerniawskaKusza I. Liana A., 265 Huflejt T. 266 Ligas M. Rośliniarki (Symphyta, Hymenoptera) Gorczańskiego Parku Narodowego. Analiza struktury władania i użytkowania gruntów na terenie gminy Ochotnica Dolna. 2006-2008 2011-kont. 2010-2010 1997-2000 2003-zak? znaczenie poznawcze kontynuacja; znaczenie poznawcze, ochrona wód i flory wodnej znaczenie poznawcze i ochrona gatunku rozpoznanie dynamiki funkcjonowania lasu znaczenie poznawcze brak pracy znaczenie poznawcze, ochrona flory rozpoznanie zasiedlenie świerka przez opieńkę miodową Strona 226 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor 267 Lipa J. Tytuł projektu naukowego Określenie naturalnych czynników ograniczających liczebność zasnui wysokogórskiej jako podstawy biologicznego jej zwalczania w parkach narodowych. Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 1986 1984-85 w ramach GPN -? znaczenie poznawcze, ochrona lasów 268 Loch J. Charakterystyka fitosocjologiczna powierzchni monitoringu biologicznego w Dolinie Łopusznej 1989-1990 269 Loch J. Depresja przyrostowa świerka spowodowana przez masowy pojaw zasnui wysokogórskiej w GPN. 1989-1994 270 Loch J. Rola jarzębu pospolitego Sorbus aucuparia L. ssp. aucuparia w regeneracji borów górnoreglowych w Gorcach. 1991-2000 271 Loch J. Zagęszczenie i przeżywalność siewek buka po roku obfitego 1996-1997 urodzaju w warunkach żyznej buczyny karpackiej 272 Loch J., Mazur A. 273 Lorek S. 274 Lorenc M. 275 Luberda M. 276 Łabuda A. 277 Łapka M. 278 Łokas E., Łuczak M. 279 Łysik M. Regeneracja fitocenozy leśnej zniszczonej przez zasnuję wysokogórską Cephalcia falleni Dalm. na północnozachodnim zboczu Mostownicy. dot: odporności różnych pochodzeń świerka w Polsce południowej na patogeny korzeniowe. Użytkowanie polan reglowych Gorczańskiego Parku Narodowego jako czynnik decydujący o zmianach zbiorowisk łąkowych. Oddziaływanie turystyki na środowisko społecznokulturowe w GPN. Ochrona wilka w Parkach Narodowych: Gorczańskim i Bieszczadzkim oraz w ich otulinach a problem koegzystencji wilka i człowieka. Struktura i dynamika lasu o charakterze pierwotnym w Gorczańskim PN na przykładzie Rezerwatu Łopuszna. Porównanie stopnia skażenia środowiska przyrodniczego Parków Narodowych południowej Polski, na podstawie wyników biogeochemicznych badań gleb i roślin. Wpływ topografii i struktury drzewostanu na rozmieszczenie listowia oraz kształtowanie warunków dla rozwoju naturalnego odnowienia. 1989-2003 znaczenie przy podejmowaniu decyzji dot. zarządzania obszarami ochrony ścisłej poszukiwanie rozwiązania problemu gradacji zasnui, planowanie sposobów ochrony zbiorowisk leśnych rozpoznanie funkcjonowania obszarów po gradacji zasnui rozpoznanie dynamiki funkcjonowania lasu poszukiwanie rozwiązania problemu gradacji zasnui, planowanie sposobów ochrony zbiorowisk leśnych 2001-zak? brak publikacji 2000-2000 planowanie ochrony czynnej na łąkach 2009-zak? znaczenie poznawcze 2005-zak? znaczenie poznawcze, ochrona fauny 2001-zak? brak publikacji 1999-? ograniczony dostęp do korzystania 2007przerw temat przerwany 280 Maciaszek W. Gleby lasów naturalnych o charakterze pierwotnym w Karpatach fliszowych. 1996-1997 znaczenie poznawcze, planowanie ochrony 281 Maciejewska I. Morfologia owoców i nasion krajowych gatunków drzewiastych z rodziny Rosacea. 1997-? znaczenie poznawcze Strona 227 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor 282 Macior E. 283 Magiera A. 284 Magiera T. 285 Magiera T., Wróbel S. 286 Mahier M. 287 Majdas A. 288 Majecki J. 289 Majecki J. 290 Malczyk P. Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Flora synantropijna wzdłuż szlaków turystycznych w 2012-kont Gorcach. Warunki występowania i rola jeżyny gruczołowatej w lasach 1984-1986 rezerwatu ścisłego Doliny Łopusznej w GPN Ferromagnetyki pochodzenia antropogenicznego w glebach 1995-1996 wybranych parków narodowych. Zanieczyszczenie gleb żelazem i metalami ciężkimi w wybranych parkach narodowych. 1995-? Gorczański Park Narodowy 2000-2000 Przydatność przestrzeni Gorczańskiego Parku Narodowego dla potrzeb turystyki. The aquatic and terrestrial shredding and scraping feeding and diet of Potamophylax carpathicus Dziędzielewicz / Trichoptera: Limnephilidae/. Strategia życiowa i zachowania pokarmowe Potamophylax carpaticus /Trichoptera: Limnephilidae/. rozpoznanie skażenia gleb znaczenie poznawcze, zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi brak znaczenia wyników badań dla ochrony 1981-1982 znaczenie poznawcze 1995-1996 znaczenie poznawcze Sowy Gorczańskiego Parku Narodowego. 1997-2000 rozpoznanie sów na potrzeby ich ochrony brak publikacji dot: badania florystyczne w obrębie młak na Hali Turbacz, Wierchach Zarębskich, Hali Długiej i Przysłopach oraz torfowiska na Turbaczu 2013-kont 292 Małek S., Wężyk P. Inwentaryzacja martwego drewna w wybranych fragmentach GPN. 1996-1996 293 Małek S., Wężyk P. Rola martwego drewna w procesie odnawiania lasu. 1996-1996 Manecki A. Kompleksowe opracowanie funkcji turystyczno rekreacyjnych i dydaktycznych GPN i otuliny w obrębie gmin z nim graniczących w aspekcie zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju). 1999?-? 295 Manecki A. Systemowe badania w sieci pomiarowej GPN antropogenicznych skażeń opadów atmosferycznych oraz określenie ich wpływu na zmiany geochemiczne gleb. 1999?-? 296 Margielewski W. Geneza form skalnych w GPN. 1998-zak? Struktura ruchu turystycznego w GPN oraz ocena przygotowania obszaru do turystyki. 2008-2009 299 Matoń R. Turystyka edukacyjna na ścieżkach przyrodniczych Gorczańskiego Parku Narodowego. Kręgowce doliny Kamienicy. 300 Mazur A. Porównanie metod odtwarzania drzewostanu świerczyny 298 Marszałek M. znaczenie poznawcze znaczenie poznawcze Malec M., Kruk E. 297 Markiewicz J. brak publikacji 2006-zak? 291 294 Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku dane o naturalnej regeneracji świerczyny dane o naturalnej regeneracji świerczyny planowanie turystyki znaczenie poznawcze, skażenia opadów atmosferycznych rozpoznanie jeziorek osuwiskowych w paśmie Lubania, postulaty ochronne planowanie zagospodarowania turystycznego 2005-2006 znaczenie poznawcze 1986-1988 znaczenie poznawcze 2003-2003 znaczenie Strona 228 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor 301 Mazur W. 302 Mazurczak M. Tytuł projektu naukowego górnoreglowej zniszczonej przez zasnuję wysokogórską Cephalcia falleni (Dalm.) w Gorczańskim Parku Narodowym. Tempo i kierunki przemian szaty roślinnej obszarów chronionych. Zagospodarowanie turystyczne wybranych obszarów chronionych w świetle koncepcji ekoturystyki. Czas realizacji projektu naukowego poznawcze, ochrona lasów 1986-1990 znaczenie poznawcze 2006-zak? znaczenie poznawcze 303 Michalik S. Wymieranie i warunki aktywnej ochrony populacji szafranu spiskiego Crocus scepusiensis Barb. w GPN. 304 Michalik S. Opracowanie charakterystyki fitosocjologicznej GPN wraz z 1984-1986 mapą roślinności w skali 1 : 10 000. 305 Michalik S. Zarastanie i strategia ochrony zbiorowisk roślinnych polan reglowych w GPN. 1981-zak? 1995-zak? 306 Michalik S. i in. Opracowanie charakterystyki fitosocjologicznej GPN wraz z 1982-1984 mapą roślinności w skali 1 : 10 000. 307 Michalik S., Dziewolski J. Waloryzacja przyrodnicza terenów, o które należy powiększyć Gorczański Park Narodowy. 1986-1987 308 Michalik S., Dziewolski J. Charakterystyka aktualnego stanu zbiorowisk roślinnych, analiza procesu sukcesji i waloryzacja polan reglowych Gorczańskiego PN. ?-1995 309 Michalski J. Zmiany roślinności runa w okresie 1982-92 w rezerwacie ścisłym Dolina Łopusznej w GPN. 1992-1993 310 Michalski S. Badania nad kornikiem i związaną z nim fauną towarzyszącą 1986-? w GPN. 311 Mielczarek P. Rozmieszczenie i ekologia gorczańskiej populacji pliszki górskiej i pluszcza. 1983-1990 312 Mihułka A. Badania hydrochemiczne źródeł w masywie Kudłonia. 1996-? 313 Mikołajczyk D. Ocena aktywności procesów erozyjnych na zielonym szlaku w GPN. 2011-2012 314 Mikołajczyk I. Transekt paproci wzdłuż niebieskiego szlaku turystycznego w Gorczańskim Parku Narodowym. 2010-zak? 315 Mikołajczyk K. Bioróżnorodność flory roślin naczyniowych zlewni potoków 2006-2007 Jamne i Jaszcze w Gorcach (niższe położenia). 316 Mirek T. Zmiany roślinności runa w rezerwacie Dolina Łopusznej w GPN w 1982-2002. 317 Mirek Z. 318 Mirek Z. dot. oceny stanu środowiska przy użyciu wskaźników roślinnych - próby mchu Pleurozium schreberi. Kształtowanie krajobrazu i różnorodności biologicznej Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 2002-2003 ochrona roślin, planowanie ochrony czynnej opracowano tylko rez. Turbacz w 1967 r. program ochrony czynnej zarastających polan reglowych opracowano tylko rez. Turbacz w 1967 r. znaczenie planistyczne przy powiększaniu parku planowanie ochrony biernej i zabiegów znaczenie poznawcze, ochrona lasów znaczenie poznawcze, ochrona lasów znaczenie poznawcze, podstawa planowania ochrony znaczenie poznawcze planowanie zagospodarowania turystycznego znaczenie poznawcze znaczenie poznawcze; ochrona flory znaczenie poznawcze; ochrona flory 2003-2004 brak publikacji 2004-zak? brak publikacji Strona 229 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku obszarów wypasu wspólnotowego w Europie. 319 Miścicki S. 320 Miścicki S., Żurek Z. Miścicki S., Gazda A. 322 Morawicka A. 321 323 Mrugała P. 324 Murzyn R. Inwentaryzacja odnowienia lasu i jego uszkodzań przez jeleniowate w GPN. 1993-1996 Uszkodzenia odnowienia lasu przez jeleniowate. 1993-2011 Ekspansja gatunków drzew obcego pochodzenia w lasach południowej Polski. Wpływ erozji rzecznej na wygląd potoku Kamienica. Atrakcyjność turystyczna Gorczańskiego Parku Narodowego. Badania procesów osuwiskowych na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego przy zastosowaniu metody dendrogeomorfologicznej. 2012-kont kontynuacja 2005-zak? znaczenie poznawcze 2005-2006 znaczenie poznawcze 2002przerwany w 2002 temat przerwano 325 Myćka P. Dynamika zmian zasobów leśnych w rezerwacie Dolina Łopusznej w GPN. 1992-1993 326 Myjak P. Przestrzenna dynamika regeneracji lasu na powierzchniach pogradacyjnych w Gorczańskim Parku Narodowym /Karpaty Zachodnie/. 2008-2009 327 Mysza A. Porosty okolic Poręby Wielkiej, Starych Wierchów, Turbacza i Koninek. 1977-1979 328 Napora A. 329 Napora G. 330 Niemczyk D. Finansowanie jednostek budżetowych na przykładzie Gorczańskiego Parku Narodowego. Zdjęcie hydrologiczne potoku Poręba w GPN. Budowa i struktura lasów w reglu górnym masywu Kudłonia w Gorczańskim Parku Narodowym. znaczenie przy podejmowaniu decyzji dot. zarządzania populacjami kopytnych w parku, ochrona ssaków znaczenie przy podejmowaniu decyzji dot. zarządzania populacjami kopytnych w parku, ochrona ssaków rozpoznanie funkcjonowania obszarów po gradacji zasnui rozpoznanie dynamiki funkcjonowania lasu poznanie walorów bioty porostów, planowanie ochrony 2004-zak? znaczenie poznawcze 1999-zak? znaczenie poznawcze 2003-2005 znaczenie poznawcze 331 Niemtur S. Analiza rozmieszczenia siewek i nalotów świerka, buka i jodły na bazie stałych powierzchni badawczych GPN. 1993-1994 znaczenie poznawcze dot. funkcjonowania lasu 332 Niemtur S. Zawartość substancji toksycznych w górnych warstwach gleby oraz ich wpływ na występowanie siewek i nalotów świerka, jodły i buka. 1993-? poznanie skażenia gleb 333 Niemtur S. Ekologiczno hodowlane uwarunkowania powstawania i rozwoju odnowień naturalnych. 1994-1996 334 Niemtur S. Przebudowa karpackich drzewostanów świerkowych regla górnego uszkodzonych przez imisje przemysłowe. 1996-zak? znaczenie poznawcze, dynamika lasów rozpoznanie dynamiki funkcjonowania lasu Strona 230 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Niemtur S., 335 Chomisz E., Kapsa M. Zastosowanie tomografii komputerowej do analizy zagrożenia zgnilizną odziomkową jodły (Abies alba Mill.) w drzewostanach objętych ochroną rezerwatową. Grzyby zasiedlające systemy korzeniowe zdrowych i Nosewicz M., zamierających świerków w Babiogórskim i Gorczańskim Zawilińska M., 336 Parku Narodowym. Temat zgłoszony: Stan zdrowotny Fidzińska M., świerków w wybranych kompleksach Gorczańskiego Parku Bartnik C. Narodowego. dot. badania nad dzięciołem trójpalczastym Picoides 337 Nowak D. tridactylus i dzięciołem białogrzbietym Dendrocopos leucotos w GPN. 338 Nowak D. dot. zimowania sikor na terenie GPN Możliwości uprawiania turystyki w Gorcach ze 339 Nowak M. szczególnym uwzględnieniem Gorczańskiego Parku Narodowego. 340 Nowak T. dot. badania nad populacjami chabrów Nowakowska dot. badań roślinności dna lasu na stałych powierzchniach 341 J. badawczych w GPN. Zróżnicowanie piętrowe krajobrazu w północnym skłonie 342 Nowocień K. Masywu Turbacza Inwentaryzacja dużych drapieżników na terenie GPN. 343 Okarma H. Opracowanie koncepcji ich ochrony. Społeczne uwarunkowania systemów zarządzania przyrodą 344 Olko J. przykład Województwa Małopolskiego dot. geomorfologii Doliny Kamienicy, kartowanie doliny, a 345 Olszak J. szczególnie wykształcanie i rozprzestrzenianie teras rzecznych. 346 Olszar M. 347 Omylak J. 348 Orman O. 349 Orman O. 350 Oszczypko N. 351 Owczarek P. 352 Pabian R. 353 Pachowicz T. Analiza architektury buka, jodły i świerka w naturalnych starodrzewach dolnego regla. Ocena żywotności wybranych drzewostanów jodłowych w Gorcach, Pieninach i Tatrach w oparciu o badania hodowlane i przyrostowe. Wpływ leżaniny na rozwój odnowienia buka, jodły i świerka na powierzchni badawczej Łopuszna w Gorczańskim Parku Narodowym. Zróżnicowanie naturalnego odnowienia drzew w lukach drzewostanowych rożnej wielkości oraz pod zwartym okapem drzewostanu. Badania geologiczne wschodniej części zlewni Kamienicy. Stratygrafia i tektonika rejonu Szczawy. Kartowanie geomorfologiczne form erozyjnych dna doliny Kamienicy. Szkodniki wtórne świerka /Picea abies/L./Karst./ w drzewostanach GPN uszkodzonych masowym żerem zasnui wysokogórskiej /Cephalcia falleni/Dalm./ Hymenoptera, Pamphiliidae/. Struktura wysokości odnowienia buka, jodły i świerka w rezerwacie Dolina Łopusznej w Gorczańskim Parku Narodowym. Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 2012-kont kontynuacja 2011-2012 poznanie zjawiska mikoryzy na zdrowych i zamierających świerkach 1999-2002 ochrona gatunków Natura 2000 2003-2005 ochrona fauny 2008-2008 brak publikacji 2008-zak? brak publikacji 2004-zak? ochrona flory 2009-2012 znaczenie poznawcze 1997-1999 ochrona fauny 2009-zak? zarządzanie Parkiem 2003-zak? 2006przerw 1981-1983 2006-2008 praca o torfowisku niskim w Dolinie Kamienicy znaczenie poznawcze, ochrona lasów znaczenie poznawcze, ochrona lasów znaczenie poznawcze, ochrona lasów 2010-kont. brak publikacji 1987-1989 znaczenie poznawcze 2000-zak? znaczenie poznawcze 1992-1992 znaczenie poznawcze, ochrona lasów 2010-2011 brak publikacji Strona 231 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 354 Pachowicz T. Rola martwego drewna w kształtowaniu składu gatunkowego odnowienia w rezerwacie Dolina Łopusznej w 2011-2012 Gorczańskim Parku Narodowym. brak publikacji 355 Pacyniak C. Wiek najstarszych i najokazalszych drzew pomnikowych w Polsce. 1995-1996 znaczenie poznawcze, ochrona lasów 356 Padur M. Walory przyrodnicze i krajobrazowe Gorczańskiego parku narodowego oraz ich udostępnianie turystom 2007-zak? brak publikacji Zagospodarowanie lasów górskich. 1986-1986 358 Parowski J. Badania jakości surowca świerkowego w drzewostanach trzebieżowych III klasy wieku na terenie GPN. 1996-1998 359 Parusel J. dot: badań nad liczydłem górskim Streptopus amplexifolius mających na celu restytucję stanowisk tego gatunku 2010-2010 360 Pasek P. Rośliny chronione w Gorczańskim Parku Narodowym. 1981-1982 361 Pasoń Ł. Rośliny chronione Gorczańskiego Parku Narodowego w obrębie Jaworzyny. 1999-2000 362 Pasternak M. Struktura drzewostanu w lesie o charakterze pierwotnym w rezerwacie Łopuszna (Gorczański PN). 2006przerw 363 Pastusińska M. Zgrupowania owadów wybranych zbiorowisk roślinności 2004-2006 zaroślowej w Magurskim i Gorczańskim Parku Narodowym. znaczenie poznawcze, ochrona entomofauny 364 Paszko B. Zmienność morfologiczna i kariologiczna wybranych gatunków rodzaju Calamagrostis w Polsce. 1997-? wartość poznawcza 365 Patzold A. Rola rumowisk powstałych z powalonych kłód w kształtowaniu środowiska dla ryb w potokach górskich. 2000-2001 366 Pawlaczek M. Skład gatunkowy i struktura drzewostanu w rezerwacie Dolina Łopusznej w Gorczańskim Parku Narodowym. 2005-2010 367 Pawlos J. Zróżnicowanie flory roślin naczyniowych na NW skraju Gorców w okolicach Poręby Wielkiej. 2006-2007 357 Pancer- Koteja E. Peek B., Buczek K., 368 Kołodziej A., Odpływ podziemny w Gorcach. Rechciński M., Roman S. Warunki anemologiczne Tatr i Podhala dla potrzeb 369 Pencarski M. szybownictwa. Drugie domy jako elementy zagospodarowania 370 Petko J. turystycznego Gorców. znaczenie poznawcze, ochrona lasów brak znaczenia wyników badań dla ochrony znaczenie poznawcze, ochrona flory znaczenie poznawcze znaczenie poznawcze, ochrona flory temat przerwany znaczenie poznawcze, ochrona ryb znaczenie poznawcze, ochrona lasów znaczenie poznawcze, ochrona flory 2012-kont kontynuacja 2002-2003 znaczenie poznawcze 2009-zak? znaczenie poznawcze 371 Petryszak B. Entomofauna Gorców - Curculionidae 1981-1994 372 Piątek M. Ochrona obszarów wodno-błotnych Gorczańskiego Parku 2005-2011 rozpoznanie walorów entomofauny, ochrona fauny bezkręgowców znaczenie Strona 232 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Tytuł projektu naukowego Autor Czas realizacji projektu naukowego Narodowego. 2010-kont. poznawcze, ochrona obszarów wodnobłotnych znaczenie poznawcze, rozpoznanie mszyc brak publikacji rozpoznanie ryb w GPN ochrona nietoperzy 1993-? brak publikacji 373 Piechota J. Afidofauna parków narodowych Polski - materiały GPN. 1986-1990 374 Pietruszka K. Środowisko przyrodnicze Gorców. Uwarunkowania biogeograficzne występowania ryb w Gorczańskim Parku Narodowym. Swarming nietoperzy jaskiń Karpat Polski. Możliwości rozwoju turystyki w Karpatach na przykładzie Gorców. 2003-zak? 375 Pietruszka K. 376 Piksa K. 377 Pilińska D. 2004-zak? 1982-1990 poszukiwanie rozwiązania problemu gradacji zasnui, planowanie sposobów ochrony zbiorowisk leśnych znaczenie poznawcze, ochrona ssaków znaczenie poznawcze 2007-zak? brak publikacji 2010-2013 ochrona fauny, planowanie ochrony, zarządzanie Parkiem 2010-2012 ochrona fauny, planowanie ochrony 1999-2000 archiwizacja danych turystycznych, planowanie zagospodarowania turystycznego 1981-1983 brak mskr 1996-1996 znaczenie poznawcze plan gospodarstwa rezerwatowego 378 Pisarski Z. Badania dotyczące gorczańskiej populacji mrówek z grupy Formica rufa i możliwość ich przesiedleń na tereny pozasnujowe. 1985-1991 379 Piwowar Występowanie i liczebność wielkich drapieżników w GPN i ich znaczenie dla środowiska. 1996-? 380 Pogan E. 381 Pokorny J. 382 PołczyńskaKonior G. PołczyńskaKonior G., 383 Łaciak (Smółka) M. Popko384 Tomasiewicz K. Kariologia flory Polski - cytotaksonomia Angiospermae Kartowanie stanowisk śnieżyczki przebiśniegu Galanthus nivalis na wybranych polanach w Gorczańskim Parku Narodowym. Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 - faza III. Czynna ochrona gatunków fauny związanych z małymi zbiornikami w Gorczańskim Parku Narodowym i jego najbliższym otoczeniu. Ruch turystyczny na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego. Zbiorowiska leśne rezerwatu Doliny Ustępnego Potoku w Gorczańskim Parku Narodowym. 386 Potaczek J. Turystyka w Gorczańskim Parku Narodowym. Plan gospodarstwa rezerwatowego Gorczańskiego PN wg 387 praca zbiorowa stanu na dzień 31.12.1986 obowiązujący 1987 - 1996 praktyki stud 388 (op. Ambroż Inwentaryzacja szałasów pasterskich na terenie Parku. A.) 385 Posmysz K. Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 1986-1988 2004-zak? brak publikacji 389 Proszkiewicz E. Taksonomia i ekologia wybranych gatunków rodzaju Euphrasia. 2003-zak? rozpoznanie gatunków z rodz. Euphrasia w Gorcach 390 Przedsiębiorst wo Badań dot. pomiarów naturalnego pola magnetycznego Ziemi 2003-2003 znaczenie poznawcze Strona 233 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku Geofizycznych 391 Przybylski J. 392 Przybyłowicz Ł. Przybyłowicz Ł. Ptaszek K. 394 (Kaczka R.) 393 395 Pulit L. Prace gleboznawcze w Gorczańskim PN. 1990-1991 Inwentaryzacja motyli dziennych /nadrodzina Hesperioidea i 1995-1998 Papilionoidea/ GPN. Inwentaryzacja Lepidoptera Gorców. Reintrodukcja klimatu Gorców na podstawie analizy rocznych przyrostów świerka pospolitego. Ścieżka dydaktyczna na północnym stoku i kulminacji Kudłonia. 2003-? brak publikacji 2004-2004 brak publikacji 1998-1999 znaczenie poznawcze 396 Puła E. Ocena stanu zagrożenia świerczyny wysokogórskiej / Piceetum excelse/ w Gorcach. 1992-1993 397 Pyrkosz R. Inwentaryzacja zmian użytkowania ziemi na przestrzeni lat 1954-1997 na podstawie opracowań fotogrametrycznych archiwalnych zdjęć lotniczych. 1998-1999 398 RadomskaBarton A. Wybrane elementy biologii owadów zasiedlających jodłę i świerka w Gorczańskim PN. 1997-1999 399 Radwańska J., Siwy-Zając A. 400 Rams R. 401 Rodkiewicz S. 402 Roman H. 403 Roman S. Zmiany przyrostu rocznego świerka pospolitego (Picea abies L. Karst) w drzewostanach GPN dotkniętych gradacją zasnui wysokogórskiej Cepfalcia falleni Wpływ czynników biotycznych na zimowe rozmieszczenie tropów dużych roślinożerców i drapieżników na stałych trasach tropień w Obwodzie Ochronnym Suhora w GPN. znaczenie poznawcze rozpoznanie motyli w Parku, pozanie ich bioróżnorodności, ochronna czynna 2010-2013 1999-2001 Owady uszkadzające nasiona i szyszki jodły pospolitej Abies alba Mill. W wybranych drzewostanach Gorczańskiego 1998-2000 Parku Narodowego w 1998 r. dot. analizy składu pokarmowego wydry na podstawie 2007-? odchodów. Uwarunkowania lokalizacji szałasów pasterskich w Gorcach 2011-2011 oraz ich stan liczebny w ujęciu historycznym. znaczenie poznawcze, ochrona lasów baza do innych prac, dane do ochrony polan rozpoznanie biologii owadów zasiedlających jodłę i świerka brak publikacji znaczenie poznawcze, ochrona ssaków rozpoznanie biologii owadów zasiedlających szyszki jodły brak publikacji brak publikacji rozpoznanie owadów żerujących na szyszkach jodły znaczenie poznawcze, ochrona dziedzictwa kulturowego 404 Romanek R. Szkodniki szyszek i nasion jodły pospolitej Abies alba Mill. w wybranych drzewostanach GPN. 1994-1996 405 Różański W. Ocena składu aktualnego oraz kierunki zagospodarowania zabytkowego Parku w Porębie Wielkiej. 1986-1987 Prace badawcze i inwentaryzacyjne z zakresu biologii ochrony lasu dla aktualizacji i waloryzacji przyrodniczej Gorczańskiego PN. ?-1993 planowanie ochrony biernej i zabiegów 407 Różański W. Badania biogrup świerkowych regla górnego. 1981-1998 znaczenie poznawcze, granica lasu 408 Ruciński P.i in. Wielkoobszarowa Inwentaryzacja Stanu Lasu wszystkich form własności (2-gi rok II cyklu prac). 2011-kont. brak publikacji 406 Różański W., Żuchowski J. Strona 234 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 409 Autor RuszkiewiczMichalska M. 410 Rybka W. Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego dot. taksonomii, ekologii i chronologii grzybów 2005-zak? fitopatogenicznych z rodzaju Phyllosticta. Porównanie utworów serii magurskiej w oknie tektonicznym 1997-? Mszany Dolnej i Szczawy. Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku znaczenie poznawcze znaczenie poznawcze 411 Ryś W. Występowanie podrostów, podszytów i krzewów na terenie GPN. 1995-1995 znaczenie poznawcze, dynamika lasów 412 Sadyra I. Wpływ sposobu utrwalania oraz czasu przechowywania owoców jabłoni dzikiej na zawartość witaminy C i ekstraktu. 2006-2007 brak znaczenia dla ochrony 413 Sander H. Wpływ nicieni pasożytniczych z rodzaju Neoplectana na zasnuję. 1983-1990 badania biologii zasnui, zrozumienie problemu gradacji 414 Sawa K. Wpływ położenia i postaci drzewostanu na procesy odnowieniowe w Gorczańskim Parku Narodowym. 2007-2008 brak publikacji dot. badanie zawartości niektórych matali ciężkich (Cd, Pb, Zn, Fe, Cu) w plechach porostu Hypogymnia physodes. 2003-2005 416 Sawicki J. dot. zróżnicowania ekologicznego i genetycznego populacji Sphagnum girgenhsonii na obszarze Polski. 2004-zak? 417 Sibińska S. Zbiorowiska roślinne zlewni Poręba Górna w granicach Gorczańskiego Parku Narodowego. 1997-1999 418 Siek M.. Propozycje szlaków dla narciarstwa turystycznego na Pojezierzu Suwalskim i w Gorcach. 1999-2000 415 SawickaKapusta K. Zróżnicowanie zbiorowisk leśnych GPN na podstawie losowo-systematycznego zbioru danych. 420 Sikorska E. Produkcyjno - siedliskowa analiza lasów gorczańskich. Zróżnicowanie drzewostanów świerkowych silnie i słabo uszkodzonych przez żer zasnui wysokogórskiej Caphalcia 421 Skalmierska G. falleni Dalm. pod wzglądem wybranych cech morfologicznych ugałęzienia i korowiny na terenie GPN. Skalski T.,Bacz Wpływ fragmentacji środowiska na liczebność i 422 M. różnorodność chrząszczy w krajobrazie górskim Charakterystyka i gospodarka zarybieniowa rodzina 423 Skirliński J. łososiowate na terenie województwa Nowy Sącz. Szkody powodowane przez jeleniowate w młodnikach i 424 Skirliński J. podrostach oddziałów 53, 54 (wystawa ogólnie pd) i 58, 59 (wystawa ogólnie pn). Charakterystyka porównawcza. Nasilenie występowania objawów chorobowych zamierania 425 Skirliński J. buka i zasiedlanie przez Cryptococcus fagisuga Lind. pni Fagus silvatica L. w Gorczańskim Parku Narodowym. Analiza wybranych cech morfologicznych szyszek i nasion 426 Skoczylas J. w aspekcie selekcji drzewostanów świerkowych odpornych na zasnuję Cephalcia falleni (Dalm.) w GPN. 419 Siewniak K. poznanie skażenia środowiska metalami ciężkimi tematu nie ukończono rozpoznanie zbiorowisk, efektów ochrony przydatne w planowaniu turystycznym 2004-2006 znaczenie poznawcze 1982-1995 znaczenie poznawcze 1984-1986 znaczenie poznawcze, ochrona lasów 1999-2001 znaczenie poznawcze 1987-1988 znaczenie poznawcze 1988-1989 1999-2001 1984-1986 427 Skoczylas J. Selekcja drzew iglastych - badania genetyczne gorczańskiej populacji świerka. 1985-1986 428 Sładkowski M. Drzewostany świerkowe przy górnej granicy lasu w Gorczańskim Parku Narodowym. 2007-2008 znaczenie poznawcze, ochrona jeleniowatych znaczenie poznawcze, ochrona lasów znaczenie poznawcze, planowanie ochrony znaczenie poznawcze, planowanie ochrony brak publikacji Strona 235 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor 429 Słowik D. 430 Słysz K. 431 Solecki A. 432 Sołtyk D. 433 Sołtys A. Sołtys-Lelek 434 A. 435 Sosnowska A. Tytuł projektu naukowego Struktura i dynamika koryta potoku Ochotnica w Gorcach. Zagospodarowanie obszarów chronionych zlewni rzeki Mszanki. Problematyka osadnictwa rolniczego w Kotlinie Mszańskiej. Rośliniarki (Hymenoptera; Symphyta) Gorczańskiego Parku Narodowego. Taksonomia i chorologia rodzaju Crataegus L. w Gorcach. Chronologia krytycznych rodzajów Crataegus L. i Rubus L. w Gorczańskim Parku Narodowym i jego otulinie. Zmiany w przyrodzie Gorczańskiego Parku Narodowego wynikające z realizacji zaleceń Planu Ochrony. Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 2000-2001 Znaczenie poznawcze 1981-? brak publikacji 1987-1992 2006-kont. znaczenie poznawcze wstępne rozpoznanie pilarzowatych brak publikacji 2011-kont. brak publikacji 2007-zak? temat nieukończony 2003-? 436 Sowa R. Studia nad mezofauną i czystością potoków gorczańskich. 1981-1994 437 Spyra A. Rośliniarki wybranych polan śródleśnych Gorczańskiego Parku Narodowego. 2005-2006 438 Stachura M. 439 Stanisz E. 440 Stanowska B. 441 Stańkowski K. 442 Staroń E., Babuśka W. Starzyk J, Grodzki W, 443 Kosibowicz M, Michalcewicz J, Rossa R i in. Starzyk J., 444 Capecki Z. 445 Staszewski T. 446 Staszewski T. 447 Staszewski T. 448 Staszewski T. Wkraczanie gatunków obcych ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych na obszar GPN. Bioróżnorodność roślin naczyniowych zlewni Poniczanki i Lepietnicy w Gorcach. Zagrożenie środowiska Gorczańskiego Parku Narodowego przez turystykę dot. dynamiki procesów lasotwórczych na podstawie okresowych pomiarów na stałych kontrolnych powierzchniach próbnych. rozpoznanie fauny wodnej, stan czystości potoków planowanie ochrony znaczenie poznawcze, ochrona entomofauny 2008-zak? brak publikacji 2006-2007 brak publikacji 1991-? znaczenie poznawcze 2007-zak? brak publikacji Ptaki doliny Gorcowego Potoku w Gorczańskim Parku Narodowym. 2002-2003 znaczenie poznawcze, ochrona ptaków dot. problemu pozostawiania w drzewostanach wydzielających się drzew, które są w wieku bliskorębnym lub przeszłorębnym w wybranych drzewostanach bukowych lub z domieszką buka w GPN. 2004-zak? brak publikacji Problem ochrony lasu przed kornikiem drukarzem w strefach przygranicznych parków narodowych i Lasów Państwowych na przykładzie Gorczańskiego Parku Narodowego Monitoring skażenia powietrza i gleby w drzewostanie świerkowym. Analiza i ocena efektów realizacji Polityki Ekologicznej Państwa w zakresie redukcji SO2 i NOx w odniesieniu do kształtowania się różnorodności biologicznej w ekosystemach leśnych. Środowiskowy efekt ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza w latach 1994-2004 na wybranych terenach szczególnie chronionych. Ocena bezpośredniego i pośredniego zagrożenia Parków Narodowych w Polsce południowej przez regionalne i 1998-2002 1998-1999 2001-2003 podejmowanie trudnych decyzji dot. ochrony ścisłej i czynnej w lasach rozpoznanie skażenia powietrza i gleb dane o wielkoobszarowej redukcji zanieczyszczenia 2004-2005 brak publikacji 2006-zak? brak publikacji Strona 236 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku brak publikacji transgraniczne zanieczyszczenia powietrza. 449 Staszyńska K. Różnorodność gatunkowa i strukturalna dolnoreglowych lasów w Beskidach na tle zróżnicowania ich statusu ochronnego i formy własności. 2009-kont. 450 Stefanik M. Zasięg występowania niedźwiedzia brunatnego Ursus arctos L. w Polsce południowo-wschodniej. 1995-1996 451 Stolarczyk P. 452 Stolarczyk R. 453 Stoszek E. 454 Stożek J. 455 Strauchman E. Subel A., 456 Szymkiewicz A. 457 Suchocki P. SudołKornalewicz 458 A., Kornalewicz A. 459 Szczecińska M. 460 Szczygieł P. 461 Szeszko A. Szewczyk J., Łysiak M., Pachowicz T., 462 Jastrzębski R., Kruczała M., Karpiński K. 463 Szlaga A. 464 Szot Z. 465 Szukała K.a Gatunki ptaków występujące w zlewni poręby w Gorczańskim PN. Gleby górnoreglowe na Kudłoniu w Gorcach. Charakterystyka i walory górskich parków narodowych w Polsce. Warunki hydrogeologiczne zlewni potoku Turbacz i Olszowego Potoku. Gorczański Park Narodowy w badaniach naukowych. 2000-2001 znaczenie poznawcze, ochrona niedźwiedzia rozpoznanie ptaków, ich ochrona brak publikacji 2008-zak? brak publikacji 1998-1999 2009-2011 1997-1997 Znaczenie poznawcze archiwizacja danych znaczenie poznawcze, ochrona bobra Ocena występowania bobra europejskiego (Castor fiber) na terenie obszarów chronionych województwa małopolskiego 2006-zak? dot. dynamiki procesów lasotwórczych na podstawie okresowych pomiarów na stałych kontrolnych powierzchniach próbnych. 2007-zak? brak publikacji 1996-1998 gospodarcze spojrzenie na entomofaunę zasiedlająca szyszki świerka 2004-zak? brak publikacji 2000-2001 znaczenie poznawcze 2003-2004 znaczenie poznawcze 2011-kont. rozpoznanie dynamiki funkcjonowania lasu Szkodniki szyszek i nasion jodły Abies alba Mill. w wybranych stanowiskach Gorczańskiego PN. dot. zróżnicowania ekologicznego i genetycznego populacji Polygonatum verticillatum (L) All. na obszarze Polski. Analiza porównawcza budowy morfologicznej drzew oraz podstawowych właściwości drewna świerka pospolitego (Picea abies Karst.) w naturalnych i sztucznych drzewostanach świerkowych Gorczańskiego Parku Narodowego. Flora polan reglowych Gorczańskiego Parku Narodowego, jej przemiany i możliwości ochrony. Tempo rozkładu martwego drewna w dolnoreglowych drzewostanach o charakterze pierwotnym. Szczegółowa inwentaryzacja drzewostanu Parku Wodzickich w Porębie Wielkiej. Studium z geografii turyzmu. Ocena stanu zasobów leśnych w reglu górnym masywu Kudłonia w Gorczańskim Parku Narodowym. 2007przerw ?-1961 2003-2005 466 Szuptarska J. Wojsiłkowate (Mecoptera, Panorpidae) Gorczańskiego Parku Narodowego. 2007-2009 467 Szydłowska B. Sposoby czynnej ochrony płazów w Polsce. 2007-2007 brak publikacji ? znaczenie poznawcze rozpoznanie walorów entomofauny, planowanie ochrony brak publikacji Strona 237 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku Fauna glebowa ze szczególnym uwzględnieniem roztoczy /Acari, Mesostigmata/ Gorczańskiego Parku Narodowego. 1994-2000 rozpoznanie fauny glebowej dot. dynamiki populacji jeżyny gruczołowatej. 2002przerwany w 2003 przerwany temat 470 Ślazyk T. Zarządzanie parkiem narodowym na przykładzie Gorczańskiego Parku Narodowego. 2012-kont brak publikacji Śnieżko S., 471 Okarma H., Pirga B. Badania nad ekologia rysia. 2000-zak? brak publikacji 472 Świerz H. Sukcesja na polanie Średnie w GPN. 2001-2002 473 Tacik K. Ruch turystyczny w polskich parkach narodowych. 1996-? Lp. Autor 468 Szymkowiak P. 469 Szywacz M., Gazda A. Tytuł projektu naukowego Przyrodnicze uwarunkowania procesu zarastania wybranych polan reglowych w parkach narodowych Polskich Karpat. Rozmieszczenie roślin na tle sieci hydrograficznej górnych 475 Tomasiewicz J. części potoków spływających z masywu Turbacza. Projekt zagospodarowania sztucznych skarp powstałych w Tomasiewicz 476 wyniku prac modernizacyjnych przy nartostradzie w M. Koninkach. 474 TokarczykJanczak N. 477 Tomczyk A. Analiza ilościowa degradacji szlaków turystycznych na przykładzie GPN i Popradzkiego Parku Krajobrazowego. 2012-2013 1981-1983 2012-2013 2007-2011 Monitoring zmian wynikających z realizacji projektu Tomczyk A., POIS.05.01.00-00-069/08-00 – Ochrona przyrody GPN 478 2010-2012 Ewertowski M. poprzez modernizację jego infrastruktury turystycznej – etap I i II 479 Trojak A. Wpływ turystyki na rozwój gminy Niedźwiedź. 2007-2007 480 Turkosz D. Stan zdrowotny świerka, jodły i buka w masywie Mostownicy na terenie GPN. 2012-2013 Atrakcje geoturystyczne północno-wschodniej części 2009-zak? Gorczańskiego Parku Narodowego dot. dynamiki procesów lasotwórczych na podstawie 482 Urban J. okresowych pomiarów na stałych kontrolnych 2007-zak? powierzchniach próbnych. Formy osuwiskowe pasma Kamienickiego w Gorcach, ich Urbanowicz Ł., 483 uwarunkowania genetyczne i związek z budową geologiczną 2000-2001 Sierant J. regionu. 481 Tyrkiel M. 484 Uziębło A. Lepiężnik wyłysiały (Patesites kablikianus) jako gatunek pionierski. 2001-2012 znaczenie poznawcze, ochrona polan tematu nie ukończono planowanie ochrony czynnej na polanach ochrona flory planowanie zagospodarowania turystycznego analiza degradacji szlaków turystycznych na potrzeby zagospodarowania turystycznego wpływ turystyki na środowisko glebowe i fitocenozy, planowanie ochrony, planowanie zarządzania ruchem turystycznym brak publikacji rozpoznanie dynamiki funkcjonowania lasu znaczenie poznawcze brak publikacji rozpoznanie problemu, baza dla innych prac ochrona flory nadpotokowej, ochrona siedlisk Natura 2000 Strona 238 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Voncina G., 485 Cykowska B., Chachuła P. 486 Wal (Szeląg) I. Tytuł projektu naukowego Inwentaryzacja stanowiska bezlistu okrywowego Buxbaumia viridis w Dolinie Kamienicy na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego. Charakterystyka porównawcza skałek gorczańskich i ciężkowickich ze względu na wykształcenie form i odporność podłoża. Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 2010-2010 ochrona gatunków Natura 2000 2008-2010 znaczenie poznawcze 487 Waliczek K. Organizacja turystyki na północnych stokach Gorczańskiego 2002-2002 Parku Narodowego. planowanie zagospodarowania turystycznego 488 Walusiak E. dot. Monitoringu jednego stanowiska śnieżyczki przebiśnieg 2010-kont. Galanthus nivalis w ramach badań zleconych przez GIOŚ. brak publikacji 489 Wałdykowski P. 490 Wayda M. 491 Wąchała P. Wpływ ścieżek turystycznych i dróg na współczesny rozwój rzeźby w Gorczańskim Parku Narodowym i jego otulinie. 2004-2010 dot. Opracowania flory desmidii (Desmidiales, Chlorophyta) 2001-zak? Gorców. Problemy ochrony środowiska przyrodniczego obszarów górskich na przykładzie Gorczańskiego Parku Narodowego. Budowa drzewostanu stadium optymalnego w rezerwacie Doliny Łopusznej. planowanie działań zapobiegających erozji na szlakach znaczenie poznawcze, rozpoznanie glonów 2000-zak? znaczenie poznawcze 1981-1983 znaczenie poznawcze 493 Wąsik R. Stan zdrowotny drzewostanów świerkowych GPN od opieńki miodowej. 1995-1996 rozpoznanie zasiedlenia świerka przez opieńkę miodową; ochrona lasu 494 Wcisło K. Szkodniki wtórne świerka pospolitego w wybranych drzewostanach GPN 1996-1999 ochrona lasu 495 Weidner A. Synantropizacja ssaków w polskich Parkach Narodowych. 2009-zak? Badanie wybranych elementów siedliskowych (światło, temperatura, wilgotność) obszarów pozbawionych drzewostanów i ich otoczenia w warunkach regla górnego. 1999-2000 492 Wągiel J. 496 Wężyk P., Loch J. synantropizacja fauny znaczenie poznawcze, dynamika lasów Wężyk P., Szostak M., Tompalski P., 497 Mucha M., Pilch K., Cavalagio P Dynamika współczesnych przemian krajobrazu Gorców. 2012-kont kontunuacja, ochrona krajobrazu, ochrona lasu, planowanie koncepcji ochrony Parku 498 Widawska E. Beskidzkie Parki Narodowe: osobliwości przyrodnicze i problem antropopresji (na przykładzie Babiogórskiego Parku Narodowego i Gorczańskiego Parku Narodowego). 2001-2001 brak publikacji 499 Wiedeńska J. Muchówki Limoniidae /Diptera, Nematocera/ Gorców i Gorczańskiego Parku Narodowego. 1987-? 500 Wiedeńska J. Biologia i ekologia muchówek z rodziny Limoniidae /Diptera, Nematocera/ Gorców. 1991-1993 znaczenie poznawcze, rozpoznanie walorów fauny wodnej i młak, planowanie ochrony znaczenie poznawcze, rozpoznanie walorów fauny wodnej, planowanie ochrony Strona 239 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego 501 Wiehle D. Awifauna lęgowa Masywu Kudłonia w Gorczańskim Parku Narodowym. 1997-1999 Wielgus K. i 502 in. Inwentaryzacja miejsc będących śladami działalności i wydarzeń historycznych głównie z czasów II wojny światowej oraz z innych, które miały miejsce przed i po tym okresie. 2004-kont. Rola wybranych gatunków zwierząt drapieżnych w funkcjonowaniu ekosystemów na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego. 2003-zak? 503 Wierzbowska I. Inwentaryzacja kluczowych gatunków ptaków polskich Karpat oraz stworzenie systemu ich monitorowania i ochrony. obserwacje w terenie dot.: weryfikacji informacji 505 Wiśniewski W. historycznych dotyczących jaskiń. Wilk T., 504 Armatys P., Loch J. 506 Wiśniowski B., Żądłówki (Hymenoptera: Aculeata) Gorczańskiego Parku Werstak K. Narodowego. Wydajność reprodukcyjna płazów na przykładzie żaby 507 Wiśniowski M. trawnej /Rana temporaria/ w warunkach zróżnicowanej antropopresji. Preferencje pokarmowe wydry (Lutra lutra) oraz struktura 508 Wiśniowski M. jej subpopulacji na terenach Gorczańskiego Parku Narodowego. Rola parków narodowych w ochronie biegaczowatych 509 Witczak A. (Coleoptera: Carabidae) w Polsce. 510 Witek M., Miczyński J. 511 Witteczek K. 512 Witteczek K. 513 Włodek M., Mostella L. 514 Wojas T. 515 Wojas T. 516 Wojas T., Szwagrzyk J. kontynuacja 2000-2000 znaczenie poznawcze 2005-2008 1995-1998 rozpoznanie walorów entomofauny GPN, ochrona fauny znaczenie poznawcze, ochrona płazów 1997-1998 ochrona fauny 2009-zak? znaczenie poznawcze 2002-2003 Entomofauna szyszek i nasion świerka pospolitego Picea abies (L.) Karst. w wybranych drzewostanach Gorczańskiego Parku Narodowego w latach 1998–2000. 1998-2008 Biegaczowate Gorców - charakterystyka faunistycznoekologiczna. znaczenie poznawcze, ochrona ptaków kontynuacja, planowanie zagospodarowania turystycznego ochrona ssaków drapieżnych i planowanie działań ochronnych 2011-kont. Warunki klimatyczne i zanieczyszczenie powietrza w rejonie Gorczańskiego Parku Narodowego. Szkodniki nasion i szyszek świerka pospolitego Picea abies (L.) Karst. w wybranych drzewostanach Gorczańskiego Parku Narodowego w 1995 roku. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski - arkusz Mszana Górna. Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku 1995-1997 znaczenie poznawcze, omówienie warunków klimatycznych i zanieczyszczenia powietrza rozpoznanie biologii owadów zasiedlających szyszki świerka rozpoznanie owadów żerujących na szyszkach jodły 2011-kont. brak publikacji 1990-1995 rozpoznanie biegaczowatych Gorców, planowanie ochrony dot. poszukiwań i ewentualnych obserwacji rzadkiego i reliktowego chrząszcza z rodziny kózkowatych Cornumutila 2010-2012 lineata (Letzn) Chrząszcze Coleoptera biotopów zabagnionych w 2006-zak? Gorczańskim Parku Narodowym. znaczenie poznawcze znaczenie poznawcze, ochrona Strona 240 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku fauny poznanie grzybów Gorców; ochrona grzybów znaczenie poznawcze, ochrona płazów Macromycetes Gorców. 2000przerw. Zróżnicowanie wysokościowe płazów ogoniastych w GPN i jego otulinie. 2003-2004 519 Wojtusiak A. Turystyka a ochrona przyrody w Gorczańskim Parku Narodowym. 2012-kont brak publikacji 520 Wolnik M. Porównanie górskich i niżowych populacji ciemiężycy zielonej /Veratrum lobelianum Bernh./ 2006-2008 znaczenie poznawcze, ochrona flory 2003-zak? brak publikacji 1995-1998 znaczenie poznawcze 1999-2000 znaczenie poznawcze 517 Wojewoda W. 518 Wojtaszewska I. 523 Wójciak G., Pasoń Ł. dot. porównania i analizy istniejących ścieżek dydaktycznych na terenach Parków Narodowych w Polsce. Fauna glebowa ze szczególnym uwzględnieniem muchówek /Diptera/ w oparciu o stałe powierzchnie monitoringowe w GPN. Rośliny chronione w obwodzie ochronnym "Jaworzyna" w Gorczańskim Parku Narodowym. 524 Wójciak M., Zapała M. Zasnuja wysokogórska (Cephalcia falleni) na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego. 2000-2001 Ocena jakości wód podziemnych i powierzchniowych zlewni rzeki Porębianki w GPN. 1999-2001 521 Wolnomiejska A. 522 Worłowska M. 525 Wójs R. 526 Wójtowicz A. 527 Wrona G. 528 Wrońska D. 529 Wróbel S. 530 Wróbel S. 531 Wsół B. 532 Wypchło M. Wyżga B., Kaczka R., 533 Zawiejska J., Mikuś P. Zając A., 534 Pindel A. 535 Zalewa S. Źródła finansowania Gorczańskiego Parku Narodowego. Szkodniki szyszek i nasion modrzewia europejskiego Larix decidua Mill. w wybranych drzewostanach GPN. Wykształcenie i funkcjonowanie lejów źródliskowych w górach średnich (na przykładzie wybranych obszarów w Karpatach fliszowych). Chemia i biologia wód powierzchniowych w Parkach Narodowych Projekt Parku Krajobrazowego Doliny Kamienicy w Gorcach. Perspektywy rozwoju turystyki w Gorcach na przykładzie Gminy Niedźwiedź. Badania jakości surowca świerkowego w drzewostanach trzebieżowych III klasy wieku na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego. 2004-zak? znaczenie poznawcze, ochrona lasu znaczenie poznawcze; ochrona wód znaczenie poznawcze 1996-1997 znaczenie poznawcze 2004-zak? 1981-? badania podstawowe z dziedziny hydrologii rozpoznanie fauny wodnej, planowanie ochrony 1985-1989 znaczenie poznawcze 1999-2000 znaczenie poznawcze 1996-1998 brak znaczenia wyników badań dla ochrony Dostawa, mobilność i znaczenie środowiskowe grubego rumoszu drzewnego w potokach i rzekach górskich. 2008-kont. brak publikacji Zakres występowania goryczki trojeściowej Gentiana asclepiadea L. 2011-kont. brak publikacji 1997-1998 rozpoznanie, podstawa do innych badań i wnioskowania Mapa glebowa Gorczańskiego Parku Narodowego uzupełnienie o obszary włączone do GPN Strona 241 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor Tytuł projektu naukowego Czas realizacji projektu naukowego 536 Zemanek M. Atlas herpetologiczny Polski - materiały z GPN. 1987-1990 537 Zięba M. Koprofagiczne chrząszcze z rodziny Scarabaeidae GPN. 2003-2005 Geomorfologiczne uwarunkowania rozwoju gminy Niedźwiedź. Podstawowa mapa geomorfologiczna Gorczańskiego Parku 539 Zuchiewicz W. Narodowego w skali 1:10 000 538 Zięba M. 2010-zak? 1998-? 540 Zyza A. Ocena odnowień naturalnych na wybranych powierzchniach w GPN. 1984-1986 541 Zyza B. Ocena stanu żywotności drzewostanów o różnym składzie gatunkowym na wybranych powierzchniach w GPN 1984-1986 542 Żukowski R. Charakter i osobliwości wędrówek motyli. ?- 543 Żukowski R. Macrolepidoptera w zbiorowiskach roślinnych doliny Ochotnicy i pasma Lubania w Gorcach. 1944-1948 544 Żukowski R. Fauna motyli większych Gorców. 1944-1948 545 Żurek Z. Struktura socjalna jelenia szlachetnego w lasach górskich. 1978-1981 546 Żurek Z. Struktura socjalna jelenia szlachetnego w lasach GPN. 1984-1985 547 Żyła W. Badania rozmieszczenia owadów z grupy Hymenoptera – Aculeata, Scolioidea i Vespoidea. 1997-? Analiza wykorzystania wyników badań do działalności ochronnej Parku znaczenie poznawcze, ochrona płazów rozpoznanie walorów entomofauny i jej ochrona znaczenie poznawcze podstawa do innych prac znaczenie poznawcze, ochrona lasu znaczenie poznawcze, ochrona lasu brak publikacji rozpoznanie walorów entomofauny, planowanie ochrony poznanie walorów entomofauny, planowanie ochrony znaczenie poznawcze, ochrona jeleniowatych znaczenie poznawcze, ochrona jeleniowatych brak publikacji Strona 242 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 6 Wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie badań naukowych/monitoringu na terenie GPN na lata 2014-2034 Temat badań/monitoringu: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Imię i nazwisko kierownika projektu oraz osoby biorącej (osób biorących) udział w badaniach/monitoringu: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................. Instytucja (wskazane opieczętowanie wniosku o zezwolenie w górnym lewym rogu): ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nadzór merytoryczny: ....................................................................................................................................................... Źródło finansowania tematu badawczego: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Cel badań: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Czas realizacji tematu badawczego: ....................................................................................................................................................... Termin realizacji prac terenowych: ....................................................................................................................................................... Opis metodyki: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Strona 243 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Obszar badań: ………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………….…………. *Lokalizacja i planowany sposób oznakowania powierzchni badawczych: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Czy będą pobierane próby, jeżeli tak to w jaki sposób: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zbiór gatunków, rozmiar, charakter, miejsce oraz ilość i sposób pobrania prób wymaga zgody Ministra Środowiska /art. 15, 52 i 54 Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. Dz. U. nr 92 poz. 880/. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Planowany termin i forma opracowania wyników: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Marka i nr rejestracyjny samochodu (wyłącznie w przypadku konieczności używania pojazdu w pracach terenowych): ....................................................................................................................................................... Dane kontaktowe (nr telefonu, adres e – mail) uczestników badań: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zobowiązuję się złożyć sprawozdanie z przeprowadzonych badań do końca stycznia następnego roku, w którym wydano zezwolenie. Po opublikowaniu wyników badań zobowiązuję się przesłać jeden egzemplarz publikacji (lub nadbitkę autorską) do zbiorów bibliotecznych Gorczańskiego Parku Narodowego. *Przy zakładaniu powierzchni badawczych na terenie GPN obowiązują następujące zasady: 1. Założenie nowych, stałych powierzchni, ich lokalizacja oraz sposób oznakowania (rodzaje oznakowań, kolor farby, wielkość liter, zamocowanie tabliczek itp.) wymaga każdorazowo szczegółowego uzgodnienia z Pracownią Naukowo-Edukacyjną Parku. 2. Lokalizacja nowych powierzchni powinna być udokumentowana na mapie GPN (co najmniej w skali 1:10 000) oraz opatrzona współrzędnymi GPS. Strona 244 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 3. Po zakończeniu prac prowadzący badania jest zobowiązany do usunięcia z terenu badań wszelkich urządzeń i czasowych oznakowań powierzchni oraz powiadomić o tym pisemnie Dyrekcję Parku. Postawa prawna: Dz. U. poz. 627 z dnia 3 czerwca 2013 r. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 14 maja 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody, Plan Ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego: Operat udostępniania Gorczańskiego Parku Narodowego dla celów naukowych. ........................................................ Podpis Opinia komórki organizacyjnej Parku do spraw monitoringu i badań naukowych (wypełnia GPN): ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Strona 245 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 7 Wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie ćwiczeń terenowych lub obozu naukowego na terenie GPN Temat ćwiczeń terenowych lub obozu naukowego: ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. Cel zajęć: ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. Prowadzący oraz liczba uczestników: ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. Miejsce i termin ćwiczeń terenowych lub obozu naukowego: ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. Jeśli zajęcia będą prowadzone poza znakowanymi szlakami turystycznymi podać ich uzasadnienie. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. Czy będą pobierane materiały? ………… Rozmiar, charakter oraz liczba prób: ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. Dane kontaktowe prowadzących ćwiczenia terenowe/kierownika obozu (nr telefonu, adres email): Strona 246 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. Zobowiązuję się złożyć sprawozdanie z przeprowadzonych ćwiczeń terenowych w terminie do dwóch miesięcy od zakończenia ćwiczeń, a w przypadku organizacji obozu naukowego zobowiązuję się dostarczyć opracowanie końcowe tematu obozu do biblioteki Parku, w terminie do końca stycznia roku następnego. ………………………. Podpis Strona 247 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 8 Wykaz tematów badawczych preferowanych przez GPN Z ZAKRESU PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ 1. Hydrologia ważniejszych cieków na terenie GPN. 2. Działalność erozyjna wybranych potoków w Gorcach. 3. Rola wezbrań potoków w kształtowaniu rzeźby terenu GPN. 4. Sezonowy rytm narastania i zanikania pokrywy śnieżnej w wybranych dolinach potoków i na odsłoniętych wychodniach skalnych w GPN. 5. Dynamika opadów atmosferycznych w GPN w ciągu ostatnich 30 lat. 6. Chemizm wód powierzchniowych w GPN. 7. Zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi w GPN i otulinie. 8. Zmiany wydajności wybranych źródeł na terenie GPN w ciągu ostatnich 30 lat. 9. Zmiany zanieczyszczeń gazowych powietrza na terenie GPN w ciągu ostatnich 30 lat. 10. Ocena zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na podstawie biowskaźników i analitycznych metod absorpcji pasywnej. 11. Warunki mikroklimatyczne wybranych jaskiń na terenie GPN. 12. Biowskaźniki organizmów fotosyntetyzujących w ocenie jakości wód górskich. Z ZAKRESU LEŚNICTWA 1. Znaczenie murszejącego drewna dla ochrony bioróżnorodności ekosystemów leśnych GPN. 2. Kształtowanie różnorodności i struktury grzybów saprotroficznych i patogenicznych w warunkach spontanicznego rozpadu borów świerkowych w Gorcach. 3. Wpływ mikobioty podkorowej na ograniczanie liczebności owadów kambioksylofagicznych w borach świerkowych Gorców. 4. Zmiany w fitocenozach borów świerkowych podlegających gradacji kornika drukarza. 5. Struktura wiekowa jodły Abies alba na stałych powierzchniach badawczych na terenie GPN. 6. Żywotność jodły Abies alba na stałych powierzchniach badawczych na terenie GPN. Strona 248 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 7. Żywotność buka Fagus sylvatica na stałych powierzchniach badawczych na terenie GPN. 8. Struktura wiekowa buka Fagus sylvatica w wybranych zespołach leśnych na terenie GPN. 9. Tempo i kierunki przemian zbiorowisk leśnych na terenie GPN. 10. Dynamika zespołów leśnych na stałych powierzchniach badawczych na terenie GPN. 11. Inwentaryzacja drzew o rozmiarach pomnikowych na terenie GPN. 12. Atlas rozmieszczenia obcych gatunków drzew i krzewów na terenie GPN. 13. Rola pokrywy śnieżnej w rozwoju runa na przykładzie buczyny karpackiej w GPN. 14. Struktura gatunkowa i dynamika odnowień naturalnych gatunków drzewiastych na stałych powierzchniach badawczych w GPN. 15. Wpływ kono- i seminifagów na naturalne odnawianie się jodły Abies alba w GPN. 16. Czynniki naturalne ograniczające odnawianie się buka Fagus sylvatica w GPN. 17. Tempo i efekty naturalnej przebudowy zbiorowisk leśnych w GPN. 18. Zmiany górnoreglowych borów świerkowych w GPN pod wpływem czynników biotycznych. 19. Regeneracja lasu na powierzchniach pogradacyjnych zasnui i kornika drukarza. Z ZAKRESU EKOLOGII 1. Zmiany w fitocenozach polan reglowych poddanych zabiegom ochrony czynnej. 2. Tempo sukcesji wtórnej na polanach pozbawionych użytkowania w GPN. 3. Wpływ zabiegów ochrony czynnej polan reglowych na kształtowanie różnorodności gatunkowej entomofauny. 4. Wpływ rozpadu borów świerkowych na kształtowanie struktury gatunkowej i populacyjnej ptaków. 5. Zmiany w rozpadowi; entomofaunie borów świerkowych podlegających spontanicznemu kształtowanie i dynamika populacji wybranych grup owadów ksylofagicznych i drapieżnych. Strona 249 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 6. Dynamika przestrzenna populacji kornika drukarza na terenie GPN w oparciu o sieć pułapek feromonowych. Opracowanie materiałów z lat poprzednich oraz danych bieżących. 7. Wpływ zabiegów ochrony czynnej na kształtowanie różnorodności gatunkowej i strukturę populacji zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym. 8. Wpływ leżącego drewna na bilans wodny wybranych zlewni w granicach GPN. 9. Wpływ zmian mikroklimatu na dynamikę populacji wybranych przedstawicieli świata żywego. 10. Przekształcenia ekosystemów GPN pod wpływem globalnych zmian klimatycznych. Z ZAKRESU BOTANIKI, MIKOLOGII I FITOSOCJOLOGII 1. Glony (Algae) źródeł i potoków GPN. 2. Zmiany w biocie porostów (Lichenes) GPN i otuliny w ciągu ostatnich 30 lat. 3. Różnorodność porostów w GPN na tle innych karpackich pasm górskich i terenów ościennych. 4. Mchy i wątrobowce GPN i otuliny. 5. Różnorodność gatunkowa grzybów w wyróżnionych fitocenozach GPN i problemy ich ochrony. 6. Storczyki (Orchidaceae) GPN – rozsiedlenie i liczebność populacji. 7. Charakterystyka i dynamika populacji cennych gatunków flory na terenie GPN i możliwości ochrony. 8. Biologia, zagrożenia oraz możliwości ochrony skalnicy gronkowej Saxifraga paniculata w GPN. 9. Zróżnicowanie i możliwości ochrony zbiorowisk naskalnych w GPN. 10. Biologia, zagrożenia oraz możliwości ochrony krokusa Crocus scepusiensis w GPN. 11. Biologia, zagrożenia oraz możliwości ochrony endemitów zachodniokarpackich w GPN. 12. Dynamika populacji zarzyczki górskiej Cortusa matthioli w GPN. 13. Kierunki przemian zbiorowisk nieleśnych na terenie GPN. Strona 250 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 14. Zmiany kwiecistości i ubożenie florystyczne polan gorczańskich jako skutek zaprzestania użytkowania kośnego i pasterskiego. 15. Torfowiska i młaki na terenie GPN – stan zachowania i ochrona. 16. Elementy reliktowe z różnych okresów we florze Gorców. Z ZAKRESU ZOOLOGII -- kręgowce Vertebrata 1. Różnorodność gatunkowa i dynamika liczebności drobnych ssaków na terenie Gorców oraz postulaty ich ochrony w GPN. 2. Ocena wielkości populacji gryzoni z rodziny Gliridae w GPN – zagrożenia i metody ochrony. 3. Insectivora GPN – ocena wielkości populacji oraz zagrożenia i ewentualne postulaty ochronne. 4. Występowanie borsuka i lisa na terenie GPN i otuliny (inwentaryzacja nor w obwodach ochronnych). 5. Badania nad dużymi ssakami drapieżnymi na terenie Gorców. 6. Możliwości bytowania drapieżników o dużych areałach i ich ochrony na terenie GPN i otuliny. 7. Dynamika populacji dzika Sus scrofa na terenie GPN i strefy ochronnej. 8. Funkcjonowanie i liczebność populacji sarny Capreolus capreolus na terenie GPN. 9. Rozpoznanie składu gatunkowego i liczebności nietoperzy Chiroptera zasiedlających ekosystemy leśne, ocena ich zagrożenia i sformułowanie postulatów ochronnych. 10. Występowanie i ekologia ważniejszych gatunków awifauny na terenie GPN i otuliny. 11. Występowanie i stan populacji kruka Corvus corax na terenie GPN. 12. Liczebność dużych ptaków drapieżnych w GPN i strefy ochronnej oraz propozycje ich ochrony. 13. Liczebność i zagęszczenie płazów i gadów zasiedlających GPN i otulinę, ocena zagrożenia i wskazanie postulatów ochronnych. Strona 251 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 14. Znaczenie drobnych zbiorników wodnych pochodzenia antropogenicznego dla populacji płazów. 15. Relacje między liczebnością gadów, a prowadzonymi zabiegami ochronnymi na polanach reglowych. 16. Ichtiofauna potoków w GPN. 17. Identyfikacja miejsc występowania koloni letnich nietoperzy na obszarze Gorców. 18. Obce gatunki ssaków na terenie GPN i strefy ochronnej. 19. Stan populacji wydry na terenie GPN i otuliny. 20. Ocena stopnia synantropizacji wybranych gatunków dzikich zwierząt na terenie GPN i otuliny. 21. Funkcjonowanie korytarzy migracyjnych dla dużych ssaków łączących Gorce z sąsiadującymi ostojami tych zwierząt. -- bezkręgowce Invertebrata 1. Dżdżownice (Lumbricidae) GPN i otuliny. 2. Nicienie (Nematoda) GPN i otuliny. 3. Jętki (Ephemeroptera) GPN i otuliny. 4. Chruściki (Trichoptera) GPN. 5. Zróżnicowanie wodnej fauny bezkręgowców potoków gorczańskich. 6. Mszyce (Aphidodea) GPN i otuliny. 7. Pluskwiaki (Heteroptera) GPN i otuliny. 8. Tarczówkowate (Heteroptera; Pentatomidae) GPN i otuliny. 9. Rośliniarki (Hymenoptera; Symphyta) GPN i otuliny. 10. Owadziarki (Hymenoptera, Parasitica) GPN i otuliny. 11. Znaczenie drewnianych budowli dla fauny żądłówek na terenie Gorców. 12. Ochotkowate (Diptera; Chironomidae) GPN i otuliny. 13. Koziółkowate (Diptera; Tipulidae) GPN i otuliny. 14. Wujkowate (Diptera; Empididae) GPN i otuliny. 15. Wodne Empididae (Diptera) GPN na tle Empididae potoków karpackich. 16. Niezmiarkowate (Diptera; Chloropidae) polan gorczańskich. Strona 252 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 17. Muchówki z grupy Calyptrata (Diptera) GPN i otuliny. 18. Rączycowate (Tachnidae; Diptera) GPN i otuliny. 19. Pająki Aranei GPN i otuliny. 20. Roztocze Acarina GPN i otuliny. 21. Bezkręgowce jaskiń na terenie GPN i możliwości ich ochrony. 22. Entomofauna pni i martwych drzew na terenie GPN. 23. Fauna bezkręgowców żwirowisk nadpotokowych na terenie GPN. 24. Fauna źródeł i wysięków wodnych w GPN. 25. Motyle dzienne i nocne na terenie GPN i otuliny. 26. Wskaźnikowa rola bezkręgowców wodnych w ocenie jakości wód na terenie GPN i otuliny. Z ZAKRESU TURYSTYKI I EDUKACJI 1. Charakterystyka chłonności naturalnej i pojemności turystycznej GPN. 2. Poznanie i ocena zagrożeń powodowanych przez różne formy turystyki w GPN. 3. Zmiany ruchu turystycznego w GPN jako wynik przemian ekonomicznych w Polsce. 4. Opracowanie systemu monitoringu ruchu turystycznego uwzględniającego specyfikę Gorczańskiego Parku Narodowego. 5. Formy turystyki sprzyjające ochronie przyrody w Gorczańskim Parku Narodowym oraz możliwości i sposoby ich szerokiej promocji. 6. Możliwości rozwoju turystyki przyrodniczej (ekoturystyki) w podgorczańskich gminach. 7. Wykorzystanie ścieżek edukacyjnych w Gorczańskim Parku Narodowym jako narzędzia do realizacji edukacji środowiskowej. 8. Projekt ścieżki edukacyjnej z dziedziny ekologii wzdłuż wybranego szlaku turystycznego w GPN. 9. Projekt ścieżki edukacyjnej z dziedziny historii wzdłuż wybranego szlaku turystycznego w GPN. Strona 253 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 10. Projekt ścieżki edukacyjnej z dziedziny botaniki wzdłuż wybranego szlaku turystycznego w GPN. 11. Projekt ścieżki edukacyjnej z dziedziny fauny wzdłuż wybranego szlaku turystycznego w GPN. 12. Projekt ścieżki edukacyjnej z dziedziny geologii wzdłuż wybranego szlaku turystycznego w GPN. 13. Scenariusze lekcji na temat roli martwego drewna w lesie na przykładzie lasów GPN. 14. Opracowanie koncepcji informacji terenowej lub ścieżki edukacyjnej dotyczące dynamicznych procesów przekształceń górnoreglowych świerczyn. 15. Działania edukacyjne w Gorczańskim Parku Narodowym jako „sposób” na ochronę przyrody – ocena 15 lat działań w szkołach współpracujących z GPN. 16. Zmiany roślinności na wybranych powierzchniach w strefie oddziaływania ruchu turystycznego w GPN. 17. Ocena aktywności procesów erozyjnych na modernizowanych szlakach i ścieżkach edukacyjnych (tempo i kierunki zmian) w GPN. 18. Ocena restytucji roślinności na modernizowanych szlakach i ścieżkach edukacyjnych (tempo i kierunki zmian) w GPN. 19. Struktura ruchu turystycznego w GPN. 20. Wykorzystanie nowoczesnych technik edukacyjnych w działalności GPN. 21. Ekonomiczne aspekty rozwoju turystyki w GPN i otulinie. Z INNYCH DZIEDZIN 1. Zanikające zabytki architektury drewnianej: szałasy pasterskie, szopy – inwentaryzacja i dokumentacja oraz możliwości ochrony. 2. Historia pasterstwa w Gorcach. 3. Świadomość odrębności kulturowej (gwara, strój, muzyka, taniec, architektura, zagospodarowanie ziemi) gorczańskich górali. 4. Struktura demograficzna i zawodowa mieszkańców gmin w strefie ochronnej GPN. 5. Przydrożne kapliczki, krzyże i groby w GPN. Strona 254 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 6. Gorce w literaturze. 7. Gorce w sztukach plastycznych. 8. Gorce w poezji i pieśni. 9. Mieszkańcy Gorców od okresu utworzenia GPN po dzień dzisiejszy. 10. Kształtowanie wizerunku GPN. 11. Co może wnieść GPN do wizerunku ogólnego parków narodowych w Polsce? 12. Społeczne i ekonomiczne aspekty funkcjonowania parku narodowego na przykładzie GPN. 13. Na czym może zarabiać Park, a na czym nie powinien? 14. Rola GPN w kształtowaniu zrównoważonego rozwoju miejscowości otaczających Park. 15. Metody gospodarowania w lasach pozostające w zgodzie z ochroną środowiska przyrodniczego. 16. Wycena wartości użytkowych i nieużytkowych GPN. 17. Finansowanie parków narodowych w Polsce i w krajach ościennych. 18. Współpraca GPN z samorządami okolicznych gmin w zakresie ochrony i wykorzystania walorów przyrody. 19. Konflikty społeczne generowane przez ustawową ochronę przyrody na przykładzie GPN. Strona 255 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 9 Zarządzenie nr 6/2012 Dyrektora GPN z 29 marca 2012 r. w sprawie udostępniania obszaru GPN w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych Na podstawie: - art. 8e ust.1 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16.kwietnia 2004 w związku z art.1 ust.3 ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw z dnia 18.07.2011r. (Dz. U. z 2011r. Nr 224, poz. 1337), - art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt.2 ustawy o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich (Dz. U. z 2011 r. nr 208 poz. 1241), - art. 15 ust.1 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16.kwietnia 2004 (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 151 poz. 1220 z późniejszymi zmianami), - art. 12 ust. 3 i 4 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16.kwietnia 2004 (tekst jednolity Dz. U. z 2009r. Nr 151 poz. 1220 z późniejszymi zmianami) w związku z § 2 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 18 maja 2005 r. w sprawie parków narodowych lub niektórych ich obszarów, gdzie za wstęp pobiera się opłaty (Dz. U. z 2005r. nr 91, poz. 765); zarządza się, co następuje: §1 1. Na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego wyznacza się miejsca udostępniane w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych. Określa się również sposób ich udostępniania oraz maksymalną liczbę osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach. 2. Wykaz miejsc udostępnianych w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych zawiera załącznik nr 1 do niniejszego zarządzenia. §2 Zasady udostępniania obszaru Gorczańskiego Parku Narodowego w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych określa regulamin dla odwiedzających, który stanowi załącznik nr 2 do niniejszego zarządzenia. Strona 256 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko §3 1. Za wstęp na niektóre obszary Parku pobierane są opłaty. 2. Wykaz miejsc oraz wysokość opłat, zawiera załącznik nr 3 do niniejszego zarządzenia. §4 1. Tracą moc zarządzenia : a) Zarządzenie nr 14/2009 Dyrektora GPN z dnia 04.09.2009r. w sprawie udostępniania turystycznego terenu Gorczańskiego Parku Narodowego b) Zarządzenie nr 3/2010 Dyrektora GPN z dnia 01.03.2010r. w sprawie wprowadzenia regulaminu dla odwiedzających Gorczański Park Narodowy c) Zarządzenie Dyrektora GPN nr 7/2005 z dnia 16 lipca 2005 r. w sprawie pobierania opłat za wstęp na niektóre obszary Parku §5 Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 15 kwietnia 2012 r. Dyrektor GPN (-) mgr inż. Janusz Tomasiewicz Strona 257 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 10 Wykaz miejsc udostępnianych w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych. Załącznik nr 1 do zarządzenia Dyrektora GPN nr 6/2012 z 29 marca 2012 r. 1. Miejsca udostępniane w celach turystycznych, edukacyjnych. Lp. Miejsce udostępniane 1 Ścieżka edukacyjna „Wokół doliny Poręby” 2 Ścieżka edukacyjna „Dolina Gorcowego Potoku” 3 Ścieżka edukacyjna „Dolina Kamienicy” 4 Ścieżka edukacyjna „Z Łopusznej na Jankówki” Ścieżka edukacyjna „Na Turbaczyk” 5 7 Ścieżka edukacyjna „Park podworski Wodzickich – Góra Chabówka” Ścieżka edukacyjna „Dolina potoku Turbacz” 8 Ścieżka edukacyjna „Dolina potoku Jaszcze” 9 Ścieżka edukacyjna „Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką” Ścieżka edukacyjna „Partyzancką ścieżką na Turbacz” Szlak turystyczny żółty: Lubomierz – KudłońTurbacz Szlak turystyczny czerwony: Rabka -Turbacz – Zielenica – granica Parku Szlak turystyczny czarny: Łopuszna - Zielenica 6 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Szlak turystyczny czarny: Lubomierz – Kudłoń – Konina Szlak turystyczny niebieski: Trusiówka – Przełęcz Borek Szlak turystyczny niebieski: Koninki - Hucisko – Turbacz Szlak turystyczny zielony: Koninki – Tobołów – Obidowiec Sposoby udostępniania turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska Szlak turystyczny zielony: Niedźwiedź – Turbaczyk turystyka piesza – Turbacz turystyka narciarska Maksymalna liczba osób mogących przebywać jednocześnie w danym miejscu 35 osób / 1 km ścieżki 35 osób / 1 km ścieżki 35 osób / 1 km ścieżki 35 osób / 1 km ścieżki 35 osób / 1 km ścieżki 35 osób / 1 km ścieżki 35 osób / 1 km ścieżki 35 osób / 1 km ścieżki 35 osób / 1 km ścieżki 35 osób / 1 km ścieżki 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku Strona 258 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Miejsce udostępniane 19 24 Szlak turystyczny zielony: Dolina Kamienicy – Stawieniec – Kudłoń Szlak turystyczny zielony: węzeł szlaków Hale Gorcowskie – Polana Gabrowska Szlak turystyczny żółty: Ochotnica Górna Jamne – Przysłop Dolny Szlak turystyczny żółty: Poręba Górna – Stare Wierchy Szlak turystyczny niebieski: Rzeki – Gorc Kamienicki – węzeł szlaków na Halach Gorcowskich Szlak Zielony: Poręba Górna - Jasionów – Rdzawka 25 Szlak Zielony: Poręba Wielka – Olszówka 26 32 Szlak spacerowy: Konina - Potasznia – Pasieka – Koninki Hucisko Szlak spacerowy: Koninki - Hucisko – dol. Olszowego potoku - Tobołów – Poręba Górna Szlak spacerowy: Hucisko –Dolina potoku Turbacz – Czarne Błota Szlak spacerowy: Papieżówka – Jaworzyna Kamienicka Szlak spacerowy: Rzeki - Czarne Młaki – potok Spaleniec – Limierzyska Szlak spacerowy: Potasznia – Brukowana Droga – Przełęcz Borek Szlak spacerowy: Brukowana Droga – Kopa 33 Szlak spacerowy: Dolina Łopusznej 34 Szlak spacerowy: Polana Sucha – Cioski 35 Szlak rowerowy: Potasznia – Pasieka – Hucisko – Koninki Szlak rowerowy: Koninki - Hucisko – dolina potoku Turbacz – Czarne Błota Szlak rowerowy: Stare Wierchy – Turbacz – Zielenica – granica Parku Szlak rowerowy: Rzeki – Trusiówka - Jaworzyna Kamienicka – Polana Gabrowska, Szlak rowerowy: Tobołów – Kopana Droga - Polana Młynarska Szlak rowerowy: Koninki – Hucisko – dolina Olszowego potoku – Tobołów – Poręba Wielka Szlak rowerowy: Rzeki – Papieżówka – przełęcz Borek – Brukowana Droga – Potasznia Szlak konny: Stare Wierchy – Obidowiec – Hala Turbacz – Kiczora – Zielenica – granica Parku 20 21 22 23 27 28 29 30 31 36 37 38 39 40 41 42 Sposoby udostępniania turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska Maksymalna liczba osób mogących przebywać jednocześnie w danym miejscu 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka piesza turystyka narciarska turystyka rowerowa 35 osób / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka rowerowa 3 osoby / 1 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 35 osób / 1 km długości szlaku 3 osoby / 1 km długości szlaku Strona 259 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Miejsce udostępniane 43 Szlak konny: Rzeki – Trusiówka - polana Jaworzyna Kamienicka Szlak konny: Polana Gabrowska – Gorc Kamienicki – polana Mraźnica pod Gorcem Szlak konny: Potasznia – Pasieka – Koninki Hucisko Szlak konny: Koninki Hucisko – Dolina potoku Turbacz – Czarne Błota Szlak konny: Koninki Hucisko – dolina Olszowego potoku – Tobołów – Poręba Górna Szlak konny: Tobołów – Kopana Droga – Polana Młynarska Szlak konny: Rzeki – Papieżówka – przełęcz Borek – Brukowana Droga – Potasznia 44 45 46 47 48 49 turystyka konna Maksymalna liczba osób mogących przebywać jednocześnie w danym miejscu 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku turystyka konna 3 osoby / 2 km długości szlaku Sposoby udostępniania II. Obiekty udostępniane w celach edukacyjnych. Lp. Obiekty udostępniane 1 Terenowa baza edukacyjna Gajówka Mikołaja Sala edukacyjna w Chatce GPN na Hali Długiej 2 3 Schron Papieżówka 4 Zaplecze edukacyjnokonferencyjne w budynku dyrekcji GPN w Porębie Wielkiej Maksymalna liczba osób mogących przebywać jednocześnie w danym miejscu 20 osób Sposoby udostępniania stacjonarne zajęcia edukacyjne, ekspozycja przyrodniczo-historyczna stacjonarne zajęcia edukacyjne, 40 osób ekspozycja dot. historii i przyrody polan i pasterstwa stacjonarne zajęcia edukacyjne, 10 osób ekspozycja dot. związków Jana Pawła II z Gorcami i geologii stacjonarne zajęcia edukacyjne, 80 osób wystawy fotograficzne i plastyczne III. Miejsca udostępniane w celach rekreacyjnych, sportowych. Lp. Miejsca udostępniane Sposoby udostępniania 1 Trasy do uprawiania narciarstwa i wyciągi narciarskie na polanie Tobołów i Starmaszka Narciarstwo zjazdowe 2 Miejsce biwakowe na polanie Oberówka Miejsce biwakowe na Miejsce do postawienia namiotów z możliwością palenia ogniska. Miejsce do postawienia namiotów z 3 Maksymalna liczba osób mogących przebywać jednocześnie w danym miejscu Zgodnie z obowiązującymi przepisami o bezpieczeństwie na zorganizowanych terenach narciarskich. Za bezpieczeństwo odpowiedzialny jest dzierżawca /właściciel zorganizowanego terenu narciarskiego. 55 osób 35 osób Strona 260 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 4 Miejsca udostępniane polanie Trusiówka Miejsce biwakowe na polanie Stare Wierchy Sposoby udostępniania możliwością palenia ogniska. Miejsce do postawienia namiotów z możliwością palenia ogniska. Udostępniany przez dzierżawcę schroniska Stare Wierchy Maksymalna liczba osób mogących przebywać jednocześnie w danym miejscu 55 osób Strona 261 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 11 Regulamin dla odwiedzających GPN. Załącznik nr 2 do zarządzenia Dyrektora GPN nr 6/2012 z 29 marca 2012 r. I. Postanowienia ogólne. 1. Niniejszy Regulamin określa zasady przebywania i poruszania się na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego, zwanego dalej „Parkiem” 2. Przebywający na terenie Parku obowiązani są do przestrzegania przepisów, zachowania należytej staranności w celu ochrony życia i zdrowia własnego oraz innych osób, a także do ochrony wartości przyrodniczych i kulturowych Parku. W szczególności są obowiązani do : a) zapoznania się z zasadami udostępniania obszaru i obiektów Parku i ich przestrzegania; b) stosowania się do znaków nakazu i zakazu umieszczanych na obszarze Parku; c) zapoznania się i stosowania się do informacji oraz zaleceń i ograniczeń zamieszczanych Narodowego i Grupy na stronach internetowych Podhalańskiej Górskiego Gorczańskiego Ochotniczego Parku Pogotowia Ratunkowego; d) dostosowania swoich planów i aktywności do posiadanych umiejętności, stanu zdrowia, a także warunków atmosferycznych i ich prognoz oraz aktualnych warunków terenowych e) używania sprzętu odpowiedniego do rodzaju podejmowanej aktywności i wymagań związanych z poruszaniem się w terenie górskim; f) stosowania się do poleceń pracowników Parku oraz ratowników GOPR. II. Zasady poruszania się na terenie Parku 3. Poruszanie się na terenie Parku w niesprzyjających warunkach atmosferycznych (silny wiatr, okiść śniegowa, burza) grozi niebezpieczeństwem (w szczególności wskutek Strona 262 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko upadku gałęzi, wiatrołomów, porażeń piorunem). Park nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe wskutek zjawisk przyrody. 4. Uprawianie turystyki na terenie Parku jest dozwolone wyłącznie w ciągu dnia – od świtu do zmierzchu. 5. Wstęp na niektóre obszary Parku w okresie od 1 maja do 31 października jest płatny. Obowiązkiem wchodzącego na te obszary jest nabycie biletu. 6. Na terenie Parku dopuszcza się następujące formy turystyki: turystyka piesza, rowerowa, konna i narciarska. 7. Na odcinkach szlaków, które są jednocześnie szlakami pieszymi, rowerowymi i konnymi pierwszeństwo mają turyści poruszający się pieszo, w drugiej kolejności turyści poruszający się konno i dopiero rowerzyści. 8. Na odcinku szlaków, które są jednocześnie szlakami pieszymi i narciarskim pierwszeństwo mają turyści poruszający się pieszo. 9. Turystyka piesza może odbywać się wyłącznie po oznakowanych szlakach turystycznych, szlakach spacerowych (kwadrat biało-czerwony po przekątnej) oraz ścieżkach edukacyjnych (biały kwadrat z zielonym paskiem po przekątnej). 10. Turystyka piesza zorganizowana może odbywać się wyłącznie w grupie nie przekraczającej 30 osób i pod opieką przewodników beskidzkich, przodowników turystyki górskiej, pracowników Parku oraz osób upoważnionych przez Dyrektora Parku. 11. Turystyka rowerowa – jest dopuszczalna tylko w formie indywidualnej, tzn. do 5 rowerzystów – i może odbywać się wyłącznie po odpowiednio oznakowanych (biały prostokąt z czarną sylwetką roweru), dopuszczonych do ruchu rowerowego szlakach. Szlaki rowerowe na terenie Parku należą do szlaków trudnych i wymagają odpowiednich umiejętności. 12. Turystyka narciarska może odbywać się wyłącznie po oznakowanych szlakach przeznaczonych dla turystyki pieszej. 13. Narciarstwo zjazdowe na terenie Parku może odbywać się wyłącznie na zorganizowanych terenach narciarskich w rozumieniu art. 2, p.13 Ustawy z 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich Strona 263 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko (Dz. U. nr 208, poz. 1241). Za zapewnienie bezpieczeństwa na tychże obszarach – zgodnie z art.19, ust. 1 i 2 – odpowiada zarządzający tym terenem w rozumieniu art. 2, p.12, ww. ustawy. 14.Turystyka konna – jest dopuszczalna tylko w formie indywidualnej, tzn. do 5 jeźdźców – i może odbywać się wyłącznie po oznakowanych trasach (biały kwadrat z pomarańczowym kółkiem). 15. Uprawianie turystyki konnej na terenie Parku winno być każdorazowo zgłoszone w Dyrekcji Parku lub u leśniczego odwiedzanego Obwodu Ochronnego. Pobyt dłuższy – niż 1 dzień wymaga pisemnego zezwolenia wydanego przez Dyrektora Parku. 16. Na terenie Parku dopuszcza się przewóz turystyczny sprzężajem konnym. Może on odbywać się wyłącznie na wyznaczonej trasie i po uzyskaniu pisemnej zgody Dyrektora Parku. 17. Park mając na celu bezpieczeństwo turystów odwiedzających Park zastrzega sobie prawo zamykania szlaków lub ich odcinków. Informacje o zamknięciach szlaków będą zamieszczane na stronie internetowej GPN – www.gorcepn.pl, a wyłączone z udostępniania szlaki będą odpowiednio oznakowane w terenie. 18. Park nie utrzymuje tras turystycznych w okresie zalegania pokrywy śnieżnej oraz nie znakuje dodatkowo takich tras. Park nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe podczas uprawiania turystyki w takich warunkach. 19. Imprezy edukacyjne, turystyczne, rekreacyjne i sportowe na terenie Parku poza wymienionymi miejscami biwakowymi mogą odbywać się wyłącznie za zgodą Dyrektora Parku wydaną na podstawie przedstawionego programu i regulaminu. Imprezy organizowane w wyznaczonych miejscach biwakowych – na polanach Trusiówka (Obwód Ochronny „Turbacz”) i Oberówka (Obwód Ochronny „Suhora”) – podlegają zgłoszeniu u leśniczego danego obwodu ochronnego co najmniej 7 dni przed planowanym terminem. III. Zakazy i odpowiedzialność za ich naruszenie 20. Na terenie Parku zabronione są wszelkie działania mogące zniszczyć lub zmienić środowisko przyrodnicze, a w szczególności: Strona 264 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko a) chwytanie lub zabijanie dziko występujących zwierząt, zbieranie lub niszczenie jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślne płoszenie zwierząt kręgowych, zbieranie poroży, niszczenie nor, gniazd, legowisk i innych schronień zwierząt oraz ich miejsc rozrodu; b) pozyskiwanie, niszczenie lub umyślne uszkadzanie roślin oraz grzybów; c) użytkowanie, niszczenie, umyślne uszkadzanie, zanieczyszczanie i dokonywanie zmian obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody; d) pozostawiania śmieci na obszarach i w obiektach udostępnianych w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych; e) pozyskiwanie skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, minerałów; f) palenie ognisk i wyrobów tytoniowych oraz używanie źródeł światła o otwartym płomieniu, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego; g) prowadzenie działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony; h) zbiór dziko występujących roślin i grzybów oraz ich części; na polanach i halach dopuszczalny jest zbiór owoców leśnych za zgodą właściciela; i) połów ryb i innych organizmów wodnych; j) dokonywania ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem poza wyznaczonymi do tych celów szlakami i trasami; k) wprowadzanie psów, z wyjątkiem psów pasterskich wprowadzanych na obszary, na których dopuszczony jest wypas; l) wspinaczka, eksploracja jaskiń, zbiorników wodnych, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego; m) ruch pojazdów mechanicznych poza drogami publicznymi oraz poza drogami położonymi na nieruchomościach stanowiących własność Parku lub będących w użytkowaniu wieczystym parku narodowego, wskazanymi przez Dyrektora Parku; Strona 265 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko n) umieszczanie tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną przyrody, udostępnianiem parku, edukacją ekologiczną, z wyjątkiem znaków drogowych i innych znaków związanych z ochroną bezpieczeństwa i porządku powszechnego; o) p) zakłócania ciszy; biwakowania, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego; q) r) niszczenia i uszkadzania zabytków i obiektów kultury materialnej; niszczenia i uszkadzania oznakowania, tablic, oraz innych urządzeń zagospodarowania turystycznego; s) używania motolotni, lotni i spadolotni. 21. Za bezpieczeństwo uczestników imprez zorganizowanych oraz za przestrzeganie przepisów w tym zakresie odpowiadają bezpośrednio organizatorzy imprez. 22. Osoby naruszające przepisy niniejszego regulaminu podlegają karze zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, a także ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą za szkody na osobach i mieniu. Zasady nie ujęte w regulaminie, a dotyczące korzystania z terenu Parku reguluje ustawa z 16.kwietnia 2004 r o ochronie przyrody ( Dz. U. nr 157 z 2009 r., poz. 1220, z późniejszymi zmianami). Strona 266 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 12 Cennik opłat za wstęp na niektóre obszary GPN. Załącznik nr 3 do zarządzenia Dyrektora GPN nr 6/2012 z 29 marca 2012 r. §1 1. Opłaty pobierane są za wstęp na następujące obszary Parku: a) szlak w dolinie potoku Turbacz na odcinku polana Hucisko – Olszowy potok; b) szlak w dolinie Olszowego potoku na odcinku polana Hucisko – Poręba Górna; c) szlak niebieski na odcinku Polana Hucisko – Czoło Turbacza; d) szlak zielony na odcinku Polana Tobołów – Obidowiec; e) ścieżki przyrodnicze: „Dolina potoku Turbacz”, „Na Turbaczyk”, „Wokół doliny Poręby”. 2. Wysokość opłat za jednorazowy wstęp na obszary wymienione w § 1 ust.1 wynosi: a) bilet normalny – 3,0 zł b) bilet ulgowy – 1,5 zł 3. Wysokość opłat za wstęp na obszary wymienione w § 1 ust. 1 na okres 3 dni wynosi: a) bilet normalny – 6,0 zł b) bilet ulgowy – 3,0 zł 4. Wysokość opłat za wstęp na obszary wymienione w § 1 ust. 1 na okres 10 dni wynosi: a) bilet normalny – 24,0 zł b) bilet ulgowy – 12,0 zł §2 Opłaty wymienione w § 1 ust. 2- 4 są pobierane w okresie od 1 maja do 31 października. §3 Opłat za wstęp na obszary wymienione w § 1 ust. 1 nie pobiera się od: a) dzieci w wieku do 7 lat; b) osób, które posiadają zezwolenie dyrektora parku na prowadzenie badań naukowych zakresie ochrony przyrody; Strona 267 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko c) uczniów szkół i studentów odbywających zajęcia dydaktyczne w parku narodowym w zakresie uzgodnionym z dyrektorem parku narodowego; d) mieszkańców gmin położonych w granicach parku narodowego i gmin graniczących z parkiem; e) osób udających się do miejsc kultu religijnego. §4 Upoważnionymi do opłat ulgowych za wstęp na obszary wymienione w §1 ust. 1 są: a) uczniowie szkół i studenci; b) emeryci i renciści; c) osoby niepełnosprawne; d) żołnierze służby czynnej. §5 Środki uzyskane z opłat za wstęp na niektóre obszary Parku są przeznaczone na utrzymanie infrastruktury turystycznej Parku oraz na dofinansowanie działalności ratowniczej Grupy Podhalańskiej Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, działającej na terenie GPN. §6 Do kontroli biletów upoważnieni są funkcjonariusze Straży Parku, dyrektor, zastępca dyrektora, leśniczowie, podleśniczowie i strażnicy obwodów ochronnych. §7 Bilety wymienione w §1 ust. 2-4 można nabywać w Dyrekcji GPN W Porębie Wielkiej 590 – od poniedziałku do piątku w godz. 7.15-15.15 – oraz w punktach wymienionych na stronie internetowej GPN www.gorcepn.pl. Strona 268 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 13 Cennik opłat za udostępnianie GPN do edukacji i dydaktyki Ustala się następujący cennik opłat: 1. za zajęcia edukacyjne dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich: a) terenowe: 1 godzina zajęć (60 min.) – 50 zł brutto b) stacjonarne: 1 godzina zajęć (60 min.) – 80 zł brutto 0,5 godz. zajęć (30 min.) – 40 zł brutto c) stacjonarne poza obiektami GPN 1 godzina zajęć (60 min.): dla szkół położonych w otulinie GPN – 80 zł brutto dla szkół położonych poza otuliną GPN (max 60 km) – 100 zł brutto W pozostałych przypadkach: opłata za 1godzinę zajęć (60 min.) – 80 zł brutto. Opłata za dojazd wg obowiązującego w GPN cennika za wynajem pojazdów i ilości kilometrów (tam i z powrotem). 2. za zajęcia edukacyjne dla studentów: a) terenowe: 1 godzina zajęć (60 min.) – 50 zł brutto b) stacjonarne: 1godzina zajęć (60 min.) – 80 zł brutto 0,5 godz. zajęć (30 min.) – 40 zł brutto 3. za materiały warsztatowe dla uczestników warsztatów ujętych w „Szczegółowym planie działalności edukacyjnej Z ds. EiUP” każdy uczestnik warsztatów – 10 zł brutto 4. za warsztaty zamawiane zajęcia terenowe i stacjonarne (5 godzin) – 600 zł brutto 5. za udostępnianie ekspozycji w Gajówce Mikołaja: a) bilet normalny – 2,50 zł brutto Strona 269 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko b) bilet ulgowy – 1,50 zł brutto Do biletu ulgowego uprawnieni są: dzieci do lat 7, uczniowie na wszystkich poziomach nauczania, studenci, emeryci, renciści, pracownicy parków narodowych – po okazaniu dokumentu uprawniającego do zniżki. 6. za wynajęcie sali konferencyjnej lub edukacyjnej w budynku Dyrekcji GPN wraz z udostępnieniem sprzętu av 1 godzina (60 min.) – 50 zł brutto 7. za wynajęcie sali edukacyjnej w Gajówce Mikołaja 1 godzina (60 min.) – 70 zł brutto 8. za wynajęcie sali edukacyjnej w budynku danej owczarni na Hali Długiej 1 godzina (60 min.) – 70 zł brutto 9. za zorganizowanie na terenie GPN, w okresie od maja do października, ogniska w miejscu do tego przeznaczonym (polana Oberówka, Gajówka Mikołaja, Park dworski hr. Wodzickich) - udostępnienie opału, obsługa, śmieci 2 godziny – 40 zł brutto 10. za kopiowanie materiałów z biblioteki GPN do wykorzystania w pracach magisterskich, licencjackich i innych a) strona A4 – 0,20 zł brutto b) strona A3 – 0,40 zł brutto. Podane ceny są cenami brutto. Należne opłaty uiszczane będą gotówką w kasie GPN (Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej) lub przelewem na konto GPN na podstawie wystawionej faktury. Strona 270 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 14 Porozumienie zawarte w dniu 10 stycznia 2001 r. pomiędzy Kuratorium Oświaty w Krakowie a GPN w Porębie Wielkiej w sprawie realizacji programu edukacji przyrodniczej 1. Cel porozumienia kształtowanie świadomości ekologicznej lokalnych społeczności przekazywanie wiedzy o wartościach przyrodniczych Gorców i Gorczańskiego Parku Narodowego uwrażliwienie na piękno gorczańskiej przyrody wyzwalanie różnych form aktywnego rozwiązywania problemów środowiskowych /zarządzanie środowiskiem we własnym gospodarstwie, wsi, gminie, kraju/ uświadomienie korzyści płynących z faktu istnienia Gorczańskiego Parku Narodowego i uzyskanie akceptacji dla jego istnienia kształtowanie postaw odpowiedzialności za swój teren. 2. Zasięg oddziaływania Niniejsze porozumienie dotyczy uczniów szkół podstawowych i gimnazjów położonych w otulinie Gorczańskiego Parku Narodowego /wykaz szkół w załączeniu/, a w dalszej perspektywie również szkół ponadpodstawowych 3. Realizatorzy porozumienia W realizacji porozumienia uczestniczą: - pracownicy Gorczańskiego Parku Narodowego - Delegatury Kuratorium Oświaty w Nowym Sączu i w Nowym Targu - Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli Oddział Terenowy w Nowym Sączu - dyrektorzy szkół - nauczyciele - opiekunowie szkolnych organizacji proekologicznych Strona 271 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4. Metody realizacji celów Realizacja celów powinna nastąpić poprzez ścisłą korelację tematyki określonej w celach porozumienia z programami nauczania realizowanymi przez nauczycieli, w oparciu o dostarczone materiały dydaktyczne, przy konsultacji z pracownikami Gorczańskiego Parku Narodowego na lekcjach biologii, geografii, a także lekcjach wychowawczych. 5. Zobowiązania stron o nieodpłatne udostępnianie szkołom materiałów i pomocy dydaktycznych o nieodpłatnej obsługi merytorycznej wycieczek organizowanych przez szkoły pod warunkiem wcześniejszego ustalenia terminu i trasy wycieczki o organizowanie dla nauczycieli warsztatów szkoleniowych z zakresu tematyki wyszczególnionej w pkt 1. Kuratorium Oświaty poprzez wskazanych w Pkt. 3 realizatorów zobowiązuje się do: upowszechniania w szkołach objętych niniejszym porozumieniem opracowanych przez pracowników GPN materiałów i nadzorowania ich realizacji w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Wykaz szkół objętych porozumieniem: 1. Szkoła Podstawowa Nr 1 w Rabce 2. Szkoła Podstawowa Nr 2 w Rabce 3. Szkoła Podstawowa Nr 3 w Rabce 4. Szkoła Podstawowa Nr 4 w Rabce Zaryte 5. Szkoła Podstawowa w Rabie Niżnej 6. Szkoła Podstawowa w Rdzawce 7. Szkoła Podstawowa w Olszówce 8. Szkoła Podstawowa Nr 1 w Mszanie Dolnej 9. Szkoła Podstawowa Nr 2 w Mszanie Dolnej Strona 272 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 10. Szkoła Podstawowa w Niedźwiedziu 11. Szkoła Podstawowa w Podobinie 12. Szkoła Podstawowa w Koninie 13. Szkoła Podstawowa w Porębie Wielkiej 14. Szkoła Podstawowa Nr 1 w Mszanie Górnej 15. Szkoła Podstawowa Nr 2 w Mszanie Górnej 16. Szkoła Podstawowa Nr 1 w Lubomierzu 17. Szkoła Podstawowa Nr 2 w Lubomierzu 18. Szkoła Podstawowa Nr 3 w Lubomierzu 19. Szkoła Podstawowa Nr 1 w Szczawie 20. Szkoła Podstawowa Nr 2 w Szczawie 21. Szkoła Podstawowa Nr 1 w Kamienicy 22. Szkoła Podstawowa Nr 2 w Kamienicy 23. Szkoła Podstawowa w Zbludzy 24. Szkoła Podstawowa w Zasadnem 25. Szkoła Podstawowa w Zalesiu 26. Szkoła Podstawowa w Ochotnicy Dolnej Brysiówka 27. Szkoła Podstawowa w Ochotnicy Dolnej Centrum 28. Szkoła Podstawowa w Ochotnicy Dolnej Gorcowe 29. Szkoła Podstawowa w Ochotnicy Dolnej Młynne 30. Szkoła Podstawowa w Ochotnicy Dolnej Skrodne 31. Szkoła Podstawowa w Ochotnicy Górnej Ustrzyk 32. Szkoła Podstawowa w Ochotnicy Górnej Jamne 33. Szkoła Podstawowa w Łopusznej 34. Szkoła Podstawowa Nr 1 w Nowym Targu 35. Szkoła Podstawowa Nr 2 w Nowym Targu 36. Szkoła Podstawowa Nr 3 w Nowym Targu 37. Szkoła Podstawowa Nr 4 w Nowym Targu 38. Szkoła Podstawowa Nr 5 w Nowym Targu Strona 273 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 39. Szkoła Podstawowa Nr 6 w Nowym Targu 40. Szkoła Podstawowa Nr 10 w Nowym Targu 41. Szkoła Podstawowa Nr 11 w Nowym Targu 42. Szkoła Podstawowa w Klikuszowej 43. Szkoła Podstawowa w Obidowej 44. Gimnazjum w Niedźwiedziu 45. Gimnazjum Rabce 46. Gimnazjum w Mszanie Dolnej 47. Gimnazjum w Mszanie Górnej 48. Gimnazjum w Szczawie 49. Gimnazjum w Kamienicy 50. Gimnazjum Nr 2 w Ochotnicy Dolnej Centrum 51. Gimnazjum Nr 3 w Ochotnicy Górnej Jamne 52. Gimnazjum w Krempachach 53. Gimnazjum Nr 1 w Nowym Targu 54. Gimnazjum Nr 2 w Nowym Targu 55. Gimnazjum w Pyzówce 56. Gimnazjum w Rabie Niżnej Strona 274 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 15 rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Działania edukacyjne w GPN w latach 2001-2012 uwagi Rok 2001 bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. mieszkańcy i turyści 3300 szczegółowy wykaz działań patrz poniżej Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne (stacjonarne i uczniowie szkół zajęcia edukacyjne terenowe) prowadzone w oparciu o podstawowych i stałą ofertę edukacyjną gimnazjów warsztaty dla nauczycieli program edukacyjny trzydniowe warsztaty (zajęcia stacjonarne i terenowe) pt. "Przyroda Gorców w twórczości Władysława Orkana" nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny GPN 31 zajęcia edukacyjne prowadzone w Dyrekcji GPN i w terenie nauczyciele i uczniowie klasy III b o profilu przyrodniczokrajoznawczym z Gimnazjum w Niedźwiedziu 20 warsztaty posiadały status pełnej formy doskonalenia zawodowego nauczycieli, którzy otrzymali stosowne zaświadczenia z Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Nowym Sączu zajęcia terenowe na ścieżkach zajęcia edukacyjne GPN nauczyciele i uczniowie wszystkich klas Gimnazjum nr 1 w Rabce dofinansowanie z Urzędu Miasta w Rabce zajęcia edukacyjne dla klas I - III zajęcia edukacyjne pt. "Dokarmiamy ptaki" nauczyciele i uczniowie wszystkich szkół podstawowych w gminie Niedźwiedź w ramach realizacji zadania "Ochrona zwierząt rzadkich" impreza plenerowa, zajęcia edukacyjne impreza plenerowa z okazji Europejskiego Dnia Parków Narodowych połączona z zajęciami edukacyjnymi w parku podworskim w Porębie Wielkiej uczniowie klas IV ze szkól podstawowych z Niedźwiedzia, Poręby Wielkiej, Koniny i Podobina 70 Strona 275 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko rodzaj działalności edukacyjnej działanie akcja czynnej ochrony płazów w okresie rozrodu ustawianie płotków zabezpieczających miejsce rozrodu płazów, przenoszenie płazów pod opieką nauczyciela przez drogę nauczyciele i uczniowie z Gimnazjum w Mszanie Górnej prelekcja prelekcja w ramach akcji ochrony płazów na temat sposobu rozmnażania płazów i ich znaczenia w przyrodzie nauczyciele i uczniowie z Gimnazjum w Mszanie Górnej rajd rowerowy rajd rowerowy pod hasłem "Szlakami Gorczańskiego Parku Narodowego" nauczyciele i uczniowie ze szkół w Porębie Wielkiej i Mszanie Górnej festiwal Międzyszkolny Festiwal Piosenki Przyrodniczej i Dziecięcej uczniowie ze szkól podstawowych i gimnazjów z gminy Kamienica głównym organizatorem była Szkoła Podstawowa nr 1 w Szczawie konkurs konkurs na przygotowanie i przeprowadzenie dla uczniów swojej szkoły apelu pod hasłem "20 lat parku narodowego w Gorcach" nauczyciele i uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny Parku w konkursie wzięło udział 26 szkół spotkanie laureatów konkursu spotkanie laureatów konkursu pt. "20 lat parku narodowego w Gorcach" nauczyciele i uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny Parku wręczenie nagród, pokaz nagrodzonych programów, wystawa fotograficzna dokumentująca konkurs konkurs konkurs wiedzy o Gorczańskim Parku Narodowym i ochronie przyrody uczniowie ze Szkoły Podstawowej w Podobinie adresaci 35 uwagi rajd zorganizowany z inicjatywy i przy współpracy Szkoły Podstawowej w Porębie Wielkiej Działania skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN szkolenie dla przewodników szkolenie dla przewodników przewodnicy beskidzcy (PTTK Kraków) 16 obóz letni GPN zapewnił opiekę organizacyjną i merytoryczną, pracownicy Parku przeprowadzili zajęcia terenowe i stacjonarne młodzież uczestnicząca w obozie letnim LOP Oddział w Nowym Sączu 25 prelekcja prelekcja na temat GPN i jego przyrody uczestnicy Rajdu Ogólnopolskiego Metali Nieżelaznych 80 Strona 276 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci prelekcja, wycieczka edukacyjna uczestnicy "Rajdu prelekcja na temat przyrody Parku, Przyjaciół Natury" zajęcia na ścieżce edukacyjnej czyli uczniowie szkół "Park dworski hrabiów powiatu Wodzickich i góra Chabówka" limanowskiego akcja sprzątania szlaków akcja "Sprzątanie świata", wysprzątano główne gorczańskie szlaki turystyczne liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi 70 rajd zorganizowany przez Starostwo Powiatowe w Limanowej 3330 szczegółowy wykaz patrz aneks nr 2 uczniowie z Prywatnej Szkoły Hotelarskiej z Zakopanego Rok 2002 wystawy czasowe bezpośrednie działania edukacyjne 10 wystaw w siedzibie GPN mieszkańcy i turyści mieszkańcy i turyści 3470 zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności szczegółowy wykaz działań patrz poniżej zajęcia edukacyjne (stacjonarne i uczniowie szkół zajęcia edukacyjne terenowe) prowadzone w oparciu o podstawowych i stałą ofertę edukacyjną gimnazjów warsztaty dla nauczycieli trzydniowe warsztaty (zajęcia stacjonarne i terenowe) pt. "Jak realizować program edukacji środowiskowej GPN w klasach I III" na podstawie projektu "Czym skorupka za młodu nasiąknie… czyli jak pokochać przyrodę żeby ona pokochała nas" opracowanego przez K. Tomasiewicz i M. Stefanik nauczyciele klas I III szkół podstawowych program edukacyjny testowanie w szkołach otuliny Parku programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…"; co miesiąc wydawane były materiały praktyczne potrzebne do realizacji programu, karty ćwiczeń oraz materiały pomocnicze dla nauczycieli (nakład 400 egz.) nauczyciele i uczniowie klas pierwszych szkół podstawowych program edukacyjny realizacja programu edukacyjnego "Gorce - obszar współistnienia człowieka i przyrody" na podstawie autorskiego projektu opracowanego przez B. Zabrzeńską - Szczygieł i E. Strauchmann nauczyciele i uczniowie klasy IIIb o profilu przyrodniczokrajoznawczym z Gimnazjum w Niedźwiedziu 26 warsztaty posiadały status pełnej formy doskonalenia zawodowego nauczycieli, którzy otrzymali stosowne zaświadczenia z Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Nowym Sączu 410* *w tym 388 uczniów, 22 nauczycieli Strona 277 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 70 uwagi impreza plenerowa, zajęcia edukacyjne impreza plenerowa z okazji Europejskiego Dnia Parków Narodowych połączona z zajęciami edukacyjnymi w parku podworskim w Porębie Wielkiej uczniowie klas IV ze szkól podstawowych z gminy Niedźwiedź akcja czynnej ochrony płazów w okresie rozrodu ustawianie płotków zabezpieczających miejsce rozrodu płazów, przenoszenie płazów pod opieką nauczyciela przez drogę, pamiątkowe dyplomy i upominki dla uczestników nauczyciele i uczniowie z Gimnazjum w Mszanie Górnej prelekcja prelekcja w ramach akcji czynnej ochrony płazów na temat znaczenia płazów w przyrodzie nauczyciele i uczniowie z Gimnazjum w Mszanie Górnej festiwal Międzyszkolny Festiwal Piosenki Przyrodniczej i Dziecięcej uczniowie ze szkól podstawowych i gimnazjów z gminy Kamienica GPN był współorganizatorem konkursu konkurs konkurs pt. "Jesteśmy przyjaciółmi przyrody" na najlepsze sprawozdanie z działań podjętych na rzecz ochrony środowiska i przyrody w najbliższym otoczeniu nauczyciele i uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny Parku nadesłano 25 prac z 15 szkół, 4 prace indywidualne i 21 prac zespołowych spotkanie laureatów konkursu spotkanie laureatów konkursu pt. "Jesteśmy przyjaciółmi przyrody" spotkanie, wykład spotkanie w Dyrekcji GPN z autorem wystawy pt. "Malarstwo na szkle" - ks. Stanisławem Wojcieszakiem, który wygłosił wykład na temat malowania na szkle 430 nauczyciele i uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny Parku nauczyciele i uczniowie szkół podstawowych z Niedźwiedzia, Koniny i Poręby Wielkiej oraz pracownicy GPN wręczenie nagród ufundowanych przez NFOŚiGW, wycieczka, ognisko Działania skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN szkolenia dla przewodników szkolenia przewodników beskidzkich przewodnicy beskidzcy z Rzeszowa, BielskaBiałej, Rabki, Nowego Targu 84 Strona 278 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie impreza plenerowa w Porębie Wielkiej "Związki i zależności pomiędzy życiem i obyczajami mieszkańców gór a światem przyrody" obejmująca prelekcję, impreza plenerowa zabawy edukacyjne, konkursy, występy zespołów regionalnych i szkolnych, wystawę fotograficzną, sprzedaż wydawnictw GPN, wystawę etnograficzną, wystawę prac twórców ludowych impreza plenerowa w Ochotnicy Górnej "Kultura pasterska oraz jej wpływ na człowieka i przyrodę" obejmująca prelekcję, zabawy impreza plenerowa edukacyjne, konkursy, występy zespołów regionalnych i szkolnych, wystawę fotograficzną, sprzedaż wydawnictw GPN, wystawę etnograficzną impreza plenerowa w Nowym Targu "Park narodowy w Gorcach - najpiękniejsze gorczańskie zakątki" obejmująca prelekcję, impreza plenerowa zabawy edukacyjne, konkursy, występy zespołów regionalnych i szkolnych, wystawę fotograficzną, sprzedaż wydawnictw GPN, wystawę etnograficzną impreza plenerowa w Rabce "Świadome wędrowanie" obejmująca prelekcję, zabawy edukacyjne, konkursy, występy impreza plenerowa zespołów regionalnych i szkolnych, wystawę fotograficzną, sprzedaż wydawnictw GPN, wystaw etnograficzną, wystawę prac twórców ludowych Jarmark Agroturystyczny a terenie impreza plenerowa parku dworskiego w Porębie Wielkiej adresaci mieszkańcy i turyści mieszkańcy i turyści mieszkańcy i turyści mieszkańcy i turyści mieszkańcy i turyści liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi 100 hasło przewodnie imprezy: "Gorce bogactwo przyrody i kultury"; wspólna organizacja z Zarządem Gminy Niedźwiedź 400 hasło przewodnie imprezy: "Gorce bogactwo przyrody i kultury"; wspólna organizacja z Wiejskim Domem Kultury w Ochotnicy Górnej 130 hasło przewodnie imprezy: "Gorce bogactwo przyrody i kultury"; impreza odbyła się w ramach Jarmarku Podhalańskiego zorganizowanego przez Starostwo Powiatowe w Nowym Targu 100 hasło przewodnie imprezy: "Gorce bogactwo przyrody i kultury"; organizatorzy: Miejski Dom Kultury w Rabce, Oddział PTTK w Rabce, Grupa Podhalańska GOPR głównym organizatorem było Starostwo Powiatowe w Limanowej, pracownicy GPN organizowali konkursy, pokaz multiwizji, spacer po ścieżce edukacyjnej Strona 279 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wykład wykład w Dyrekcji GPN pt. "Duże drapieżniki w Gorcach - ich rola i znaczenie dla przyrody całego mieszkańcy i turyści Parku" - doc. dr hab. Henryk Okarma 100 wykład wykład w Dyrekcji GPN pt. "Historia rodu Wodzickich, właścicieli dóbr wielkoporębskich" - mgr Ewa Kulik mieszkańcy i turyści 60 wykład wykład w Dyrekcji GPN pt. "Zwyczaje i obrzędy Zagórzan mieszkańców Gorców" - mgr Maria Załuska - Brylak mieszkańcy i turyści 35 seminarium X Międzynarodowe Seminarium "Sacrum i przyroda" naukowcy, studenci, władze lokalne konferencja naukowa plener fotograficzny konkurs GPN był współorganizatorem seminarium konferencja odbyła się z inicjatywy nowotarskiej Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej i Instytutu Filologii Polskiej Akademii Pedagogicznej z Krakowa, patronatem objął ją premier Jarosław Kalinowski, a opieką medialną Telewizja Polska S.A. konferencja naukowa pod tytułem "Władysław Orkan czytany naukowcy, studenci, dzisiaj" odbyła się w Koninkach w władze lokalne dniach od 11. do 13. października 2002 roku. plener fotograficzny pod hasłem "Gorczańska przyroda" konkurs poetycki "Harfa Gorców" członkowie Polskiego Związku Fotografików Przyrody mieszkańcy i turyści uwagi 5 zgodnie z porozumieniem uczestnicy pleneru przekazali na rzecz GPN 52 zdjęcia w formie diapozytów prezentujących przyrodę Gorców organizatorzy: Miejski Ośrodek Kultury w Rabce-Zdroju, Gorczański Park Narodowy współorganizatorzy: Rabczańskie Stowarzyszenie Turystyczne, samorządy gmin gorczańskich, schroniska turystyczne Strona 280 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci konkurs Konkurs fotograficzny "Gorce bogactwo przyrody i kultury" mieszkańcy i turyści spotkanie laureatów konkursu spotkanie laureatów konkursu pt. "Gorce - bogactwo przyrody i kultury" mieszkańcy i turyści liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 11 uwagi konkurs został ogłoszony z okazji Międzynarodowego Roku Gór, łącznie nadesłano 35 prac, w tym jeden zestaw nagrodzone prace były prezentowane na wystawie w Dyrekcji GPN Rok 2003 wystawy czasowe 11 wystaw (w tym 5 poza obiektami GPN) mieszkańcy i turyści 3900 szczegółowy wykaz patrz aneks nr 2 bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. mieszkańcy i turyści 10719 szczegółowy wykaz działań patrz poniżej Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne: stacjonarne uczniowie szkół zajęcia edukacyjne (18) i terenowe(29) prowadzone w podstawowych i oparciu o stałą ofertę edukacyjną gimnazjów warsztaty dla nauczycieli trzydniowe warsztaty (zajęcia stacjonarne i terenowe) pt. "Jak chroni się przyrodę w parku narodowym - ochrona czynna i bierna"; zajęcia stacjonarne odbyły się w sali edukacyjnej w Dyrekcji GPN, zajęcia terenowe na ścieżce edukacyjnej „Dolina Potoku Turbacz". nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny GPN 43 warsztaty stanowiły formę doskonalenia zawodowego, nauczyciele otrzymali stosowne zaświadczenia z kuratorium warsztaty dla nauczycieli jednodniowe warsztaty szkoleniowe pt. "Ptaki drapieżne" nauczyciele 19 zajęcia prowadzili instruktorzy z Komitetu Ochrony Orłów 1511 w roku szkolnym 2002/2003 w programie brało udział 388 uczniów z 23 klas, w roku szkolnym 2003/2004 do programu przystąpiło 76 klas z 23 szkół program edukacyjny testowanie w szkołach otuliny Parku programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" nauczyciele i uczniowie klas pierwszych i drugich szkół podstawowych akcja czynnej ochrony płazów w okresie rozrodu akcja: "Ochrona miejsc lęgowych płazów"; ustawianie płotków zabezpieczających miejsce rozrodu płazów, przenoszenie płazów pod opieką nauczyciela przez drogę nauczyciele i uczniowie z Gimnazjum w Mszanie Górnej 5 Strona 281 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko prelekcja w ramach akcji ochrony płazów na temat sposobu rozmnażania płazów i ich znaczenia w przyrodzie nauczyciele i uczniowie z Gimnazjum w Mszanie Górnej 150 prelekcja prelekcje (18) młodzież przebywająca w Domu Wczasów Dziecięcych w Porębie Wielkiej 1500 festiwal Międzyszkolny Festiwal Piosenki Turystycznej i Przyrodniczej uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów z gminy Kamienica prelekcja 90 festiwal odbył się w remizie Straży Pożarnej w Szczawie 64 w konkursie uczestniczyli uczniowie z 12 szkół, 6 prac przesłano do Warszawy do oceny przez komisję II stopnia; głównym organizatorem był REC Warszawa 448 uczniowie z 34 szkół (7 gimnazjów i 24 szkół podstawowych) 250 zebrano 50 worków śmieci konkurs I etap ogólnopolskiego konkursu plastycznego pod hasłem: "Park narodowy skarbem naszej małej Ojczyzny" konkurs uczniowie szkół podstawowych i konkurs pt. "Spotkania z Gorcami" gimnazjów z otuliny GPN spotkanie laureatów konkursu spotkanie laureatów konkursu pt. "Spotkania z Gorcami", uroczyste wręczenie nagród, wycieczka edukacyjna oraz ognisko nauczyciele i uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny GPN akcja sprzątania szlaków akcja "Czyste góry"; oczyszczono ze śmieci wszystkie większe polany oraz szlaki turystyczne nauczyciele i uczniowie z otuliny GPN szkolenie dla przewodników cztery szkolenia (zajęcia stacjonarne i terenowe) dla przewodników beskidzkich przewodnicy beskidzcy 140 szkolenie dla pracowników szkolenie dla pracowników terenowych GPN pt. "Ptaki drapieżne" pracownicy terenowi GPN 76 uczniowie uwagi Działania skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN zajęcia terenowe na ścieżkach edukacyjnych i warsztaty Strona 282 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci Dzień Ziemi na Polach Mokotowskich w Warszawie; temat: "Woda. Szlakiem Polskich mieszkańcy stolicy i impreza plenerowa Parków Narodowych"; stoisko turyści GPN- prezentacja tematyczna, zabawy edukacyjne, wydawnictwa impreza plenerowa w Ochotnicy Górnej "Atrakcje turystyczne Gorców i Gorczańskiego Parku Narodowego", wykład wygłosił Stanisław Piętka (przewodnik beskidzki i tatrzański), w ramach imprezy odbył się konkurs wiedzy impreza o Gorcach dla zespołów plenerowa, wykład rodzinnych, konkurs plastyczny dla dzieci, gry i zabawy edukacyjne, wystawa fotograficzna, pokaz multiwizji, prezentacja eksponatów przyrodniczych, sprzedaż wydawnictw impreza plenerowa w Porębie Wielkiej "Atrakcje turystyczne Gorców i Gorczańskiego Parku Narodowego", wykład wygłosił Stanisław Piętka (przewodnik beskidzki i tatrzański)w ramach imprezy odbył się konkurs wiedzy impreza o Gorcach dla zespołów plenerowa, wykład rodzinnych, konkurs plastyczny dla dzieci, gry i zabawy edukacyjne, wystawa fotograficzna, pokaz multiwizji, prezentacja eksponatów przyrodniczych, sprzedaż wydawnictw mieszkańcy i turyści mieszkańcy i turyści liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi 3000 400 współorganizatorem imprezy był Wiejski Ośrodek Kultury w Ochotnicy Górnej, nagrody ufundował NFOŚiGW 300 współorganizatorem imprezy był Urząd Gminy Niedźwiedź, nagrody ufundował NFOŚiGW Strona 283 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie impreza plenerowa w Rabce Zdroju "Atrakcje turystyczne Gorców i Gorczańskiego Parku Narodowego", wykład wygłosił Stanisław Wójtowicz (nauczyciel, przewodnik beskidzki), w ramach imprezy odbył się konkurs wiedzy impreza o Gorcach dla zespołów plenerowa, wykład rodzinnych, konkurs plastyczny dla dzieci, gry i zabawy edukacyjne, wystawa fotograficzna, pokaz multiwizji, prezentacja eksponatów przyrodniczych, sprzedaż wydawnictw, adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko mieszkańcy i turyści 200 wykład wykład w Dyrekcji GPN pt. "Ptaki Gorców - sowy" wygłoszony przez mgr Krzysztofa Kusa pracownika mieszkańcy i turyści ROEE w Krakowie, członka Towarzystwa Ochrony Orłów 20 wykład wykład w Dyrekcji GPN pt. "Ochrona czynna i bierna - jej znaczenie dla przyrody" wygłoszony przez dr inż. Jana Locha pracownika naukowego GPN mieszkańcy i turyści 75 wykład wykład w Dyrekcji GPN pt. "Płazy i gady Gorców - problemy ich ochrony" wygłoszony przez mgr mieszkańcy i turyści Wiesława Babika pracownika Uniwersytetu Jagiellońskiego 80 wykład wykład w Dyrekcji GPN pt. "Świat przyrody w ludowych wierzeniach i obyczajach górali" wygłoszony przez mgr Marię Brylak - Załuską pracownika Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu mieszkańcy i turyści 95 wykład wykład w Dyrekcji GPN pt. "Rola powodzi w kształtowaniu nowych zespołów roślinnych w dolinach górskich potoków na przykładzie potoku Kamienica w Gorcach" wygłoszony przez dr Szymona Ciapałę mieszkańcy i turyści 25 uwagi współorganizatorem imprezy był Miejski Ośrodek Kultury w Rabce, nagrody ufundował NFOŚiGW Strona 284 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci młodzież przebywająca w Domu Wczasów Dziecięcych w Porębie Wielkiej prelekcje prelekcje dla młodzieży festyn festyn na terenie parku podworskiego w Porębie Wielkiej, pokaz multiwizji, zabawy mieszkańcy i turyści edukacyjne, konkursy dla młodzieży, sprzedaż wydawnictw wydarzenie kulturalne udział w Małopolskich Dniach Dziedzictwa Kulturowego w Orkanówce, pokaz multiwizji, zabawy edukacyjne, konkursy dla młodzieży, sprzedaż wydawnictw liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 1500 uwagi 18 wykładów współorganizatorem festynu było Starostwo powiatowe w Limanowej oraz Lokalną organizacją gospodarstw agroturystycznych mieszkańcy i turyści Rok 2004 wystawy czasowe 7 wystaw (w tym 2 poza obiektami mieszkańcy i turyści GPN) 3600 szczegółowy wykaz patrz aneks nr 2 bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. 7501 szczegółowy wykaz działań patrz poniżej mieszkańcy i turyści Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne: stacjonarne (42) i terenowe (26) prowadzone zajęcia edukacyjne w oparciu o stałą ofertę edukacyjną uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów 2428 warsztaty dla nauczycieli warsztaty dla nauczycieli nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów 27 program edukacyjny testowanie w szkołach otuliny Parku programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" (w kl. I pod hasłem "Jesteśmy wrażliwi", w kl. II "Zdobywamy wiedzę", w kl. III "Chronimy przyrodę w naszym otoczeniu") nauczyciele i uczniowie klas I - III 1827* program edukacyjny, seminarium dwa seminaria dla nauczycieli nauczyciele realizujący program edukacyjny 57 konkurs konkurs młodzież z gminy Ochotnica Dolna 30 *w tym 1732 uczniów i 95 nauczycieli Strona 285 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko konkurs konkurs GPN mieszkańcy 222 impreza dla laureatów konkursu impreza dla laureatów konkursu mieszkańcy 20 uwagi Działania skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN impreza plenerowa Dzień Ziemi 2004 impreza plenerowa impreza edukacyjna w Ochotnicy Górnej impreza plenerowa majówka na Orkanówce impreza plenerowa 100-lecie kapliczki na Jaworzynie Kamienickiej impreza plenerowa impreza "Zielony Rower" mieszkańcy i turyści 1500 mieszkańcy i turyści 400 mieszkańcy i turyści 200 mieszkańcy i turyści 400 mieszkańcy i turyści 80 konkurs konkurs pt. "Harfa Gorców" konkurs konkurs pt. "Bioróżnorodność Karpat" uczniowie z gminy Szaflary 40 dożynki dożynki powiatowe w GPN mieszkańcy i turyści 200 70 Rok 2005 wystawy czasowe 9 wystaw (w tym 3 poza obiektami mieszkańcy i turyści GPN) 4900 wydawnictwa edukacyjne rozdawnictwo i sprzedaż wydawnictw mieszkańcy i turyści 12925 ścieżki edukacyjne monitoring ruchu turystycznego mieszkańcy i turyści 8000 bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. mieszkańcy i turyści 10741 szczegółowy wykaz patrz aneks nr 2 liczba osób, które skorzystały z wydawnictw, liczba wydrukowanych egzemplarzy patrz aneks nr 3 16% odwiedzających Park turystów szczegółowy wykaz działań patrz poniżej Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne prowadzone w zajęcia edukacyjne oparciu o stałą ofertę edukacyjną, stacjonarne (58 imprez) prelekcje, zajęcia edukacyjne, zajęcia laboratoryjne uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów 2621 oferta edukacyjna jest dostępna na stronie internetowej Parku Strona 286 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci zajęcia edukacyjne prowadzone w oparciu o stałą ofertę edukacyjną, uczniowie szkół zajęcia edukacyjne (27 imprez) wycieczki tematyczne, podstawowych i terenowe zajęcia na ścieżkach gimnazjów edukacyjnych) liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 643 warsztaty dla nauczycieli warsztaty dla nauczycieli "Wody Gorczańskiego Parku Narodowego" nauczyciele geografii, przyrody, biologii, nauczania zintegrowanego szkół podstawowych i gimnazjów warsztaty dla nauczycieli warsztaty dla nauczycieli "Sowy Polski" nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów program edukacyjny testowanie w szkołach otuliny Parku programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" (w kl. I pod hasłem "Jesteśmy wrażliwi", w kl. II "Zdobywamy wiedzę", w kl. III "Chronimy przyrodę w naszym otoczeniu") nauczyciele i uczniowie klas I - III szkół podstawowych program edukacyjny, seminarium szkoleniowe dwa seminaria dla nauczycieli nauczyciele klas I realizujących program "Czym III szkół skorupka za młodu nasiąknie…" podstawowych 89 program edukacyjny, konsultacje dla nauczycieli konsultacje dla nauczycieli nauczyciele klas I realizujących program "Czym III szkół skorupka za młodu nasiąknie…" podstawowych 209 program edukacyjny, spotkanie podsumowujące uroczyste podsumowanie nauczyciele klas I programu edukacyjnego "Czym III szkół skorupka za młodu nasiąknie…" podstawowych 60 impreza plenerowa, zajęcia edukacyjne Europejski Dzień Parków Narodowych pod hasłem "Gorczańska ostoja ptasia" uczniowie klas V szkół podstawowych z gminy Niedźwiedź 94 akcja czynnej ochrony płazów w okresie rozrodu akcja czynnej ochrony płazów w okresie rozrodu, ustawianie płotków zabezpieczających miejsce rozrodu płazów, przenoszenie płazów pod opieką nauczyciela przez drogę uczniowie Gimnazjum Nr 3 w Mszanie Górnej 8 31 9 2105* uwagi oferta edukacyjna jest dostępna na stronie internetowej Parku *w tym 2000 uczniów i 105 nauczycieli 10 spotkań Strona 287 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi konkurs konkurs wiedzy o przyrodzie uczniowie Szkoły Podstawowej Nr 2 w Rabce 110 konkurs turniej wiedzy o górach uczniowie szkół średnich w Myślenicach 200 konkurs konkurs wiedzy o regionie limanowskim uczniowie szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich z gminy Mszana Dolna 50 eliminacje konkurs konkurs wiedzy pt. "Powiat limanowski: geografia, przyroda, człowiek" uczniowie szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich z powiatu limanowskiego 77 finał konkurs konkurs fotograficzny "Człowiek i przyroda" uczniowie Szkoły Podstawowej w Koninie 18 akcja sprzątania szlaków akcja sprzątania szlaków we wszystkich obwodach ochronnych GPN uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów położonych w sąsiedztwie Parku 127 pięć szkół Działania skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN szkolenie dla przewodników cztery szkolenia dla przewodników beskidzkich przewodnicy beskidzcy 82 warsztaty dla pracowników warsztaty dla pracowników na temat sów pt. "Bubogóry" pracownicy parków narodowych i nadleśnictw 40 Dzień Ziemi 2005 w Warszawie impreza plenerowa na Polach Mokotowskich pod hasłem Natura 2000 mieszkańcy i turyści 2000 wakacyjna impreza edukacyjna "Lotnicze ślady II wojny impreza plenerowa światowej" w Gorcach" w Ochotnicy Górnej; konkursy, pokaz multiwizji, cykl wykładów mieszkańcy i turyści 400 Młodzieżowy Zlot Turystyczny w Mszanie Dolnej mieszkańcy i turyści 200 impreza edukacyjna główny organizator imprezy - Oddział PTTK w Rabce Strona 288 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko impreza edukacyjna impreza edukacyjna dla laureatów konkursu wiedzy o przyrodzie, historii i kulturze Gorców z okazji 25-lecia GPN 74 wykład wykład otwarty pt. "Porosty grzyby lichenizowane" dr Pawła Czarnoty w Akademii Podlaskiej w Siedlcach 120 wykład wykład otwarty pt. "Gorczańskie cienie - miejsca pamięci z okresu II wojny światowej na terenie Gorców" mgr Marek Kurzeja członkowie Polskiego Towarzystwa Historycznego 70 wycieczka edukacyjna wakacyjna wycieczka pt. "Szlakiem gorczańskich legend" mieszkańcy i turyści 11 wycieczka edukacyjna wycieczka edukacyjna pt. "Rośliny mieszkańcy i turyści gorczańskich polan" 8 otwarcie ścieżki edukacyjnej otwarcie ścieżki edukacyjnej "Dolina potoku Jaszcze" i nadanie jej imienia por. Beimbrika, zwiedzanie ścieżki edukacyjnej z przewodnikami 50 konferencja konferencja historyczna "Gorce w czasach wojny i okupacji 19391945" 70 konferencja konferencja z okazji jubileuszu 25lecia Gorczańskiego Parku Narodowego "Wartości, problemy i rola społeczna parków narodowych w Polsce" 177 konkurs konkurs o przyrodzie, historii i kulturze Gorców z okazji 55-lecia GPN 498 konkurs konkurs wiedzy o Gorczańskim Parku Narodowym uczestnicy imprezy plenerowej z okazji Roku Schronisk Górskich 20 konkurs konkurs z okazji Roku Schronisk Górskich członkowie Szkolnych Kół TurystycznoKrajoznawczych 10 mieszkańcy i turyści uwagi Strona 289 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko konkurs konkurs wiedzy o przyrodzie GPN uczestnicy pikniku dla uczestników pikniku rodzinnego w rodzinnego z okazji Dnia Dziecka Mszanie Dolnej 250 wernisaż otwarcie wystawy fotograficznej pt. "Człowiek i przyroda. 25 lat parku narodowego w Gorcach w Bibliotece Powiatowej w Limanowej mieszkańcy i turyści 150 wernisaż otwarcie wystawy fotograficznej pt. "Człowiek i przyroda. 25 lat parku narodowego w Gorcach w mieszkańcy i turyści Muzeum Podhalańskim w Nowym Targu 60 uwagi Rok 2006 wystawy czasowe 10 wystaw (w tym 4 poza obiektami GPN) mieszkańcy i turyści 5134 szczegółowy wykaz patrz aneks nr 2 wydawnictwa edukacyjne rozdawnictwo i sprzedaż wydawnictw mieszkańcy i turyści 12807 liczba osób, które skorzystały z wydawnictw, liczba wydrukowanych egzemplarzy patrz aneks nr 3 bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. mieszkańcy i turyści 18500 szczegółowy wykaz działań patrz poniżej Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne (stacjonarne i zajęcia edukacyjne terenowe) w tym zajęcia pt. "Busola i kompas" uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów warsztaty dla nauczycieli dwudniowe warsztaty dla nauczycieli pt. "Geologia Gorców i Gorczańskiego Parku Narodowego" nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny GPN spotkanie edukacyjnointegracyjne dla nauczycieli terenowe spotkanie edukacyjnointegracyjne dla nauczycieli nauczyciele szkół z gminy Niedźwiedź 4244 25 warsztaty posiadały status pełnej formy doskonalenia zawodowego nauczycieli, którzy otrzymali stosowne zaświadczenia z Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Nowym Sączu Strona 290 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko program edukacyjny II edycja programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" w szkołach otuliny Parku (rok szkolny 2005/2006) nauczyciele i uczniowie klas I - III szkół podstawowych z otuliny Parku 2154* program edukacyjny, warsztaty realizacja programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" organizacja ogólnopolskiej sieci koordynatorów i ich szkolenie pracownicy parków narodowych, parków krajobrazowych, regionalnych centrów edukacji ekologicznej oraz ośrodków doskonalenia nauczycieli 58 program edukacyjny, szkolenia dla nauczycieli realizacja programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" szkolenia dla nauczycieli prowadzone przez koordynatorów nauczyciele i uczniowie klas I - III szkół podstawowych z terenu całej Polski 2213 program edukacyjny, targi prezentacja programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" na targach EKO MEDIA Forum w Poznaniu odwiedzający targi 4000 impreza edukacyjna uczniowie klas V szkół podstawowych Europejski Dzień Parków z gminy Niedźwiedź Narodowych pod hasłem "Życie w oraz gościnnie ze górskim potoku" szkoły podstawowej w Ochojnie akcja czynnej ochrony płazów w okresie rozrodu akcja "Ochrona miejsc lęgowych płazów"; ustawianie płotków zabezpieczających wzdłuż szosy Mszana Dolna - Zabrzeż, w okolicy Mszany Górnej, przenoszenie płazów pod opieką nauczyciela przez drogę (2454 żaby) nauczyciele i uczniowie z Gimnazjum w Mszanie Górnej 9* *8 uczniów i nauczyciel biologii konkurs konkurs dla młodzieży pt. "Niezwykła postać w mojej rodzinie - przedstawiam, dokumentuję, oceniam" młodzież szkół podstawowych i gimnazjum z otuliny GPN 26 13 szkół rodzaj działalności edukacyjnej działanie uwagi *w tym 104 nauczycieli, 2050 uczniów warsztaty odbyły się w trzech terminach 66 szkoleń (po 4 dni warsztatowe) Strona 291 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci spotkanie laureatów konkursu spotkanie laureatów konkursu dla młodzieży pt. "Niezwykła postać w mojej rodzinie - przedstawiam, dokumentuję, oceniam", uroczyste wręczenie nagród, wycieczka edukacyjna połączona ze zwiedzaniem muzeum Władysława Orkana w Porębie Wielkiej młodzież szkół podstawowych i gimnazjum z otuliny GPN konkurs I etap (szkolny) ogólnopolskiego konkursu wiedzy pt. Bioróżnorodność i formy ochrony przyrody w Polsce" uczniowie gimnazjów konkurs II etap (regionalny) ogólnopolskiego konkursu wiedzy pt. Bioróżnorodność i formy ochrony przyrody w Polsce" akcja sprzątania szlaków akcja "Czyste góry", podczas akcji uczniowie Szkoły oczyszczono ze śmieci wszystkie Podstawowej nr 1 w większe polany oraz szlaki Kamienicy turystyczne w O.O. Turbacz uwagi 54 pomysłodawcą konkursu był Białowieski Park Narodowy 23 pomysłodawcą konkursu był Białowieski Park Narodowy, do etapu ogólnopolskiego zakwalifikowało się 3 uczniów 40 Działania skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN program był realizowany przez Związek Gmin Dorzecza Górnej Raby i program edukacyjny pt. Krakowa, dla dzieci z województwa "Wyprawy w poszukiwaniu uczestników programu małopolskiego Ekolandii" wydano książkowy przewodnik pt. "Wyprawy w poszukiwaniu Ekolandii" kilkaset osób program edukacyjny uczniowie gimnazjów liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Dzień Ziemi 2006 w Warszawie na Polach Mokotowskich pod impreza plenerowa hasłem "Z biegiem rzeki - od Tatr szczytów po wody Bałtyku" mieszkańcy i turyści 5000 prezentacja tematyczna, zabawy edukacyjne, sprzedaż wydawnictw, z okazji imprezy wydany został specjalny numer Salamandry w nakładzie 1000 egz. Strona 292 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci impreza plenerowa "Poznaj nasze Gorce"; konkurs wiedzy o Gorcach dla zespołów rodzinnych, gry i zabawy edukacyjne dla dzieci, warsztaty sztuki ludowej, impreza plenerowa zaprezentowano wystawę fotograficzną pt. "Spotkania z Gorcami", film o GPN, plastyczną mapę Gorców wraz z propozycją wycieczek z Ochotnicy mieszkańcy i turyści liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 250 uwagi współorganizatorem imprezy był Wiejski Ośrodek Kultury w Ochotnicy Górnej impreza edukacyjna impreza edukacyjna "Popołudnie z Gorczańskim Parkiem Narodowym"; prelekcja ilustrowana przeźroczami, mieszkańcy i turyści pogadanka "Jak fotografować przyrodę", prezentacja nowych wydawnictw GPN, wycieczka edukacyjna wakacyjna wycieczka edukacyjna "Roślinność gorczańskich polan" mieszkańcy i turyści wycieczka edukacyjna wakacyjna wycieczka edukacyjna "Szlakiem gorczańskich legend" mieszkańcy i turyści wykład spotkanie z podróżnikiem Markiem Żołądkiem pt. "Himalaje oczami odkrywcy" mieszkańcy i turyści konferencja konferencja pt. "Wielokulturowość Sądecczyzny - realizacja edukacji nauczyciele z regionu regionalnej na wszystkich etapach sądeckiego kształcenia" konferencja została zorganizowana przez Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli Oddział Nowy Sącz. konferencja konferencja pt. Mit i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko słowackim w historii, literaturze i kulturze" konferencja została zorganizowana przez Podhalańską Wyższą Szkołę Zawodową w Nowym Targu. współorganizatorem imprezy był Miejski Ośrodek Kultury w Rabce Rok 2007 wystawy czasowe wydawnictwa edukacyjne 9 wystaw (w tym 4 poza obiektami mieszkańcy i turyści GPN) rozdawnictwo i sprzedaż wydawnictw mieszkańcy i turyści 5400 szczegółowy wykaz patrz aneks nr 2 14124 liczba osób, które skorzystały z wydawnictw, liczba wydrukowanych egzemplarzy patrz aneks nr 3 Strona 293 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi ścieżki edukacyjne monitoring ruchu turystycznego mieszkańcy i turyści 11250 25% odwiedzających Park turystów, na podstawie badania w 2006 roku bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. mieszkańcy i turyści 17190 szczegółowy wykaz działań patrz poniżej Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne (stacjonarne i prowadzone na ścieżkach zajęcia edukacyjne edukacyjnych w oparciu o stałą ofertę edukacyjną impreza edukacyjna Europejski Dzień Parków Narodowych uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów 3793 uczniowie klas V szkół podstawowych z gminy Niedźwiedź warsztaty dla nauczycieli warsztaty dla nauczycieli, których tematyka wiązała się z problemem odpadów nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny GPN warsztaty posiadały status pełnej formy doskonalenia zawodowego nauczycieli, którzy otrzymali stosowne zaświadczenia z Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Nowym Sączu program edukacyjny realizacja programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" - druga edycja pakietu edukacyjnego (nakład 2000 egz.) nauczyciele i uczniowie klas I - III szkół podstawowych *łączna liczba nauczycieli, którzy w całym kraju przystąpili do realizacji programu akcja czynnej ochrony płazów w okresie rozrodu akcja "Ochrona miejsc lęgowych płazów" nauczyciele i uczniowie z Gimnazjum w Mszanie Górnej konkurs konkurs dla młodzieży którego tematyka wiązała się z problemem odpadów młodzież szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny GPN akcja sprzątania szlaków akcja "Czyste góry" uczniowie Szkoły Podstawowej nr 1 w Kamienicy 7629* Działania skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN szkolenie dla przewodników szkolenia dla przewodników beskidzkich przewodnicy beskidzcy Strona 294 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi impreza plenerowa Dzień Ziemi 2007 w Warszawie na Polach Mokotowskich mieszkańcy i turyści prezentacja tematyczna, zabawy edukacyjne, sprzedaż wydawnictw, z okazji imprezy wydany został specjalny numer Salamandry w nakładzie 1000 egz. impreza edukacyjna impreza edukacyjna w Niedźwiedziu mieszkańcy i turyści wspólnie z GOK impreza edukacyjna impreza edukacyjna w Ochotnicy Górnej mieszkańcy i turyści wspólnie z GOK impreza edukacyjna imprezy edukacyjne pt. "Spotkania z GPN" towarzyszące prezentacji mieszkańcy i turyści wystaw fotograficznych poza Dyrekcją GPN wycieczka edukacyjna wakacyjna wycieczka edukacyjna "Roślinność gorczańskich polan" mieszkańcy i turyści wycieczka edukacyjna wakacyjna wycieczka edukacyjna "Szlakiem gorczańskich legend" mieszkańcy i turyści wycieczka edukacyjna wakacyjna wycieczka edukacyjna "Życie w górskim potoku" mieszkańcy i turyści warsztaty prezentacja Parku na warsztatach "Zielony Rower" nauczyciele organizator: LKP w Świeradowie konferencja pracownicy Z ds. EiUP wygłosili referat na konferencjach dotyczących edukacji i udostępniania terenów zielonych nauczyciele z regionu sądeckiego konferencja została zorganizowana przez Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli Oddział Nowy Sącz. targi prezentacja parku na targach EKO MEDIA Forum w Poznaniu odwiedzający targi Rok 2008 wystawy czasowe 14 wystaw fotograficznych (w tym mieszkańcy i turyści 8 poza obiektami GPN) 14685 szczegółowy wykaz patrz aneks nr 2 wydawnictwa edukacyjne rozdawnictwo i sprzedaż wydawnictw mieszkańcy i turyści 19226 liczba osób, które skorzystały z wydawnictw, liczba wydrukowanych egzemplarzy patrz aneks nr 3 strona internetowa informacje o GPN, zasady udostępniania dla turystów, aktualności mieszkańcy i turyści 116072 liczba odsłon (w tym 57093 stali użytkownicy strony) Strona 295 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi ścieżki edukacyjne monitoring ruchu turystycznego mieszkańcy i turyści 11250 25% odwiedzających Park turystów, na podstawie badania w 2006 roku bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. mieszkańcy i turyści 14456 szczegółowy wykaz działań patrz poniżej Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne (stacjonarne i zajęcia edukacyjne terenowe) prowadzone w oparciu o stałą ofertę edukacyjną uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów oraz studenci warsztaty dla nauczycieli warsztaty dla nauczycieli nauczyciele z otuliny GPN program edukacyjny realizacja programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" szkolenia dla nauczycieli i koordynatorów, dystrybucja pakietu edukacyjnego nauczyciele i uczniowie klas I - III szkół podstawowych, koordynatorzy projektu akcja ochrony płazów w okresie rozrodu ustawianie płotków zabezpieczających miejsce rozrodu płazów, przenoszenie płazów pod opieką nauczyciela przez drogę nauczyciele i uczniowie z Gimnazjum w Mszanie Górnej konkurs konkursy uczniowie akcja sprzątania szlaków akcja sprzątania szlaków uczniowie 3765 4864* *liczba nauczycieli, którzy przystąpili w 2008 roku do realizacji projektu Działania skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN szkolenie dla przewodników szkolenia dla przewodników beskidzkich przewodnicy beskidzcy impreza edukacyjna imprezy edukacyjne mieszkańcy i turyści wykład wykłady mieszkańcy i turyści wycieczka wakacyjna wycieczki wakacyjne mieszkańcy i turyści spotkanie z autorem wystawy spotkania z autorami wystaw mieszkańcy i turyści konferencja konferencja mieszkańcy i turyści Chatka GPN na Hali Długiej zwiedzanie zwiedzanie ekspozycji nt. ekspozycji, zajęcia gorczańskich polan (przyroda, edukacyjne walory kulturowe) mieszkańcy i turyści Strona 296 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi 8557 szczegółowy wykaz patrz aneks nr 2 Rok 2009 wystawy czasowe 12 wystaw fotograficznych i prac plastycznych (w tym 7 poza obiektami GPN) mieszkańcy i turyści wydawnictwa edukacyjne rozdawnictwo i sprzedaż wydawnictw mieszkańcy i turyści 14370 liczba osób, które skorzystały z wydawnictw, liczba wydrukowanych egzemplarzy patrz aneks nr 3 strona internetowa informacje o GPN, zasady udostępniania dla turystów, aktualności mieszkańcy i turyści 183795 liczba odsłon ścieżki edukacyjne monitoring ruchu turystycznego mieszkańcy i turyści 17500 25% odwiedzających Park turystów, na podstawie badania w 2006 roku bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. mieszkańcy i turyści 8369 szczegółowy wykaz działań patrz poniżej Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne: stacjonarne (51) i terenowe (17) prowadzone zajęcia edukacyjne w oparciu o stałą ofertę edukacyjną uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów oraz studenci 2705 warsztaty dla nauczycieli dwudniowe warsztaty dla nauczycieli pt. "Bliżej NATURY 2000" nauczyciele z otuliny GPN 23 warsztaty dla nauczycieli warsztaty dla nauczycieli rozpoczynających realizację programu edukacyjnego "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" nauczyciele i uczniowie klas I - III szkół podstawowych 19 warsztaty dla nauczycieli warsztaty dot. Programu "Ostoja Gorczańska" nauczyciele 10 program edukacyjny, warsztaty dla nauczycieli program edukacyjny "Czym skorupka za młodu nasiąknie…", warsztaty dla nauczycieli promujące "Poradnik Młodego Tropiciela" (5 edycji) nauczyciele z terenu całej Polski 170 akcja czynnej ochrony płazów w okresie rozrodu ustawianie płotków zabezpieczających miejsce rozrodu płazów, przenoszenie płazów pod opieką nauczyciela przez drogę nauczyciele i uczniowie z Gimnazjum w Mszanie Górnej 10 warsztaty stanowiły formę doskonalenia zawodowego Strona 297 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko konkurs konkurs pt. "Gorczańskie wędrowanie" młodzież szkół podstawowych i gimnazjów z otuliny GPN 36 konkurs młodzież szkół ogólnopolski konkurs pt. podstawowych i "Bioróżnorodność i formy ochrony gimnazjów z otuliny przyrody w Polsce" GPN 28 uwagi etap wojewódzki Działania skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN szkolenie dla przewodników impreza plenerowa szkolenia na temat ptaków występujących w Gorcach (3) Dzień Ziemi 2009 w Warszawie na Polach Mokotowskich przewodnicy beskidzcy 76 mieszkańcy i turyści 3400 impreza plenerowa wakacyjna impreza plenerowa prezentacja tematyczna, zabawy edukacyjne, sprzedaż wydawnictw, z okazji imprezy wydany został specjalny numer Salamandry w nakładzie 1000 egz. współorganizatorzy: WOK w Ochotnicy Górnej i PTH Oddział w Nowym Targu mieszkańcy i turyści impreza edukacyjna impreza edukacyjna "Święto Drzewa" mieszkańcy i turyści 500 konferencja, wykład konferencje i wykłady o tematyce związanej z Gorcami (16) mieszkańcy, turyści, pracownicy parków narodowych 660 wycieczki edukacyjne wycieczki edukacyjne (7) mieszkańcy i turyści 165 spotkanie z autorami wystaw spotkania z autorami wystaw (2) mieszkańcy i turyści 100 spotkanie spotkania z gospodarzami agroturystycznymi, na których zaprezentowano zasady udostępniania GPN oraz ofertę wakacyjną dla turystów właściciele gospodarstw agroturystycznych 10 rajd rajdy młodzieżowe o tematyce historycznej i turystycznej (3) młodzież 150 współorganizacja Starostwo Powiatowe w Limanowej Strona 298 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej zwiedzanie ekspozycji działanie adresaci Chatka GPN na Hali Długiej zwiedzanie ekspozycji nt. gorczańskich polan (przyroda, walory kulturowe) mieszkańcy i turyści liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi 307 zwiedzanie było możliwe w lipcu i w sierpniu podczas dyżurów wolontariuszy, studentów będących na praktykach oraz pracowników Parku 5876 szczegółowy wykaz patrz aneks nr2 Rok 2010 wystawy czasowe 12 wystaw fotograficznych i prac plastycznych (w tym 6 poza obiektami GPN) mieszkańcy i turyści wydawnictwa edukacyjne rozdawnictwo i sprzedaż wydawnictw mieszkańcy i turyści 14613 liczba osób, które skorzystały z wydawnictw, liczba wydrukowanych egzemplarzy patrz aneks nr 3 strona internetowa informacje o GPN, zasady udostępniania dla turystów, aktualności mieszkańcy i turyści 226189 liczba odsłon ścieżki edukacyjne monitoring ruchu turystycznego mieszkańcy i turyści 17500 25% odwiedzających Park turystów, na podstawie badania w 2006 roku bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. mieszkańcy i turyści 10076 szczegółowy wykaz działań patrz poniżej Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne: stacjonarne (66) i terenowe (30) prowadzone zajęcia edukacyjne w oparciu o stałą ofertę edukacyjną uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów oraz studenci 4370 warsztaty dla nauczycieli jednodniowe warsztaty pt. nauczyciele szkół "Przygody na ścieżkach przyrody podstawowych i czyli jak korzystać z oferty GPN w gimnazjów dolinie Łopusznej" 38 warsztaty dla nauczycieli jednodniowe warsztaty na ścieżce edukacyjnej "Park dworski hrabiów Wodzickich i góra Chabówka" nauczyciele Domu Wczasów Dziecięcych w Porębie Wielkiej 12 program edukacyjny, warsztaty dla nauczycieli program edukacyjny "Czym skorupka za młodu nasiąknie…", warsztaty dla nauczycieli promujące "Poradnik Młodego Tropiciela" nauczyciele i uczniowie klas I - III szkół podstawowych 37 Strona 299 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko impreza edukacyjna impreza edukacyjna "Święto Drzewa" uczniowie szkół z powiatu limanowskiego 60 akcja ochrony płazów w okresie rozrodu akcja ochrony miejsc rozrodu płazów w Mszanie Górnej, ustawianie płotków zabezpieczających miejsce rozrodu płazów, przenoszenie płazów pod opieką nauczyciela przez drogę uczniowie i nauczyciele Gimnazjum nr 4 w Mszanie Górnej 10 wykład spotkanie z podróżnikiem Markiem Żołądkiem pt. "Aconcagua, Argentyna, Chile" uczniowie okolicznych szkół podstawowych i gimnazjów wykład spotkanie z podróżnikiem Markiem Żołądkiem pt. "Alaska" uczniowie okolicznych szkół podstawowych i gimnazjów wernisaż uroczyste otwarcie wystawy prac plastycznych twórców z Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych pt. "Nasze pasje" w Dyrekcji GPN mieszkańcy i turyści wernisaż uroczyste otwarcie wystawy fotograficznej pt. "Gorce z lotu ptaka" w Galerii przy Bibliotece Miejskiej Limanowej mieszkańcy i turyści warsztaty plastyczne uczniowie szkół w warsztaty plastyczne Podobinie, (wykonywanie prac z masy solnej) Niedźwiedziu, przeprowadzone przez autorów Porębie Wielkiej, wystawy "Nasze pasje" (2) Koninie 50 rajd turystyczny rajd turystyczny połączony z przekazaniem wiedzy nt. gorczańskiej przyrody (2) 150 szkolenie dla przewodników szkolenia dla przewodników nt. Walorów przyrodniczych Gorczańskiej Ostoi - obszaru objętego siecią Natura 200 (2) przewodnicy beskidzcy impreza plenerowa Dzień Ziemi na Polach Mokotowskich w Warszawie mieszkańcy stolicy i turyści uwagi współorganizator: Starostwo Powiatowe w Limanowej 160 150 uczniowie Działanie skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN 75 4584 impreza plenerowa wakacyjna impreza plenerowa mieszkańcy i turyści współorganizatorzy: WOK w Ochotnicy Górnej i PTH Oddział w Nowym Targu Strona 300 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci impreza plenerowa impreza z okazji otwarcia Gajówki Mikołaja w Łopusznej mieszkańcy i turyści wycieczka edukacyjna wakacyjna otwarta wycieczka edukacyjna pt. "Rośliny gorczańskich polan", na ścieżce edukacyjnej „Z Łopusznej na Jankówki” mieszkańcy i turyści wycieczka edukacyjna wakacyjna otwarta wycieczka edukacyjna pt. " Życie w gorczańskich wodach" w dolinie Łopusznej mieszkańcy i turyści wycieczka edukacyjna wakacyjna otwarta wycieczka edukacyjna pt. " Szlaki bohaterów Władysława Orkana", na ścieżce edukacyjnej „Na Turbaczyk” mieszkańcy i turyści wycieczka edukacyjna inne wycieczki (4) uwagi 53 69 wykłady, prelekcje wykłady, prelekcje (7) 218 spotkanie z poetą wieczór poezji Romana Dziobonia z Nowego Targu w Gajówce Mikołaja spotkanie z poetą wieczór poezji Juliana Staniewskiego z Rabki w Gajówce mieszkańcy i turyści Mikołaja zwiedzanie ekspozycji liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Chatka GPN na Hali Długiej zwiedzanie ekspozycji nt. gorczańskich polan (przyroda, walory kulturowe) Gajówka Mikołaja - zwiedzanie zwiedzanie ekspozycji w sali wystawienniczej ekspozycji, zajęcia oraz zajęcia edukacyjne edukacyjne (wyszczególnione powyżej) mieszkańcy i turyści 40 mieszkańcy i turyści 401 zwiedzanie było możliwe w okresie maj - wrzesień w każdą środę i sobotę, a także podczas całotygodniowych dyżurów pełnionych przez wolontariuszy w okresie 9-14.07.2010 oraz 6-27.08.2010 mieszkańcy i turyści 620 Gajówka Mikołaja została dopuszczona do użytku w sierpniu 2010 r. 4955 szczegółowy wykaz patrz aneks nr 2 Rok 2011 wystawy czasowe 11 wystaw fotograficznych (w tym mieszkańcy i turyści 5 poza obiektami GPN) Strona 301 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi liczba osób, które skorzystały z wydawnictw, liczba wydrukowanych egzemplarzy patrz aneks nr 3 wydawnictwa edukacyjne druk wydawnictw książkowych, folderów, map, zeszytów ćwiczeń mieszkańcy i turyści 9175 strona internetowa informacje o GPN, zasady udostępniania dla turystów, aktualności mieszkańcy i turyści ok 200000 liczba odsłon bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. mieszkańcy i turyści 10596 szczegółowy wykaz działań patrz poniżej Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne: stacjonarne (64) i terenowe (49) prowadzone zajęcia edukacyjne w oparciu o stałą ofertę edukacyjną uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów oraz studenci warsztaty dla nauczycieli jednodniowe warsztaty pt. "Przygody na ścieżkach przyrody nauczyciele szkół czyli jak korzystać z oferty GPN w podstawowych i dolinie Łopusznej", aktywne gimnazjów warsztaty na ścieżce "Partyzancką ścieżką na Turbacz" warsztaty dla nauczycieli jednodniowe warsztaty (stacjonarne i terenowe) pt. "Kolorowy świat grzybów pospolitych i nieznanych" 3692 13 forma doskonalenia zawodowego nauczycieli nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów 16 zajęcia stacjonarne w Gajówce Mikołaja w Łopusznej, zajęcia terenowe na szlaku spacerowym na polanę Żubrowisko warsztaty dla nauczycieli dwudniowe warsztaty, stacjonarne i terenowe pt. "Ślady i tropy wybranych zwierząt występujących w GPN" oraz "Ptaki występujące w GPN" nauczyciele Domu Wczasów Dziecięcych w Porębie Wielkiej 10 warsztaty warsztaty dla opiekunów ostoi IBA (obszary ptasie o znaczeniu europejskim) terenowe zajęcia o tematyce ornitologicznej na ścieżce edukacyjnej „Na Turbaczyk” opiekunowie ostoi IBA 22 zajęcia przeprowadził pracownik Pracowni Edukacyjno-Naukowej Strona 302 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uczniowie klas V szkół podstawowych z gminy Niedźwiedź 48 uwagi impreza edukacyjna Europejski Dzień Parków Narodowych pod hasłem "Ptaki GPN" impreza edukacyjna impreza edukacyjna "Święto uczniowie szkół z Drzewa" podczas której posadzono powiatu 65 drzew limanowskiego 91 współorganizator: Starostwo Powiatowe w Limanowej wycieczka edukacyjna sobotnia otwarta wycieczka dla młodzieży pt. " Wiosna na gorczańskich szlakach" 36 wędrówka ścieżką edukacyjną "Z Łopusznej na Jankówki" akcja ochrony płazów w okresie rozrodu akcja ochrony miejsc rozrodu płazów w Mszanie Górnej, ustawianie płotków zabezpieczających miejsce rozrodu płazów, przenoszenie płazów pod opieką nauczyciela przez drogę uczniowie i nauczyciele Gimnazjum nr 4 w Mszanie Górnej 12 działania ochronne prowadzone były na drodze wojewódzkiej Mszana Dolna – Zabrzeż, w miejscowości Mszana Górna na odcinku ok. 800 m wykład spotkanie z podróżnikiem Markiem Żołądkiem w Dyrekcji GPN pt. "Nowa Zelandia - kraj wulkanów, lodowców i dzikiej przyrody" uczniowie okolicznych szkół podstawowych i gimnazjów wykład spotkanie z podróżnikiem Markiem Majerczakiem w Gajówce Mikołaja w Łopusznej pt. "Na dalekiej północy - obrazki skandynawskie" uczniowie okolicznych szkół podstawowych i gimnazjów młodzież 60 wykład wykład pracownika IPN mgr Dawida Golika nt. oddziałów ZWZ w Gorcach po II wojnie światowej uczniowie gimnazjów z gminy Niedźwiedź 90 wykład odbył się w związku z wystawą pt. "Precz z kajdanami bolszewizmu… oddział partyzancki Wiarusy" prezentowaną w Dyrekcji GPN konkurs konkurs pt. „Kapliczki wpisane w gorczański krajobraz” uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów 44 w konkursie wzięli udział uczniowie z 21 szkół, nadesłano 38 prac spotkanie laureatów konkursu spotkanie laureatów konkursu pt. „Kapliczki wpisane w gorczański krajobraz”, omówienie prac konkursowych, rozdanie nagród i dyplomów uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów 20 Strona 303 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko warsztaty etnograficzne warsztaty etnograficzne pt. "O tym co straszyło naszych pradziadków" uczniowie Zespołu przeprowadzone przez p. Marię Szkół w Łopusznej Barylak - Załuską z muzeum etnograficznego w Nowym Sączu 18 rajd turystyczny, zwiedzanie ekspozycji rajd turystyczny związany ze zwiedzaniem ekspozycji w Gajówce Mikołaja 70 uczniowie I LO w Nowym Targu uwagi Działanie skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN szkolenie przewodników beskidzkich pt. Historia okresu II wojny światowej, ze szczególnym szkolenia dla przewodnicy uwzględnieniem doliny 25 przewodników beskidzcy Łopusznej" połączone z prezentacją ekspozycji w Gajówce Mikołaja Dzień Ziemi na Polach mieszkańcy stolicy i impreza plenerowa 3500 Mokotowskich w Warszawie turyści impreza plenerowa wakacyjna impreza "Nasze Gorce" mieszkańcy i turyści 500 impreza plenerowa Piknik w Tatrzańskim Parku Narodowym mieszkańcy i turyści wykład wykład pt. "Realizacja i zalecenia konserwatorskie przy renowacji obiektów zabytkowych w GPN" uczestnicy Akademii Nieświeskiej wykład wykład pt. "Wartości kulturowe i działania dla ich ochrony prowadzone w GPN" uczestnicy Akademii Nieświeskiej wykład wykład nt. porostów Gorców uczestnicy Zjazdu Lichenologicznego 35 wykład wykład nt. zasobów przyrodniczych GPN i problemów związanych z ich ochroną przedstawiciele Straży Granicznej i Policji z Małopolski oraz pracownicy Straży Parku 21 prezentacja prezentacja nt. walorów przyrodniczych i kulturowych GPN członkowie PTTK i PTT 85 impreza zorganizowana wspólnie z Wiejskim Ośrodkiem Kultury w Ochotnicy Górnej 500 55 Strona 304 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wycieczka edukacyjna wakacyjna otwarta wycieczka edukacyjna pt. " Życie w wodzie na łące i w lesie", na ścieżce edukacyjnej „Z Łopusznej na Jankówki” mieszkańcy i turyści 10 wycieczka edukacyjna wakacyjna otwarta wycieczka edukacyjna pt. " Szlaki bohaterów Władysława Orkana", na ścieżce edukacyjnej „Na Turbaczyk” mieszkańcy i turyści 20 wycieczka edukacyjna wakacyjna otwarta wycieczka edukacyjna pt. "Spotkania z gorczańską przyrodą", na ścieżce edukacyjnej „Partyzancką ścieżką na Turbacz” wycieczka edukacyjna inne wycieczki (5) wernisaż uroczyste otwarcie wystawy pt. "Gorce z lotu ptaka" w Miejskim mieszkańcy i turyści Ośrodku Kultury w Nowym Targu spotkanie z poetą spotkanie w Gajówce Mikołaja z Krzysztofem Kokotem poetą z Nowego Targu spotkanie z poetą spotkanie w Gajówce Mikołaja z prof. Wiesławem Fałtynowiczem z mieszkańcy i turyści Uniwersytetu Wrocławskiego zwiedzanie ekspozycji Chatka GPN na Hali Długiej zwiedzanie ekspozycji nt. gorczańskich polan (przyroda, walory kulturowe) 10 m.in. niemieccy leśnicy 105 65 mieszkańcy i turyści mieszkańcy i turyści Gajówka Mikołaja - zwiedzanie zwiedzanie ekspozycji w sali wystawienniczej ekspozycji, zajęcia oraz zajęcia edukacyjne edukacyjne (wyszczególnione powyżej) uwagi mieszkańcy i turyści 36 312 zwiedzanie było możliwe w trakcie dyżurów, które pełniła wolontariuszka 1062 zwiedzanie było możliwe w miesiącach: maj, czerwiec oraz wrzesień, październik w piątki i w soboty oraz w miesiącach wakacyjnych (lipiec i sierpień) w piątki, soboty i niedziele, łącznie we wskazanym okresie odbyło się 55 dyżurów edukacyjnych 8183 szczegółowy wykaz patrz aneks nr 2 Rok 2012 wystawy czasowe 10 wystaw fotograficznych (w tym mieszkańcy i turyści 6 poza obiektami GPN) Strona 305 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi wydawnictwa edukacyjne rozdawnictwo i sprzedaż wydawnictw mieszkańcy i turyści 3829 liczba osób, które skorzystały z wydawnictw, liczba wydrukowanych egzemplarzy patrz aneks nr 3 strona internetowa informacje o GPN, zasady udostępniania dla turystów, aktualności mieszkańcy i turyści 34587 liczba odsłon (w tym 57093 stali użytkownicy strony) bezpośrednie działania edukacyjne zajęcia edukacyjne, wykłady, imprezy plenerowe itp. mieszkańcy i turyści 6456 szczegółowy wykaz działań patrz poniżej Działania skierowane głównie do lokalnej społeczności zajęcia edukacyjne: stacjonarne (62) i terenowe (27) prowadzone zajęcia edukacyjne w oparciu o stałą ofertę edukacyjną uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów oraz studenci 3203 33 zajęcia stacjonarne w Dyrekcji GPN, zajęcia terenowe na ścieżce edukacyjnej „Park dworski hrabiów Wodzickich - góra Chabówka” warsztaty dla nauczycieli jesienne jednodniowe warsztaty (zajęcia stacjonarne i terenowe) pt. "Porosty - różnorodność, nauczyciele szkół specyfika, możliwości podstawowych i wykorzystania" prowadzone przez gimnazjów dr hab. Pawła Czarnotę, kierownika Pracowni NaukowoEdukacyjnej GPN 20 zajęcia stacjonarne w Gajówce Mikołaja w Łopusznej, zajęcia terenowe na szlaku spacerowym na polanę Żubrowisko impreza edukacyjna Europejski Dzień Parków Narodowych, którego tematem przewodnim były płazy i gady występujące w GPN uczniowie klas V szkół podstawowych w Gminie Niedźwiedź 74 impreza edukacyjna impreza "Święto drzewa" w trakcie której posadzono 17 drzew uczniowie Zespołu Placówek Oświatowych w Podobinie oraz Zespołu Placówek Oświatowych w Mszanie Dolnej 92 współorganizator: Starostwo Powiatowe w Limanowej wycieczka edukacyjna sobotnia otwarta wycieczka dla młodzieży pt. " Wiosna na gorczańskich szlakach" młodzież 13 wędrówka ścieżką edukacyjną "Z Łopusznej na Jankówki" warsztaty dla nauczycieli wiosenne jednodniowe warsztaty (zajęcia stacjonarne i terenowe) pt. nauczyciele szkół "W świecie owadów" prowadzone podstawowych i przez dr Tomasza Skalskiego z gimnazjów Uniwersytetu Jagiellońskiego Strona 306 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko uwagi 6 działania ochronne prowadzone były na drodze wojewódzkiej Mszana Dolna – Zabrzeż, w miejscowości Mszana Górna na odcinku ok. 800 m akcja ochrony płazów w okresie rozrodu akcja ochrony miejsc rozrodu płazów w Mszanie Górnej, ustawianie płotków zabezpieczających miejsce rozrodu płazów, przenoszenie płazów pod opieką nauczyciela przez drogę uczniowie i nauczyciele Gimnazjum nr 4 w Mszanie Górnej wykład spotkanie z podróżnikiem Markiem Żołądkiem w Dyrekcji GPN pt. "Góra Fuji i Japonia" uczniowie okolicznych szkół podstawowych i gimnazjów wykład spotkanie z podróżnikiem Markiem Majerczakiem w Gajówce Mikołaja w Łopusznej pt. "Góry Rumunii" uczniowie okolicznych szkół podstawowych i gimnazjów rajd turystyczny, zwiedzanie ekspozycji rajd turystyczny poprzedzony szeroką informacją o walorach przyrodniczych GPN oraz zwiedzaniem ekspozycji w Gajówce Mikołaja uczniowie I LO w Nowym Targu 22 uczniowie szkoły podstawowej z Zasadnego 20 akcja "Wielkie sprzątanie Gorców", posprzątano ścieżki sprzątanie szlaków edukacyjne w O.O. Turbacz: Dolina Kamienicy i Dolina Gorcowego Potoku 80 współorganizator: Gorczańska Organizacja Turystyczna z Kamienicy Działanie skierowane głównie do turystów odwiedzających GPN szkolenie dla przewodników dwa szkolenia (zajęcia stacjonarne i terenowe) dla przewodników beskidzkich pt. "Ślady i tropy zwierząt" impreza edukacyjna impreza edukacyjna w Gajówce Mikołaja połączona z warsztatami etnograficznymi pt. "Tradycje świętojańskie górali karpackich" mieszkańcy i turyści prowadzonymi przez p. Marię Załuską-Brylak z Muzeum Etnograficznego w Nowym Sączu przewodnicy beskidzcy impreza plenerowa wakacyjna impreza "Nasze Gorce" mieszkańcy i turyści 63 zajęcia stacjonarne połączone ze zwiedzaniem ekspozycji w Gajówce Mikołaja; zajęcia terenowe na ścieżce edukacyjnej „Z Łopusznej na Jankówki” 60 500 impreza zorganizowana wspólnie z Wiejskim Ośrodkiem Kultury w Ochotnicy Górnej Strona 307 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko impreza plenerowa impreza edukacyjna "Bezpieczne Góry" mieszkańcy i turyści 150 impreza plenerowa Piknik w Tatrzańskim Parku Narodowym mieszkańcy i turyści 600 wykład wykłady (4) m.in. członkowie Rady Łowieckiej z Nowego Sącza, uczestnicy warsztatów GEOGORCE, uczestnicy akcji „Odkryj Beskid Wyspowy” 285 wycieczka edukacyjna wakacyjna otwarta wycieczka edukacyjna pt. " Życie w wodzie na łące i w lesie", na ścieżce edukacyjnej „Z Łopusznej na Jankówki” mieszkańcy i turyści 5 wycieczka edukacyjna wakacyjna otwarta wycieczka edukacyjna pt. " Bohaterowie Władysława Orkana", na ścieżce edukacyjnej „Na Turbaczyk” mieszkańcy i turyści 5 wycieczka edukacyjna wakacyjna otwarta wycieczka edukacyjna pt. "Spotkania z gorczańską przyrodą", na ścieżce edukacyjnej „Dolina Kamienicy” mieszkańcy i turyści 5 wycieczki szkoleniowe (8) m.in. pracownicy samorządowi z Norwegii, członkowie SiTLiD (współorganizacja z Nadleśnictwem Limanowa i RDLP Kraków), pracownicy górskich parków narodowych w ramach szkolenia narciarskiego, pracownicy Kampinoskiego Parku Narodowego wycieczka szkoleniowa uwagi impreza organizowana wspólnie z Wojewódzką Komendą Policji, GOPR Grupa Podhalańska i Strażą Graniczną 222 Strona 308 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” rodzaj działalności edukacyjnej działanie adresaci liczba uczestników Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko wernisaż uroczyste otwarcie w Dyrekcji GPN wystawy prac twórców zrzeszonych w Towarzystwie mieszkańcy i turyści Przyjaciół Sztuk Pięknych Oddział Mszana Dolna 45 wernisaż uroczyste otwarcie w Gminnej Bibliotece Publicznej w Tymbarku wystawy fotograficznej „Gorce z lotu ptaka”, połączone z mieszkańcy i turyści prezentacją Gorczańskiego Parku Narodowego oraz jego walorów przyrodniczych i kulturowych 150 wieczór poezji wieczór poezji Wandy Szado Kudasikowej, poetki z Nowego Targu, w Gajówce Mikołaja 20 mieszkańcy i turyści uwagi akcja "Czyste Góry" sprzątanie szlaków i ścieżek edukacyjnych w otoczeniu doliny Łopusznej tj. pracownicy firmy sprzątanie szlaków „Partyzancką ścieżką na Turbacz”, Cummins „Z Łopusznej na Jankówki”, fragment szlaku czerwonego 20 Chatka GPN na Hali Długiej zwiedzanie ekspozycji nt. gorczańskich polan (przyroda, walory kulturowe) 96 zwiedzanie było możliwe w trakcie 9 dyżurów, które pełniły stażystki zatrudnione w Zds EiUP 667 zwiedzanie było możliwe w miesiącach: maj, czerwiec oraz wrzesień, październik, w soboty i niedziele, łącznie we wskazanym okresie odbyło się 47 dyżurów edukacyjnych zwiedzanie ekspozycji Gajówka Mikołaja - zwiedzanie zwiedzanie ekspozycji w sali wystawienniczej ekspozycji, zajęcia oraz zajęcia edukacyjne edukacyjne (wyszczególnione powyżej) mieszkańcy i turyści mieszkańcy i turyści Źródło: opracowane na podstawie rocznych sprawozdań z działalności edukacyjnej autorstwa E. Strauchmann Strona 309 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 16 Oferta edukacyjna GPN 1. Prelekcje w sali audiowizualnej GPN z pokazem przezroczy, filmów video, prezentacji komputerowych; czas trwania - 1 godzina; cena - 80 zł/grupa. • Góry w sercu Beskidów, czyli o walorach Gorczańskiego Parku Narodowego. • Mieszkańcy gorczańskiej puszczy - opowieści ze świata zwierząt. • Skarby lasów i łąk - najcenniejsze gatunki roślin w GPN. • Człowiek i przyroda w Gorcach. Walory kulturowe GPN. 2. Zajęcia edukacyjne dla klas młodszych szkoły podstawowej w oparciu o program edukacyjny „Czym skorupka za młodu nasiąknie… czyli jak pokochać przyrodę aby ona pokochała nas” (czas trwania: 2 - 3 godziny; cena: 50 zł/ godzina/ grupa). • Zioła i chwasty – leki z zielonej apteki. • Witamy wiosnę razem z mieszkańcami lasu. • Wiosenne koncerty. Uczymy się słuchać i rozumieć głosy ptaków • Mały świat pod naszymi stopami. Pochylamy się by go poznać. • Po co Pan Bóg stworzył kwiaty. • Na kolorowym dywanie, czyli spotkanie z mieszkańcami łąki. • Kumkająca straż naszych łąk, czyli jak polubić żaby. • Poznajemy mieszkańców naszych rzek. Szczegółowe informacje o programie znajdują się na stronie internetowej www.czymskorupka.pl 3. Zajęcia warsztatowe w sali edukacyjnej GPN oraz w parku dworskim w Porębie Wielkiej; czas trwania - ok. 2 - 3 godziny; cena (zależnie od scenariusza zajęć) 130 - 240 zł. • Jaki to ptak? Nauka obserwacji i rozpoznawania wybranych gatunków (kwiecień, maj) • Kwiaty i owady – świat widziany przez lupę (maj, czerwiec) • W poszukiwaniu "kwiatu paproci" (maj - wrzesień). Strona 310 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko • Orkanowe Gorce (praca z utworami Orkana i mapą). • Poznajemy ślady i tropy zwierząt. • W słowach kilku o dobrym wilku - prawda i mit o drapieżniku. • Łatwiej usłyszeć niż zobaczyć. Spotkanie z sowami. 4. Wycieczki na ścieżkach edukacyjnych wycieczki odbywają się w terenie górskim; średni czas trwania wyprawy wraz z zajęciami - ok. 4 - 5 godzin. Cena: 50 zł/ godzina/ grupa. • Dolina potoku Turbacz (Koninki) • Na Turbaczyk (Koninki) • Wokół doliny Poręby (Koninki) • Park podworski hr. Wodzickich. Góra Chabówka. (Poręba Wielka, przy dyrekcji GPN) • Dolina Gorcowego Potoku. (Lubomierz) • Dolina Kamienicy (Lubomierz) • Z Łopusznej na Jankówki (Łopuszna) • Dolina potoku Jaszcze (Ochotnica Górna) • Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką (dwa najwyższe szczyty Gorców) • Partyzancką ścieżką na Turbacz (Łopuszna). Podczas wycieczki prowadzimy obserwacje przyrodnicze i realizujemy aktywne ćwiczenia. Uczniowie korzystają z pomocy dydaktycznych i kart pracy. Przykłady ćwiczeń do wyboru: Poznajemy przyrodę wszystkimi zmysłami; Barwy kwiatów na gorczańskich polanach; Poznajemy płazy w ich naturalnym środowisku; Świat bezkręgowców - życie w wodzie, na łące i w ściółce leśnej; Po co w lesie martwe drzewa?; Kolorowy świat grzybów; Las to nie tylko drzewa - poznajemy rośliny runa; Na tropie - poszukujemy śladów zwierząt dużych i małych. Strona 311 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zajęcia organizuje Zespół ds. Dydaktyki i Udostępniania Parku, tel. 18 33 17 207 w. 36 lub 41.; [email protected] Chęć uczestnictwa w zajęciach należy zgłaszać 3 tygodnie przed planowanym terminem. Źródło: strona internetowa Parku, opracowały: M. Stefanik, E. Strauchmann. Strona 312 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 17 Zajęcia edukacyjne w Gajówce Mikołaja oraz wycieczki terenowe wokół doliny Łopusznej Zajęcia stacjonarne w Gajówce Mikołaja dla klas I – III szkoły podstawowej Tytuł Opis Puszcza karpacka i jej mieszkańcy . Zwiedzanie ekspozycji oraz krótkie zajęcia Czas trwania Cena 2 godziny 160 zł 3 godziny 150 zł 3 godziny 150 zł 3 godziny 150 zł aktywizujące dotyczące roślin i zwierząt (zagadki, konkurs, zabawa ruchowa). Poznajemy przyrodę wszystkimi Zwiedzanie ekspozycji oraz krótkie zajęcia zmysłami – odkrywamy barwy, dźwięki terenowe na szlaku spacerowym: Gajówka i zapachy natury . Mikołaja – polana Żubrowisko; ćwiczenia aktywizujące. Jesteśmy gośćmi w parku narodowym . Zwiedzanie ekspozycji oraz zajęcia terenowe na szlaku spacerowym: Gajówka Mikołaja – polana Żubrowisko; ćwiczenia aktywizujące. Przygody z lupą – świat kwiatów i Zwiedzanie ekspozycji oraz zajęcia terenowe owadów. na szlaku spacerowym: Gajówka Mikołaja – polana Żubrowisko; obserwacje z wykorzystaniem lup i pudełek entomologicznych. Wycieczki przyrodniczo-krajoznawcze na ścieżkach edukacyjnych – dla klas 4-6 szkoły podstawowej, gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych Tytuł Opis Z Łopusznej na Jankówki” – trasa ma Przykładowe ćwiczenia – do wyboru: formę pętli – rozpoczyna się i kończy w 1) Las to nie tylko drzewa. Poznajemy Łopusznej rośliny kwiatowe runa leśnego. Czas trwania Cena 250 zł 5 godzin 2) Życie w wodzie – poznajemy płazy i Strona 313 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Tytuł Opis Czas trwania Cena bezkręgowce wodne. 3) Świat roślin i owadów na gorczańskich łąkach. 4) Grzyby - odkrywamy różnorodność i ich rolę w przyrodzie „Partyzancką ścieżką na Turbacz” – Przykładowe ćwiczenia do wyboru: trasa rozpoczyna się przy Gajówce 1) Rośliny lecznicze Mikołaja i prowadzi na Bukowinę 2) Od nasiona do drzewka – poznajemy Waksmundzką, gdzie łączy się ze siewki gatunków lasotwórczych szlakami turystycznymi – niebieskim 3)Krajobraz Gorców – praca z mapą (do Łopusznej) i zielonym (do Nowego 4) Śladami mieszkańców lasu. Tropienia Targu) korników 15 zł 3 godziny Wycieczki przyrodnicze dla szczególnie zainteresowanych (na wybranej ścieżce edukacyjnej) Tytuł Opis „Świat roślin – wiosenne Wycieczka botaniczna w maju, obserwacje przebudzenie.” i ćwiczenia dotyczące wczesnowiosennych Czas trwania Cena 5 godzin 250 zł 5 godzin 250 zł 5 godzin 250 zł kwiatów. „Kwiaty i owady – wspólne tajemnice.” Wycieczka botaniczno-entomologiczna (wiosna-lato), obserwacje i ćwiczenia poświęcone mechanizmom zapylania. „Jaki to ptak.” Wycieczka ornitologiczna, nauka obserwacji i rozpoznawania wybranych gatunków ptaków w terenie (maj – czerwiec). Strona 314 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zajęcia edukacyjne w Gajówce Mikołaja oraz wycieczki terenowe wokół doliny Łopusznej odbywają się od 7 maja do 30 października 2013 r. Zajęcia organizuje: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN - tel.: 18 33 17 207, e-mail: [email protected] Źródło: strona internetowa Parku. Strona 315 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 18 Regulamin uzyskiwania uprawnień przewodnika turystycznego po GPN 1. Celem wprowadzenia uprawnień przewodnika po GPN jest: - informowanie zainteresowanej kadry przewodnickiej o walorach przyrodniczych i kulturowych Gorców oraz aktualnych działaniach GPN - kompetentna obsługa przewodnicka po terenie Parku - edukacja przyrodnicza turystów prowadzona przez fachowo przygotowanych przewodników - kształtowanie i utrwalanie pozytywnych postaw turystów wobec przyrody w bezpośrednim kontakcie z nią. 2. Przewodnikiem po GPN może zostać przewodnik beskidzki posiadający uprawnienia na wschodnią część Beskidów Zachodnich po odbyciu jednodniowego szkolenia obejmującego część teoretyczną oraz praktyczną w terenie. 2.1. Część teoretyczna to wykład /min. 2 godziny/ dotyczący następujących zagadnień: - Gorczański Park Narodowy – znaczenie, cele i aktualna działalność - Zasady udostępniania terenu GPN dla turystyki i edukacji - Historia ochrony przyrody w Gorcach - Flora i fauna GPN. Gatunki chronione i rzadkie - Ekosystemy leśne - piętra i zbiorowiska roślinne. - Gorczańskie polany – ich historia, walory i przyszłość - Walory kulturowe Gorców - Historia osadnictwa w Gorcach - Wybrane zagadnienia geologiczne i geomorfologiczne Gorców. 2.2. Na kolejnych szkoleniach jeden z powyższych tematów jest przedstawiany szerzej niż pozostałe. 2.3. Część praktyczna to wycieczka terenowa (5-6 godzin) odbyta w okresie wegetacyjnym (okres maj – wrzesień), podczas której kandydaci zapoznają się z: Strona 316 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko - zagospodarowaniem turystycznym GPN - zasadami udostępniania parku dla ruchu turystycznego - walorami przyrodniczymi, kulturowymi i krajobrazowymi GPN. 3. Szkolenie odbywa się na wniosek zainteresowanego koła przewodnickiego lub nieformalnej grupy przewodników (min. 20 osób). 3.1. Zgłoszenia dokonać należy co najmniej na 1 miesiąc przed planowanym terminem szkolenia. Ostateczny termin szkolenia uzgodnić należy z odpowiedzialnym za nie pracownikiem GPN. 3.2. Opłata za szkolenie jest ustalana zarządzeniem wewnętrznym Parku. 4. Przewodnik beskidzki po odbyciu szkolenia nabywa uprawnienia przewodnika na teren GPN. 4.1. Uprawnienia są ważne na okres 3 lat. Ich przedłużenie na kolejne 3 lata następuje po odbyciu szkolenia. 4.2 . Uprawniony otrzymuje legitymację Przewodnika po GPN , która wystawiana jest w terminie 1 miesiąca od daty odbycia szkolenia i wysyłana do kół przewodnickich . 4.3. Przewodnika po GPN ma prawo do nabycia (za dodatkową opłatą) i noszenia odznaki Przewodnik GPN. 5. Przewodnik po GPN nabywa prawo do bezpłatnego udziału w innych szkoleniach organizowanych przez Park. Informacji o takich szkoleniach zainteresowane koła jak i indywidualni przewodnicy mogą zasięgać na bieżąco w Zespole Edukacji i Udostępniania GPN. 6. W przypadku nie przestrzegania zasad regulaminu dla odwiedzających GPN przez przewodnika czy uczestników prowadzonej przez niego grupy, uprawnienia Przewodnika po GPN mogą zostać odebrane. Zgodnie z Zarządzeniem nr 15 Dyrektora Gorczańskiego Parku Narodowego z dnia 4 maja 2011 r opłata za szkolenie na uprawnienia przewodnika turystycznego po GPN wynosi 10 zł od osoby. Strona 317 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Opłata obejmuje koszty związane z organizacją jednodniowego szkolenia obejmującego część teoretyczną (wykład w Dyrekcji GPN), praktyczną w terenie oraz 23% VAT. Należne opłaty należy uiścić gotówką w kasie GPN w Porębie Wielkiej 590 lub przelewem na konto GPN na podstawie wystawionej faktury VAT. Strona 318 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 19 Wystawy czasowe GPN w latach 2002-2012 Lp. Wystawa Miejsce Liczba zwiedzających Uwagi Rok 2002 1 wystawa prac plastycznych uczniów Gimnazjum w Niedźwiedziu Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 2 wystawa pokonkursowa, fotograficzna pt. "Powiat limanowski w obiektywie architektura drewniana" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 3 wystawa fotograficzna pt. "Gorce - bogactwo przyrody i kultury" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 4 wystawa malarstwa na szkle ks. Stanisława Wojcieszaka Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 5 wystawa pokonkursowa, fotograficzna czasopisma "Las Polski" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 6 wystawa prac z konkursu fotograficznego pt. "Gorce bogactwo przyrody i kultury" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 7 wystawa pokonkursowa prac plastycznych dzieci z letnich imprez plenerowych pt. "Widokówka z Gorców" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 8 wystawa prac plastycznych dzieci z Domu Wczasów Dziecięcych w Porębie Wielkiej Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 9 wystawa etnograficzna pt. "Z życia Zagórzan" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 10 wystawa prac twórców ludowych Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej organizatorem konkursu była Miejska Biblioteka w Mszanie Dolnej organizatorem konkursu był Gorczański Park Narodowy 3330 osób Razem Rok 2003 Strona 319 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Wystawa Miejsce Liczba zwiedzających Uwagi 1 wystawa przyrodnicza pt. "Lasy dawniej i dziś" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 100 wystawa autorstwa mgr inż. Wiktora Majaka wypożyczona z Biura Wystaw Przyrodniczych w Łodzi omawiająca historię lasów prezentująca fotografie oraz eksponaty przyrodnicze (pędy, liście, kora i owoce drzew leśnych oraz owady) 2 wystawa prac plastycznych uczniów z Domu Wczasów Dziecięcych w Porębie Wielkiej Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 200 autor wystawy: Marta Kulik 3 wystawa prac plastycznych R. Łabuza pt. "Zakopane talenty" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 200 4 wystawa pt. "Torfowiska Dyrekcja GPN w orawsko-nowotarskie. Przyroda i Porębie Wielkiej człowiek" 200 5 wystawa prac plastycznych nagrodzonych i wyróżnionych w konkursie GPN pt. "Spotkania z Gorcami" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 500 6 wystawa poplenerowa pt. "Spotkania z Gorcami" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 7 wystawa fotograficzna pt. "Spotkania z Gorcami" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 8 wystawa fotograficzna pt. "Spotkania z Gorcami" Wiejski Ośrodek Kultury w Ochotnicy Górnej 9 wystawa fotograficzna pt. "Spotkania z Gorcami" Miejski Ośrodek Kultury w RabceZdroju 10 wystawa fotograficzna pt. "Spotkania z Gorcami" Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Rabce-Zdroju 11 wystawa fotograficzna pt. "Przyroda Gorców" Gminny Ośrodek Kultury w Kamienicy Razem 100 wystawa pod patronatem Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody plener fotograficzny był zorganizowany dla członków Polskiego Zrzeszenia Fotografików Przyrodników 2100 500 3900 Rok 2004 1 wystawa poplenerowa pt. "Spotkania z Gorcami" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 200 Strona 320 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Wystawa Miejsce Liczba zwiedzających 2 wystawa prac plastycznych laureatów konkursu "Wędruj i ucz się" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 3 wystawa prac uczniów uczestniczących w programie edukacyjnym "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 4 wystawa fotograficzna pt. "Wędruj i ucz się" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 300 5 wystawa prac plastycznych uczniów Gimnazjum w Niedźwiedziu Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 200 6 wystawa pt. "Gorce - bogactwo przyrody i kultury" GOK w Kamienicy 7 wystawa fotograficzna pt. "Wędruj i ucz się" Razem Uwagi 1000 1000 WOK w Ochotnicy Górnej 500 400 3600 Rok 2005 1 wystawa prac plastycznych uczniów Zespołu Szkoły i Gimnazjum im. Władysława Orkana w Niedźwiedziu Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 300 2 wystawa fotograficzna pt. "Wody Gorczańskiego Parku Narodowego" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 370 3 wystawa prac uczniów uczestniczących w programie edukacyjnym "Czym skorupka za młodu nasiąknie…" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 600 4 wystawa pt. "Imprezy edukacyjne organizowane przez Gorczański Park Narodowy w 2005 roku" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 600 5 wystawa fotograficzna pt. "Jesień i zima Włodzimierza Puchalskiego" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 400 6 wystawa historyczna pt. "Gorce w czasach wojny i okupacji w latach 1939-1945" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 400 7 wystawa fotograficzna pt. "Walory przyrodnicze i kulturowe Gorczańskiego Parku Narodowego" WOK w Ochotnicy Górnej 400 wystawa zorganizowana razem z Muzeum Przyrodniczym w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą Strona 321 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Wystawa Miejsce Liczba zwiedzających 8 wystawa fotograficzna pt. "Człowiek i przyroda. 25 lat parku narodowego w Gorcach" Biblioteka Powiatowa w Limanowej 1500 9 wystawa fotograficzna pt. "Człowiek i przyroda. 25 lat parku narodowego w Gorcach" Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu 330 Razem Uwagi 4900 Rok 2006 1 wystawa historyczna pt. "Gorce w czasach wojny i okupacji w latach 1939-1945" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 328 kontynuacja wystawy z 2005 roku 2 wystawa pt. "Kompasy i busole" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 560 wystawa zorganizowana razem z Krakowską Fundacją im. Tadeusza Kościuszki prezentująca ok. 100 eksponatów - zabytkowych i wojskowych kompasów i busoli, do wystawy przygotowano konspekt do prowadzenia zajęć na temat korzystania z mapy i busoli 3 wystawa fotograficzna pt. "Wiosna i lato w fotografii Włodzimierza Puchalskiego" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 220 wystawa została wypożyczona z Muzeum Przyrodniczego w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą 4 wystawa fotograficzna pt. Dyrekcja GPN w "Przyroda nieożywiona Gorców" Porębie Wielkiej 760 wystawa została przygotowana jako ilustracja warsztatów dla nauczycieli na temat budowy geologicznej Gorców 5 wystawa prac laureatów konkursu GPN pt. "Niezwykła postać w mojej rodzinie przedstawiam, dokumentuję, oceniam" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 400 6 wystawa prac plastycznych Zbigniewa Wawryków pt. "Jadziem" wraz z wystawą stroików i kartek bożonarodzeniowych Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 300 Strona 322 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Miejsce Liczba zwiedzających 7 wystawa pt. "Człowiek i przyroda - 25 lat parku narodowego w Gorcach" Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu 766 8 wystawa pt. "Bezpieczne góry dla wszystkich" Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach 600 9 wystawa pt. "Człowiek i przyroda - 25 lat parku narodowego w Gorcach" Muzeum Władysława Orkana "Orkanówka" w Porębie Wielkiej 500 10 wystawa pt. "Człowiek i przyroda - 25 lat parku narodowego w Gorcach" Miejski Ośrodek Kultury w RabceZdroju 700 Lp. Wystawa Razem Uwagi 5134 Rok 2007 1 wystawa prac plastycznych Zbigniewa Wawryków pt. "Jadziem" wraz z wystawą stroików świątecznych Marii Rybińskiej Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 450 2 wystawa prac fotograficznych nagrodzonych i wyróżnionych w konkursie Kampinoskiego Parku Narodowego Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 500 3 wystawa prac plastycznych Marioli Rusnarczyk-Kozioł Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 589 4 wystawa fotograficzna pt. "25 lat parku narodowego w Gorcach" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 600 5 wystawa prac wykonanych techniką origami Izabelli Ralskiej Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 400 6 wystawa fotograficzna pt. "25 lat parku narodowego w Gorcach" Galeria „Bakałarz” Biblioteki Pedagogicznej w Myślenicach 500 7 wystawa fotograficzna pt. "25 lat parku narodowego w Gorcach" WOK w Ochotnicy Górnej 500 8 wystawa fotograficzna pt. "25 lat parku narodowego w Gorcach" Magurski Park Narodowy 320 Strona 323 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 9 Wystawa wystawa pt. "W gorczańskiej puszczy" Miejsce Galera Sztuki Biblioteki Miejskiej w Limanowej Razem 1 2 3 4 5 6 7 Liczba zwiedzających Uwagi 1500 5359 wystawa fotograficzna pt. „W gorczańskiej puszczy” cz. I wystawa plastyczna Agnieszki Mamak pt. „Różne oblicza natury” wystawa fotograficzna „NATURA 2000” i plastyczna, pokonkursowa – „Gorczańskie ptaki w NATURZE” wystawa fotograficzna pt. „W gorczańskiej puszczy” cz. II wystawa fotograficzna pt. „Świat gorczańskich grzybów” wystawa plastyczna Ewy Majerczak pt. „Przestrzenie” „25 lat parku narodowego Gorcach” 8 „W gorczańskiej puszczy” 9 „W gorczańskiej puszczy” 10 „W gorczańskiej puszczy” 11 „25 lat parku narodowego w Gorcach” 12 „W gorczańskiej puszczy” 13 „W gorczańskiej puszczy” 14 „25 lat parku narodowego w Gorcach” Rok 2008 Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej Magurski Park Narodowy Galeria „Bakałarz” w Myślenicach Miejski Ośrodek Kultury w Rabce Zdrój Pieniński Park Narodowy Pieniński Park Narodowy Gminny Ośrodek Kultury w Ochotnicy Górnej Tatrzański Park Narodowy Zakład Przyrodoleczniczy w Rabce Zdrój Razem 1805 12880 14685 Rok 2009 1 wystawa prac plastycznych pani Małgorzaty Białoń-Treit pt. "Kwiaty i Anioły" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 300 2 wystawa fotograficzna prac nagrodzonych w 28. Międzynarodowym Konkursie Fotograficznym im. Jana Sunderlanda pt. "Krajobraz Górski" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 308 konkurs jest organizowany przez Miejski Ośrodek Kultury w Nowym Targu Strona 324 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Miejsce Liczba zwiedzających Lp. Wystawa 3 wystawa fotograficzna pt. "Ptaki w obiektywie Włodzimierza Puchalskiego" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 422 4 wystawa fotograficzna prac pana Marka Majerczaka pt. "Karpaty" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 274 5 wystawa podsumowująca dwa etapy ochrony głuszca w Karpatach pt. "Trubadurzy wiosennej pieśni" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 6 wystawa pt. "W gorczańskiej puszczy" Magurski Park Narodowy 7 wystawa pt. "W gorczańskiej puszczy" Wielkopolski Park Narodowy 8 wystawa pt. "W gorczańskiej puszczy" Słowiński Park Narodowy 9 wystawa pt. "W gorczańskiej puszczy" Park Narodowy "Bory Tucholskie" 10 wystawa pt. "W gorczańskiej puszczy" WOK w Ochotnicy Górnej 11 wystawa fotograficzna pt. "Cztery pory roku w GPN" Park Narodowy "Ujście Warty" 2000 12 wystawa pt. "Bogactwo gorczańskiej przyrody na fotografii i w tekstach Seweryna Goszczyńskiego" Dwór w Łopusznej 2343 Razem 180 Uwagi współorganizatorem wystawy była Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie 4214 8557 Rok 2010 1 wystawa podsumowująca dwa etapy ochrony głuszca w Karpatach pt. "Trubadurzy wiosennej pieśni" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 120 współorganizatorem wystawy była Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie, kontynuacja wystawy z 2009 roku 2 wystawa prac plastycznych członków Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych pt. "Nasze pasje" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 415 16 wystawców 3 wystawa fotograficzna prac nagrodzonych w 29. Międzynarodowym Konkursie Fotograficznym im. Jana Sunderlanda pt. "Krajobraz Górski" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 338 konkurs jest organizowany przez Miejski Ośrodek Kultury w Nowym Targu Strona 325 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Wystawa Miejsce Liczba zwiedzających 4 wystawa prac plastycznych uczniów szkół podstawowych i gimnazjów w gminie Niedźwiedź Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 336 5 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 107 6 wystawa fotograficzna prac Marka Majerczaka pt. "Pieniny" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 160 7 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" Galeria Sztuki Biblioteki Miejskiej w Limanowej 500 8 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" I Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Orkana w Limanowej 900 9 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" Ośrodek Edukacyjny Magurskiego Parku Narodowego w Krempnej 800 10 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" Galeria „Bakałarz” Biblioteki Pedagogicznej w Myślenicach 150 11 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" WOK w Ochotnicy Górnej 50 12 wystawa pt. "W gorczańskiej puszczy" Muzeum Wigierskiego Parku Narodowego w Starym Folwarku 2000 Razem Uwagi 5876 Rok 2011 1 2 wystawa fotograficzna prac Marka Majerczaka pt. "Pieniny" wystawa historyczna IPN pt. "Precz z kajdanami… oddział partyzancki Wiarusy" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 245 kontynuacja wystawy z 2010 roku 190 w ramach wystawy odbyło się spotkanie z pracownikiem IPN mgr Dawidem Golikiem i prelekcja na temat działającego w Gorcach oddziału Wiarusy Strona 326 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Wystawa Miejsce Liczba zwiedzających Uwagi konkurs jest organizowany przez Miejski Ośrodek Kultury w Nowym Targu 3 wystawa fotograficzna prac nagrodzonych w 30. Międzynarodowym Konkursie Fotograficznym im. Jana Sunderlanda pt. "Krajobraz Górski" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 155 4 wystawa fotograficzna pt. "Ptaki Gorczańskiego Parku Narodowego" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 385 5 wystawa fotograficzna pt. "Przyroda Magurskiego Parku narodowego" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 160 6 wystawa fotograficzna pt. "Jarmark Podhalański" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 225 7 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" MOK w Nowym Targu 1000 8 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" MOK w RabceZdroju 600 9 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" Muzeum Pienińskiego Parku Narodowego w Krościenku nad Dunajcem 685 10 wystawa fotograficzna pt. "Ptaki Gorczańskiego Parku Narodowego" Galeria „Bakałarz” Biblioteki Pedagogicznej w Myślenicach 350 11 wystawa fotograficzna pt. "Gorczański Park Narodowy w obiektywie" WOK w Ochotnicy Górnej 960 Razem z zasobów MOK w Nowym Targu 4955 Rok 2012 Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 1 wystawa fotograficzna pt. "Cztery pory roku w Gorcach" 2 wystawa fotograficzna prac nagrodzonych w 31. Międzynarodowym Konkursie Fotograficznym im. Jana Sunderlanda pt. "Krajobraz Górski" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 630 3 wystawa fotograficzna Kazimierza Pańszczyka pt. "Ptaki Kotliny Nowotarskiej" Dyrekcja GPN w Porębie Wielkiej 372 4 wystawa prac członków Dyrekcja GPN w Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Porębie Wielkiej Pięknych Oddział Mszana Dolna 50 131 konkurs jest organizowany przez Miejski Ośrodek Kultury w Nowym Targu Strona 327 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Wystawa Miejsce Liczba zwiedzających 5 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" Siedziba Pienińskiego Parku Narodowego 6132 6 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" Gminna Biblioteka Publiczna w Tymbarku 400 7 wystawa fotograficzna pt. "Gorce z lotu ptaka" Siedziba Babiogórskiego Parku Narodowego 30 8 wystawa fotograficzna pt. "Grzyby" Galeria „Bakałarz” Biblioteki Pedagogicznej w Myślenicach 277 9 wystawa fotograficzna pt. "Gorczański Park Narodowy w obiektywie" WOK w Ochotnicy Górnej 100 10 wystawa pt. "W gorczańskiej puszczy" Razem Restauracja "Dwór" w Kamienicy 60 Uwagi wystawę prezentowano podczas konferencji Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa 8182 Źródło: opracowane na podstawie rocznych sprawozdań z działalności edukacyjnej autorstwa E. Strauchmann Strona 328 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 20 Wydawnictwa edukacyjne GPN w latach 2001-2012 Lp. 1 Rodzaj publikacji Mapa turystyczna Autor Tytuł Rok 2001 Gorczański Park Narodowy Mapa . et al. turystycznotreść krajoznawcza nazewnicza (skala 1:30 000) Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza "Rewasz", Pruszków, Gorczański Park Narodowy, Niedźwiedź Nakład Uwagi 5000 Dofinansowano ze środków WFOŚiGW w Krakowie. 2 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Tomasiewicz K. Dolina Gorcowego Potoku. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 Wydano w ramach realizacji wniosku "Edukacja przyrodnicza na szlakach Gorczańskiego Parku Narodowego" dofinansowanego przez NFOŚiGW. 3 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Strauchmann E. Na Turbaczyk. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 jw. 4 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Niedośpiał A., Tomasiewicz J. Gorczański Park Wokół Doliny Poręby. Narodowy, Poręba Ścieżka edukacyjna Wielka 5000 jw. 5 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Stefanik M. Z Łopusznej na Jankówki. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 jw. 6 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Kurzeja M. Dolina Kamienicy. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 jw. 7 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Loch J. Park Podworski Hrabiów Wodzickich - Góra Chabówka. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 jw. Tomasiewicz J., Gruszczyk A. Gorczański Park Narodowy. Przewodnik kieszonkowy MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 8 Przewodnik Wydano przy współpracy z Gorczańskim Parkiem Narodowym. Strona 329 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Rodzaj publikacji Autor Tytuł Możesz je spotkać na gorczańskich ścieżkach - zwierzęta. [W:] Zestaw materiałów edukacyjnych Na gorczańskich ścieżkach Możesz je spotkać na gorczańskich ścieżkach - rośliny. [W:] Zestaw materiałów edukacyjnych Na gorczańskich ścieżkach Wydawnictwo Nakład Uwagi Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 Dofinansowano ze środków NFOŚiGW. Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 jw. Informator turystyczny GPN Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 800 Wydrukowano przy użyciu własnego sprzętu (risograf). Regulamin Regulamin dla odwiedzających Park Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 800 jw. 13 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 500 14 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 500 15 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 500 16 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 500 9 Folder edukacyjny Armatys P. 10 Folder edukacyjny Kurzeja A. et al. 11 Informator turystyczny 12 Rok 2002 17 Plakat Gorce. Bogactwo przyrody i kultury plakat Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 18 Folder edukacyjny Gorce. Bogactwo przyrody i kultury folder Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 19 Prezentacja multimedialna na płycie CD Gorczański Park Narodowy - cztery pory roku Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 20 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 500 Strona 330 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Rodzaj publikacji Autor Tytuł Informator turystyczny z regulaminem dla odwiedzających GPN Pakiet edukacyjny do projektu "Czym skorupka za młodu nasiąknie…czyli jak pokochać przyrodę żeby ona pokochała nas” Wydawnictwo Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka Nakład 21 Informator turystyczny 22 Pakiet edukacyjny 23 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 800 24 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 800 25 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 800 26 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 800 Uwagi 800 400 Rok 2003 27 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1500 28 Folder edukacyjny Na gorczańskich szlakach Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 29 Folder edukacyjny W gorczańskich lasach Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 30 Folder edukacyjny Na gorczańskich polanach Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 31 Informator turystyczny Informator turystyczny na 2003 r. Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 3500 Numer specjalny wydany z okazji Dnia Ziemi, rozdawany uczestnikom festynu na Polu Mokotowskim w Warszawie. jw. Rok 2004 32 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka Strona 331 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Rodzaj publikacji Autor Tytuł Wydawnictwo Nakład Uwagi Rok 2005 33 Informator turystyczny PopkoTomasiewicz K. Jak poznawać gorce edukacja na szlakach turystycznych Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka Dofinansowano ze środków NFOŚiGW. 34 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Loch J., Strauchmann E. Dolina potoku Jaszcze. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka jw. 35 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 36 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 37 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 38 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 39 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 40 Mapa Gorczański Park Narodowy. Mapa udostępniania GPN (skala 1:25 000) Wydanie I. Wydano przy współpracy merytorycznej z Gorczańskim Parkiem Narodowym. Wydawnictwo "Compass", Kraków Rok 2006 41 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 42 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 43 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 44 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 Strona 332 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Rodzaj publikacji Autor Tytuł Wydawnictwo Nakład Uwagi 1000 Numer specjalny wydany z okazji Dnia Ziemi, rozdawany uczestnikom festynu na Polu Mokotowskim w Warszawie. Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 46 Książka Różański W. [red.] Gorczański Park Narodowy. 25 lat ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Gorców Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 47 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Niedośpiał A., Tomasiewicz J. Wokół doliny Poręby. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 48 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej 49 Pakiet edukacyjny Z Turbacza na Gorczański Park Kurzeja M., Loch Jaworzynę Narodowy, Poręba J., Strauchmann E. Kamienicką. Wielka Pakiet edukacyjny do projektu "Czym skorupka za młodu nasiąknie…czyli jak pokochać przyrodę żeby ona pokochała nas” Rok 2007 50 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 51 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 52 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 Wydanie specjalne z okazji Dnia Ziemi 2000 Dofinansowano ze środków finansowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 45 53 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Kurzeja A., Czarnota P., Stefanik M., Strauchmann E. Salamandra nr 27, jesień 2007 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka Dofinansowano ze środków NFOŚiGW. 5000 jw. 5000 3000 Strona 333 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 54 55 Rodzaj publikacji Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Autor Kurzeja A., Czarnota P., Stefanik M., Strauchmann E. Pakiet edukacyjny Tytuł Wydawnictwo Nakład Salamandra nr 28, zima 2007 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 Czym skorupka za młodu nasiąknie … czyli jak pokochać przyrodę żeby ona pokochała nas Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 Uwagi Dofinansowano ze środków finansowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Rok 2008 56 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Kurzeja A., Czarnota P., Stefanik M., Strauchmann E. Salamandra nr 29, wiosna 2008 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 57 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Kurzeja A., Czarnota P., Stefanik M., Strauchmann E. Gorczański Park Salamandra nr 30, lato Narodowy, Poręba 2008 Wielka 2000 58 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Kurzeja A., Czarnota P., Stefanik M., Strauchmann E. Salamandra nr 31, jesień 2008 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 59 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 Ochrona Beskidów Zachodnich Zeszyt 2 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 60 Czasopismo naukowe Red. Pracownia NaukowoEdukacyjna GPN w składzie: Armatys P., Chwistek K., Czarnota P., Loch J. Wydanie specjalne z okazji Dnia Ziemi Rok 2009 61 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Kurzeja A., Czarnota P., Stefanik M., Strauchmann E. Salamandra nr 32, wiosna 2009 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 62 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Kurzeja A., Strauchmann E., Czarnota P. Salamandra nr 33, zima 2009 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 Strona 334 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Rodzaj publikacji Autor Tytuł Wydawnictwo Salamandra Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka Kurzeja M., Strauchmann E. Partyzancką ścieżka na Turbacz. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Stefanik M. Z Łopusznej na Jankówki. Ścieżka edukacyjna. Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 66 Zeszyt ćwiczeń Stefanik M., Strauchmann E., PopkoTomasiewicz K. Z Łopusznej na Jankówki Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 67 Zeszyt ćwiczeń Strauchmann E., PopkoTomasiewicz K., Stefanik M., Kurzeja A. Partyzancką ścieżka na Turbacz Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 63 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży 64 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej 65 68 Gorczański Park Narodowy. Mapa turystyczna (skala 1:25000) Mapa turystyczna Nakład Uwagi 1000 Wydanie specjalne z okazji Dnia Ziemi Wydawnictwo "Compass", Kraków Wydanie II. Wydano przy współpracy merytorycznej z Gorczańskim Parkiem Narodowym. Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 Druk sfinansowało Starostwo Powiatowe w Limanowej 2000 Sfinansowano ze środków NFOŚiGW w ramach przedsięwzięcia: Adaptacja osady gajówka Mikołaja w Łopusznej na cele edukacyjnowystawiennicze, przygotowanie zaplecza terenowego do edukacji w dolinie Łopusznej. Rok 2010 69 70 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Kurzeja A., Strauchmann E., Czarnota P. Kurzeja A., Strauchmann E., Czarnota P. Salamandra nr. 34, wiosna 2010 Salamandra nr. 35, lato 2010 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka Strona 335 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Rodzaj publikacji Autor Tytuł Wydawnictwo Nakład Salamandra nr 36, jesień - zima 2010 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 Strauchmann E. Na Turbaczyk. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 Loch J. Park dworski hrabiów Wodzickich i góra Chabówka. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 5000 71 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Kurzeja A., Strauchmann E., Czarnota P. 72 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej 73 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Uwagi Druk sfinansowało Starostwo Powiatowe w Limanowej 74 Książka edukacyjna Chwistek K., Różański W., Tomasiewicz J. Tajemnice gorczańskiej puszczy Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 3000 Sfinansowano ze środków NFOŚiGW w ramach przedsięwzięcia: Adaptacja osady gajówka Mikołaja w Łopusznej na cele edukacyjnowystawiennicze, przygotowanie zaplecza terenowego do edukacji w dolinie Łopusznej. 75 Książka edukacyjna Armatys P., Loch J., Ruciński M. Gorczański Park Przyroda gorczańskich Narodowy, Poręba polan Wielka 3000 jw. 76 Folder edukacyjny Pracownicy GPN Gajówka Mikołaja. Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2500 jw. 77 Folder edukacyjny Pracownicy GPN Dolina Łopusznej Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2500 jw. 78 Plakat Pracownicy GPN Dolina Łopusznej Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 1000 jw. Czasopismo naukowe Red. Pracownia NaukowoEdukacyjna GPN w składzie: Armatys P., Chwistek K., Czarnota P., Loch J. Ochrona Beskidów Zachodnich Zeszyt 3 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 79 Strona 336 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Rodzaj publikacji Autor Tytuł Wydawnictwo Nakład Uwagi Rok 2011 80 Kwartalnik dla dzieci i młodzieży Kurzeja A., Stefanik M., Strauchmann E., Czarnota P. Salamandra nr 37, jesień 2011 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 Druk sfinansowało Starostwo Powiatowe w Limanowej Rok 2012 Przewodnik wznowiono dzięki finansowej pomocy Urzędu Gminy w Ochotnicy Dolnej. Sfinansowano ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach projektu Czynna ochrona gatunków fauny związanych z małymi zbiornikami w Gorczańskim Parku Narodowym i jego otoczeniu. 81 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Loch J., Strauchmann E. Dolina potoku Jaszcze. Ścieżka edukacyjna Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 82 Książka edukacyjna Kurzeja M., Loch J., Ruciński M. Gorczańskie wody Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 3000 83 Folder edukacyjny Gorczańskie wody Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka Wydawnictwo dofinansowane prze Fundację EkoFundusz Pracownicy GPN 84 Folder edukacyjny Pracownicy GPN Dolina potoku Turbacz Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 Sfinansowano w ramach projektu Ochrona przyrody GPN poprzez modernizację jego infrastruktury turystycznej. 85 Folder edukacyjny Pracownicy GPN Dolina potoku Jaszcze. Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 jw. 86 Folder edukacyjny Pracownicy GPN Park dworski hrabiów Wodzickich i góra Chabówka. Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 jw. Strona 337 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Rodzaj publikacji Autor Tytuł Wydawnictwo Nakład Uwagi 87 Folder edukacyjny Pracownicy GPN Dolina Gorcowego Potoku Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 jw. 88 Folder edukacyjny Pracownicy GPN Dolina Kamienicy Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 jw. 89 Folder edukacyjny Pracownicy GPN Szlak żółty: Lubomierz - Kudłoń Turbacz Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 jw. 90 Folder edukacyjny Pracownicy GPN Szlak czarny: Lubomierz - Kudłoń Konina Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 2000 jw. Mapa turystyczna Tomasiewicz J. treść przyrodnicza i kartograficzna, Stefanik et al. teksty, PopkoTomasiewicz K. oprac ścieżek dyd. Gorczański Park Narodowy. Mapa turystyczna (skala 1:25000) Wydawnictwo "Compass", Kraków Czasopismo naukowe Red. Pracownia NaukowoEdukacyjna GPN w składzie: Armatys P., Chwistek K., Czarnota P., Loch J. Ochrona Beskidów Zachodnich Zeszyt 4 Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 91 92 Wydanie III. Wydano przy współpracy merytorycznej z Gorczańskim Parkiem Narodowym. Źródło: opracowane na podstawie rocznych sprawozdań z działalności edukacyjnej autorstwa E. Strauchmann. Strona 338 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 21 Kodowanie szlaków turystycznych, ścieżek edukacyjnych, szlaków spacerowych, rowerowych i konnych T1 – szlak turystyczny barwy czarnej: Lubomierz – polana Jastrzębie – Kudłoń – Kopa – potok Zapalac – Konina; T2 – czarny: Łopuszna – Polana pod Wysznią – Jankówki – Zielenica; T3 – czerwony: Stare Wierchy – Turbacz – Hala Długa – Kiczora – Zielenica – gr. GPN; T4 – niebieski: Hucisko – Średnie – Czoło Turbacza – Turbacz (schr.); T5 – niebieski: Rzeki – Koszarki – Gorc Kamienicki – Hale Gorcowe; T6 – niebieski: Rzeki – Trusiówka – Papieżówka – przełęcz Borek; T7 – zielony: Poręba Wlk. – Chabówka – Olszówka; T8 – zielony: dolina Kamienicy – Stawieniec – Kudłoń; T9 – zielony: Hale Gorcowe – Jaworzyna Kamienicka – Polana Gabrowska; T10 – zielony: Koninki – polana Tobołów – Suhora – Obidowiec – Stare Wierchy; T11 – zielony: Niedźwiedź – Turbaczyk – Turbacz (schr.); T12 – żółty: Lubomierz – Jaworzynka – Kudłoń – przełęcz Borek – Hala Turbacz – Turbacz (schr.); T13 – żółty: Ochotnica Górna Jamne – Gorczańska Chata – polana Przysłop Dolny; T14 – żółty: Poręba Górna – Stare Izbiska – przeł. Pośrednie – Stare Wierchy. E1 – ścieżka edukacyjna: Dolina potoku Turbacz; E2 – Na Turbaczyk; E3 – Wokół doliny Poręby; E4 – Park dworski hrabiów Wodzickich – Chabówka; E5 – Dolina Kamienicy; E6 – Dolina Gorcowego Potoku; E7 – Dolina potoku Jaszcze; E8 – Z Łopusznej na Jankówki; Strona 339 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko E9 – Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką; E10 – Partyzancka ścieżka na Turbacz. S1 – szlak spacerowy: Koninki Hucisko – dolina potoku Turbacz – Czarne Błota; S2 – Koninki Hucisko – dolina Olszowego Potoku – Tobołów – Poręba Górna; S3 – Konina Potasznia – Pasieka – Koninki Hucisko; S4 – Konina Potasznia – Brukowana Droga – przeł. Borek; S5 – Brukowana Droga (od potoku Spod Figurek) – Kopa; S6 – Rzeki – Papieżówka – polana Jaworzyna Kamienicka; S7 – Rzeki Czarne Młaki – potok Spaleniec – Limierzyska; S8 – Ochotnica z dolina Jaszcze Małe do żółtego szlaku; S9 – Ochotnica Ustrzyk – polana Sucha – polana Cioski – Kiczora; S10 – Łopuszna (od granicy GPN) – Żubrowisko. R1 – szlak rowerowy: Konina Potasznia – Pasieka – Koninki Hucisko; R2 – Koninki Hucisko – dolina potoku Turbacz – Czarne Błota; R3 – Koninki Hucisko – dolina Olszowego Potoku – Tobołów – Poręba Górna; R4 – Tobołów – Kopana Droga – Polana Młynarska (łącznikowy); R5 – Stare Wierchy – Obidowiec – Turbacz – Kiczora – polana Zielenica – granica GPN; R6 – Rzeki Trusiówka – Jaworzyna Kamienicka – Polana Gabrowska; R7 – Rzeki – Papieżówka – przeł. Borek – Brukowana Droga – Konina Potasznia. K1 – szlak konny: Konina Potasznia – Pasieka – Koninki Hucisko; K2 – Koninki Hucisko – dolina potoku Turbacz – Czarne Błota; K3 – Koninki Hucisko – dolina Olszowego Potoku – Tobołów – Poręba Górna; K4 – Tobołów – Kopana Droga – Polana Młynarska (łącznikowy); K5 – Stare Wierchy – Obidowiec – Turbacz – Kiczora – polana Zielenica – granica GPN; K6 – Rzeki Trusiówka – Jaworzyna Kamienicka – Polana Gabrowska; K7 – Polana Gabrowska – Mraźnica pod Gorcem; Strona 340 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko K8 – Rzeki – Papieżówka – przeł. Borek – Brukowana Droga – Konina Potasznia. Strona 341 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 22 Zasady udostępniania rekreacyjnej trasy dla turystyki narciarskiej w O.O. „Suhora” w GPN w sezonie zimowym 2013 r. Zgodnie z art. 3 ust. 2 Ustawy z dnia 18. sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich, ustala się następujące zasady korzystania z rekreacyjnej trasy dla turystyki narciarskiej w O.O. Suhora w Gorczańskim Parku Narodowym: 1. Gorczański Park Narodowy udostępnia rekreacyjną trasę dla turystyki narciarskiej, która prowadzi: od leśniczówki Hucisko w Koninkach drogą dolinową w dolinie potoku Turbacz, drogą stokową łączącą dolinę potoku Turbacz z doliną Olszowego Potoku, drogą dolinową w dolinie Olszowego Potoku do leśniczówki Hucisko w Koninkach. Trasa ma kształt pętli o długości 6,8 km. 2. Korzystanie z trasy jest dozwolone wyłącznie w godzinach od 8.00 – 16.00. 3. Trasa jest jednokierunkowa, prowadzi od doliny potoku Turbacz do doliny Olszowego Potoku. Kierunek marszu jest odpowiednio oznakowany w terenie. 4. Korzystający z trasy muszą bezwzględnie stosować się do znaków nakazu, ostrzegawczych i tablic informacyjnych. 5. W trakcie przygotowania trasy wstęp na nią jest zabroniony, o czym informują odpowiednie znaki, tj. znak nakazu zobowiązujący do zatrzymania się „Stop”, ustawiony na początku i końcu trasy. 6. Przebywanie na trasie w niesprzyjających warunkach atmosferycznych (w szczególności takich jak: silny wiatr, okiść śniegowa) grozi niebezpieczeństwem (w szczególności wskutek upadku gałęzi, wiatrołomów). Park nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe wskutek zjawisk przyrody. 7. Gorczański Park Narodowy nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe podczas uprawiania turystyki narciarskiej na trasie. Strona 342 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 8. W razie wypadku należy bezzwłocznie zawiadomić Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe tel. alarmowy 601 100 300 lub 985. Dyrektor /-/ Gorczańskiego Parku Narodowego Poręba Wielka 10-01-2013 Strona 343 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 23 Zestawienie elementów małej infrastruktury turystycznej ID Współrzędne 001 002 003 004 N 49° 34' 28" E 20° 4' 6,2" Słup + drogowskaz Obidowiec - 1106 m n.p.m. – ok. 1h Koninki – Borek – ok. 50 min N 49° 34' 44,2" E 20° 4' 6,9" Tobołów Tablica informacyjna „Wokół doliny Poręby”; Drogowskaz na ścieżkę Tobołów Tablica informacyjna „Tobołów” Polana Suhora – poniżej obserwatorium Ławostół x1; Parking rowerowy x1 Tablica informacji przyrodniczej na polanie Suhora; Uwaga! Zakaz wjazdu! Słup + drogowskaz Polana Tobołów – ok. 20 min Obidowiec -1106 m n.p.m. – ok. 30 min Stare Wierchy – ok. 45 min Drogowskaz na ścieżkę „Wokół doliny Poręby” Słupek przystankowy nr 4 na ścieżce edukacyjnej „Wokół Doliny Poręby” Słupek przystankowy nr 5 na ścieżce edukacyjnej „Wokół Doliny Poręby” Słup + drogowskaz Polana Suhora – ok. 30 min Słup + drogowskaz Poręba Górna – ok. 1h 15 min Koninki – Hucisko – ok. 1h 20 min N 49° 34' 28" E 20° 4' 6,2" N 49° 33' 56,3" E 20° 4' 10,2" 005 N 49° 33' 39,4" E 20° 4' 12,3" Polana Suhora 006 N 49° 33' 48,6" E 20° 4' 13,7" Polana Suhora 007 008 009 010 N 49° 33' 38,7" E 20° 3' 33,9" N 49° 33' 58" E 20° 2' 19,1" N 49° 33' 35,5" E 20° 2' 27,3" N 49° 33' 34,6" E 20° 3' 17,4" 011 N 49° 34' 54,7" E 20° 4' 9,1" 012 N 49° 34' 51,3" E 20° 4' 14" 013 N 49° 34' 51,3" E 20° 4' 14" Polana Suhora Suche Buczki – Kopana Droga Suche Buczki – Kopana Droga Młynarska Tobołczyk Spacerowy Tobołczyk Koninki Hucisko, na stoku Suhory Spacerowy Tobołczyk Koninki Hucisko, na zakręcie drogi dolinowej N 49° 33' 52,2" E 20° 5' 27" Czarne Błota 015 N 49° 33' 52,2" E 20° 5' 27" Spacerowy Tobołczyk – Hucisko, poniżej szkółki 016 N 49° 33' 50,8" E 20° 5' 23,2" Spacerowy Tobołczyk – Hucisko, zbiornik dla płazów 017 N 49° 34' 35,3" E 20° 5' 4,2" 018 N 49° 34' 43,6" 014 Wykaz obiektów Opis lokalizacji Tobołów – wys. 950-990 m n.p.m. (Tobołczyk – Suhora Obidowiec) Spacerowy Tobołczyk – Hucisko, za płazami w stronę polany Hucisko Spacerowy Tobołczyk – Uwagi Ławostół x1; Parking rowerowy x1 Ławostół x1; Kosz x1; Parking rowerowy x1 Słup + drogowskaz Tobołczyk – 966 m n.p.m. – ok. 1h 30 min Dolina Potoku Turbacz – ok. 1h Koninki – polana Hucisko - ok. 20 min Ławostół x1; Kosz x1; Parking rowerowy x1 Ławka x1; Tablica informacyjna „Zbiorniki dla płazów” Parking rowerowy x1 Parking rowerowy x1; Strona 344 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID Współrzędne E 20° 5' 7,1" Opis lokalizacji Hucisko, Tropy i ślady 019 N 49° 34' 46,1" E 20° 5' 8" Hucisko – koło leśniczówki 020 N 49° 34' 19,4" E 20° 3' 11" Hucisko w Porębie Górnej 021 022 023 024 025 N 49° 34' 17,7" E 20° 3' 9,7" N 49° 34' 13,7" E 20° 3' 10,4" N 49° 34' 1,7" E 20° 3' 28" N 49° 34' 1,7" E 20° 3' 29,5" N 49° 34' 38,1" E 20° 3' 32" Poręba Górna – droga na Wyżnią Poręba Górna – droga na Wyżnią Poręba Górna – rozejście na Wyżnią i Tobołów Wykaz obiektów Ławka x1; Tablica „Tropy i ślady” Drogowskaz Tobołczyk – 966 m n.p.m. – ok. 2h Ławostół x1; Parking rowerowy x1; Tablica informacyjna „Hucisko w Porębie Górnej” Drogowskaz Koninki – Hucisko – ok. 3h 15 min Słup Zakaz wjazdu; zakaz wstępu Słup Zakaz wjazdu; zakaz wstępu Ławostół x1; Parking rowerowy x1 Polana Gwałtka Ławka x1 Poręba Górna 026 N 49° 34' 48,8" E 20° 5' 8,2" 027 N 49° 34' 48" E 20° 5' 14,5" Koninki Hucisko - Oberówka N 49° 34' 46,6" E 20° 5' 17,2" Polana Oberówka – miejsce biwakowe 49° 34' 42,1" 20° 5' 26,7" Oberówka – rozejście szlaku niebieskiego na Turbacz i spacerowej dolina Olszowego 028 029 030 031 032 033 N 49° 34' 39,5" E 20° 5' 32,8" N 49° 34' 39,7" E 20° 5' 32,4" N 49° 34' 37,6" E 20° 5' 19,1" N 49° 33' 51" E 20° 6' 12,7" Koninki Hucisko – początek niebieskiego szlaku na Turbacz Oberówka - Szałasisko Oberówka - Szałasisko Szałasisko Szałasisko – Rezerwat „Turbacz” Tablica z mapą GPN; Tablica ścieżki edukacyjnej „Dolina potoku Turbacz”; Drogowskaz Turbacz 1310 m n.p.m. – ok 2h 30 min; Ławka x2 Tablica ścieżka edukacyjna „Na Turbaczyk”; Drogowskaz Polana Oberówka – ok. 1 min Konina – polana Potasznia – ok. 2 h 10 min; Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Dolina potoku Turbacz” Ławostół x7; Ławka x8; Kosz x5; Stojaki rowerowe x2 Drogowskaz Koninki – polana Hucisko – ok. 10 min Schronisko pod Turbaczem - 2h 15 min Czarne Błota (dolina Olszowego) – ok. 1 h 15 min; Ławka x2 Kosz x1; Słupek przystankowy nr 4 (doliną potoku Turbacz); Zakaz wjazdu rowerem Słupek przystankowy nr 14 (doliną potoku Turbacz); Uwagi 1 x ławka i 1x kosz – stare. 1 x ławka – nowa. Zakaz wjazdu Słupek przystankowy nr 13 (doliną potoku Turbacz); Tablica informacyjna - Rezerwat „Turbacz” im. W Orkana; Uwaga! Poruszanie podczas wiatru grozi niebezpieczeństwem! Strona 345 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID Współrzędne Opis lokalizacji 034 N 49° 33' 51" E 20° 6' 12,7" Średnie 035 N 49° 33' 43,6" E 20° 6' 17,2" Czoło Turbacza 036 N 49° 33' 19,9" E 20° 6' 40,6" Czoło Turbacza (skrzyżowanie szlaków niebieskiego i zielonego) 037 N 49° 33' 13,1" E 20° 6' 49,8" Czoło Turbacza 038 N 49° 32' 58,6" E 20° 6' 53,1" Hala Turbacz 039 040 041 042 043 N 49° 32' 35,8" E 20° 7' 4,4" N 49° 31' 33,4" E 20° 6' 24,2" N 49° 31' 37,1" E 20° 7' 5,1" 49° 31,4' 25,9" 20° 7,4' 25,7" 49° 31,4' 23,9" 20° 7,4' 26,6" Schronisko pod Turbaczem Świnie Czoło Świnie Czoło Świnie Czoło Łopuszańskie Świnie Czoło Łopuszańskie 044 49° 31,3' 17,5" 20° 7,5' 29" Szlaban obok Gajówki Mikołaja 045 49° 31,3' 16,6" 20° 7,5' 30,8" Gajówka Mikołaja 046 49° 31,5' 33" 20° 7,4' 25,3" 047 N 49° 31' 50" E 20° 7' 29" Szlak spacerowy na Żubrowisko przy odejściu „na Jankówki” Polana Żubrowisko Wykaz obiektów Drogowskaz na ścieżkę „Doliną potoku Turbacz” Drogowskaz Schronisko pod Turbaczem – ok. 1h Koninki Polana Hucisko – ok. 1h; Ławostół x1 Tablica informacyjna „Gorczańska ostoja głuszca” Drogowskaz Schronisko pod Turbaczem – ok. 30 min Niedźwiedź – ok. 3h 15 min Koninki – polana Hucisko – ok. 1h 20 min; Ostrzeżenie o spadających gałęziach Tablica informacji przyrodniczej „Czoło Turbacza”; Ławostół x1; Zakaz wjazdu Drogowskaz Koninki – polana Hucisko 1h 45 min Schronisko pod Turbaczem – 20 min Niedźwiedź – 3 h 25 min Lubomierz – przełęcz Przysłop – ok 3h 50 min Tablica „Partyzancką ścieżką na Turbacz” Uwagi Słupek przystankowy „Partyzancka ścieżką na Turbacz” nr 4 Słupek przystankowy „Partyzancka ścieżką na Turbacz” nr 3 Drogowskaz na ścieżkę „Partyzancką ścieżką na Turbacz” Słupek przystankowy „Partyzancka ścieżką na Turbacz” nr 2 Ławostół x1; Kosz x1; Słupek przystankowy „Partyzancka ścieżką na Turbacz” nr 1; Tablica „Partyzancka ścieżka na Turbacz”; Drogowskaz „Gajówka Mikołaja” Ławostół x2; Ławka x12; Kosz x1; Stół x4 Ławostół x1; Tablica „Z Łopusznej na Jankówki”; Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Z Łopusznej do Jankówki”; Gajówka Mikołaja – ok. 15 min. Żubrowisko – ok. 15 min Tablica informacyjna „polana Żubrowisko”, „ptaki doliny Łopusznej”; 4x ławka i 2x Stół stare Strona 346 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID 048 049 050 051 052 053 Współrzędne N 49° 31' 44,4" E 20° 7' 31,9" N 49° 31' 44,5" E 20° 7' 32,2" N 49° 31' 40,4" E 20° 7' 44,8" N 49° 31' 36,8" E 20° 7' 56,8" N 49° 31' 38,9" E 20° 8' 8,6" N 49° 31' 35,8" E 20° 8' 23,3" Opis lokalizacji Pańskie Skole Jędrasowe Skole Jędrasowe Skole Jędrasowe Skole Jędrasowe Skole Jędrasowe Skole 054 N 49° 31' 34,8" E 20° 8' 26,6" Jankówki 055 N 49° 31' 34,2" E 20° 8' 27,5" Jankówki 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 N 49° 31' 18,8" E 20° 8' 17,6" N 49° 31' 10,4" E 20° 8' 17" N 49° 31' 9,9" E 20° 8' 15,6" N 49° 31' 4,5" E 20° 8' 6,2" N 49° 31' 7,7" E 20° 8' 8,6" N 49° 31' 7,3" E 20° 8' 18,1" N 49° 30' 57,9" E 20° 8' 41,8" N 49° 30' 57,9" E 20° 8' 44" N 49° 30' 57,9" E 20° 8' 44" N 49° 31' 9,1" E 20° 8' 32,1" Wysznia Wysznia Wysznia Wysznia Wysznia Wysznia Biedowa Młaka (edukacyjna) Biedowa Młaka (edukacyjna) Biedowa Młaka (edukacyjna) Biedowa Młaka (czarny) 066 N 49° 31' 30,8" E 20° 8' 46,6" Rąbaniska 067 N 49° 31,9' 55" E 20° 8,8' 46,7" Zielenica Wykaz obiektów Ławka x6; Stół x3; Kosz x2; Zakaz wjazdu, zakaz wstępu Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki” nr 9 Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki” nr 8 Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki” nr 8 Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki” nr 7 Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Z Łopusznej do Jankówki”; Zakaz wstępu Uwagi Strzałki (koniec 8) Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Z Łopusznej do Jankówki” Tablica informacyjna „Jankówki”; Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki” nr 6 Drogowskaz Łopuszna - 1h 15 min Gajówka Mikołaja - 40 min Polana Zielenica - 20 min Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki” nr 5 Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki” nr 4; Stół x1; Ławka x2; Słupek przystankowy bez numeru Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki” nr 3; Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Z Łopusznej do Jankówki” Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Z Łopusznej do Jankówki” Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki” nr 2; Ławka x2; Stół x1 Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki”; Słupek przystankowy „Z Łopusznej na Jankówki” nr 1; Stół i Ławka - stare Stół i Ławka - stare Słupek bez numeru Zakaz wjazdu rowerem Tablica „Gorczańska ostoja głuszca”; Schronisko pod Turbaczem – ok 1 h 15 min Przełęcz Knurowska – ok 1 h 10 min Łopuszna – 1 h 25 min; Zakaz wjazdu Tablica informacyjna „Zielenica”; Ławostół x1 Parking rowerowy x1 Strona 347 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID Współrzędne Opis lokalizacji 068 N 49° 32,4' 23,6" E 20° 9' 59,4" Hala Młyńska 069 N 49° 32,4' 26,3" E 20° 9' 1,9" Trzy Kopce 070 N 49° 32,6' 33,2" E 20° 9' 58,5" Trzy Kopce 071 N 49° 32,6' 33,3" E 20° 9' 57,6" Trzy Kopce 072 49° 32,6' 36,4" 20° 8,9' 51,2" Mała Gabrowska 073 074 075 076 N 49° 32,6' 33,7" E 20° 8,7' 43" N 49° 32,6' 33,3" E 20° 8,6' 38,9" N 49° 32,6' 37,6" E 20° 8,2' 11,3" N 49° 32' 41" E 20° 8' 4,9" Gabrowska Duża Gabrowska Duża Gabrowska Duża Hala Długa Wykaz obiektów Ławostół x1; Parking rowerowy x1; Drogowskazy Schronisko pod Turbaczem – ok. 45 min Ścieżka edukacyjna – Trzy Kopce – ok. 5 min Przełęcz Knurowska – ok. 1h 30 min Ochotnica Górna – Ustrzyk 1 h 45 min; Słupek nr 7 (ścieżka „Trzy Kopce”); Zakaz wjazdu; Tablica rezerwat „Dolina Łopusznej” Słupek nr 8 („Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką”) Drogowskaz Polana Jaworzyna Kamienicka – ok. 15 min Hala Młyńska – ok. 5 min Chatka GPN – ok. 15 min Trzy Kopce – historyczna granica trzech własności Drogowskaz Turbacz 1310 m n.p.m. – ok. 45 min Polana Jaworzyna Kamienicka – ok. 25 min Kiczora – ok. 10 min Tablica informacyjna „Gabrowska Duża” Słupek nr 5 („Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką”) Tablica: rezerwat „Dolina Łopusznej” ; Uwaga! Poruszanie podczas wiatrów grozi niebezpieczeństwem Drogowskaz Chatka GPN – 5 min; Tablica „Gorczański Park Narodowy” Ławostół x2; Ławka x4; Stół x2 077 N 49° 32' 40,8" E 20° 8' 1,7" Hala Długa – chatka GPN 078 N 49° 32' 43,3" E 20° 7' 58,2" Hala Długa - przełęcz Ławostół x1 079 N 49° 32' 43,6" E 20° 7' 55,2" Hala Długa - przełęcz Tablica „Hala Długa” Ławostół x1; Ławka x2; Parking rowerowy x2; Słupek nr 3 („Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką”) 080 N 49° 32' 43,6" E 20° 7' 37,5" Hala Długa - przełęcz Ławostół x1 081 N 49° 32' 43,1" E 20° 7' 44,1" Hala Długa - Bacówka 082 N 49° 32' 44,7" E 20° 7' 21,8" Schronisko pod Turbaczem 083 N 49° 32' 37,6" Schronisko pod Turbaczem Uwagi Drogowskaz Kiczora – 1282 m n.p.m. – ok.30 min Turbacz – 1310 m n.p.m. – 25 min Tablica „z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką”; Słupek nr 1 („Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką”) Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Z Strona 348 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID 084 Współrzędne E 20° 7' 6,9" N 49° 32' 57,3" E 20° 5' 55,1" Opis lokalizacji Turbacz 085 N 49° 33' 35,7" E 20° 4' 15,8" Rozdziele 086 N 49° 33' 39,4" E 20° 4' 12,3" Obidowiec 087 N 49° 33' 35,5" E 20° 2' 27,3" Stare Wierchy 088 N 49° 34' 19,4" E 20° 3' 11" Stare Izbiska 089 N 49° 34' 52,2" E 20° 5' 5,3" Hucisko 090 N 49° 35' 13,8" E 20° 5' 31" Gąsiorowska 091 N 49° 35' 25,2" E 20° 5' 56,5" Gąsiorowska – grzbiet (skrzyżowanie z zielonym) 092 N 49° 35' 22,5" E 20° 6' 51" Wasielka 093 N 49° 34' 57" E 20° 7' 30,9" Wasielka 094 N 49° 34' 57" E 20° 7' 30,9" Na zakręcie stokówki – przy Roztoce 095 N 49° 34' 57,0" E 20° 7' 30,9 " Polana Potasznia 096 N 49° 34' 17,6" E 20° 8' 29,2" Potasznia – Hucisko (obok potoku) 097 N 49° 34' 17,4" E 20° 9' 13,2" Hucisko – przed Brukowaną Drogą 098 N 49° 33' 32,8" Przełęcz Borek Wykaz obiektów Turbacza na Jaworzynę” – 1 min Ławostół x1 Ławka x2; Turbacz -1310 m n.p.m. Drogowskaz Turbacz – ok. 30 min Stare Wierchy – ok. 1h 30 min Drogowskaz Turbacz – ok.1 h 30 min Stare Wierchy – ok. 45 min Poręba Wielka – Koninki – ok. 1h 45 min Uwagi Tablica „Wokół Doliny Poręby”; Słupek przystankowy nr 6 na ścieżce „wokół Doliny Poręby”; Ławostół x1; Słupek przystankowy nr 7 na ścieżce „wokół Doliny Poręby”; Drogowskaz na ścieżkę „Na Turbaczyk” Słupek przystankowy nr10 „na Turbaczyk”; Ławka x1 Słupek przystankowy nr9 „na Turbaczyk”; Zakaz wjazdu; Drogowskaz Muzeum Orkanówka – ok. 30 min Koninki – polana Hucisko ok. 20 min Polana Potasznia – ok. 1h 20 min; Ścieżka edukacyjna „Na Turbaczyk” Ławostół x1; Parking rowerowy x1 Drogowskaz Koninki –polana Hucisko 1h 10 min; Ławka x1 Zakaz wstępu; Parking rowerowy x1; Ławostół x1 Drogowskaz Koninki – Polana Hucisko – 2h Konina Halamy – 25 min Przełęcz Borek – ok. 1h 30 min Gorczańska ostoja głuszca; Ławka x2; Ławostół x1; Parking rowerowy x1; Zakaz wstępu Ławostół x1; Parking rowerowy x1; Drogowskaz Polana Potasznia – 35 min Polana Kopa - 15 min Przełęcz Borek - 30 min; Zakaz wjazdu Drogowskaz Strona 349 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID Współrzędne E 20° 8' 44,0" Opis lokalizacji 099 N 49° 34' 54,4" E 20° 7' 53,9" Granica GPN - Konina 100 N 49° 35' 2,8" E 20° 4' 59,8" Park Dworski hrabiów Wodzickich przy siedzibie GPN Tablica „Park Dworski hrabiów Wodzickich – Góra Chabówka” 101 N 49° 37' 1,6" E 20° 4' 2,3" Park Dworski hrabiów Wodzickich przy siedzibie GPN Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną 102 N 49° 37' 2,1" E 20° 4' 7,1" Park Dworski hrabiów Wodzickich przy siedzibie GPN 103 N 49° 37' 0" E 20° 4' 3,4" Park Dworski – nad kapliczką N 49° 36' 57,6" E 20° 4' 4,3" N 49° 36' 57,6" E 20° 4' 3,9" N 49° 36' 57,4" E 20° 4' 3,4" N 49° 36' 56,9" E 20° 3' 59" Wykaz obiektów Konina Halamy – ok. 1h 30 min Przełęcz Przysłop ok. - 3h 10 min Lubomierz – Rzeki – ok. 2 h 15 min Schronisko pod Turbaczem – ok. 1h 10 min Ławostół x2 Parking rowerowy x2 Ławostół x2; Kosz x1 Tablica „Park Dworski hrabiów Wodzickich – Góra Chabówka”; Słupek przystankowy nr 1 Ławostół x1; Ławka x2; Kosz x1 Park Dworski - dolny Ławostół x1 Park Dworski - dolny Słupek przystankowy nr 2 Park Dworski - dolny Słupek przystankowy nr 3; Słupek przystankowy nr 4 Park Dworski - dolny Tablica informacyjna „Park Dworski” 108 N 49° 36' 55,8" E 20° 3' 58,9" Park Dworski - wozownia Słupek przystankowy nr 5; Ławostół x1; Ławka x1; Kosz x1 109 N 49° 36' 56,1" E 20° 3' 52,7" Park Dworski Ławka x1 110 N 49° 36' 54,3" E 20° 3' 49,8" Park Dworski – Odwiert solanki Słupek przystankowy nr 6; Tablica – stawy- podwójny blat wystawienniczy Park Dworski Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną Park Dworski Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną Park Dworski – Panorama Słupek przystankowy nr 7 Park Dworski – Park Górny Słupek przystankowy nr 8; Tablica – Park Dworski - ptaki 104 105 106 107 111 112 113 114 115 116 117 118 119 N 49° 36' 51,6" E 20° 3' 47,1" N 49° 36' 54,9" E 20° 3' 43,8" N 49° 37' 0,2" E 20° 3' 49,5" N 49° 37' 1,7" E 20° 3' 56,7" N 49° 37' 1,4" E 20° 3' 58" N 49° 37' 0,4" E 20° 3' 59,9" N 49° 37' 1,9" E 20° 4' 5,7" N 49° 37' 6,7" E 20° 4' 0,6" N 49° 37' 13,3" E 20° 3' 46,3" Park Dworski – Wielopokoleniowa lipa Park Dworski – na łące poniżej siedziby GPN Park Dworski – poniżej siedziby GPN Park Dworski – Drzewostan zniekształcony Park Dworskich – budowa geologiczna Uwagi Słupek przystankowy nr 9 Ławostół x1 Ławka x1 Słupek przystankowy nr 10 Słupek przystankowy nr 11 Strona 350 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID 120 121 122 123 124 125 126 Współrzędne N 49° 37' 7,2" E 20° 3' 41,8" Opis lokalizacji Park Dworski – Panorama z Chabówki Słupek przystankowy nr 16 N 49° 37' 12,2" E 20° 3' 31,2" Park Dworski – Ekosystem polny Słupek przystankowy nr 15 Park Dworski – sukcesja lasu Słupek przystankowy nr 14 Park Dworski – las półnaturalny Słupek przystankowy nr 13 Park Dworski – rośliny dziko rosnące Słupek przystankowy nr 12 N 49° 37' 14,7" E 20° 3' 31,1" N 49° 37' 13,2" E 20° 3' 33,5" N 49° 37' 13,6" E 20° 3' 43,6" N 49° 37' 4,4" E 20° 4' 2,4" N 49° 34' 34,8" E 20° 5' 49,8" Oberówka – Stara Huta Oberówka – Stara Huta 127 N 49° 34' 34,2" E 20° 6' 2,3" Stara Huta 128 N 49° 34' 34,2" E 20° 6' 4,1" Stara Huta 129 N 49° 34' 34,6" E 20° 6' 5,7" Stara Huta 130 N 49° 34' 28,4" E 20° 6' 20,7" Stara Huta 131 N 49° 34' 28,5" E 20° 6' 21" Poniżej Aniołki 132 N 49° 34' 28,1" E 20° 6' 3,9" Paciepnica 133 N 49° 34' 11,5" E 20° 5' 45,7" Paciepnica 134 N 49° 33' 45,1" E 20° 6' 57,1" Polana Limierze 135 N 49° 33' 58,8"E 20° 7' 2,5" Kopieniec 136 N 49° 34' 3,1" E 20° 7' 3" Turbaczyk 137 N 49° 34' 55,2" E 20° 6' 50,1" Turbaczyk 138 N 49° 34' 56,9" E 20° 6' 40,5" Turbaczyk - Łąki Wykaz obiektów Uwagi Słupek przystankowy nr. 5 na ścieżce „doliną potoku Turbacz” Słupek przystankowy nr. 7 na ścieżce „doliną potoku Turbacz” Ławostół x1; Parking rowerowy x1; Słupek przystankowy nr 8 na ścieżce „doliną potoku Turbacz” Słupek przystankowy nr 9 na ścieżce „doliną potoku Turbacz” Ławostół x1; Kosz x1; Parking rowerowy x1; Tabliczka informacyjna „Polana Stara Huta” Słupek przystankowy nr 10 na ścieżce „doliną potoku Turbacz” Ławostół x1; Kosz x1; Parking rowerowy x1 Drogowskaz Dolina Olszowego potoku – ok. 55 min; Zakaz wstępu Słupek przystankowy nr 11na ścieżce „doliną potoku Turbacz” Ławostół x1; Kosz x1; Parking rowerowy x1 Tabliczka informacyjna „Polana Limierze –wypalano tu węgiel drzewny” Tabliczka informacyjna „Kopieniec – 1080 m n.p.m.” Drogowskaz Muzeum „Orkanówka” – ok. 1h 40 min Schronisko pod Turbaczem – ok. 1 h 25 min Drogowskaz Czoło Turbacza – ok. 2h Muzeum „Orkanówka” – ok. 1h Ławostół x1; Słupek przystankowy nr 6 na ścieżce „na Turbaczyk”; Tablica informacyjna „Turbaczyk” Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną Strona 351 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 Współrzędne N 49° 35' 1,5" E 20° 6' 22,1" N 49° 35' 4" E 20° 6' 15,8" N 49° 35' 9,1" E 20° 6' 12,9" N 49° 35' 10,6" E 20° 6' 13,6" N 49° 35' 12,3" E 20° 5' 57,8" N 49° 34' 44,6" E 20° 6' 40,1" N 49° 34' 43,6" E 20° 6' 39,3" N 49° 34' 43,6" E 20° 6' 39,3" N 49° 34' 57" E 20° 6' 6,4" N 49° 34' 57,6" E 20° 6' 6,6" N 49° 34' 54,8" E 20° 5' 14,2" N 49° 34' 55,2" E 20° 5' 6,4" Opis lokalizacji Turbaczyk - Łąki Łąki Wasielka Wasielka Granica GPN - zielony szlak od str. Orkanówki Solnisko Solnisko Solnisko Gąsiorowska Gąsiorowska Hucisko Hucisko (dolna stacja Tobołowa) 151 N 49° 35' 11,2" E 20° 8' 9,2" Konina – Halamy Potok Zapalac 152 N 49° 34' 58" E 20° 8' 25,9" Las Koniński (Gminny) 153 N 49° 34' 35,6" E 20° 8' 57,9" Podkopie 154 155 N 49° 34' 33,9" E 20° 9' 8,6" N 49° 34' 26,7" E 20° 9' 39,2" Kopa Figurki Niżne 156 N 49° 34' 24,2" E 20° 9' 48,3" Figurki Średnie 157 N 49° 34' 13,1" E 20° 10' 6,4" Pustak Wykaz obiektów Słupek przystankowy nr 7 na ścieżce „na Turbaczyk” Drogowskaz Czoło Turbacza – ok. 2h 15 min Muzeum „Orkanówka” – ok. 50min; Ławostół x1 Słupek przystankowy nr 8 na ścieżce „na Turbaczyk” Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną; Zakaz wstępu Drogowskaz Czoło Turbacza – ok. 3h 15 min Muzeum „Orkanówka” – ok. 25 min Ławostół x1; Zakaz wstępu Słupek przystankowy nr 5 na ścieżce „na Turbaczyk” Słupek przystankowy nr 4 na ścieżce „na Turbaczyk” Słupek przystankowy nr 3 na ścieżce „na Turbaczyk” Słupek przystankowy nr 2 na ścieżce „na Turbaczyk”; Ławostół x1 Słupek przystankowy nr 1 na ścieżce „na Turbaczyk” Uwagi Ławka x1 Drogowskaz Konina – Halamy – ok. 20 min. Kudłoń – 1273 m n.p.m. – ok. 2 godz. 10 min.; Śliskie stopnie Poruszanie się podczas wiatru, opadów, okiści śniegowej grozi niebezpieczeństwem!! Drogowskaz Konina Halamy - ok. 1 godz.; Brukowana droga – 15 min.; Kudłoń – 1273 m n.p.m. - 1 godz. 10 min.; Zakaz wstępu Ławostół x1; Tablica informacyjna „Kopa” Przed granicą GPN Ławostół x1 Tablica Figurki Średnie – wys. 1140-1170 m n.p.m. Ławostół x1; Drogowskaz Kudłoń – 1273 m n.p.m. – ok. 15 min. Schronisko pod Turbaczem – ok. 1 godz. 40 min. Konina Halamy – ok. 1 godz. 50 min.; Tablica „Pustak” Strona 352 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID Współrzędne Opis lokalizacji 158 N 49° 34' 20" E 20° 10' 35,9" Kudłoń 159 160 161 N 49° 34' 20,7" E 20° 10' 34,9" N 49° 34' 28,3" E 20° 10' 30,8" N 49° 34' 35,3" E 20° 10' 17" Wykaz obiektów Drogowskaz Lubomierz – Przysłop – ok. 2 godz. 10 min. Turbacz – 1310 m n.p.m. – ok. 1 godz. 50 min. Lubomierz – kościół – ok. 2 godz. 20 min.; Pod Kudłoniem Śliskie stopnie Polana Kudłoń Tablica „Kudłoń” Kudłoński Baca Kudłoński Baca – ostaniec skalny Drogowskaz Lubomierz – przełęcz Przysłop – ok. 2 godz. Schronisko pod Turbaczem – ok. 2 godz. Dolina Kamienicy – ok. 50 min.; Ławostół x1; Tablica „Gorc Troszacki”; Zakaz wstępu 162 N 49° 34' 23,4" E 20° 11' 15,6" Polana Gorc Troszacki 163 N 49° 34' 24,4" E 20° 11' 18,2" Gorc Troszacki 164 N 49° 34' 38,9" E 20° 11' 27,1" Okolice polany Trzemucha Śliskie stopnie 165 N 49° 34' 49,7" E 20° 11' 28,9" Odcinek pomiędzy polaną Adamówka i polaną Stanogówka Śliskie stopnie 166 N 49° 34' 55" E 20° 11' 24,2" Polana Stanogówka 167 N 49° 35' 7,4" E 20° 11' 44,9" Polana Podskały – zejścia na ścieżkę edukacyjną „Dolina Gorcowego Potoku” 168 N 49° 35' 13,7" E 20° 11' 52,4" Polana Podskały – północna granica 169 N 49° 35' 16,5" E 20° 12' 22,6" Jaworzynka 170 171 172 N 49° 35' 27,6" E 20° 13' 6,6" N 49° 34' 19,8" E 20° 14' 42,9" N 49° 33' 54,5" E 20° 15' 10,6" Przełęcz Przysłop – granica GPN Świnkówka Gorc - szczyt Uwagi Drogowskaz Kudłoń – 1273 m n.p.m. – ok. 1 godz. 15 min. Lubomierz – przełęcz Przysłop – ok. 1 godz. Ławostół x1; Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Dolina Gorcowego Potoku” x2; Słupek przystankowy nr 8 na ścieżce „Dolina Gorcowego Potoku” Słupek przystankowy nr 9 na ścieżce „Dolina Gorcowego Potoku”; Tablica „Podskały” Ławostół x1; Drogowskaz Lubomierz – przełęcz Przysłop – ok. 45 min. Schronisko pod Turbaczem – ok. 3 godz. 20 min.; Tablica „Jaworzynka” Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Dolina Gorcowego Potoku” x2 Ławostół x1; Tablica „Świnkówka” Drogowskaz – tablica Gorc (Kamienicki) – 1228 m n.p.m. Lubomierz – przełęcz Przysłop – ok. 1 godz. 40 min. Hale Gorcowe – ok. 15 min. Zatarte słowo „Kamienicki ” Strona 353 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID Współrzędne Opis lokalizacji 173 N 49° 33' 47,9" E 20° 15' 0,1" Hale Gorcowe 174 N 49° 33' 6,7" E 20° 12' 58" Mogiła – pomiędzy polanami Bieniowe i Przysłop Dolny 175 N 49° 33' 3" E 20° 12' 42,4" Polana Bieniowe 176 N 49° 33' 0,5" E 20° 11' 37,1" Polana Przysłop Górny 177 N 49° 32' 58,8" E 20° 9' 31,8" Jaworzyna Kamienicka przy Bulandowej Kapliczce 178 N 49° 32' 58,1" E 20° 9' 12,9" Zbójecka Jama 179 N 49° 33' 5" E 20° 9' 30,6" Jaworzyna Kamienicka 180 N 49° 33' 15,5" E 20° 11' 14,9" Poniżej polany Średniak – na ścieżce spacerowej, granica ochrony ścisłej 181 N 49° 33' 49" E 20° 13' 14,8" Za Czubatym Groniem 182 N 49° 33' 53,2" E 20° 12' 55,3" Na pętli przy Kamienickim Potoku 183 N 49° 33' 53,6" E 20° 12' 59,1" Papieżówka 184 N 49° 34' 8,3" Papieżówka - szałas Wykaz obiektów Drogowskaz Polana Gabrowska – ok. 2 godz. 45 min. Gorc Kamnienicki – 1228 m n.p.m. – ok. 20 min. Drogowskaz na ścieżkę Grób Władysława Pisarskiego - ps. „Piwonia” – ok. 0,5 min. Drogowskaz Polana Jaworzyna Kamienicka – ok. 1 godz. 30 min. Hale Gorcowe – ok. 45 min. Ochotnica Górna – Centrum PKS – ok. 2 godz.; Zakaz wstępu; Tablica „Bieniowe”; Ławostół x1 Uwagi Tablica „Przysłop Górny” Drogowskaz na szlaki i ścieżki Gorc Kamienicki – 1228 m n.p.m. – ok. 2 godz. Polana Gabrowska – ok. 25 min. Zbójecka Jama – ok. 5 min. Lubomierz – przełęcz Przysłop – ok. 3 godz.; Tablica „Jaworzyna Kamienicka”; Słupek przystankowy nr 10 na ścieżce „Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką”; Ławostół x1 Ławka x4 Stojak rowerowy x1 Tablica Zbójecka Jama – jaskinia szczelinowa; Słupek przystankowy nr 10 na ścieżce „Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką”; Tablica „Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką”; Ławostół x1 Stojak rowerowy x1 Ławostół x1 Drogowskaz na ścieżkę Polana Jaworzyna Kamienicka – ok. 2 godz. 20 min. Zakaz wjazdu Zakaz wstępu Drogowskaz na szlaki i ścieżki Przełęcz Borek – ok. 2 godz. Lubomierz – Rzeki – ok. 25 min. Polana Jaworzyna Kamienicka – ok. 3 godz.; Ławka x1 Ławka x5 Strona 354 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID Współrzędne E 20° 13' 8,6" Opis lokalizacji 185 N 49° 34' 15,5" E 20° 13' 8,4" Dolina Kamienicy 186 N 49° 34' 21,6" E 20° 13' 9" Dolina Kamienicy – rozejście na ścieżkę edukacyjną 187 N 49° 34' 22,5" E 20° 13' 7,2" Dolina Kamienicy – Zbiorniki dla płazów 188 N 49° 34' 40,9" E 20° 13' 15,2" Dolina Kamienicy – potok Koryciska 189 N 49° 34' 53,3" E 20° 13' 16,7" Dolina Kamienicy 190 N 49° 35’ 01,1” E 20° 13’ 20,7” Trusiówka 191 N 49° 35’ 00,5” E 20° 13’ 21,6” Trusiówka 192 193 194 195 196 197 198 199 200 N 49° 34’ 59,4” E 20°13’23,5” N 49° 34’ 52,0” E 20° 13’ 32,3” N 49° 34’ 53,2” E 20° 13’ 33,7” N 49° 34’ 44,6” E 20° 13’ 34,0” N 49° 34’ 38,2” E 20° 13’ 31,9” N 49° 34’ 18,6” E 20° 13’ 18,5” N 49° 34’ 19,7” E 20° 13’ 07,6” N 49° 34’ 21,3” E 20° 13’ 07,9” N 49° 33’ 44,9” E 20° 12’ 42,6” Trusiówka Trusiówka Wykaz obiektów Stół x1 Kosz x1 Stojak rowerowy x1; Słupek przystankowy nr 7 na ścieżce edukacyjnej „Dolina Kamienicy” Słupek przystankowy nr 6 na ścieżce edukacyjnej „Dolina Kamienicy”; Tablica „Gorczańska Ostoja Głuszca” Kosz x1 Ławka x1; Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną Ścieżka edukacyjna Dolina Kamienicy x2; Zakaz wjazdu; Słupek przystankowy nr 5 na ścieżce edukacyjnej „Dolina Kamienicy”; Ławostół x1 Ławka x1 Kosz x2; Stojak rowerowy x1; Tablica „Zbiorniki dla płazów”; Słupek przystankowy nr 4 na ścieżce edukacyjnej „Dolina Kamienicy” Słupek przystankowy nr 3 na ścieżce edukacyjnej „Dolina Kamienicy”; Tablica Małopolski Szlak Geoturystyczny nr 27 Słupek przystankowy nr 2 na ścieżce edukacyjnej „Dolina Kamienicy”; Ławostół x 7; Ławka x 12; Kosz x5; Parking rowerowy x2; Tablica informacyjna Tablica informacyjna „Dolina Kamienicy”; Słupek przystankowy nr 1 na ścieżce „Doliną Kamienicy” Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną; Uwaga! Śliskie stopnie! Słupek przystankowy nr 10 na ścieżce „Doliną Kamienicy” Cypel Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną Cypel Słupek przystankowy nr 9 na ścieżce „Doliną Kamienicy” Gołków Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną Gołków Słupek przystankowy nr 8 na ścieżce „Doliną Kamienicy”; zakaz wstępu Gołków Zakaz wjazdu! Rzeki - Papieżówka Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną Papieżówka - Szerokie Ławostół x1; Parking rowerowy x1 Uwagi Poza granicami GPN Strona 355 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID 201 Współrzędne N 49° 33’ 44,4” E 20° 11’ 58,8” Opis lokalizacji Wykaz obiektów Stawieniec Ławostół x1 Uwagi 202 N 49° 33’ 43,5” E 20° 11’ 58,6” Stawieniec Drogowskaz Lubomierz – Przełęcz Przysłop – ok. 1 h 20 min Przełęcz Borek – ok1 h 40 min Kudłoń – ok. 1 h 20 min 203 N 49° 33’ 45,8” E 20° 11’ 19,0” Miazgowy Ławostół x 1 204 N 49° 33’ 36,4” E 20° 10’ 30,2” Potok Wspólny 205 N 49° 33’ 05,5” E 20° 07’ 14,8” Czoło Turbacz 206 N 49° 33’ 57,6” E 20° 09’ 25,9” Polana Przysłopek 207 208 209 210 211 212 213 214 215 N 49° 35’ 08,8” E 20° 12’ 03,5” N 49° 35’ 08,5” E 20° 12’ 05,3” N 49° 35’ 07,5” E 20° 12’ 08,1” N 49° 35’ 05,2” E 20° 12’ 13,4” N 49° 34’ 58,6” E 20° 12’ 19,6” N 49° 34’ 49,8” E 20° 12’ 46,8” N 49° 34’ 48,0” E 20° 13’ 09,1” N 49° 34’ 55,0” E 20° 13’ 13,4” N 49° 34’ 53,4” E 20° 13’ 15,3” Podskały Podskały Gorcowy Potok Gorcowy Potok Gorcowy Potok Ławostół x1; Tabliczka informacyjna – „potok Wspólny” Zakaz wstępu! Poruszanie podczas wiatru grozi niebezpieczeństwem! Drogowskaz Lubomierz – Przełęcz Przysłop – ok. 2 h 50 min Schronisko pod Turbaczem – ok. 1 h 20 min; Ławostół x1 Słupek przystankowy nr 7 na ścieżce „Dolina Gorcowego Potoku” Śliskie stopnie! Słupek przystankowy nr 6 na ścieżce „Dolina Gorcowego Potoku” Słupek przystankowy nr 5 na ścieżce „Dolina Gorcowego Potoku” Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Dolina Gorcowego Potoku”; Śliskie stopnie!; Ławostół x1 Gorcowy Potok Ławostół x1 Gorcowy Potok Zakaz wstępu Gorcowy Potok Trusiówka 216 N 49° 34’ 58,0” E 20° 13’ 17,7” Trusiówka 217 N 49° 34’ 59,6” E 20° 13’ 20,0” Trusiówka 218 N 49° 32’ 17,5” E 20° 10’ 24,1” Przełęcz Pańska Przechybka 219 N 49° 32’ 25,0” E 20° 10’ 27,8” Przełęcz Pańska Przechybka (miejsce katastrofy lotniczej) 220 N 49° 32’ 19” E 20° 10’ 38,9” Las Zgrzytów Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Dolina Gorcowego Potoku” Słupek przystankowy nr 2 na ścieżce „Dolina Gorcowego Potoku” Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Dolina Gorcowego Potoku”; Słupek przystankowy nr 1 na ścieżce „Dolina Gorcowego Potoku” Tablica informacyjna „Dolina Gorcowego Potoku” Ławostół x1; Słupek przystankowy nr 8 na ścieżce „Doliną Jaszcze” Ławka x2; Ławostół x1; Słupek przystankowy nr 7 na ścieżce „Doliną Jaszcze” Słupek przystankowy nr 6 na ścieżce „Doliną Jaszcze” Strona 356 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko ID 221 222 Współrzędne N 49° 32’ 30,3” E 20° 11’ 05,0” N 49° 32’ 25,2” E 20° 11’ 06,0” Opis lokalizacji Las Zgrzytów Łonna 223 N 49° 32’ 21,8” E 20° 11’ 14,7” Łonna 224 N 49° 32’ 19,7” E 20° 11’ 18,8” Łonna (zbiornik dla płazów) 225 N 49° 32’ 20,0” E 20° 11’ 24,7” Łonna 226 N 49° 32’ 19,9” E 20° 11’ 31,9” Duże Jaszcze Wykaz obiektów Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Dolina Jaszcze” Słupek przystankowy nr 4 na ścieżce „Doliną Jaszcze” Słupek przystankowy nr 3 na ścieżce „Doliną Jaszcze”; Ławostół x1 Słupek przystankowy nr 2 na ścieżce „Doliną Jaszcze”; Tablica informacyjna „zbiornik dla płazów” Słupek przystankowy nr 1 na ścieżce „Doliną Jaszcze” Zakaz wjazdu; Poruszanie się podczas wiatru grozi niebezpieczeństwem; Drogowskaz na ścieżkę edukacyjną „Dolina Jaszcze”; Ławostół x1 Uwagi Źródło: pomiary GPS 2013. Strona 357 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 24 Zestawienie i charakterystyka infrastruktury turystycznej w poszczególnych Obwodach Ochronnych Tab. A. Zestawienie i charakterystyka infrastruktury turystycznej w Obwodzie Ochronnym „Dwór”. 1 1 <Konina Halmy - ok. 20 min. 2 Ścieżka edukacyjna „Park dworski” Słupki-ostrzeżenia Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 Kudłoń - 1276 m n.p.m. - ok. 2 godz. 10 min.> Tabliczki informacyjne - 15x80 granica GPN od strony Koniny Tabliczki informacyjne - 15x45 CZARNY Konina – Kopa Pustak – Kudłoń – polana Jastrzębie - Lubomierz Tabliczki-szyldy drogowskazów - 15x45 1 Szlak Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp. Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji 1 odcinek ze schodami Ostrzeżenie o śliskich schodach trasa ścieżki <>Ścieżka edukacyjna" Park dworski" - etap I 2 2 trasa ścieżki <>Ścieżka edukacyjna" Park dworski" - etap II 3 2 park górny Ostrzeżenie o spadających gałęziach 1 aleja główna Ostrzeżenie o spadających gałęziach 2 2 1 3 9 7 3 Park dworski park dworski Park dworski hrabiów Wodzickich 2 4 Lamus park dworski Lamus - wozownia z XIX w., piwnice - XVII 1 Strona 358 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Słupki-ostrzeżenia Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 Tabliczki informacyjne - 15x80 Tabliczki informacyjne - 15x45 Tabliczki-szyldy drogowskazów - 15x45 Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp. w. 5 Wiąz Łokietka park dworski Wiąz Łokietka 6 ZIELONY Niedźwiedź - Raba Niżna park dworski GPN; Rynek w Niedźwiedziu 4 4 7 Stawy podworskie park dworski Stawy podworskie 2 2 2 Razem: 12 4 3 6 6 16 5 Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Tab. B. Zestawienie i charakterystyka infrastruktury turystycznej w Obwodzie Ochronnym „Kiczora” Strona 359 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Hala Długa wejście do lasu Gajówka Mikołaja 3 4 Łopuszna (od granicy Parku) – Żubrowisko Ścieżka edukacyjna Początek ścieżki zakręt ścieżki przed składem droga od Żubrowiska na Pańskie Skole schronisko pod 1 Słupki-ostrzeżenia Hala Długa Bacówka GPN 1 Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych 2 CZERWONY Stare Wierchy Turbacz - Hala Długa Kiczora - Zielenica gr. GPN Zielenica początek szlaku czarnego wejście w granice GPN od Łopusznej Żródełko miłosci Turbacz szczyt 1 Tabliczki informacyjne - 24x160 1 1 Tabliczki informacyjne - 15x80 Jankówki CZARNY Łopuszna polana pod Wysznią Jankówki - Zielenica Ścieżka edukacyjna „Z Łopusznej na Jankówki”> <>Gajówka Mikołaja ok. 40 min. Łopuszna - ok. 1 godz. 15 min> <Zielenica - ok. 20 min. Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 Łopuszna Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp. 1 1 Zakaz wjazdu rowerem 1 Zakaz wjazdu rowerem 1 <>Chatka GPN - 5 min. 1 1 Turbacz - 1310 m n.p.m. 2 0 2 1 Turbacz - 1310 m n.p.m. - ok. 35 min. <Kiczora - 1282 m n.p.m. - ok. 30 min. Ostrzeżenie o spadających gałęziach <>Gajówka Mikołaja Żubrowisko - ok. 15 min > <Gajówka Mikołaja ok. 15 min <> Ścieżka edukacyjna „Z Łopusznej na Jankówki” <> „Partyzancką ścieżką na Turbacz” 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Zakaz wstępu; zakaz wjazdu rowerem 1 <>Ścieżka edukacyjna 3 Strona 360 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko <> „Partyzancką ścieżką na Turbacz” 1 <> „Z Łopusznej na Jankówki” 5 Jankówki (2), Wysznia(4); Kułachowa (1); Łopuszna (1) droga na Pańskie Skole z polany Kułachowa droga od ścieżki edukacyjnej wzdłuż Chłapkowego Potoku (powyżej odbicia na Biedową Młakę) Gajówka Mikołaja 1 Słupki-ostrzeżenia trasa ścieżki Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych „Z Turbacza na Jaworzynę” Tabliczki informacyjne - 24x160 Gajówka Mikołaja Turbaczem Tabliczki informacyjne - 15x80 7 Ścieżka edukacyjna „Z Łopusznej na Jankówki” Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 6 „Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką” Ścieżka edukacyjna „Partyzancką ścieżką na Turbacz” Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 5 Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp. 8 8 Zakaz wstępu 1 Zakaz wstępu 1 Gajówka Mikołaja terenowa baza edukacyjna Razem: 1 16 20 1 2 1 11 6 Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Tab. C. Zestawienie i charakterystyka infrastruktury turystycznej w Obwodzie Ochronnym „Jaworzyna” Strona 361 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 4 Ścieżka edukacyjna „Dolina potoku Jaszcze” Trzy Kopce skrzyżowanie ze ścieżką edukacyjną most na Głebokim- (1), <>Ścieżka edukacyjna za Łonną(1), ; „Dolina potoku Jaszcze” pkt 11 -(3). polana Pańska Polana Pańska Prechybka Prechybka - wys. 980-1030 m n.p.m. dolina potoku Jaszcze – granica Zakaz wjazdu rowerem GPN 5 Ścieżka edukacyjna „Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką” schronisko pod Turbaczem <>Ścieżka edukacyjna „Z Turbacza na Jaworzynę” 6 Szlak spacerowy Kiczora – polana Cioski Zakaz wjazdu rowerem Słupki- ostrzeżenia 3 ZIELONY Hale Gorcowe Jaworzyna Kamienicka - Polana Gabrowska Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Trzy Kopce 1 Tabliczki informacyjne - 24x160 Kiczora 1 Tabliczki informacyjne - 15x80 2 CZERWONY Stare Wierchy Turbacz - Hala Długa - Kiczora Zielenica - gr. GPN <>Łopuszna - ok. 2 godz. <Turbacz 1310 m n.p.m. ok. 1 godz. 15 min. Przełęcz Knurowska ok.1 godz.30 min.> <>Trzy Kopce - 5 min, ścieżka edukacyjna <>Schronisko pod Turbaczem - 45 min <>Przełęcz Knurowska 1 godz. 20 min. <>Ochotnica Górna Ustrzyk - ok. 1 godz. 45 min Historyczna granica trzech własności - dóbr Kamienicy, Łopusznej i majątku Ochotnicy. <Jaworzyna Kam. - ok. 15 min. Kiczora - 1282 m n.p.m. ok. 10 min> <>Turbacz - 1310 m n.p.m. - ok. 1 godz. 10 min. Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 1 CZARNY Łopuszna - polana pod Wysznią - Jankówki - Zielenica Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp. Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji 1 1 1 1 1 1 1 2 0 1 1 2 1 1 3 2 7 13 2 1 2 1 Strona 362 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 Tabliczki informacyjne - 15x80 Tabliczki informacyjne - 24x160 Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Słupki- ostrzeżenia Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp. Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Razem: 10 10 7 4 0 15 2 Ochotnickie Tab. D. Zestawienie i charakterystyka infrastruktury turystycznej w Obwodzie Ochronnym „Kudłoń” Strona 363 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 1 Kudłoń 1276 m n.p.m. ok. 1godz. 10 min> 1 1 <>Przełęcz Borek 1009 m n.p.m. - ok. 1 godz. 2 1 Figurki Średnie Figurki Średnie wys. 1140 - 1170 m n.p.m. 2 0 0 2 Kudłoński Baca Kudłoński Baca - skalny ostaniec 2 0 0 2 pod polaną Kopa (stara stokówka) Zakaz wstępu 1 wejście w granice GPN od Koniny Ostrzeżenie o spadających gałęziach 1 Kopieniec - 1080 m n.p.m. <>Schronisko pod Turbaczem - ok. 1 godz. 25 min. 1 1 skrzyżowanie dróg na schronem na Potaszni SPACEROWY Potasznia Pasieka - Koninki Hucisko Wrąb 2 1 1 1 1 <> Przełęcz Borek ok. 1 godz. 30 min godz. 2 1 Konina Halamy - ok. 25 min.> 1 1 1 1 0 0 0 0 Muzeum „Orkanówka” - ok. 1 godz. 40 min. <Koninki - polana Hucisko - ok. 2 godz. 3 Słupki- ostrzeżenia Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 ZIELONY Niedźwiedź Turbaczyk – Turbacz (schr.) 1 <Konina Halamy - ok. 1 godz. Tabliczki informacyjne - 15x80 2 CZARNY Konina – Kopa Pustak – Kudłoń – polana Jastrzębie - Lubomierz 1 Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 1 Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 spotkanie ze spacerowym z Brukowanej Drogi jedno- lub dwustronne Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp <Koninki - Hucisko ok. 1 godz. 10 min. 1 1 Konina- Potasznia - ok. 1 godz> Polana Potasznia Polana Potasznia - wys. 680 - 780 m n.p.m. w dolinę Roztoki (ze Zakaz wstępu 2 2 2 1 Strona 364 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 1 Przełęcz Borek - ok. 30 min> 1 1 <>Polana Potasznia ok. 35 min 2 1 Słupki- ostrzeżenia Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 1 <Polana Kopa - ok. 15 min. Tabliczki informacyjne - 15x80 Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 1 Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 jedno- lub dwustronne Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp stokówki w Koninie) 4 SPACEROWY Konina Potasznia - Brukowana Droga Przełęcz Borek 5 NIEBIESKI Rzeki Trusiówka Papieżówka - przełęcz Borek 6 ŻÓŁTY Lubomierz Jaworzynka - Kudłoń - przełęcz Borek - Hala Turbacz - Turbacz (schr.) przy skrzyżowaniu ze szlakiem spacerowym na Kopę Hucisko - ścieżka w dolinę potoku Konina na przeł. Borek Zakaz wstępu 1 stokówka na Kopę Zakaz wjazdu rowerem 1 Borek Konina Halamy - ok. 1 godz. 30 min.> 1 1 1 <Lubomierz - przełęcz Przysłop - ok. 2 godz. 50 min. 2 1 1 Schronisko pod Turbaczem - ok. 1 godz. 20 min.> 1 1 Razem: 15 18 15 Polana Przysłopek wys. 1070 - 1120 m.n.p.m. 2 0 10 0 0 5 Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Tab. E. Zestawienie i charakterystyka infrastruktury turystycznej w Obwodzie Ochronnym „Suhora” Strona 365 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko polana Suhora - ok. 30 min.<> 1 1 Turbacz 1310 m n.p.m. - ok. 1 godz. 30 min.<> 1 1 Obidowiec - poza granicami GPN Koninki - polana Hucisko - ok. 1 godz. 45 min. <> 1 Stare Wierchy - ok. 30 min.<> 1 Turbacz - 30 min.> 2 NIEBIESKI Hucisko Średnie - Czoło Turbacza Turbacz (schr.) 1 1 Rozdziele <Stare Wierchy - 1 godz. 30 min. obok tablicy z mapą, w kierunku potoku Turbacz < Turbacz - 1310 m n.p.m. - 2 godz. 30 min. 1 1 Oberówka Miejsce biwakowe Polana Oberówka 2 0 <>Turbacz 1300 m n.p.m. - ok. 2 godz. 15 min. 1 1 Olszynka pkt 4 ścieżki Średnie 1 <Koninki Hucisko - ok. 10 min. 1 dolina Olszowego Potoku - ok. 1 godz. 15 min.> 1 <Schronisko pod Turbaczem - ok. 1 godz. Słupki- ostrzeżenia Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 Młynarska Tabliczki informacyjne - 15x80 Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 CZERWONY Stare Wierchy - Turbacz Hala Długa - Kiczora Zielenica - gr. GPN Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 1 Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp 1 Koninki - polana Hucisko - ok. 1 godz.> Hala Turbacz- poza granicami <>Koninki - polana 1 GPN Hucisko - ok. 1 godz. 40 2 1 1 1 Strona 366 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Słupki- ostrzeżenia Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 Tabliczki informacyjne - 15x80 Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp min. 1 <>Niedźwiedź - ok. 3 godz. 25 min. 1 <>Schronisko pod Turbaczem -ok. 20 min. 1 nad Szałasiskiem Ostrzeżenie o spadających gałęziach, 1 Czoło Turbacza- przy wł. Rycerza Ostrzeżenie o spadających gałęziach, 1 Wejście do rezerwatu Orkana (z dwóch stron; od Paciepnicy i Ostrzeżenie o od Szałasiska) spadających gałęziach 0 Czoło Turbacza - od strony Filasowej Zakaz wjazdu rowerem 1 Pod Szałasiskiem, przy stokówce Zakaz wjazdu rowerem 1 Pkt. 4 - olszynka Zakaz wjazdu rowerem 1 Tobołów - wys. 950-990 m n.p.m. 3 <>Lubomierz Przełęcz Przysłop - ok. 3 godz. 50 min. ZIELONY Koninki - Polana Tobołów - Suhora Obidowiec- Stare Wierchy <Obidowiec - 1106 m n.p.m. - ok 1 godz. Koninki - Borek - ok. 50 min.> Obidowiec - 1106 m .n.p.m. - ok. 30 min.> Suhora - na skrzyż. z Kopaną Drogą 2 1 2 1 1 1 < Polana Tobołów ok. 20 min. 1 <>Schronisko na Starych Wierchach ok. 45 min. 1 Strona 367 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zakaz wjazdu rowerem spotk. z niebieskim pod Czołem Turbacza Polana Limierze na gr. GPN od strony „Orkanówki” 4 ZIELONY Niedźwiedź Turbaczyk - Turbacz (schr.) na stokówce na stokówce Łąki 5 SPACEROWY - Koninki 1 <Schronisko pod 1 Turbaczem - ok. 30 min. 1 <>Niedźwiedź - ok. 3 godz. 15 min. 1 Koninki - polana Hucisko - ok. 1 godz. 20 min.> 1 na tej polanie wypalano węgiel drzewny 2 0 <Muzeum „Orkanówka” - ok. 25 min. 1 1 Turbacz - 1310 m n.p.m. - ok. 3 godz. 15 min.> <Polana Potasznia ok. 1 godz. 20 min. 1 1 Zakaz wstępu Okolice Czarnych Błot Koninki - Hucisko - ok. 1 1 1 Muzeum „Orkanówka” - ok. 50 min. pod Basielką 1 1 <>Schronisko pod Turbaczem - ok. 3 godz. Czoło Turbacza 1259 m n.p.m. - ok. 2 godz.> 2 1 Koninki - polana Hucisko - ok. 20 min.> < Muzeum „Orkanówka” - ok. 30 min. Słupki- ostrzeżenia Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 polana Suhora Tabliczki informacyjne - 15x80 Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp 1 1 1 1 1 Strona 368 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 20 min.> <> Dolina potoku Turbacz - ok.1 godz. 1 Tobołczyk 966 m n.p.m. - ok. 1godz. 30 min. > 1 Stara Huta Stara Huta - w XVII i XVIII w. była tu huta szkła 2 0 w pobliżu Aniołki Dolina Olszowego potoku - ok. 55 min. 1 1 2 pod Turbaczykiem w kierunku Zakaz wstępu Starej Huty 1 w pobliżu Aniołki Zakaz wstępu 1 Hucisko - koło leśniczówki <Tobołczyk 966 m n.p.m. - ok. 2 godz. 1 1 < Poręba Górna - ok. 1 godz. 15 min. 1 1 Tobołczyk SPACEROWY Koninki Hucisko - dolina Olszowego potoku - Tobołów - Poręba Górna Poręba Górna - skład SPACEROWY Konina Potasznia - Pasieka Koninki Hucisko Słupki- ostrzeżenia Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 7 Tabliczki informacyjne - 15x80 6 Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 Hucisko - dolina potoku Turbacz - Czarne Błota Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Szlak Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp Koninki - polana Hucisko - 1 godz. 10 min.> <Koninki - Hucisko ok. 3 godz. 15 min. 1 1 1 droga na Wyżnią (od stokówki Zakaz wjazdu rowerem; w Porębie Górnej) zakaz wstępu 1 pod Wyżnia - droga stokowa ciąg dalszy 1 na stokówce - obok Oberówki skrzyżowanie ze szlakiem zielonym Zakaz wjazdu rowerem; zakaz wstępu <Konina-Potasznia ok. 2 godz. 10 min. Polana Oberówka - 1 min. 1 1 1 Zakaz wjazdu rowerem 1 Strona 369 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Słupki- ostrzeżenia Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 odejście od stokówki (2); pod Basielką (2); pod Turbaczykiem (3) nad stokówką z zielonym (1) <>Ścieżka edukacyjna „Na Turbaczyk” 4 8 10 Ścieżka edukacyjna „Dolina odejście od stokówki do pkt.2 potoku Turbacz” (1); Szałasisko (2); <>Ścieżka edukacyjna „Dolina potoku Turbacz” 2 3 14 5 5 9 Ścieżka edukacyjna „Wokół 10 doliny Poręby” Tobołów(1); Suhora w kierunku Kopanej drogi(1) ; <>Ścieżka edukacyjna nad os. Białonie (1); St. Izbiska „Wokół doliny Poręby” (1); Pośrednia (1) Tabliczki informacyjne - 15x80 Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Szlak Ścieżka edukacyjna „Na 8 Turbaczyk” 9 Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Słupy 13 cmx13cm wys. 280 cm Lp Razem: 38 42 16 8 0 33 12 Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Tab. F. Zestawienie i charakterystyka infrastruktury turystycznej w Obwodzie Ochronnym „Turbacz” Strona 370 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 1 <Przełęcz Przysłop 1009 m n.p.m. ok. 2 godz. 10 min 1 Gorc 1228 m n.p.m. - ok. 10 min.> <Polana Gabrowska - ok. 2 godz. 45 min. <>Ochotnica Dolna - ok. 2 godz. 1 <Hale Gorcowe - ok. 15 min. Lubomierz Przysłop - ok. 1 godz 40 min.> 2 Gorc - 1228 m n.p.m. Trusiówka - za szlabanem < Papieżówka - ok. 35 min.; przełęcz Borek - ok. 2 godz. 30 min 1 1 <Przełęcz Borek - ok. 2 godz. 1 1 węzeł szlaków Hale Gorcowe Lubomierz - Rzeki - ok. 25 min.> <>Polana Jaworzyna Kamienicka ok. 3 godz. NIEBIESKI <Lubomierz - Rzeki - ok. 2 godz.15 Rzeki przełęcz Borek - 1009 m min. Trusiówka Papieżówka - n.p.m. Schronisko pod Turbaczem - ok. 1 przełęcz godz. 10 min. > Borek Borek <Przełęcz Przysłop - 3godz. 10 min. Miejsce biwakowe - Polana Trusiówka Trusiówka 4 ZIELONY Dolina 1 1 1 1 1 2 1 Papieżówka (most) 3 1 2 1 2 1 1 1 2 0 2 potok Stawieniec Potok Stawieniec - 890 m n.p.m. 2 0 2 potok Wspólny Potok Wspólny - 950 m n.p.m. 2 0 2 potok Miazgowy Potok Miazgowy- 930 m n.p.m. <>Kudłoń - 1273 m n.p.m. - ok. 1godz. 20 min. 2 0 2 1 1 potok Stawieniec Słupki- ostrzeżenia 1 Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych 1 Tabliczki informacyjne - 24x160 <>Lubomierz kościół - ok 2 godz. 20 min. Turbacz 1310 m n.p.m. - ok. 1 godz. 50 min.> Tabliczki informacyjne2 - 15x80 NIEBIESKI Rzeki Koszarki Gorc Kamienicki Hale Gorcowe Kudłoń - spotkanie szlaków czarnego i żółtego od strony Pustaka Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 2 CZARNY Konina Kopa Pustak Kudłoń polana Jastrzębie Lubomierz Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 1 Szlak Słupy 13 cm x 13cm wys. 280 cm Lp. Strona 371 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 1 <Kudłoń- 1273 m n.p.m. - ok. 50 min. Dolina Kamienicy - ok. 25 min.> Polana Stawieniec - wys. 1040 - 1110 m n.p.m. Schronisko pod Turbaczem - ok. 2 godz.> <Lubomierz - przełęcz Przysłop - ok. 2 godz. 1 1 1 2 0 1 1 2 1 Dolina Kamienicy - ok. 50 min.<> 1 polana Stawieniec, droga Zakaz wstępu na Zrąb początek szlaku na stokówce Jaworzyna Kamienicka 5 ZIELONY Hale Gorcowe Jaworzyna Kamienicka Polana Gabrowska Bieniowe - poza GPN za Bieniowym 1 Zakaz wjazdu rowerem <>Schronisko pod Turbaczem - ok. 1 godz. <>Gorc - 1228 m n.p.m. - ok. 2 godz. <>Lubomierz- przełęcz Przysłop ok. 3 godz. <>Zbójecka Jama - ok. 5 min. <Polana Jaworzyna Kamienicka ok. 1 godz. 35 min. 1 1 1 1 1 1 1 Hale Gorcowe - ok. 45 min.> <>Ochotnica Górna Centrum PKS 2 godz. <>Grób Władysława Pisarskiego Słupki- ostrzeżenia Gorc Troszacki <Lubomierz - przęłęcz Przysłop - ok. 1 godz.20 min. Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych polana Stawieniec 1 Tabliczki informacyjne - 24x160 polana Stawieniec Przełęcz Borek 1009 m n.p.m. - ok.1 godz. 40 min.> Tabliczki informacyjne2 - 15x80 Kamienicy Stawieniec Kudłoń Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 Szlak Słupy 13 cm x 13cm wys. 280 cm Lp. 1 1 1 1 1 Strona 372 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Słupki- ostrzeżenia Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 Zakaz wstępu 1 Jaworzyna Kamienicka w kierunku Gorca Zakaz wjazdu rowerem 1 Podskały (góra) Pustak 6 Tabliczki informacyjne2 - 15x80 polana Bieniowe wejście Jaworzynka ŻÓŁTY Lubomierz Jaworzynka Kudłoń przełęcz Borek - Hala Turbacz – Turbacz (schr.) Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 Szlak Słupy 13 cm x 13cm wys. 280 cm Lp. <Lubomierz - przełęcz Przysłop - ok. 45 min. Schronisko pod Turbaczem - ok. 3 godz. 20 min.> <>Lubomierz - przełęcz Przysłop ok. 1 godz. <Kudłoń 1276 m n.p.m. - ok. 1 godz. 15 min. <>Konina Halamy - 1 godz. 50 min. 1 1 1 1 1 1 1 1 Schronisko pod Turbaczem - ok. 1 godz. 40 min. > 1 <Kudłoń 1276 m n.p.m. - ok. 15 min. 1 droga na Mostownicę od strony Hali Turbacz Zakaz wstępu 1 droga na Morskie Oko od Gorca Troszackiego Zakaz wstępu 1 Gorc Troszacki, droga zejściowa przez Gorc Porębski Zakaz wstępu 1 przełęcz Borek - od strony Kudłonia Zakaz wjazdu rowerem 1 polana Filasowa Zakaz wjazdu rowerem 1 odcinek: Adamówka – Podskały (dół, góra) Ostrzeżenie o spadających gałęziach 2 Strona 373 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Zakaz wjazdu rowerem Trusiówka (2); pkt.2 (2); odejście - (2); Nad Cyrkowym (2) ; Podskały (2) <>Ścieżka edukacyjna „Dolina Gorcowego Potoku” 1 Słupki- ostrzeżenia droga stokowa po drugim brzegu Kamienicy 1 Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Jaworzyna Kamienicka - 2 godz. 20 min.> Tabliczki informacyjne - 24x160 Ścieżka edukacyjna „Dolina Kamienicy” przy odejściu dolnej stokówki Tabliczki informacyjne2 - 15x80 9 Ścieżka edukacyjna „Dolina Gorcowego Potoku” Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 8 SPACEROW Y Rzeki Papieżówka Polana Jaworzyna Kamienicka Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 7 Szlak Słupy 13 cm x 13cm wys. 280 cm Lp. 1 5 10 10 droga stokowa do dawnej szkółki w dolinie Zakaz wstępu Kamienicy 1 początek ścieżki – polana Trusiówka Zakaz wjazdu rowerem 1 odcinek ze schodami (dół i góra) Ostrzeżenie o śliskich schodach 2 do II etapu(2);szlaban (1);skałka (2); odejście stokówki (2) <>Ścieżka edukacyjna „Dolina Kamienicy” 4 7 10 odejście drogi stokowej nad polaną Ustępne Zakaz wstępu 1 wejście na etap II Zakaz wjazdu rowerem 1 odcinek ze schodami (dół i góra) Ostrzeżenie o śliskich schodach 2 Strona 374 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko <>Ścieżka edukacyjna „Z Turbacza na Jaworzynę” 11 Chatka GPN Chatka GPN Chatka GPN 1 12 Bacówka GPN Bacówka GPN Bacówka GPN 1 13 Papieżówka Papieżówka Papieżówka 1 14 Zbójecka Jama Jaworzyna Kamienicka Zbójecka Jama 1 2 Razem: 1 Słupki- ostrzeżenia 10 Ścieżka edukacyjna schronisko pod „Z Turbacza Turbaczem na Jaworzynę Kamienicką” Słupki przystankowe na ścieżkach edukacyjnych Tabliczki informacyjne - 24x160 Tabliczki informacyjne2 - 15x80 Treść poszczególnych drogowskazów, tabliczek Tabliczki informacyjne na ścieżki - 15x45 Położenie drogowskazu, tabliczki, informacji Tabliczki- szyldy drogowskazów - 15x45 Szlak Słupy 13 cm x 13cm wys. 280 cm Lp. 5 2 41 39 18 16 3 25 20 Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Tab. G. Zestawienie ilościowe elementów małej infrastruktury turystycznej w punktach widokowych Strona 375 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Usytuowanie miejsca - opis Czoło Turbacza Gorc Troszacki Hala Długa - przełęcz Hala Długa - Chatka GPN Hala Młyńska Jaworzyna Kamienicka Jaworzyna Kamienicka Jaworzynka Kopa Figurki Niżne Bieniowe - polana Przysłop Górny Pustak Łąki - polana Średnie Świnkówka Stawieniec Turbaczyk Pańska Przechybka Zielenica pkt widokowy na Gorce i Beskid Wyspowy pkt widokowy na płd. (Tatry) pkt widokowy na płd. (Tatry, Pieniny) pkt widokowy na Halę Długą i Turbacz pkt widokowy na pasmo Lubania, Beskid Sądecki, Pieniny pkt widokowy na płn. (Gorce, Beskid Wyspowy) pkt widokowy na płn. (Gorce, Beskid Wyspowy) pkt widokowy na Beskid Wyspowy, Sądecki, Niski pkt widokowy na Beskid Wyspowy, Makowski pkt widokowy na dolinę Kamienicy i masyw Mostownicy obok istniejącej tablicy, ale na działce GPN (zielony szlak) pkt widokowy na dolinę Ochotnicy i pasmo Lubania pkt widokowy na pd. (Tatry) na początku polany - idąc od „Orkanówki” pkt widokowy na Gorce, Beskid Wyspowy pkt widokowy na pd. (Tatry) pkt widokowy na główny grzbiet Gorców pkt widokowy na Gorce, Beskid Wyspowy, Babią Górę pkt widokowy na Gorce pkt widokowy na pasmo Lubania, Beskid Sądecki, Pieniny Suhora Turbacz Turbacz Turbacz Jaworzyna Turbacz Turbacz Turbacz Kudłoń Kudłoń Turbacz Jaworzyna Turbacz Suhora Suhora Turbacz Turbacz Kudłoń Jaworzyna Jaworzyna Razem: Stojaki rowerowe Stół Ławka Ławostół 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Miejsce - polana Obwód ochronny Lp. 1 1 3 2 2 6 2 1 1 1 4 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 22 14 3 2 1 1 1 1 6 Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Tab. H. Zestawienie ilościowe elementów małej infrastruktury turystycznej w miejscach odpoczynku Wyposażenie Kosz Stojaki rowerowe 2 Stół polana Stara Huta - w centralnej części polany Ławka Szlak spacerowy doliną potoku Turbacz Usytuowanie miejsca odpoczynku opis Suho ra 1 Miejsce Ławostół Obwód Ochronny Lp. 1 2 Strona 376 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Wyposażenie Stojaki rowerowe 1 1 3 na zakręcie przy Paciepnicy 1 1 1 4 na zakręcie drogi dolinowej na stok Tobołowa 1 1 1 na jednym z potoków na stokach Suhory oddz. 194 1 6 powyżej Starej Huty - stoku Turbaczyka (ścieżka edukacyjna) 1 7 przy potoku poniżej szkółki oddz. 75/194 8 skład w Porębie Górnej 5 9 10 Szlak spacerowy w dolinie Olszowego Potoku Szlak spacerowy z Poręby Górnej przez Tobołów do doliny Olszowego (i w otoczeniu) 11 Stół 1 Usytuowanie miejsca odpoczynku opis Ławka na zakręcie stokówki poniżej Aniołki Miejsce Suhora Kosz Ławostół Obwód Ochronny 2 Lp. 1 1 1 1 1 1 rozejście stokówek na Wyżnią i na Tobołów (Błota) 1 1 Stare Izbiska 1 polana Suhora - w siodle polany w okolicach rosnącej gruszy 1 1 nad polaną Gąsiorowską oddz. 42d 1 1 na zakręcie stokówki przy Roztoce 1 1 15 oddział 37F (granica GPN) 2 16 polana Potasznia 12 13 14 0 1 1 2 obok potoku Spod Figurek 1 1 18 Hucisko przed Brukowaną Drogą 1 1 19 przełęcz Borek 1 2 20 na polanie obok szałasu „Papieżówka” 1 21 przy zbiornikach dla płazów 1 23 24 Gorcowy Potok przy oddz. 109 Trasy spacerowe w okolicy doliny Kamienicy skład „Staszek” i Gorcowego Potoku Gorcowy Potok na stokówce poniżej odejścia ścieżki Turbacz 22 Szlak spacerowy z Potaszni na Borek 2 Kudłoń 17 Szlak spacerowy z Potaszni przez Pasiekę do Koninek (i otoczenie) 1 1 1 1 1 1 1 oddz. 132/133 górna stokówka 25 4 1 Trasy spacerowe w okolicy doliny Kamienicy polana Podskały przy kolibach w pasie i Gorcowego Potoku drogi gminnej 27 Szlak spacerowy na Żubrowisko 1 1 K i c z o r a przy szlabanie obok Gajówki Mikołaja Turbacz 26 1 Strona 377 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Wyposażenie 29 na drodze dolinowej przy odejściu ścieżki „Na Jankówki” 1 30 przed szlabanem w kierunku Łonnej 1 31 Ścieżka edukacyjna „Dolina potoku Jaszcze” miejsce katastrofy Liberatora (obok szałasu) 32 33 1 przy alei kasztanowców 2 na łące przy krokusach 1 37 przy Dyrekcji GPN 1 38 Szczyt Turbacza szczyt Turbacza Kiczor a 1 39 Przysłopek w siodle polany przy żółtym szlaku Kudłoń 1 Pojedyncze punkty ze względu na położenie wyposażone w jednostkowe elementy malej infrastruktury szlak spacerowy doliną potoku Turbacz pod jodłą przy odejściu szlaku niebieskiego, szlak spacerowy w dolinie Olszowego Potoku - obok zbiorników dla płazów, na trasie szlaku spacerowego odcinek Trusiówka – Papieżówka, polana Gabrowska pod świerkiem na początku polany, szlak spacerowy z Poręby Górnej przez Tobołów do doliny Olszowego - polana Gwałtka, w okolicach polany Wrąb (oddz. 37) Suhora, Turbacz, Kiczora Razem: 1 2 1 1 36 40 1 1 1 Dwór Park dworski hrabiów Wodzickich (ścieżka edukacyjna) 2 1 pod lipami przed suszarnią nad kapliczką przy głównej alei 34 35 Łonna - obok polany 8 Stojaki rowerowe 2 Kosz obok Gajówki Mikołaja Jaworzyna 28 Stół Usytuowanie miejsca odpoczynku opis Ławka Miejsce Ławostół Obwód Ochronny Lp. 2 15 4 4 2 40 37 7 15 21 Źródło: Zespół Edukacji i Udostępniania GPN, 2013. Strona 378 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 25 Internetowa ankieta – udostępnianie dla turystyki i rekreacji – obszary problemowe 1. Czy zmodernizowana infrastruktura w postaci tzw. brązowych obiektów typu ławostoły, miejsca ogniskowe, stojaki na rowery czy wiaty jest funkcjonalna? 2. Czy nowe, tzw. brązowe, drogowskazy GPN są lepsze od dotychczasowych, tzw. białych, drogowskazów PTTK? 3. Czy szlaki spacerowe GPN są odpowiednie dla turystyki rodzinnej (np. z dwójką dzieci, w tym jednym na wózku)? 4. Czy szlak spacerowy z doliny potoku Turbacz do Olszowego powinien zostać dostosowany dla osób niepełnosprawnych na wózku inwalidzkim oraz osób niewidomych i wyposażony w opisane ‘brajlem’ obiekty dotykowe? 5. Czy jesteś za budową basenów termalnych i zakładu balneologicznego w Porębie Wlk.? 6. Czy jesteś za modernizacją kolejki krzesełkowej na Tobołów (m.in. zwiększeniem przepustowości poprzez wprowadzenie dwu- lub czteroosobowych krzesełek)? 7. Czy należy wprowadzić w GPN wolontariat? 8. Czy należy prowadzić wycinkę zamierających świerczyn w reglu górnym wzdłuż szlaków ze względu na bezpieczeństwo odwiedzających GPN? 9. Czy jesteś za wprowadzeniem – zamiast wycinki drzew – czasowego zamykania szlaków? 10. Czy ochrona przyrody przed wjeżdżaniem zmotoryzowanymi środkami lokomocji oraz niekontrolowaną zabudową rekreacyjną prywatnych części polan wewnątrz GPN – poprzez wykup tych części – jest słusznym posunięciem? Strona 379 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 26 Zestawienie gruntów wykupionych przez GPN w latach 2001-2013 Polana Nr działki ewidencyjnej Pow. działki Pastwisko Łąka Las Nieużytki Rok wykupu Wartość Obwód ochronny Bieniowe 1443 2,7100 2,71 2001 41 800,00 zł Turbacz Bieniowe 1444 1,2300 1,23 2001 20 000,00 zł Turbacz Bieniowe Przysłop Stecówka Świnkówka Jaworzyna Kamienicka Turbacz 1446 2,2600 2,26 2001 35 200,00 zł Turbacz 1441 0,5800 2001 14 700,00 zł Turbacz 1447 1,0400 1,04 2001 12 000,00 zł Turbacz 1481/1 1,2800 1,28 2001 16 000,00 zł Turbacz 1598/144 2,5300 Przysłopy 14646/17 0,2969 Jankówki 2804/3 0,1345 0,0493 Jankówki 2807/2 0,2523 Jankówki 2810/1 0,6775 Jankówki 2810/2 Jankówki Jankówki Aniołówka Jankówki Aniołówka Jankówki Aniołówka Gronie 0,58 2001 0,00 zł Turbacz 0,2969 2001 0,00 zł Jaworzyna 0,0852 2001 2 160,00 zł Kiczora 0,2523 2001 2 800,00 zł Kiczora 0,6775 2001 7 200,00 zł Kiczora 0,4498 0,4498 2001 5 000,00 zł Kiczora 2811/4 0,7417 0,7417 2001 8 100,00 zł Kiczora 2814/1 0,6051 0,3197 0,2854 2001 8 700,00 zł Kiczora 2815/4 0,5566 0,3566 0,2 2001 7 600,00 zł Kiczora 2815/7 0,2508 0,2508 2001 3 040,00 zł Kiczora 0,5406 2001 13 500,00 zł Kiczora Hala Długa 2822 5107 0,0050 0,005 2001 50,00 zł Kiczora Hala Długa 2824/17 1,9016 1,9016 2001 19 950,00 zł Kiczora Hala Wzorowa 1477 15,7600 15,76 2002 127 000,00 zł Turbacz Mostownica 5412 1,8100 1,81 2002 25 000,00 zł Kudłoń Jankówki Polana Stawieniec Las Orkanowski Stawieniec Jaworzyna Kamienicka Ustępne 2804/1 1,4581 1,4581 2002 20 200,00 zł Kiczora 5039 1,4000 1,19 0,21 2003 29 600,00 zł Turbacz 3569 2,2819 0,0019 2,2800 2005 0,00 zł Suhora 5037 1,0200 0,9900 0,0300 2006 17 850,00 zł Turbacz 1482/7 4,0034 2,4750 1,5284 2006 78 350,00 zł Turbacz 2006 41 390,00 zł Turbacz 2006 11 600,00 zł Kudłoń 2006 2 400,00 zł Kudłoń 2,53 0,5406 1439 2,4800 2,4800 Kopa 5373 0,6800 0,6800 Kopa 5374 0,1100 0,0300 Figurki Niżne Figurki Średnie 5377 1,0500 1,0500 2006 18 470,00 zł Kudłoń 5378 0,8400 0,8400 2006 16 330,00 zł Kudłoń 0,0800 Strona 380 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Polana Nr działki ewidencyjnej Pow. działki Pastwisko Łąka Las Nieużytki Rok wykupu Wartość Obwód ochronny Przysłopek 5394 0,8000 0,7800 0,0200 2006 15 180,00 zł Kudłoń Przysłopek 5403 1,4600 1,3900 0,0700 2006 24 300,00 zł Kudłoń Łonna 14484/723 0,5374 0,348 0,1464 0,0430 2006 9 270,00 zł Jaworzyna Łonna 14484/1216 0,4195 0,3544 0,0651 2006 8 330,00 zł Jaworzyna Łonna 14484/1217 1,6482 0,8278 0,6530 2006 29 120,00 zł Jaworzyna Łonna 14630/2 0,0385 0,0385 2006 3 180,00 zł Jaworzyna Łonna Borysówka Dolna Borysówka Dolna Borysówka Dolna Borysówka Dolna Przysłopy 14630/3 0,0450 0,0450 2006 810,00 zł Jaworzyna 14484/1137 0,7131 0,6345 0,0786 2006 10 840,00 zł Jaworzyna 14484/1247 0,2220 0,2220 2006 3 880,00 zł Jaworzyna 14484/1248 0,1022 0,1022 2006 1 420,00 zł Jaworzyna 14484/1249 0,2511 0,2511 2006 5 660,00 zł Jaworzyna 0,1674 14646/3 0,4716 0,4716 2006 11 950,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14646/7 0,1812 0,1812 2006 2 970,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14646/10 0,2695 0,2695 2006 4 430,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14646/11 0,1639 0,1639 2006 2 700,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14646/22 0,2545 0,2545 2006 4 040,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14646/28 0,0782 0,0782 2006 1 360,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14646/30 0,1240 0,1240 2006 2 160,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14646/32 0,1388 0,1388 2006 2 400,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14646/35 0,1509 0,1509 2006 2 320,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14648/1 0,1195 0,1195 2006 3 230,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14648/2 0,1185 0,1185 2006 2 650,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14648/3 0,1167 0,1167 2006 2 920,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14648/6 0,1214 0,1062 0,0152 2006 3 600,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14648/7 0,1145 0,0905 0,0240 2006 3 330,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14648/10 0,1183 0,0205 0,0978 2006 4 000,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/29 0,6703 0,4571 0,2132 2006 12 290,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/31 0,2641 0,1901 0,0740 2006 5 260,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/33 0,3302 0,2786 0,0516 2006 6 090,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/39 0,7584 0,5778 0,1806 2006 14 180,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/47 0,1316 0,0804 0,0512 2006 2 880,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/49 0,1224 0,1224 2006 1 840,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/50 0,2408 0,2186 0,0222 2006 4 800,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/52 0,1318 0,0873 0,0445 2006 2 910,00 zł Jaworzyna Zielenica Biedowa Młaka Biedowa 14397/74 0,3433 0,3433 2006 6 260,00 zł Jaworzyna 2372 0,2942 0,2942 2006 4 950,00 zł Kiczora 2373 0,3539 0,3539 2006 7 880,00 zł Kiczora Strona 381 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Polana Nr działki ewidencyjnej Pow. działki Pastwisko Łąka Las Nieużytki Rok wykupu Wartość Obwód ochronny Młaka Biedowa Młaka Biedowa Młaka Biedowa Młaka Ludwikowa Gabrowska Duża Kułachowa 2374 0,0950 2375 0,9916 5093 0,0032 2795 0,3622 0,3622 2820/3 0,4208 0,1708 2799/1 0,7346 Kułachowa 2799/2 0,5587 Kułachowa 2799/3 1,5384 0,5884 Kułachowa 5100 0,0036 0,0036 Francidzyna 2800/2 0,4389 Żubrowisko 2830/1 Żubrowisko 5056 Żubrowisko Jankówka Podwyszańska Aniołówka Aniołówka Jaworzyna Kamienicka Jaworzyna Kamienicka Kudłoń Kudłoń 0,6323 0,095 2006 2 740,00 zł Kiczora 0,3593 2006 14 700,00 zł Kiczora 0,0032 2006 40,00 zł Kiczora 2006 8 050,00 zł Kiczora 0,2500 2006 8 260,00 zł Kiczora 0,4500 2006 18 570,00 zł Kiczora 0,5587 2006 10 080,00 zł Kiczora 0,95 2006 25 780,00 zł Kiczora 2006 50,00 zł Kiczora 0,4389 2006 8 520,00 zł Kiczora 0,3954 0,3954 2006 6 800,00 zł Kiczora 0,0043 0,0043 2006 70,00 zł Kiczora 5057 0,0025 0,0025 2006 40,00 zł Kiczora 2384/3 0,5572 0,5572 2006 8 880,00 zł Kiczora 2814/3 0,5883 0,4443 0,1440 2006 10 800,00 zł Kiczora 2815/5 0,6454 0,5454 0,1000 2006 11 740,00 zł Kiczora 1480 0,9900 0,9900 2007 30 280,00 zł Turbacz 1482/4 1,8982 0,7210 2007 68 530,00 zł Turbacz 4940 0,1700 0,1700 2007 4 290,00 zł Turbacz 1,2100 2007 26 450,00 zł Turbacz 2007 14 350,00 zł Jaworzyna 0,0065 2007 200,00 zł Jaworzyna 0,2846 1,1772 4944 1,2100 Przysłopy 14646/19 0,5289 Średniak 14484/857 0,0065 Średniak 14643/7 0,1664 0,1070 2007 5 980,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/5 0,5740 0,4818 0,0922 2007 16 240,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/7 0,8296 0,6436 0,1860 2007 23 480,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/16 0,6793 0,5794 0,0999 2007 20 360,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/27 0,3061 0,1946 0,1115 2007 9 540,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/32 0,2531 0,2467 0,0064 2007 6 630,00 zł Jaworzyna Hala Młyńska 14413/5 0,1512 0,1512 2007 4 690,00 zł Jaworzyna Hala Młyńska 14413/13 0,2760 0,2391 2007 9 440,00 zł Jaworzyna Hala Młyńska 14413/16 0,3536 0,3536 2007 10 460,00 zł Jaworzyna Hala Młyńska Chłopskie Skole Chłopskie Skole 14413/25 0,3436 0,3106 2007 10 420,00 zł Jaworzyna 2793/4 0,3099 0,3099 2007 8 030,00 zł Kiczora 5061 0,0047 0,0047 2007 120,00 zł Kiczora 0,5289 0,0594 0,0369 0,033 Strona 382 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Polana Aniołówka Podmostownic a Przysłopy Przysłopy Przysłopy Średniak Średniak Nr działki ewidencyjnej Pow. działki Pastwisko Łąka Las Nieużytki Rok wykupu Wartość Obwód ochronny 2007 5 200,00 zł Kiczora 2008 12 840,00 zł Kudłoń 0,1822 2008 4 940,00 zł Jaworzyna 0,1358 2008 3 930,00 zł Jaworzyna 0,0068 2008 4 560,00 zł Jaworzyna 0,0428 2008 1 070,00 zł Jaworzyna 0,0755 2008 5 300,00 zł Jaworzyna 0,0269 2008 3 540,00 zł Jaworzyna 0,4885 2008 14 450,00 zł Jaworzyna 0,1261 2008 3 130,00 zł Jaworzyna 0,1853 2008 8 540,00 zł Jaworzyna 0,0200 2008 15 600,00 zł Jaworzyna 2008 2 740,00 zł Jaworzyna -0,0762 2008 0,00 zł 0,196 0,4927 2009 5 806,00 zł Jaworzyna 0,4321 0,0347 2009 17 324,00 zł Jaworzyna 0,0703 2009 6 991,00 zł Jaworzyna 2009 6 883,00 zł Jaworzyna 2009 3 637,00 zł Jaworzyna 2009 4 104,00 zł Jaworzyna 2009 4 726,00 zł Jaworzyna 2009 4 436,00 zł Jaworzyna 2815/8 0,1886 0,1886 5391/2 0,5000 14646/9 0,1822 14646/31 0,1358 14648/5 0,1180 0,1112 14484/865 0,0428 14643/15 0,1490 0,0735 Średniak 14643/21 0,0956 0,0687 Cioski 14411/26 0,4885 Cioski 14411/44 0,1261 Hala Młyńska 14413/1 0,2260 0,0407 Hala Młyńska 14413/14 0,6191 0,5991 Hala Młyńska Osada Lubomierz Hala Młyńska 14413/46 0,0705 0,0705 5067/2 -0,0762 14413/3 0,6887 Hala Młyńska 14413/28 0,4668 Hala Młyńska 14413/10 0,1829 0,1126 Hala Młyńska 14413/48 0,2111 0,2111 Hala Młyńska 14413/50 0,0971 0,0811 Hala Młyńska 0,4200 0,0800 0,016 Turbacz 14413/7 0,1235 0,1235 Hala Młyńska 14413/8 0,1208 0,0614 Hala Młyńska 14413/35 0,1029 0,1029 Hala Młyńska 14413/22 0,2326 0,2113 0,0213 2009 8 688,00 zł Jaworzyna Hala Młyńska 14413/26 0,2851 0,2567 0,0284 2009 10 222,00 zł Jaworzyna Hala Młyńska 14413/47 0,1403 0,1403 2009 4 283,00 zł Jaworzyna Hala Młyńska 14413/36 0,0839 0,0839 2009 1 473,00 zł Jaworzyna Hala Młyńska Kiczora (torfowisko) Cioski 14413/6 0,0924 0,0297 0,0627 2009 3 710,00 zł Jaworzyna 14484/539 3,5091 3,5091 2009 186 561,00 zł Jaworzyna 0,0142 0,0594 14411/22 0,5815 0,5673 2009 20 817,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/28 0,2361 0,2361 2009 8 395,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/45 0,1130 0,113 2009 5 930,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/25 0,4891 0,4891 2009 17 619,00 zł Jaworzyna Cioski 14411/51 0,0658 0,0658 2009 2 341,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14648/9 0,1212 0,0542 2009 7 615,00 zł Jaworzyna Przysłopy 14646/8 0,1218 0,1218 2009 4 162,00 zł Jaworzyna Średniak 14643/24 0,1161 0,1161 2009 4 881,00 zł Jaworzyna Turbacz 3273/14 2,4073 2,4073 2009 102 600,00 zł 0,067 Kiczora Strona 383 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Polana Nr działki ewidencyjnej Pow. działki Pastwisko Łąka Las Nieużytki Rok wykupu Wartość Obwód ochronny Turbacz 3273/11 1,4536 1,4536 2009 56 178,00 zł Kiczora Turbacz 3273/27 1,7647 1,7647 2009 61 625,00 zł Kiczora Turbacz 3273/12 1,1422 1,1422 2009 47 783,00 zł Kiczora Turbacz 3273/9 1,5199 1,5199 2009 54 144,00 zł Kiczora Turbacz 3273/13 1,2696 1,2696 2009 53 727,00 zł Kiczora Turbacz 3273/25 1,0742 1,0742 2009 38 098,00 zł Kiczora Turbacz 3273/10 1,5836 1,5836 2009 57 111,00 zł Kiczora Turbacz 3273/24 1,0741 1,0741 2009 37 897,00 zł Kiczora Turbacz 3273/7 1,2019 1,2019 2009 42 488,00 zł Kiczora Turbacz 3273/16 1,2605 1,2605 2010 52 158,00 zł Kiczora Francidzyna 2800/1 1,1565 1,1565 2012 42 637,76 zł Kiczora Hala Długa 2824/12 0,7850 0,785 2012 28 010,70 zł Kiczora Hala Długa 2824/15 1,1413 1,1413 2012 40 567,08 zł Kiczora Hala Długa 2824/19 0,4705 0,4705 2012 15 718,70 zł Kiczora Hala Długa 2824/16 1,0662 1,0662 2013 49 839,15 zł Kiczora Hala Długa 2824/18 1,6553 112,820 7 1,6553 21,589 7 2013 73 512,15 zł 2 526 528,54 zł Kiczora Razem: 56,7656 34,385 4 0,0800 Źródło: materiały GPN. Strona 384 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 27 Przykładowe zasady doboru próby 1. Informacje ogólne. Przeprowadzane corocznie badania turystów w Gorczańskim Parku Narodowym mają określić następujące wielkości i trendy zmian: a) oszacowanie liczby i struktury turystów odwiedzających GPN; b) profil odwiedzających GPN ; c) określenie wpływu ruchu turystycznego na poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego (w tym zagrożenia typu zaśmiecanie, schodzenie ze szlaków, korzystanie z niedozwolonych środków lokomocji); d) określenie dopuszczalnego obciążania szlaków, ścieżek edukacyjnych oraz pozostałych udostępnionych dróg przez ruch turystyczny; e) waloryzację atrakcyjności turystycznej GPN; f) promocję odpowiednich form turystyki; g) kształtowanie wizualnej informacji w terenie w zależności od zgłoszonego zapotrzebowania; h) propozycje i kierunki wprowadzanych zmian. 2. Sposób ustalenia punktów badawczych. Listę punktów badawczych, miejsc i obiektów ustalają eksperci. Mogą one obejmować, oprócz szlaków turystycznych, ścieżek edukacyjnych i innych udostępnionych dróg, również charakterystyczne walory przyrodnicze i kulturowe. Przyjęty w badaniach system zbierania danych ankietowych ma opierać się na informacjach uzyskiwanych bezpośrednio w punktach badawczych oraz miejscach najbardziej popularnych, będących atrakcją turystyczną danego obszaru GPN. Kwestie natury ogólnej mogą być ankietowane za pomocą formularzy internetowych. 3. Zasady prowadzenia wywiadów. Strona 385 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Poddani badaniom mają być odwiedzający GPN – turyści (co najmniej z jednym noclegiem) oraz odwiedzający jednodniowi, którzy przybyli w celu poznawczym, wypoczynkowym, zawodowym, religijnym, rodzinnym, zdrowotnym itp. Ankietowanie ma polegać na przeprowadzeniu wywiadu bezpośredniego przez przeszkolonych ankieterów w okresie obejmującym miesiące letnie (od maja do września każdego roku) oraz zimowe (od 15 grudnia do końca lutego każdego roku) w punktach wskazanych przez zespół ekspertów. Podstawowe zasady prowadzenia wywiadów to: - badanymi mają być zarówno turyści krajowi jak i zagraniczni, - wszystkie osoby badane mają być dorosłe, - w przypadku ankietowania rodziny badaniem obejmować tylko jednego przedstawiciela rodziny, - w przypadku ankietowania grupy zorganizowanej badaniem obejmować najwyżej dwie dorosłe osoby, - w przypadku ankietowania turysty obcojęzycznego: po ustaleniu języka, którym posługuje się turysta, ankieter przekazuje mu szablon ankiety w danym języku, a sam zaznacza odpowiedzi na ankiecie w wersji polskiej, - każda ankieta powinna być podpisana w lewym górnym rogu pełnym imieniem i nazwiskiem ankietera. 4. Zasada doboru respondentów. Zasadą przeprowadzania badań ankietowych jest dobrowolność udzielania odpowiedzi przez osobę ankietowaną. Wybór osób ma być dokonywany przez ankieterów w sposób intuicyjny oraz wynikać z ich doświadczenia opartego na obserwacji ludzi. Ankieter musi zapytać czy dana osoba zechce udzielić informacji na temat pytań zawartych w ankiecie. W przypadku ankiety wypełnianej drogą elektroniczną respondent sam podejmuje decyzję czy zechce udzielić odpowiedzi po zapoznaniu się z zasadami zawartymi na stronie internetowej ankiety. 5. Tematyka pytań zawartych w ankiecie. Strona 386 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ankieta powinna zawierać następujące elementy: - metryczkę ankiety: numer ankietera, godzinę i datę pobrania próby, numer kolejny ankiety, miejsce pobrania próby (punkt, obiekt), - część merytoryczną: pytania dotyczące celu (motywu) przybycia do GPN, miejsca noclegu, organizatora przyjazdu, kwot wydanych podczas pobytu, źródła informacji o GPN, odwiedzanych miejsc i atrakcji, środka transportu, częstotliwości i długości pobytu, - charakterystykę respondenta: państwo, województwo, miejscowość (kod pocztowy), wiek, płeć, wykształcenie, status zawodowy oraz status materialny. Część pytań powinna mieć charakter otwarty (wymagający kategoryzacji występujących w pytaniach odpowiedzi opisowych). Przetwarzane dane opisowe powinny być dostępne w zbiorze pytań pierwotnych (a nie kodowanych), co oznacza konieczność ich analizy odrębnymi narzędziami, np. przy pomocy tabel przestawnych dostępnych w Excelu. Przygotowana ankieta w języku polskim, powinna również zawierać wersje w następujących językach: angielskim, niemieckim, francuskim, rosyjskim. Strona 387 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Załącznik nr 28 Zestawienie elementów infrastruktury technicznej GPN 1. Zestawienie budynków gospodarczych. Lp. Współrzędna X Współrzędna Y Obiekt 1 20° 13' 5,115" E 49° 36' 3,738" N 2 20° 13' 5,159" E 49° 36' 4,204" N 3 20° 13' 21,935" E 49° 35' 0,383" N 4 20° 13' 9,064" E 49° 34' 8,513" N Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek mieszkalny Budynek gospodarczy Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy 5 6 20° 13' 14,641" E 20° 11' 28,971" E 49° 34' 9,412" N 49° 33' 57,370" N 7 20° 7' 54,815" E 49° 34' 48,402" N 8 20° 7' 55,741" E 49° 34' 44,436" N 9 20° 8' 32,896" E 49° 34' 46,398" N 10 20° 8' 3,928" E 49° 33' 22,806" N 11 20° 7' 47,258" E 49° 32' 45,580" N 12 20° 8' 8,634" E 49° 32' 43,870" N 13 20° 5' 9,764" E 49° 34' 47,434" N 14 20° 5' 9,490" E 49° 34' 47,718" N 15 20° 5' 10,840" E 49° 34' 46,964" N 16 20° 5' 8,805" E 49° 34' 47,670" N 17 20° 7' 55,137" E 49° 34' 48,660" N 18 20° 7' 54,946" E 49° 34' 47,977" N 19 20° 13' 7,480" E 49° 36' 3,150" N 20 20° 13' 7,198" E 49° 36' 4,206" N 21 20° 3' 7,407" E 49° 34' 25,956" N 22 20° 4' 6,312" E 49° 34' 28,050" N Opis lokalizacji Uwagi/ Stan techn. Właściciel obiektu Osada Lubomierz Dobry GPN Garaż przy Osadzie Lubomierz Dobry GPN Schron Trusiówka Dostateczny GPN Papieżówka Dobry GPN Stajnia pod Ustępnym Dobry GPN Szałas na Stawieńcu Dobry GPN Budynki przy Potaśni Dostateczny GPN Schron na Potaśni Dobry GPN Szałas na Cyrli Hanulowej Dostateczny Szałas na Mostownicy Dobry GPN Szałas na Hali Wzorowej Dostateczny GPN Chatka GPN na Hali Wzorowej Dobry GPN Stajnia Koninki Dobry GPN Garaż Koninki Dobry GPN Schron Koninki Dobry GPN Leśniczówka Koninki Dobry GPN Garaż Potaśnia Dostateczny GPN Leśniczówka Potaśnia Dobry GPN Leśniczówka Lubomierz Dobry GPN Leśniczówka Stara Szkoła Dobry GPN Schron Dzik Dostateczny GPN Szałas na Starmaszce Dobry Prywatny Prywatny Strona 388 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Współrzędna X Współrzędna Y Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek naukowy Budynek mieszkalnobiurowy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek mieszkalny Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek mieszkalnogospodarczy Górna stacja wyciągu Dobry Bar na Tobołowie Dostateczny Obserwatorium astronomiczne Dobry Inna Skarbu Państwa Dyrekcja Parku Dobry GPN Suszarnia Dostateczny GPN Garaż Potaśnia Dostateczny GPN Lamus Dostateczny GPN Garaż Łopuszna Dobry GPN Leśniczówka Łopuszna Dobry GPN Magazyn Łopuszna Dobry GPN Szopa Łopuszna Dobry GPN Gajówka Mikołaja Bardzo dobry GPN Magazyn i sala wystawowa przy Gajówce Bardzo dobry GPN Drewutnia przy Gajówce Bardzo dobry GPN Wiata Żubrowisko Bardzo dobry GPN Szałas na Skolu Bardzo dobry GPN Dobry GPN Dobry GPN Szopa Borysówka Dostateczny GPN Szałas Borysówka Dobry GPN Schron Łonna Dostateczny GPN Schron Przechybka Dostateczny GPN 20° 4' 7,031" E 49° 34' 43,412" N 24 20° 4' 7,710" E 49° 34' 44,902" N 25 20° 4' 2,222" E 49° 34' 9,234" N 26 20° 4' 1,822" E 49° 37' 4,256" N 27 20° 3' 54,452" E 49° 36' 56,508" N 28 20° 3' 54,818" E 49° 36' 54,318" N 29 20° 3' 59,393" E 49° 36' 55,333" N 35 20° 7' 54,366" E 49° 28' 13,388" N 33 20° 7' 54,346" E 49° 28' 13,765" N 32 20° 7' 53,671" E 49° 28' 12,874" N 31 20° 7' 53,745" E 49° 28' 13,175" N 34 20° 7' 31,436" E 49° 31' 16,045" N 37 20° 7' 30,912" E 49° 31' 16,714" N Budynek gospodarczy 36 20° 7' 30,902" E 49° 31' 16,279" N 37 20° 7' 31,302" E 49° 31' 53,736" N 38 20° 7' 47,826" E 49° 31' 45,583" N Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek mieszkalnogospodarczy Budynek mieszkalny Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy Budynek mieszkalnogospodarczy Budynek gospodarczy Budynek gospodarczy 40 41 42 43 44 20° 14' 26,896" E 20° 14' 26,100" E 20° 12' 18,454" E 20° 12' 19,350" E 20° 11' 12,640" E 20° 10' 29,535" E 49° 30' 33,352" N 49° 30' 32,983" N 49° 32' 31,453" N 49° 32' 31,204" N 49° 32' 21,436" N 49° 32' 23,458" N Właściciel obiektu Inna Skarbu Państwa Opis lokalizacji 23 39 Uwagi/ Stan techn. Obiekt Leśniczówka Ochotnica Górna Garaż i magazyn Ochotnica Prywatny 2. Zestawienie pozostałych elementów infrastruktury technicznej Parku. Strona 389 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Współrzędna X Współrzędna Y 1 2 49° 34' 59,872" N 49° 35' 1,169" N 20° 13' 20,697" E 20° 13' 20,600" E Parking Pole biwakowe Trusiówka Trusiówka 3 49° 34' 46,112" N 20° 5' 18,638" E Pole biwakowe Oberówka 4 49° 34' 56,058" N 20° 5' 2,144" E Koninki 5 49° 36' 59,772" N 20° 3' 52,139" E 6 49° 37' 2,650" N 20° 3' 47,001" E 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 49° 37' 4,705" N 49° 34' 21,326" N 49° 34' 47,464" N 49° 34' 34,607" N 49° 34' 40,453" N 49° 34' 36,637" N 49° 34' 58,411" N 49° 34' 20,706" N 49° 34' 4,699" N 49° 33' 43,506" N 49° 31' 26,912" N 49° 30' 58,988" N 49° 32' 9,832" N 49° 32' 18,791" N 49° 31' 29,164" N 20° 4' 2,559" E 20° 3' 9,796" E 20° 5' 15,133" E 20° 6' 4,403" E 20° 7' 58,247" E 20° 7' 48,131" E 20° 13' 19,226" E 20° 13' 9,343" E 20° 13' 9,124" E 20° 13' 12,042" E 20° 7' 26,769" E 20° 11' 31,435" E 20° 12' 7,813" E 20° 11' 38,824" E 20° 9' 9,474" E Zbiornik wody pitnej Przepompownia wody pitnej Zbiornik wody pitnej Parking Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Składnica drewna Lp. Obiekt Opis lokalizacji Poręba Wielka Dwór Poręba Wielka Dwór Dyrekcja GPN Poręba Górna Oberówka Stara Huta Potaśnia Roztoka Trusiówka Autobus Papieżówka Pod Bieniowem Łopuszna Forendówki Jaszcze Pod Borysówką Za Homelką Uwagi/ Stan techn. Dobry Bardzo dobry Bardzo dobry Bardzo dobry Dostateczny Właściciel obiektu GPN GPN Dostateczny GPN Dobry Dobry Dobry Dobry Dobry Dobry Dostateczny Dobry Dobry Dobry Dobry Dobry Dobry Dostateczny Dostateczny GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN GPN prywatny prywatny GPN Gmina GPN Strona 390 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 3. Zestawienie odcinków głównych dróg Parku. Lp. 1 2 Kod D1/S4/ D2/S4/ Obiekt droga dolinowa/stokowa droga stokowa 3 D3/S5/ droga stokowa 4 D4/S3/ droga stokowa 5 D5/S2/ droga dolinowa 6 D6/S1/ droga stokowa 7 D7/T10/ droga grzbietowa 8 D8 droga stokowa 9 D9/T6/ droga dolinowa 10 D10/S6/ droga stokowa 11 D11 droga stokowa 12 D12 droga stokowa 13 D13/S7/ droga stokowa 14 D14 droga stokowa 15 D15/T9/ droga grzbietowa 16 D16/T3/ droga grzbietowa 17 D17/T3/ droga grzbietowa 18 D18/T2/ droga stokowa 19 D19/S10/ droga dolinowa 20 D20/T2/ droga stokowa 21 D21/E7/ droga dolinowa 22 D22 droga stokowa Przebieg drogi Uwagi/ Stan techn. Długość [km] Potasznia - Brukowana Droga po remoncie 2,79 Brukowana Droga - Borek po remoncie 1,85 Brukowana Droga - Kopa kończy się w rezerwacie ścisłym 2,03 oddz. 15 Konina Potasznia - Pasieka po remoncie 8,20 Koninki Hucisko Koninki Hucisko - dolina Olszowego Potoku - Tobołów stan dobry 10,28 - Poręba Górna Koninki Hucisko - dolina stan dobry 5,21 potoku Turbacz - Czarne Błota Tobołów - Kopana Droga część do remontu 3,21 Polana Młynarska Potok Porębianka - Pod do remontu, zerwany przepust w 2,18 Szeroką - gran. GPN oddz. 206, dalej nieprzejezdna Trusiówka - Papieżówka stan dobry 8,38 przełęcz Borek Papieżówka - polana część do remontu 7,25 Jaworzyna Kamienicka w części przez rez. ścisły Do Walca – Borek 4,86 nieprzejezdna Autobus - Ustępne - Skład pod w części prowadzącej nad 5,21 Bieniowem polaną Ustępne nieprzejezdna Autobus - Spaleniec - gran. do remontu 1,54 GPN Trusiówka - Gorcowy Potok do ew. odtworzenia 5,68 Pod Mieredzysko - Do Staszka Jaworzyna Kamienicka część do remontu 4,00 Polana Gabrowska - Turbacz Turbacz - Obidowiec - Stare do remontu 10,23 Wierchy - Jasionów Kiczora - Cioski - Zielenica część do remontu 2,42 gran. GPN Żubrowisko - Skole Pańskie część do remontu 2,08 Jankówki - Zielenica Gajówka Mikołaja stan dobry 1,62 Żubrowisko Jankówki - Wysznia część do remontu 1,06 Dolina Jaszcze - Łonna część do remontu 2,52 Pańska Przehybka Dolina Jaszcze - Borysówka część do remontu 1,12 93,74 Strona 391 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Wykaz literatury oraz źródeł przydatnych w opracowaniu Strona 392 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Udostępnianie dla celów naukowych Tytuł Lp. Autor i rok wydania 1. N Adamczyk B., Niemyska-Łukaszuk J., Dziurzyńska A., Przybylski J. 1990 Gleby zlewni Kamienicy - projektowanego Parku Krajobrazowego Doliny Kamienicy w Gorcach. mskr 2. N Adamczyk M. 1996 Gorce w latach 1670 - 1870 i zmiany w ich krajobrazie. Wierchy 62: 93-118, 3. N Adamus P., Miedzińska A. 1995 4. N Aleksandrowicz Z. 1982 5. N Armatys P. 2002 6. N Armatys P. 2003 7. N Armatys P. 2003 8. N Armatys P. 2010 9. N Armatys P. 2010 10. N Armatys P., Loch J. & Ruciński M. 2010 11. N Armatys P., Okarma H., Olszańska A. 2006 12. N Bashta Andriy-T. 2002 13. N Białas I. Chętnicki W. Kupryjanowicz J. 1989 14. N Białas J., Chętnicki W., Kupryjanowicz J. 1989 15. N Biedroń L. 1999 Analiza przydatności do sporządzenia opracowania autorzy omawiają gleby zlewni Kamienicy w pracy przedstawiono zmiany w krajobrazie Gorców w pracy omówiono Wyniki obozu naukowego Sekcji Teriologicznej Koła Leśników na występowanie terenie GPN. Przyczynek do znajomości chiropterofauny GPN. mskr nietoperzy w GPN Skałki piaskowcowe Gorczańskiego Parku Narodowego. Ochrona poznanie skał w Przyrody, 44: 293-316 GPN praca dotyczy Występowanie i preferencje siedliskowe świergotków Anthus na ekologii terenach otwartych Gorczańskiego Parku Narodowego. Parki nar. świergotków w Rez. przyr. 21,2: 207–223. GPN w pracy Dlaczego trzeba chronić gorczańskie polany? Fauna. Parki Narodowe wyjaśniono sens 1: 17–18. ochrony polan w Gorcach praca traktuje o Ptasi lokatorzy Parku Podworskiego w Porębie Wielkiej. ptakach Parku Salamandra. Kwartalnik GPN, 9, s. 6-7 Podworskiego w Porębie Wielkiej Gorce. [W:] Wilk T. i in. (red.) Ostoje ptaków o znaczeniu omówiono Ostoje międzynarodowym w Polsce. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Gorczańska Ptaków Ptaków, Marki. Skrzydlaci drapieżcy w Gorcach. Cz. I. Salamandra 36: 6–8. omówiono ptaki Kwartalnik GPN. drapieżne Gorców Przyroda gorczańskich polan. Gorczański Park Narodowy, Poręba omówiono florę i Wielka: GPN, 64 s faunę polan w GPN Kręgowce // w : Gorczański Park Narodowy : 25 lat ochrony praca omawia dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Gorców. Poręba Wielka : kręgowce GPN GPN, s. 145-159 praca omawia Wpływ użytkowania gospodarczego na zgrupowania ptaków wpływ górskich łąk w Gorcach (Beskidy Zachodnie, Polska) i Beskidach użytkowania łąk na Skolskich (Beskidy Wschodnie, Ukraina).Roczniki Bieszczadzkie zgrupowania 10: 153-167. zamieszkujących je ptaków Small mammals of Gorce National Park. Acta Zool. Cracov. 32, 15: autorzy omawiają 631-652 drobne ssaki GPN praca zawiera Small mammals of the Gorce National Park. Acta Zool. Cracov. 32, rozpoznanie 15: 631-652. drobnych ssaków GPN w pracy omówiono antropogeniczne Antropogeniczne zmiany środowiska geograficznego na obszarze zmiany środowiska pasma górskiego Gorce geograficznego na obszarze Gorców Strona 393 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor i rok wydania Tytuł 16. N Wpływ wybranych czynników na liczebność i rozmieszczenie Nicoletiella denticulata (Schrank, 1776) (Acari: Actinotrichida, Błoszyk J. & Czarnota P. Labidostommatina) w Gorczańskim Parku Narodowym, w 1998 porównaniu ze zdegradowanymi środowiskami Karkonoszy i Gór Izerskich. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 17.4: 31–49. 17. N Błoszyk J., Olszanowski Z. 1996 18. N Bober-Sowa B. 2005 19. N Brożek C. 1980 20. N Bujoczek L., Bujoczek M., Chwistek K. & Dzumek P. 2010 21. N Bujoczek M., Chwistek K., Bujoczek L. 2011 22. N Capecki Z. 1982 23. N Chaniecka K. mskr. 24. N Chlebicki A. 2008 25. N Chwistek K. 1995 26. N Chwistek K. 2001 27. N Chwistek K. 2002 28. N Chwistek K. 2008 29. N Chwistek K. 2008 30. N Chwistek K. 2010 Analiza przydatności do sporządzenia opracowania praca o gatunku roztocza w GPN w pracy omówiono faunę roztoczy GPN i Karkonoskiego PN Rola wybranych gatunków ssaków drapieżnych w ekosystemach praca o roli ssaków Gorczańskiego i Ojcowskiego Parku Narodowego. Instytut Nauk o drapieżnych w środowisku UJ, Kraków. mskr. ekosystemach GPN rozpoznanie Ptaki Gorców. Przyr. Polska 11: 14-15. ornitologiczne GPN praca dotyczy Nowe stanowiska żłobika koralowego Corallorhiza trifida w odkrycia nowego Gorczańskim Parku Narodowym. Ochrona Beskidów Zachodnich 3: stanowiska 93–95. storczyka w GPN praca o nowym Nowe stanowiska wyblina jednolistnego Malaxis monophyllos (L.) stanowisku Sw. w Gorcach. Chrońmy Przyrodę Ojczystą storczyka wyblina w Gorcach Masowe wystąpienie zasniu wysokogórskiej - Cephalcia falleni gradacja zasnui (Dalm), Pamphilidae, Hymenoptera - w Gorcach. Sylwan, 126, 4: 41- wysokogórskiej 50. Cephalcia falleni praca omawia duże Makrobezkręgowce (Macroinvertebrata) obszarów źródliskowych bezkręgowce Gorczańskiego Parku Narodowego.mskr źródlisk GPN praca o grzybach Grzyby nadrzewne Gorców. Ochrona Beskidów Zachodnich, Tom 2, nadrzewnych s. 9-19. Gorców Charakterystyka zasobów leśnych Gorczańskiego Parku w pracy omówiono Narodowego. Parki Nar. Rez. Przyr. 3: 33–46. zasoby leśne GPN praca traktuje o Dynamics of tree stands in the Gorce National Park (Southern dynamice Poland) during the period 1992-1997. Nature Conservation 58: 17drzewostanów w 32. Gorcach praca dotyczy Historia lasów i leśnictwa w Gorcach.Wierchy, 68: 135–160. historii lasów w Gorcach praca omawia Zmiany wybranych cech taksacyjnych drzewostanów Gorczańskiego zmiany cech Parku Narodowego w okresie 1992–2002 na tle oceny naturalności taksacyjnych lasów gorczańskich z 1932 roku. Roczniki Bieszczadzkie 16: 125– drzewostanów w 144. ostatnich latach Struktura i dynamika drzewostanów Ojcowskiego Parku praca omawia Narodowego [W:] A. Klasa, J. Partyka (red.) Monografia drzewostany Ojcowskiego Parku Narodowego. Przyroda. Wyd. Ojcowski Park Ojcowskiego PN Narodowy, ss. 207–240. Współczesne przemiany gorczańskich lasów. [W:] Chwistek K., omówiono Różański W., Tomasiewicz J. Tajemnice gorczańskiej puszczy. 53– przemiany lasów w 62. Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka. Gorcach Fauna glebowa ze szczególnym uwzględnieniem roztoczy /Acari/ GPN i Karkonoskiego PN, jako ważny element środowiska i wskaźnik jego walorów. Bank Fauny bezkręgowców. Mskr Strona 394 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 31. N 32. N 33. N 34. N 35. N 36. N 37. N 38. N 39. N 40. N 41. N 42. N 43. N 44. N Analiza przydatności do Autor i rok wydania Tytuł sporządzenia opracowania Zmiany składu gatunkowego i struktury drzewostanów omówiono zmiany Chwistek K. 2010 Gorczańskiego Parku Narodowego w latach 1992–2007. Ochrona struktury lasów w Beskidów Zachodnich 3: 79–92. ostatnich latach Chwistek K., Armatys Zmiany składu gatunkowego i struktury drzewostanów w dawnym praca traktuje o P., Czarnota P., Loch J. rezerwacie „Turbacz” w okresie 1965-2000. Studia Naturae 54, cz. drzewostanach rez. 2008 II: 23-50. Turbacz praca traktuje o Roztocza glebowe z kohorty Uropodina i Labidostommatina jako roztoczach Czarnota P. & Błoszyk J. indykatory zasadności renaturalizacji lasu w Gorczańskim Parku glebowych w 1998 Narodowym. Przegląd Przyrodniczy 9.1/2: 119–126. aspekcie naturalnych lasów praca dotyczy ITS rDNA data confirm a delimitation of Bacidina arnoldiana and B. rozgraniczenia Czarnota P. & Guzowsulphurella and support a description of a new species within the dwóch gatunków Krzemińska B. genus Bacidina. Lichenologist (wysłane do recenzji). za pomocą metod genetycznych praca dotyczy Lichens of the genera Lepraria and Leproloma from the Gorce Mts dwóch rodzajów Czarnota P. & Kukwa (Western Carpathians, Poland) and note on lichenicolous fungus porostów Lepraria M. 2001 Paranectria oropensis found on Leproloma membranaceum. Polish and Leproloma w Botanical Journal 46.2: 199–206. GPN praca dotyczy Czarnota P. & Kukwa Some sorediate lichens and lichenicolous fungi new to Poland. nowych dla Polski M. 2004. Graphis Scripta 15: 24–32, Stockholm. porostów Contribution to the knowledge of some poorly known lichens in praca o słabo Czarnota P. & Kukwa Poland. I. The genus Absconditella. Folia Cryptogamica Estonica 44: poznanych M. 2008 1–7. porostach w Polsce Contribution to the knowledge of some poorly known lichens in praca o słabo Czarnota P. & Kukwa Poland. II. The genus Psilolechia. Folia Cryptogamica Estonica 44: poznanych M. 2008 9–15. porostach w Polsce praca o Zawartość mikro- i makropierwiastków w plechach Hypogymnia zastosowaniu mchu physodes w Gorczańskim Parku Narodowym – próba Czarnota P. 1995 przy określaniu lichenoindykacji. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 14.3: 69– zanieczyszczenia 88. powietrza praca dotyczy nowego dla Polski Micarea adnata (Micareaceae) – a new species in the lichen flora of Czarnota P. 1997 porostu Micarea Poland. Fragmenta Floristica et Geobotanica 42.1: 192–193. adnata (Micareaceae) Micarea synotheoides, M. hedlundii (Micareaceae) and Leptogium praca dotyczy Czarnota P. 1997 intermedium (Collemataceae), three lichens new to Poland. nowych dla Polski Fragmenta Floristica et Geobotanica 42.2: 489–494. porostów Porosty Gorczańskiego Parku Narodowego. Cz. I. Wykaz i opracowanie Czarnota P. 2000 rozmieszczenie gatunków. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody monograficzne 19.1: 3–73. porostów GPN Epiphytic lichens as criteria of ecological conditions in forest praca traktuje o environment of the Gorce National Park (Western Beskidy, epifitycznych Czarnota P. 2002 Carpathians, S. Poland). Bibliotheca Lichenologica 82: 197–207, porostach w Germany. Gorcach omówienie Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Gorców. porostów i Czarnota P. 2010 Ochrona Beskidów Zachodnich 3: 55–78. grzybów naporostowych Strona 395 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor i rok wydania 45. N Czarnota P. 2010 46. N Czarnota P. 2011. 47. N Czarnota P., Glanc K. & Nowak J. 2005. 48. N Czarnota P., Loch J. & Wężyk P. 2000. 49. N Czarnota P., Osyczka P. & Kowalewska A. 2010. 50. N Czechowski W. 1992 51. N Czechowski W. 1992 52. N Czekaj A. 1993 53. N Dratnal E., Sowa R., Szczęsny B. 1979 54. N Dylewska M. 2004 56. N Dylewska M., GąsienicaChmiel M., Kosior A., Sumera B., Szafraniec S., Werstak K., Wiśniowski B. 1998 Dziewolski J., Michalik S. 1982 57. N Dziewolski S., Michalik S. 1989 58. Fiałkowski W., Sowa R. 55. N Tytuł Analiza przydatności do sporządzenia opracowania Gorców praca dotyczy Problemy ochrony porostów w polskich parkach narodowych. [W:] problemów Materiały pokonferencyjne Aktualne zagrożenia parków narodowych związanych z Polski. KOP PAN Kraków, 16–17 listopada 2010. (w druku). ochrona porostów w polskich pn Lichens and lichenicolous fungi on standing ‘dead wood’ in Polish praca o porostach i Western Carpathians. [W:] Fungi and Lichens in the Baltics and grzybach beyond. XVIII Symposium of the Baltic Mycologists and naporostowych na Lichenologists, Nordic Lichen Society Meeting. Lithuania, martwym drewnie Dubingiai, September 19–23, 2011. Program and Abstracts: 30. w Karpatach Materiały do bioty porostów Gorców ze zbiorów Herbarium Instituti Uzupełnienie Botanici Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Fragmenta Floristica wiadomości o et Geobotanica, Series Polonica 12(2): 327–370. porostach GPN Waloryzacja przyrodnicza ekosystemów leśnych Gorczańskiego praca o waloryzacji Parku Narodowego jako kryterium przestrzennego podziału ekosystemów przyjętych kategorii ochrony. Szczeliniec 4: 247–253. leśnych w GPN praca omawia Status of some poorly known lichen species from the genus status gatunkowy Lecanora (lichenized Ascomycota) in Poland. Mycotaxon 113: 449– porostów z rodz. 462. Lecanora omówiono Myrmekofauna Gorców - informacja wstępna. Parki Nar. i Rez. występowanie Przyr. 11, 4: 69-72. mrówek w Gorcach Eksperymentalna kolonizacja mrówek w reglu górnym Masywu praca dotyczy Jaworzyny w Gorczańskim Parku Narodowym. Parki Nar. i Rez. kolonizacji mrówek Przyr. 11, 4: 51-57. w GPN autor omawia Ważki (Odonata) Gorców. Wiad. Entomol. 12, 3: 155-161. występowanie ważek w Gorcach rozpoznanie Zgrupowania bezkręgowców bentosowych Dunajca na odcinku bezkręgowców Harklowa-Sromowce Niżne. Ochrona Przyrody 42: 183-215 bentosowych Dunajca praca kwiecistości łąk i roli Badania kwiecistości łąk i rola trzmielowatych Bombini przy trzmielowatych prowadzeniu czynnej ochrony zbiorowisk nieleśnych w parkach Bombini przy narodowych południowej Polski. Chrońmy Przyr. Ojcz., 60: 6: 42-54. prowadzeniu czynnej ochrony łąk Skład gatunkowy i liczebność trzmieli i trzmielców (Bombinae, Apoidea, Hymenoptera) na łąkach w wybranych parkach narodowych oraz kwiecistość łąk w tych parkach w 1998 roku.Prądnik. Prace Muz. Szafera 11-12: 279-292. w pracy omówiono występowanie trzmieli na łąkach Walory przyrodnicze i koncepcja rezerwatów ścisłych Gorczańskiego planowanie form Parku Narodowego. Ochrona Przyrody, 44: 9-20. ochrony w GPN praca dotyczy Problemy ochrony biocenoz leśnych w parkach narodowych i ochrony biocenoz rezerwatach przyrody. Chrońmy Przyr. Ojcz. 5-6: 37-47. leśnych w parkach narodowych Diversity, abundance and zonation of stoneflies (Plecoptera) from the autorzy omawiają Strona 396 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor i rok wydania Analiza przydatności do sporządzenia opracowania widelnice Tytuł N 1988 water system: Olszowy Potok stream - River Raba (Southern Poland). Acta Hydrobiol.30, 3/4: 381-391, 1988 59. N Flaituch T., Amirowicz A. 2005 Stream habitats, benthic macroinvertebrates, lotic fish and their relationships: a multi-scale approach. Pol. J. Ecol., 51, 1: 81-95. 60. N Forma A., Zuchiewicz W. 2001 praca dotyczy relacji organizmów w potokach Morfotektonika Gorców (Polskie Karpaty Zachodnie) w świetle wybranych wskaźników morfometrycznych. Streszczenia referatów i komunikatów z IV Ogólnopolskiej Konferencji "Neotektonika Polski" Warunki występowania jeżyny gruczołowatej Rubus hirtus /W.K./ w rezerwacie ścisłym "Dolina Łopusznej" w Gorczańskim Parku Narodowym. Parki Nar. i Rez. Przyr. 11, 4: 105-117. praca z geologii pasma Gorców praca o jeżynie gruczołowatej w Dolinie Łopusznej omówiono The breeding bird communities of the Kamienica watershed in Gorce 62. zgrupowania Głowaciński Z. 1990 National Park (The Carpatians, Southern Poland). Acta Zool. Cracov. N ptaków wododziału 33, 13: 273-301. Kamienicy opracowanie Atlas płazów i gadów Polski. Status - rozmieszczenie - ochrona. monograficzne 63. Głowaciński Z., Rafiński Biblioteka Monitoringu Środowiska., ss 152, wyd I, Warszawapłazów i gadów N J.2003 Kraków Polski, stanowiska z Gorców 64. Głowacka E., Miguła P. opracowanie Koliszki Psylloidae Gorców. Parki Nar. Rez. Przyr. 15.3: 59-71. N 1996 koliszków Gorców praca o Górecki A., Drożdż M., Gorczański Park Narodowy, a mieszkańcy jego otuliny. Parki Nar. 65 N mieszkańcach Najder R. 1998 Rez. Przyr. 17.1: 73-92. otuliny GPN w pracy omówiono 66. Roślinność skałek piaskowcowych na Kudłoniu w Gorcach. Zesz. roślinność skałek Granoszewski W. 1987 N Nauk. UJ Kraków, Prace Bot. 15: 65-71, 1987, Kraków piaskowcowych na Kudłoniu w pracy omówiono zanieczyszczenie 67. Zanieczyszczenie polskich Parków Narodowych metalami ciężkimi. parków Grodzińska K. 1980 N Ochr. Przyr. 43: 9-27. narodowych w Polsce metalami ciężkimi omówiono Występowanie kornika drukarza Ips typographus L. w występowanie 68. Grodzki W., Loch J., uszkodzonych przez wiatr drzewostanach świerkowych masywu kornika drukarza w N Armatys P. 2006. Kudłonia w Gorczańskim Parku Narodowym. Ochrona Beskidów drzewostanach Zachodnich 1: 125–137. świerkowych w GPN Guzow-Krzemińska B., praca dotyczy 69. A new Agonimia from Europe with a flabelliform thallus. Halda J. & Czarnota P. nowego dla Europy N Lichenologist 44.1: 55–66. 2012 porostu praca o Obserwowane reakcje zwierząt na obecność ludzi i wytwory 70. Jakubiec Z., Weidner A. synantropizacji cywilizacji w polskich parkach narodowych. Parki Nar. i Rez. Przyr. N 2010 zwierząt w parkach 29.3: 89-115. narodowych Polski Poprawki na samoabsorbcję i koincydencyjne sumowanie w praca dotyczy 71. dokładnych pomiarach próbek środowiskowych metodą Jodłowski P. 2005 metodyki N spektrometrii gamma. V Krajowa Konferencją Radiochemii i Chemii spektrofotometrii Jądrowej. Streszczenia, Kraków-Przegorzały. 61. N Gazda A. 1992 Strona 397 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor i rok wydania 72. N Jodłowski P. 2005 73. N Kaczka R. 1999 74. N Kaczka R. 1999 75. N Karaś M. 1993 76. N Karaś M. 1993 77. N Kawecka I. 2006 78. N Kłonowska-Olejnik M., Stoch T., Skalski T. 2012 79. N 80. N 81. N Kornaś J. 1955 82. N Kościelniak J. 2004 83. N 84. N 85. N 86. N 87. N 88. Kornaś J. 1955 Kornaś J., MedweckaKornaś A. 1977 Kowalski T., Leszczyński K., Wąsik R. 1997 Kowalski T., Leszczyński K., Wąsik R. 1997 Kozak M. 2008 Kozłowski J. 1974 Krzewicka B. 2009 Kukwa M., Czarnota P. Analiza przydatności do Tytuł sporządzenia opracowania praca o osadzaniu The deposition of Cs-137 and its spatial variability over Gorce się Cs-137 i jego Mountains in Poland.Proceedings from The 2nd International zmienności Conference on radioactyvity in the enviroment. Nice France, s. 618przestrzennej w 619 Gorcach praca dotyczy Rola kłód w kształtowaniu systemu fluwialnego i związanych z nim kształtowania się biocenoz (Kamienica, Gorce).[W:] Interdyscyplinarność w badaniach systemu dorzecza., red W. Chełmicki, J. Pociask-Karteczka fluwialnego w Kamienicy praca omawia The role of coarse woody debris in fluvial processes during the flood procesy fluwialne of the july 1997, Kamienica Łącka valley, Beskid mountains, Poland. w Kamienicy w Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 33: 117-130, Kraków. czasie powodzi Wstępne wyniki badań przyrostu grubości jodły (Abies alba Mill.) w w pracy podano Gorczańskim Parku Narodowym w latach 1950-1988, w warunkach wyniki badań wzrostu zanieczyszczenia powietrza. Prądnik. Prace Muz. Szafera 7- przyrostu grubości 8: 225-230, jodły w GPN w pracy podano Uwagi o stanie zdrowotnym jodły (Abies alba Mill.) na wybranych dane o stanie powierzchniach Gorczańskiego Parku Narodowego. Prądnik. Prace zdrowotnym jodły Muz. Szafera 7-8: 221-224. w GPN praca o znaczeniu Znaczenie korytarzy ekologicznych dla funkcjonowania obszarów korytarzy chronionych na przykładzie Gorców. Ochrona Beskidów Zachodnich ekologicznych dla 1: 183-191, 2006 obszarów chronionych Zgrupowania jętek (Ephemeroptera) w górnej części zlewni Koniny praca zawiera w Gorczańskim Parku Narodowym (Karpaty Zachodnie).Ochrona rozpoznanie jętek Beskidów Zachodnich 4: 57-68. w GPN Charakterystyka geobotaniczna Gorców. Monografie botaniczne 3: zbiorowiska 1-216. roślinne w Gorcach rośliny naczyniowe Rośliny naczyniowe Gorców. Monografie botaniczne 5: 1-260. Gorców Zespoły roślinne Gorców. I Naturalne i na wpół naturalne zespoły zbiorowiska nieleśne. Fragnebta floristica et Geobotanica 13, 2: 12-316. nieleśne Gorców praca o skutkach Zmiany funkcjonowania górskich systemów korytowych w wyniku regulacji przeprowadzonych regulacji hydrotechnicznych. Kraków : IGiPZ hydrotechnicznych PAN, 2004. - Prace Geograficzne; vol. 200; s. 187-207 w potokach Badania nad stanem zdrowotnym świerka Picea abies (L.) Karst. W praca omawia stan drzewostanach Gorczańskiego Parku Narodowego. Zesz. Nauk. AR zdrowotny świerka w Krakowie nr 326, Leśn., 26: 103-119. w GPN Badania nad stanem zdrowotnym świerka Picea abies (L.) Karst. W praca omawia stan drzewostanach Gorczańskiego Parku Narodowego. Zesz. Nauk. AR zdrowotny świerka w Krakowie nr 326, Leśn., 26: 103-119. w GPN Zarzyczka górska Cortusa matthioli L. w Gorcach (Karpaty praca o zarzyczce Zachodnie). Parki Nar. i Rez. Przyr. 27.3: 31 - 40. górskiej w Gorcach Liczebność i rozmieszczenie ptaków w rezerwacie "Turbacz" w ptaki rezerwatu Gorcach.Ochr. Przyr. 39: 245-276. Turbacz The "Verrucaria fuscella group" in Poland with some nomenclatorial praca o porostach z remarks. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 78 (3): 229-234. grupy Verrucaria New or interesting records of lichenicolous fungi from Poland VIII. praca o nowych Strona 398 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. N Tytuł Autor i rok wydania & Perz P. 2010. Herzogia 23: 111–119. Loch J. 1991 Regeneracja drzewostanu górnoreglowego boru świerkowego (Piccetum tatricum subnormale) zniszczonego przez zasnuje wysokogórska Caphalcia falleni (Dalm.) (Hymenoptera, Symphyta) w rejonie Kudłonia i i Mostownicy Gorczańskiego Parku Narodowego. Prądnik. Prace Muz. Szafera 4: 49-56. 90. N Loch J. 1992 Stałe powierzchnie badawcze w Gorczańskim Parku Narodowym. Parki Nar. Rez. Przyr.11.4: 87-98. 91. N Loch J. 1992 Pierwsze stwierdzenie lęgu siwerniaka Anthus spinoletta spinotella (L.) w Gorcach. Parki Nar. Rez. Przer. 11, 4:99-103. 89. N 92. N Loch J. 1992 93. N Loch J. 1993 94. N Loch J. 1998 95. N Loch J. 1998 96. N Loch J. 2002 97. N Loch J. 2000 98. N Loch J. 2010 99. N Loch J. 2012. Analiza przydatności do sporządzenia opracowania stanowiskach grzybów lichenizujących z Polski omówiono regenerację boru świerkowego po gradacji zasnui podano opis powierzchni badawczych w GPN podano pierwszy opis obserwacji siwerniaka na polanie w GPN Regeneracja drzewostanu górnoreglowego boru świerkowego Piceetum tatricum subnormale zniszczonego przez zasnuję wysokogórską Cephalcia falleni Dalm.) w Gorczańskim Parku Narodowym. Parki nar. Rez. Przyr. 11: 39–50 Depresja przyrostowa świerka pospolitego (Picea excelse (LAM.) LK.) spowodowana gradacją zasnui wysokogórskiej Caphalcia falleni (Dalm.) w Gorczańskim PN. Prądnik. Prace Muz. Szafera 7-8: 213-220. praca dotyczy regeneracji boru świerkowego praca traktuje o skutkach gradacji zasnui w pracy omówiono strategię życiową jarzębiny na tle dynamiki świerczyn Charakterystyka fitosocjologiczna wybranych jednostek autor omawia taksonomicznych Gorczańskiego Parku Narodowego. Zbiorowiska zbiorowiska leśne leśne.1998 mskr. GPN Świerczyny górnoreglowe Gorczańskiego Parku Narodowego - stan autor omawia stan zachowania i dynamika zmian. Problemy Zagospodarowania Ziem zachowania Górskich 48: 185–193. świerczyn GPN Znaczenie jarzębu pospolitego (Sorbus aucuparia ssp. aucuparia ) w praca o znaczeniu stabilizacji górskich ekosystemów leśnych. Zeszyty Naukowe jarzębiny w lasach Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie 394: 149–168. górskich potwierdzenie Gawrowanie niedźwiedzia brunatnego Ursus arctos L. w gawrowania Gorczańskim Parku Narodowym w latach 1981–2010. Ochrona niedźwiedzia w Beskidów Zachodnich 3: 47–54.. Gorcach praca dotyczy Wpływ wypasu owiec i koszenia na dynamikę liczebności Crocus wpływu ochrony scepusiensis i Galanthus nivalis na wybranych polanach czynnej polan na Gorczańskiego Parku Narodowego. Ochrona Beskidów Zachodnich dynamikę 4: 26–34. liczebności krokusa praca traktuje o Natural regeneration versus tree planting in subalpine spruce forest naturalnej (Plagiothecio-Piceetum tatricum) of the Gorce National Park. Nature regeneracji Conservation 58.1: 5–15. świerczyny Przewodnik po stałych powierzchniach monitoringowych przewodnik po Gorczańskiego Parku Narodowego. Wydawnictwo Acarus. Poznań. stałych Strategia życiowa jarzębu pospolitego Sorbus aucuparia L. ssp. aucuparia L. a dynamika świerczyny górnoreglowej PlagiothecioPiceetum tatricum. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie 56: 197–212. Loch J., Chwistek K., 100. Wężyk P., Małek S. & N Pająk M. 2001. 101. Loch J., Czarnota P., N Chwistek K., Błoszyk J. Strona 399 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Tytuł Autor i rok wydania 1994. s. 46. 102. Magiera T. 1996 N Ferromagnetyki pochodzenia antropogenicznego w glebach wybranych parków narodowych. Polska Akademia Nauk Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska w Zabrzu. 103. Margielewski W. 1997 N Ochrona jeziorek osuwiskowych w paśmie Lubania koło Ochotnicy Górnej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 4: 74-85. 104. Medwecka-Kornaś A. N 1955 Zespoły leśne Gorców. Ochrona Przyrody, 23: 1-111. 105. Michalik S. 1975 N Projekt Parku Narodowego w Gorcach. Chrońmy Przyr. ojczystą 31, 2: 23-30. 106. Michalik S. 1989 N Gorce. Przyroda Polska PWN, 212 ss. 107. Michalik S. 1990 N Zagrożenie i problemy aktywnej ochrony biocenoz polan reglowych. Prądnik. Prace Muz. Szafera 2: 175-198. 108. Michalik S. 1990 N 109. Michalik S. 1991 N 110. Michalik S., Dziewolski N J. 1986 111. Miczyński J. 2006 N 114. N 115. N 116. N praca traktuje o sytuacji szafranu w GPN w pracy omówiono tereny o które należy powiększyć GPN opracowanie o klimacie Gorców w pracy omówiono uszkodzenia lasu przez jeleniowate Ekologiczne uwarunkowania rozwoju odnowień naturalnych praca z zakresu Niemtur S. 1994 mskr. świerka, jodły i buka na przykładzie odnowień w Gorczańskim Parku dynamiki lasu w Narodowym. Mskr. GPN w pracy Zawartość ołowiu i manganu w poziomie organicznym gleb w przedstawiono Niemtur S. 1995 Gorczańskim Parku Narodowym. Parki Nar. Rez. Przyr. 14.3: 89-96, zanieczyszczenia gleb w GPN Zawartość siarki, azotu i ołowiu w ściółce /Ol/ i poziomie w pracy próchniczym /Ah/ z różnych wysokości npm, ze stoków przedstawiono Niemtur S. 1995 mskr. południowych i północnych Gorczańskiego Parku Narodowego. zanieczyszczenia Mskr. gleb w GPN praca omawia Niemtur S., Ambroży S., drzewostany regla Przebudowa karpackich drzewostanów regla górnego uszkodzonych Gazda M., Grodzki W. górnego przez imisje przemysłowe. Prace Inst. Bad. Leśn. Ser.B, 35: 3-54 1999 uszkodzone przez imisje 112. Miścicki S., Żurek Z. N 1995 113. N Sukcesja roślinności łąkowej na polanie reglowej w Gorczańskim Parku Narodowym w okresie 20 lat w wyniku zaprzestania wypasu. Prądnik. Prace Muz. Szafera 2: 137-148. Wymieranie i warunki aktywnej ochrony populacji szafranu spiskiego Crocus scepusiensis ( Rehm. et Woł.) Bobr. w Gorczańskim Parku Narodowym. Prądnik. Prace Muz. Szafera 3: 145-159. Waloryzacja przyrodnicza terenów, o które należy powiększyć Gorczański Park Narodowy. Okręgowy Ośrodek Rzeczoznawstwa i Doradztwa Rolniczego Stow. Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników. Klimat [w :] Gorczański Park Narodowy : 25 lat ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Gorców. Poręba Wielka : GPN, s. 3537 Analiza przydatności do sporządzenia opracowania powierzchniach monitoringowych praca o zanieczyszczeniu gleb związkami żelaza w GPN w pracy omówiono jeziorka osuwiskowe w paśmie Lubania rozpoznanie zespołów leśnych Gorców omówiona jedna z 3 koncepcji granic GPN monografia Gorców omówiono ochronę czynną polan reglowych omówiono sukcesje roślinności na polanie w GPN Inwentaryzacja odnowień lasu i jego uszkodzeń przez jeleniowate w Gorczańskim Parku Narodowym. Sylwan 10: 53-69. Strona 400 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor i rok wydania Niemtur S., Loch J., 117. Chwistek K. & Czarnota N P. 1994. 118. Niesiołowski S. 1990 N Niewiadomska E., 119. Jarowiecka D. & N Czarnota P. 1998. 120. Nowak D. 2003 N 121. Okarma H. N 122. Olszak J. 2004 N 123. Petryszak B. 1992 N 124. Petryszak B., Knutelski N S.1987 125. Pietruszka K. 2006 N 126. Piksa K. 2011 N 127. Pisarski B. Czechowski N W. 1990 128. Pisarski B. Czechowski N W. 1990 129. Pisarski B. Czechowski N W. 1990 powtórzony Tytuł Analiza przydatności do sporządzenia opracowania przemysłowe Charakterystyka ilościowa odnowień naturalnych Picea abies (L.) Karst., Abies alba Mill. i Fagus silvatica L. w Gorczańskim Parku Narodowym. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 13.2: 67–78. praca dotyczy odnowień naturalnych w GPN opracowanie monograficzne Morfologia, biologia i występowanie w Polsce wodnych Empididae wodnych (Diptera, Brachycera). Acta Univ. Lodz., 169 ss. muchówek z rodz. wujkowatych autorzy omawiają wpływ różnych poziomów Effect of different levels of air pollution on photosynthetic activity of zanieczyszczenia some lichens. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 67.3–4: 259– powietrza na 262. fotosyntezę niektórych porostów praca o Agresywne zachowania dzięcioła dużego Dendrocopos major i zachowaniach dzięcioła białogrzbietego D. leucotos wobec dzięcioła trójpalczastego trzech gatunków Picoides tridactylus. Notatki Ornitologiczne 44: 57. dzięciołów w pracy przedstawiono koncepcje ochrony Inwentaryzacja dużych drapieżników na terenie GPN. Opracowanie dużych koncepcji ich ochrony.mskr? drapieżników na podstawie ich inwentaryzacji autor opisuje Torfowisko niskie w górnym odcinku doliny Kamienicy (Gorce). torfowisko w Przegląd Geologiczny, vol. 52, 9: 916-919. dolinie Kamienicy omówiono faunę Gorców - od Stan badań nad fauną Gorców. Parki Nar. Rez. Przyr. 11. 4: 5-24. skąposzczetów po ssaki Ryjkowce (Coleoptera, Curculionidae) Gorców.Zesz. Nauk. UJ autorzy omawiają Kraków nr 756, Prace zool., 33: 43-83, 1987, Kraków ryjkowce Gorców Ryby w Gorczańskim Parku Narodowym - zasięg i uwarunkowania. praca o rybach w Ochrona Beskidów Zachodnich 1: 171-181. GPN praca o nocku Nocek łydkowłosy Myotis dasycneme w polskiej części Karpat. łydkowłosym w Chrońmy Przyrodę Ojczystą, Kraków. 67 (6) Kraków. - s. 568-574 Karpatach w pracy omówiono The course of artificial colonization of red wood ants in the Gorce kolonizację National Park. Memorabilia Zool. 44: 37-46. mrówek rudych w GPN w pracy omówiono Modalites de colonisation des fourmis du grouppe Formica rufa au modele kolonizacji Parc National de Gorce (Pologne). Actes des Colloques Insectes mrówek z grupy Sociaux 6: 237-242 Formica rufa w GPN The course of artificial colonization of red wood ants in the Gorce praca dotyczy National Park. Memorabilia Zool. 44: 37-46, 199 kolonizacji rudych Strona 401 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor i rok wydania 130. Popek R., Czarnota P. N 2001 Tytuł Róże Gorców. Przegl. Przyr. 12, 1-2: 21-29. Analiza przydatności do sporządzenia opracowania mrówek w GPN autorzy omawiają róże Gorców Ruch turystyczny w Gorczańskim Parku Narodowym.s.219-230 [W:] praca o ruchu Użytkowanie turystyczne parków narodowych. Ruch turystycznyturystycznym w zagospodarowanie-konflikty-zagrożenia. Ojców 2002, red. J. GPN Partyka, 770 s. praca o rozmieszczenie Rozmieszczenie gatunków z rodzaju Euphrasia L. w Gorcach. Proszkiewicz E. 2006 świetlików Ochrona Beskidów Zachodnich 1: 105-108. (Euphrasia) w Gorcach praca o procesach Przybylska K., Bujoczek Procesy odnowieniowe w reglu górnym Gorczańskiego Parku odnowieniowych w L. 2006 Narodowego. Ochrona Beskidów Zachodnich 1: 109-123. reglu górnym w GPN w pracy Dynamika zmian zasobów leśnych w rezerwacie Dolina Łopusznej przedstawiono Przybylska K., Fujak J., GPN w okresie kontrolnym 1982-1992. Parki Nar. Rez. Przyr. 14.3: dynamikę zmian Myćka P. 1995 23-31. zasobów leśnych w rez. Łopuszna praca omawia Lepidoptera w zbiorach Gorczańskiego Parku Narodowego. Parki motyle Przybyłowicz Ł. 1997 Nar. Rez. Przyr.16.3: 63-75. zgromadzone w zbiorach GPN praca omawia Motyle dzienne (Papilionoidae, Hesperioidae) Gorczańskiego Parku Przybyłowicz Ł. 1998 motyle dzienne Narodowego. Parki Nar. Rez. Przyr. 17.4: 51-56. GPN praca o planie Ptaszycka-Jackowska D., Wyniki wstępnych prac nad planem zagospodarowania zagospodarowania Baranowska-Janota M. przestrzennego Gorczańskiego Parku Narodowego. Biuletyn przestrzennego 1986 informacyjny IGPiK nr 7-8: 11-18, 1986 GPN Zróżnicowanie gorczańskiej puszczy. [W:] Chwistek K., Różański praca dotyczy Różański W. W., Tomasiewicz J. Tajemnice gorczańskiej puszczy: 18–52. zróżnicowania &Tomasiewicz J. Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka. lasów w Gorcach Gorczański Park Narodowy. 25 lat ochrony dziedzictwa Różański W. (red.) 2006 przyrodniczego i kulturowego Gorców. W. Różański (red.). monografia GPN Gorczański Park Narodowy - Poręba Wielka, 342 s. w pracy Kondycja świerków w obrębie gniazd kornikowych w Gorczańskim przedstawiono Różański W., Loch J., Parku Narodowym na podstawie dendrometrycznej analizy kondycję świerków Ryś W. 1999 przyrostów rocznych. Sprawozdanie z badań wykonanych w latach w gniazdach 1996-1999, ss. 13, mskr. kornikowych praca dotyczy Różański W., Żuchowski Prace badawcze i inwentaryzacyjne z zakresu biologicznej ochrony biologicznej J. 1993 lasu dla aktualizacji i waloryzacji przyrodniczej GPN. Mskr. ochrony lasu w pracy omówiono problem Sander H., Bednarek A., Wykorzystanie nicieni entomofilnych do zwalczania Cephalcia wykorzystania Kamionek M., Pezowicz falleni Dalm.Zeszty Problemowe Postepów Nauk Rolniczych z.323: nicieni glebowych E. 1986 169-177, 1986 do zwalczania zasnui Skalski T., Armatys P. & Wtórna sukcesja zgrupowań biegaczy Coleoptera, Carabidae) na praca dotyczy 131. Popko-Tomasiewicz K. N 2002 132. N 133. N 134. N 135 N 136. N 137. N 138. N 139. N 140. N 141. N 142. N 143. Strona 402 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. N Autor i rok wydania Analiza przydatności do sporządzenia opracowania zgrupowania biegaczy na terenacj pogradacyjnych Tytuł terenach po gradacji zasnui wysokogórskiej (Cephalcia falleni Dalm.) w Gorczańskim Parku Narodowym”. Ochrona Beskidów Zachodnich 3: 26–33. Loch J. 2010. Wpływ fragmentacji terenu na strukturę i specjalizację ekologiczną zgrupowań ryjkowców (Coleoptera: Curculionidae) polan górskich. Konferencja Naukowa pt: Ochrona owadów w Polsce - Ekologiczne i gospodarcze konsekwencje wymierania i ekspansji gatunków : 5354. Skalski T., Banaś B., 144. Bacz M., Armatys P., N Reszka J. 2002 praca o zgrupowaniach ryjkowców na polanach praca dotyczy turystyki w aspekcie różnorodności przyrodniczej autorzy omawiają wpływ wypasu na zgrupowania ryjkowców praca traktuje o wpływie ochrony czynnej na skład pokarmu ryjkowców praca o owadach uszkadzających owoce i nasion jarzębiny Atrakcyjność turystyczna obszarów chronionych a różnorodność Skalski T., Maciejowski 145. biologiczna owadów polan reglowych w Gorczańskim Parku W., Kędzior R., Armatys N Narodowym. Studia i Materiały Centrum Edukacji PrzyrodniczoP., Loch J. 2011. Leśnej w Rogowie 3, 28: 101–109. Skalski T., Ogórek A., 146. Kędzior R., Armatys P, N Loch J., Petryszak B. 2012 Wpływ wypasu na strukturę zgrupowań ryjkowców (Coleoptera: Curculionoidea) na wybranych polanach Gorczańskiego Parku Narodowego. Ochrona Beskidów Zachodnich 4: 48-56. Skalski T., Pietrzak P., 147. Kędzior R., Armatys P., N Loch J., Petryszak B. 2012 Wpływ zabiegów ochrony czynnej na selektywność pokarmową zgrupowań ryjkowców (Coleoptera: Curculionoidea) polan reglowych w Gorczańskim Parku Narodowym. Ochrona Beskidów Zachodnich 4: 35–47. 148. Skrzypczyńska M., N Czopa J. 2009 Owady uszkadzające owoce i nasiona jarzębiny zwyczajnej Sorbus aucuparia L. w Gorczańskim Parku Narodowym. Parki Nar. i Rez. Przyr. 28.2: 73 - 82. Skrzypczyńska M., 149. Krupa A., Romanek R. N 1997 Cono- and spermatophagous insects of Abies alba in tha Gorce National Park, in Poland. str. 13-20 W: Battisti A., Turgeon JJ. (eds.). 1997. Proceedings of the 5th Cone and Seed Insects Working Party Conference (IUFRO S7.03-01), September 1996, Monte Bondone, Italy. Padova: Institute of Agricultural Entomology, University of Padova Skrzypczyńska M., 150. Sudoł-Kornalewicz A., N Kornalewicz A., Biczak J., Rodkiewicz S. 2001 Cono- and seminiphagous insects of Abies alba Mill. in the Gorce National Park in Poland during 1996-1998.Anzeiger fur Schadlingskunde. Journal of Pest Science (Anz.Schadlingskunde / J. Pest Science) 74: 138-143, Berlin 2001 151. Sołtyk D. 2006 N Pilarzowate (Hymenoptera; Tenthredinidae) Gorczańskiego Parku Narodowego. Badania wstępne.Ochrona Beskidów Zachodnich 1: 165-169 152. Sowa R. 1975 N Ekologia i biogeografia jetek (Ephemeroptera) wód płynących w polskiej części Karpat.1 Rozprzestrzenienie i analiza ilościowa. Acta Hydrobiol. 17, 4: 319-353. 153. Starzyk J., Brower M., N Dajek S. 1991 Kózkowate (Coleoptera, Cerambycidae) Gorczańskiego Parku Narodowego.Parki Nar. Rez. Przyr. 10.1,2: 61-78, 1991 154. Starzyk J.R., Grodzki N W.2001 Problemy ochrony lasu przed kornikiem drukarzem w strefach przygranicznych - parków narodowych i Lasów Państwowych - na przykładzie Gorczńskiego Parku Narodowego. Informacje o badaniach.Parki Nar. Rez. Przyr. 20.2: 85-88. w pracy przedstawiono owady zasiedlające szyszki i nasiona jodły w GPN opracowanie o owadach zasiedlających nasiona i szyszki jodły w GPN praca o błonkówkach z rodziny pilarzowatych GPN omówiono ekologię i rozmieszczenie jętek w Karpatach w pracy omówiono występowanie chrząszczy z rodz. kózkowatych na terenie GPN praca o ochronie lasów przed kornikiem w GPN na granicy z lasami Strona 403 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor i rok wydania Analiza przydatności do sporządzenia opracowania gospodarczymi Tytuł Bionomics, ecology and economic importance of Monochamus sutor (L.) (Coleoptera, Cerambycidae) in mountain stands of Picea abies (L.) Karst. Zesz. Nauk. AR w Krakowie nr 326, Leśn., 26: 121-145. Ocena bezpośredniego i pośredniego zagrożenia Gorczańskiego Staszewski T., Kubiesa 156. Parku Narodowego przez regionalne i transgraniczne P., Łukasik W., Szdzuj J. N zanieczyszczenie powietrza. Raport z badań prowadzonych przez 2000 Inst. Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach autor omawia biologię kózkj Monochamus sutor raport z badań dotyczący oceny zanieczyszczenia powietrza praca o stanowiskach orła przedniego w pracy przedstawiono badania naukowe na terenie GPN omówiono ruch turystyczny w Gorcach praca o dynamice populacji świdrzyka Vestia gulo 155. Starzyk J.R., N Hilszczański J. 1997 157. Stój M., Kozik B., N Kwarciany B. 2011 Orzeł przedni Aquila chrysaetos.Chrońmy Przyrodę Ojczystą, Kraków. 67 (6) Kraków. - s. 483-493 158. Strauchman E. 1997 N Gorczański Park Narodowy w badaniach naukowych. mskr 160. Strauchmann E. 1998 N Badania ruchu turystycznego w Gorcach i Gorczańskim Parku Narodowym 161. Sulikowska-Drozd A. N 2011 Population dynamics of the Carpathian clausiliid Vestia gulo (E. A. Bielz 1859) (Pulmonata: Clausiliidae) under various climatic conditions.Jurnal of Conchology. vol. 40, s. 462-470 162. Sulikowska-Drozd A., N Kuna M. 2006 Sezonowe zmiany w strukturze dwóch populacji Vestia gulo (E.A. Bielz, 1859). [W:] Berga-Więcławska J. A. (red.) XXII Krajowe Seminarium Malakologiczne. Materiały konferencyjne: 52, Huta Szklana - Kielce - Św Krzyż, praca o strukturze populacji ślimaków Vestia gulo 163. Szczęsny B. 1975 N Chruściki (Trichoptera) rzeki Raby. Acta Hydrobiol. 17, 1: 35-51. omówionjo chruściki żyjące w Rabie Stan zbadania araneofauny Gorców i Gorczańskiego Parku Narodowego na tle wybranych krain Polski. Parki Nar. Rez. Przyr. 14.3: 111-115. Od lodowców po dzień dzisiejszy – czyli o historii lasów w Gorcach. [W:] Chwistek K., Różański W., Tomasiewicz J. Tajemnice gorczańskiej puszczy: 13–17. Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka. 164. Szymkowiak P. 1995 N 165. Tomasiewicz J. 2006 N 166. Tomasiewicz J. 1992 N Toponomastyka Gorczańskiego Parku Narodowego. Parki Nar. Rez. Przyr. 11.4. 167. Tomasiewicz J. 2011. N Gorczańskie jawory i jaworzyny. Almanach Limanowski. (w druku) 168. Tomczyk A., N Ewertowski M. 2011 Tomczyk A.M., 169. Ewertowski M., PopkoN Tomasiewicz K 2012 Degradation of recreational trails, Gorce National Park, Poland.Journal of Maps, s. 507-518 170. Walasz K., Mielczarek N P. 1992 Atlas ptaków lęgowych Małopolski 1985 - 1991.Biologica Silesiae, 525 s., Wrocław 1992. 171. Wałdykowski P. 2006 Wpływ dróg górskich na dynamikę procesów morfogenetycznych w Ocena stanu tras turystycznych w Gorczańskim Parku Narodowym. Ochrona Beskidów Zachodnich 4: 83-97. praca o pająkach GPN praca dotyczy historii lasów w Gorcach omówiono źródłosłów nazw geograficznych w GPN praca dotyczy gorczańskich jaworzyn praca o degradacji szlaków w GPN w pracy oceniono status tras turystycznych GPN autorzy omawiają występowanie ptaków lęgowych w Małopolsce praca o erozji dróg Strona 404 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. N 172. N 173. N 174. N 175. N 176. N 177. N 178. N 179. N 180. N 181. N 182. N 183. N 184. N Analiza przydatności do Autor i rok wydania Tytuł sporządzenia opracowania rejonie Turbacza.Ochrona Beskidów Zachodnich 1: 67-79. górskich w rejonie Turbacza praca dotyczy Desmids of swamps in the Hala Turbacz meadow (Western glonów na Wayda M. 2003 Carpathians, Gorce Mountains). Algae and Biological State of Water. torfowiskach na Acta Botanica Warmiae et Masuriae 3: 181-190. Hali Turbacz Materiały do poznania społecznych osowatych (Hymenoptera: Werstak K., Wiśniowski praca o osach Aculeata: Vespinae) Gorczańskiego Parku Narodowego. B. 2010 społecznych GPN Wiadomości Entomologiczne,Poznań: PTE, 29 (1), s. 33-39 w pracy przedstawiono Użytkowanie polan w Gorcach na przestrzeni lat 1954-1997 na użytkowanie polan Wężyk P., Pyrkosz R. podstawie fotogrametrycznego opracowania zdjęć w Gorcach w 1999 lotniczych.Archiwum Fotogrametrii,Kartografii i Teledetekcji vol.9: różnych okresach 223-232. na podstawie zdjęć lotniczych w pracy podano Crane-fly species /Diptera, Nematocera, Limoniidae/ new for Polish muchówki z Wiedeńska J. 1993 fauna. Polskie Pismo Entomol., 62: 281-284 rodziny Limoniidae nowe dla Polski w pracy podano Nowe dla fauny Polski gatunki kreślowatych (Diptera, Nematocera: muchówki z Wiedeńska J. 1998 Pediciidae, Limoniidae) z Gorczańskiego Parku Narodowego.Parki rodziny Limoniidae Nar. Rez. Przyr. 17.2:105-109. nowe dla Polski z GPN Porównanie diety zimowej kuny leśnej (Martes martes) i lisa (Vulpes Wierzbowska I., Bobervulpes) na terenie Gorczańskiego i Ojcowskiego Parku praca o diecie kuny Sowa B., Śnigórska K., Narodwego.[W:] M. Hędrzak (red.) Zmiany w populacjach ssaków i lisa w GPN Eskreys-Wójcik M. 2005 jako pochodna dynamiki zmian środowiska. Kraków, s. 86-96. artykuł o Odkrycia w jaskiniach Gorców Tygodnik Podhalański 14, 37 (713): Wiśniewski W. 2003 odkryciach w 19 jaskiniach Gorców praca omawia Owady uszkadzające szyszki i nasiona świerka pospolitego Picea gatunki owadów Witteczek K. 1998 abies (L.) Karst. w wybranych drzewostanach GPN.Parki Nar. Rez. uszkadzające Przyr. 17.2: 111-123. szyszki i nasiona świerka autor omawia Biegaczowate (Coleoptera, Carabide) Gorców.Ochrona Beskidów Wojas T. 2008 biegaczowate Zachodnich. Tom 2, s. 51-101 Gorców praca o nowych stanowiskach New localities of rare and threatened species of Geastrum Wojewoda W. 2000 zagrożonych (Lycoperdales) in Poland.Acta. Mycol., 35, 145-151 grzybów z rodz. Geastrum w Polsce omówiono faunę O faunie rezerwatu im. Wł. Orkana w Gorcach. Ochrona Przyrody Wojtusiak W. 1931 rez. Im. Wł. 11: 44-50. Orkana w Gorcach praca o lejach Wykształcenie i funkcjonowanie lejów źródliskowych potoków źródliskowych Wrońska D. 2006 gorczańskich.Ochrona Beskidów Zachodnich 1: 59-65. potoków gorczańskich Wróbel S., Szczęsny B. Chemical composition of the water of the Polish National Parks. 6. autorzy omawiają 2013 Comparison between Babia Góra and Gorce National Park.Acta chemię wód Strona 405 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor i rok wydania 185. Zawada J., Gazda M. N 1998 186. Żurek Z. 1992 N 187. Żurek Z., Armatys P. N 2011. 188. Żurek Z., Kurzeja M. N 1992 Analiza przydatności do Tytuł sporządzenia opracowania Hydrobiol. 30 (w druku) Gorców i Babiej Góry Charakterystyka przyrostowa buków w drzewostanach litych i w pracy omówiono mieszanych południowej Polski oraz wynikające z niej konsekwencje charakterystykę hodowlane i diagnostyczne. Prace Inst. Bad. Leśn. Ser. A, 857: 49przyrostową buków 67. w różnych lasach Prace badawcze, prace magisterskie oraz badania studenckich kół omówiono badania naukowych od 1981 roku do chwili obecnej (stan na 31.12.1990). naukowe w GPN Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 11.4 Występowanie głuszca Tetrao urogallus w polskich Karpatach autorzy omawiają Zachodnich – wnioski z monitoringu w latach 2005–2010 oraz występowanie końcowa ocena liczebności karpackich subpopulacji głuszca i głuszca w cietrzewia. W: Anderwald D. (red.), Zarządzanie ekosystemami Karpatach leśnymi a zachowanie populacji ptaków leśnych. Studia i Materiały Zachodnich Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie 2(27): 229–240. omówiono Obserwacje zasnui wysokogórskiej Cephalcia falleni Dalman występowanie (Pamphiliidae, Hymenoptera) w Gorczańskim Parku Narodowym. zasnui Parki Nar. i Rez. Przyr. 11, 4: 73-80. wysokogórskiej w GPN Udostępnianie dla celów edukacyjnych Lp. 1. E 2. E 3. E 4. E 5. E 6. E 7. E 8. E Autor i rok wydania Aronson E., Wilson T. D., Akert R.M. 1997 Górecki A., Drożdż M., Najder R. 1998 Gruszczyk A., Gruszczyk M., Strauchmann E. 1998 Hibszer A. 2013 Kurzeja M. 2001 Kurzeja M., Loch J., Strauchmann E. 2006 Kurzeja M., Strauchmann E. 2009 Loch J. 1998 Tytuł Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań Gorczański Park Narodowy, a mieszkańcy jego otuliny. Parki Nar. Rez. Przyr. 17.1: 73-92. Operat udostępniania Parku dla turystyki, edukacji i nauki. Mps. Biblioteka GPN. Poręba Wielka Parki narodowe w świadomości i działaniach społeczności lokalnych. Uniwersytet Śląski. Katowice Dolina Kamienicy. Ścieżka edukacyjna. Poręba Wielka Z Turbacza na Jaworzynę Kamienicką. Ścieżka edukacyjna. Poręba Wielka Analiza przydatności do sporządzenia opracowania Praca zawiera informacje użyteczne m.in. podczas tworzenia oferty edukacyjnej Praca dotycząca mieszkańców otuliny GPN (będących ważnymi adresami działalności edukacyjnej Parku) Poprzedni operat udostępniania parku dla edukacji Praca zawiera informacje na temat relacji pomiędzy parkiem narodowym a społecznością lokalna oraz na temat roli edukacji w kształtowaniu tych relacji. Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Partyzancką ścieżką na Turbacz. Ścieżka edukacyjna. Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Poręba Wielka Dolina Potoku Turbacz. Ścieżka przyrodnicza. Przewodnik. Poręba Wielka Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Strona 406 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 9. E 10. E Autor i rok wydania Loch J. 2010 11. E Loch J., Strauchmann E. 2012 Luboński P. (red.) 2004 12. E Margielewski M. 13. E Myczkowski Z. (kierownictwo naukowe) 2007 14. E Niedośpiał A., Tomasiewicz J. 2006 Opracowanie zbiorowe 2013 15. E Tytuł Park dworski hrabiów Wodzickich i góra Chabówka. Ścieżka edukacyjna. Poręba Wielka Dolina potoku Jaszcze. Ścieżka edukacyjna. Poręba Wielka Gorce. Przewodnik dla prawdziwego turysty. Pruszków Uprzystępnienie dydaktyczne obiektów przyrody nieożywionej Gorczańskiego Parku Narodowego. Projekt ścieżek dydaktycznych o tematyce przyrody nieożywionej. Mps. Biblioteka GPN. Poręba Wielka Projekt zagospodarowania parku podworskiego w Porębie Wielkiej w stadium koncepcji programowofunkcjonalnej, architektoniczno-krajobrazowej. Mps. Biblioteka GPN. Poręba Wielka Wokół doliny Poręby. Ścieżka edukacyjna. Poręba Wielka Zarządzenie Nr 9 Ministra Środowiska z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie zadań ochronnych dla Gorczańskiego Parku Narodowego na lata 2013 2015 wraz z załącznikami 23. E Udostępnianie turystyczne parków narodowych w Polsce a krajobraz. Krajobraz a turystyka. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 14. Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG. Sosnowiec : 252-263 PopkoDolina Gorcowego Potoku. Ścieżka edukacyjna. Tomasiewicz K. Poręba Wielka 2001 PopkoRuch turystyczny w Gorczańskim Parku Tomasiewicz K. Narodowym.s.219-230 [W:] Użytkowanie 2002 turystyczne parków narodowych. Ruch turystyczny – zagospodarowanie – konflikty – zagrożenia. Ojców 2002, red. Partyka Józef, 770 s. PopkoJak poznawać Gorce - edukacja na szlakach Tomasiewicz K. turystycznych. Poręba Wielka 2005 PopkoTurystyka na terenie Gorczańskiego Parku Tomasiewicz K. Narodowego – wyniki monitoringu ruchu 2007 turystycznego w sezonie letnim 2006. Mps. Biblioteka GPN. Poręba Wielka PopkoTurystyka przyrodnicza na terenie Gorczańskiego Tomasiewicz K. Parku Narodowego – koncepcja, baza, przyszłość. 2012 [W:] P. Sadowski (red.) Rozwój turystyki kulturowej i przyrodniczej na pograniczu polsko-słowackim: 6170. Nowy Targ PopkoPoznaj Gorczański Park Narodowy. Poręba Wielka Tomasiewicz K. 2013 Pracownicy Strona internetowa GPN: GPN http://www.gorczanskipark.pl 24. Pracownicy 16. E 17. E 18. E 19. E 20. E 21. E 22. E Partyka J. 2010 Strona internetowa projektu "Czym skorupka za Analiza przydatności do sporządzenia opracowania Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Przewodnik zawierający informacje na temat walorów przyrodniczych, kulturowych i historycznych GPN Projekt geologicznej ścieżki edukacyjnej Projekt zagospodarowania parku podworskiego w Porębie Wielkiej z uwzględnieniem jego funkcji edukacyjnej Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Zarządzenie zawierające m.in. identyfikację i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz sposoby eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i ich skutków na terenie GPN Praca dotyczy udostępniania parków narodowych i wpływu różnych sposobów udostępniania parków na ich zasoby przyrodnicze oraz krajobraz Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Praca dotycząca ruchu turystycznego na terenie GPN Informator turystyczny zawierający m.in. ofertę edukacyjną GPN Monitoring ruchu turystycznego w 2006 r. Koncepcja rozwoju ruchu turystycznego w GPN (w tym turystyki edukacyjnej) umożliwiająca ograniczanie negatywnego wpływu ruchu turystycznego na środowisko przyrodnicze Parku Informator turystyczny zawierający m.in. ofertę edukacyjną GPN Strona zawiera m.in. informacje na temat walorów przyrodniczych, kulturowych i historycznych GPN, ofertę edukacyjną, cennik usług Strona zawiera informacje na temat Strona 407 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko E Autor i rok wydania GPN 25. E Radziejowski J. 2006 26. E Różański W. (red.) 2006 27. E 28. E 29. E 30. E Semczuk M. i in. 2011 Stefanik M. 2009 Stefanik M., Strauchmann E., PopkoTomasiewicz K. 2009 Strauchmann E. 2001-2012 31. E 32. E Strauchmann E. 2010 Strauchmann E. 2012 Lp. 33. E 34. E 35. E 36. E 37. E 38. E 39. Tytuł młodu nasiąknie…": http://www.czymskorupka.pl Jak tworzenie terenów chronionych sprzyja lokalnemu rozwojowi. Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym UW Gorczański Park Narodowy. 25 lat ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Gorców. Sprawozdanie z monitoringu ruchu turystycznego na terenie GPN w sezonie letnim 2011. Wieliczka Z Łopusznej na Jankówki. Ścieżka edukacyjna. Poręba Wielka Z Łopusznej na Jankówki. Zeszyt ćwiczeń. Poręba Wielka Sprawozdania z działalności edukacyjnej. Mps. Zespół ds. Edukacji i Udostępniania Parku. Poręba Wielka Na Turbaczyk. Ścieżka edukacyjna. Poręba Wielka Gorce i Gorczański Park Narodowy jako obszar zainteresowania turystyki kulturowej. [W:] P. Sadowski (red.) Rozwój turystyki kulturowej i przyrodniczej na pograniczu polsko-słowackim: 107113. Nowy Targ Strauchmann E., Partyzancką ścieżka na Turbacz. Zeszyt ćwiczeń. PopkoPoręba Wielka Tomasiewicz K., Stefanik M., Kurzeja A. 2009 Strauchmann E., Gorce - obszar współistnienia człowieka i przyrody : Zabrzeńskaczy możemy zachować ustaloną równowagę?: projekt Szczygieł B. edukacji ekologicznej dla gimnazjum. Aura 1: dod. 2003 Projekty edukacji ekologicznej 5: 4-6 Szary B. 2008 Edukacja ekologiczna i udostępnianie parków narodowych do zwiedzania - VI Seminarium dla Pracowników Parków Narodowych Zajmujących się Edukacją Ekologiczną. Roczniki Bieszczadzkie 16: 409-420 Szary B. 2012 Edukacja ekologiczna w polskich parkach narodowych w roku 2010. Roczniki Bieszczadzkie 20: 346-357 Tomasiewicz K. Edukacja przyrodnicza na szlakach Gorczańskiego 2002 Parku Narodowego. Parki Narodowe 1: 10-11 Tomasiewicz J. Gorczański Park Narodowy. Mapa turystyczna (skala treść 1:25000). Kraków przyrodnicza i kartograficzna, Stefanik i in. teksty, PopkoTomasiewicz K. oprac. ścieżek eduk. 2012 Walasz K. 2007 Rola parków narodowych w poznaniu i ochronie Analiza przydatności do sporządzenia opracowania projektu edukacyjnego dla klas I-III szkoły podstawowej Praca zawiera informacje na temat korzyści płynących z obecności obszarów chronionych dla społeczności lokalnych Monografia GPN zawierająca m.in. informacje na temat prowadzonej w Parku działalności edukacyjnej Monitoring ruchu turystycznego w 2011 r. Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Zeszyt ćwiczeń ułatwiający prowadzenie zajęć na ścieżce edukacyjnej Sprawozdania z działalności edukacyjnej z lat 2001-2012 Przewodnik po ścieżce edukacyjnej Praca ukazuje możliwości wykorzystania walorów kulturowych Parku w działalności edukacyjnej Zeszyt ćwiczeń ułatwiający prowadzenie zajęć na ścieżce edukacyjnej Artykuł zawiera opis projektu edukacyjnego dla gimnazjum Praca ukazuje edukację ekologiczną GPN na tle innych parków narodowych w 2007 roku Praca ukazuje edukację ekologiczną GPN na tle innych parków narodowych w 2010 roku Artykuł zawiera informacje nt. edukacji przyrodniczej w GPN Mapa zawiera m.in. podstawowe informacje na temat przyrody oraz oferty edukacyjnej GPN Praca podkreśla rolę edukacji prowadzonej Strona 408 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor i rok wydania Tytuł ptaków. Parki nar. Rez. Przyr. 26: 101-111 E Analiza przydatności do sporządzenia opracowania w parkach narodowych w poznaniu i ochronie ptaków Udostępnianie dla celów kulturowych Lp. 1. K 2. K 3. K 4. K Autor i rok wydania Cieszkowski M. i in. 2004 Dobrowolski K. 1927 Dobrowolski K. 1931 Dużyk J. 1973 7. K 8. K 9. K 10. K 11. K 12. K 13. K 14. K 15. K 16. K 17. K 18. K Gorce. Przewodnik. Pruszków Z przeszłości Poręby Wielkiej. Księga pamiątkowa kolonii wakacyjnych. Kraków Dzieje wsi Niedźwiedź w Powiecie limanowskim u schyłku dawnej Rzeczypospolitej. Lwów Władysław Orkan w Gorcach. Wierchy 42 : 150-199 Analiza przydatności do sporządzenia opracowania Typowy przewodnik krajoznawczy z terenu Gorców Materiał nt. kolonii wakacyjnych w Porębie Wielkiej Materiały do historii gminy Niedźwiedź O Władysławie Orkanie Historia Tomasza Chlipały, zwanego Bulandą Gąstoł J. 1985 Opis obiektu muzealnego PTTK pod Turbaczem Korkuć M. Monografia historyczna oddziałów 2002 partyzanckich działających m.in. w Gorcach w latach 1944-47 Korkuć M. Zgrupowanie „Ognia”. Biuletyn Instytutu Pamięci Opis działalności oddziałów „Ognia” w 2010 Narodowej 1-2 (108-109) : 31-38 Gorcach, w tym materiały nt. obozów partyzanckich Koszarek T. i Gorczańskie kapliczki i krzyże. Przewodnik Najbardziej aktualne zestawienie in. 2008 turystyczny. Kraków obiektów sakralnych na terenie Gorców wraz z umiejscowieniem na dołączonych mapkach Kresek Z. 1981 Szlakiem Seweryna Goszczyńskiego przez Gorce. Opis krajoznawczy trasy z Łopusznej na Warszawa-Kraków Turbacz Królikiewicz Gorczańskim szlakiem Władysława Orkana. Warszawa- Opisy tras związanych z Orkanem w G. i in. 1987 Kraków 1987 Gorcach Kurzeja M. Gospodarstwa wzorowe w Gorcach. Wierchy 73 : 89Przyczynek do historii halowania w 2007 (wyd. 102 Gorcach bydła rasy czerwonej polskiej 2009) Kurzeja M., Obozy oddziałów partyzanckich Józefa Kurasia „Orła”, Materiał nt. lokalizacji i krótkiej historii Maciaszek M. „Ognia” w Gorcach. [W:] R. Kowalski (red.) Wokół wykorzystania tytułowych obiektów przez 2008 legendy „Ognia”. Opór przeciw zniewoleniu Polskaoddziały „Ognia” Małopolska-Podhale 1945-1956. Nowy Targ : 369-394 Kurzeja M. Obozy partyzanckie Armii Krajowej w Gorcach. Materiał nt. lokalizacji i krótkiej historii 2012 Zeszyty Historyczne WIN-u 36 : 5-24 wykorzystania tytułowych obiektów przez oddziały AK Mianowski T. Schroniska górskie w Karpatach Polskich w latach Wykaz i charakterystyka obiektów 1987 1939-1945. Warszawa-Kraków istniejących w latach 1939-1945 również w Gorcach Mileski W. O napisie na Czole Turbacza. Wierchy 15 : 229 Notka o inskrypcji naskalnej na Czole 1937 Turbacza Nowalnicki T. Napis na Czole Turbacza w 1969 r. Wierchy 39 : 260Notka o inskrypcji naskalnej na Czole 1970 263 Turbacza Orkan W. Listy ze wsi. Warszawa Obraz ówczesnych stosunków 1925-27 społecznych w Gorcach 5. K Flizak S. 1957 6. K Tytuł Bulanda - ostatni czarodziej gorczański. Wierchy : 192195 Turbacz. Ośrodek kultury turystyki górskiej. WarszawaKraków Niepodległościowe oddziały partyzanckie w Krakowskiem (1944-1947). Kraków Strona 409 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 19. K 20. K 21. K 22. K 23. K Autor i rok wydania Orkan W. 1929 Wskazania. Warszawa Pigoń S. 1958 Władysław Orkan. Twórca i dzieło. Kraków Rychlik I. 1954 Z dziejów chłopskich walk o Turbacz. Wierchy 23 : 175-179 Rychlik I. 1960 Klucz wielkoporębski Wodzickich w drugiej połowie XVIII w. Wrocław Strauchmann Karty ewidencyjne obiektów turystycznych E. 1998 Gorczańskiego Parku Narodowego. Poręba W. 24. K Strauchmann E. 2012 25. K ŚrodulskaWielgus J., Błachut Z., Wielgus K. 2009 ŚrodulskaWielgus J., Wielgus K. 2010 26. K Tytuł Gorce i Gorczański Park Narodowy jako obszar zainteresowania turystyki kulturowej. [W:] P. Sadowski (red.) Rozwój turystyki kulturowej i przyrodniczej na pograniczu polsko-słowackim. Nowy Targ : 107-113 Eksploracja przestrzeni historycznej Gorców dla potrzeb turystyki kulturowej. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 12 : 233-247 29. K Zagospodarowanie parku podworskiego Wodzickich w Porębie Wielkiej, obecnie siedziby Gorczańskiego Parku Narodowego – koncepcja funkcjonalnoprogramowa. Zeszyty Problemowe Postępu Nauk Rolniczych 551 : 367-376 ŚrodulskaKształtowanie krajobrazu poprzez zrównoważoną Wielgus J. turystykę kulturową na przykładzie idei Szlaku Kultury 2012a Wołoskiej. Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. OL PAN VIII/2 : 120-135 ŚrodulskaSzlak kultury wołoskiej. Ochotnica – początek drogi. Wielgus J., [W:] P. Sadowski (red.) Rozwój turystyki kulturowej i Maciaś M. i in. przyrodniczej na pograniczu polsko-słowackim. Nowy 2012b Targ : 153-162 Tischner J. Słowo o ślebodzie. Kazania spod Turbacza 1981-1997. 2009 Kraków : 63-65 30. K Twardzicki T. 1938 27. K 28. K Pierwsza próba "halowania", czyli wypasu na halach żeńskiej młodzieży zarodowej bydła czerwonego polskiego w r. 1935 w Gorcach. Rolnik. Tygodnik Organu Małop. Tow. Rolniczego. Lwów : 1-46 Analiza przydatności do sporządzenia opracowania Obraz ówczesnych stosunków społecznych w Gorcach O Władysławie Orkanie Przyczynek do poznania własności gorczańskich polan Materiał nt. majątku Wodzickich obejmującego również Gorce Opracowanie dotyczące również obiektów o charakterze kulturowym; w tym ich historia i legendy Informacje nt. udostępniania Parku dla celów kulturowych Charakterystyka przestrzeni historycznej Gorców dla potrzeb turystyki kulturowej Koncepcja prac rekonstrukcyjnych, rewitalizacyjnych i programowych w parku dworskim w Porębie W. Koncepcja inwentaryzacji krajobrazu polan gorczańskich do Szlaku Kultury Wołoskiej Informacje nt. Szlaku Kultury Wołoskiej, którego koncepcja zrodziła się w gorczańskiej Ochotnicy Gorczańskie kazania jako walor kulturowy, w tym barwne opowieści o dawnej kulturze pasterskiej Opis działalności gospodarstw wzorowych w Gorcach w okresie międzywojennym Udostępnianie dla turystyki i rekreacji Lp. Autor i rok wydania Tytuł 1. T Adamczyk M.J. 1996 Gorce w latach 1670-1870 i zmiany w ich krajobrazie. Wierchy 62: 96 2. T Arnberger A. Evaluating Visitor-Monitoring Techniques: A comparison of Counting i in. 2005 and Video Observation Data. Environmental Management. 36. 2 : 317327 Analiza przydatności do sporządzenia opracowania Pierwsze wzmianki o turystyce indywidualnej i grupowej w Gorcach Materiał nt. technik monitoringu Strona 410 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 3. T 4. T Autor i rok wydania BaranowskaJanota M. 1987 BaranowskaJanota M. i in. 2000 5. T Baścik M., Czubernat S., PociaskKarteczka J. 2007 6. T Borkowski K. i in. 2009 7. T Możliwości rozwojowe turystyki w GPN. [W:] Plan zagospodarowania przestrzennego GPN 12 : 114 Ocena możliwości i propozycje udostępniania turystycznego TPN w świetle prac nad realizacją planu ochrony parku. [W:] Czochański J., Borowiak D. (red.), Z badań geograficznych w Tatrach Polskich. Gdańsk : 241-257 Tendencje ruchu turystycznego na obszarze TPN w latach 1993–2006. [W:] J. Pociask-Karteczka, A. Matuszyk, P. Skawiński (red.), Stan i perspektywy rozwoju turystyki w TPN. Studia i Monografie AWF 46 : 121–130 Istota zintegrowanych badań ruchu turystycznego – doświadczenia wynikające z realizacji badań ruchu turystycznego w Krakowie i Małopolsce w latach 2003-2009. Warszawa Buchwał A. i Monitoring ruchu turystycznego przy użyciu czujników ruchu na in. 2010 przykładzie Tatrzańskiego i Babiogórskiego Parku Narodowego. Nauka a zarządzanie obszarem Tatr i ich otoczeniem. T. 3. Zakopane : 45-54 8. T Celichowski A. 1977 9. T Cessford G., Muhar A. 2003 Clivaz Ch., Hausser Y., Michelet J. 2004 10. T Tytuł Analiza przydatności do sporządzenia opracowania Wzór na chłonność turystyczną GPN Wzór do oceny i udostępniania turystycznego parku narodowego Praca dot. monitoringu ruchu turystycznego Praca dot. monitoringu ruchu turystycznego Praca dot. monitoringu ruchu turystycznego Studium chłonności turystycznej. [W:] Plan ogólny przestrzennego zagospodarowania Pienińskiego Parku Narodowego. Prace studialne i problemowe. Biprolas, Warszawa Monitoring options for visitor numbers in national parks and natural areas. Journal for Nature Conservation. 11 : 240-250 Praca dot. monitoringu ruchu turystycznego Clivaz Ch., Hausser Y., Michelet J., 2004. Tourism monitoring system based on the concept of carrying capacity. The case of the regional natural park Finges (Switzerland), Working papers of the Finnish Forest Research Institute 2, www.metla.fi/julkaisut/workingpapers/2004/mwp002.htm Ruch turystyczny w Tatrzańskim Parku Narodowym. [W:] J. Partyka (red.) Użytkowanie parków narodowych. Ruch turystyczny – zagospodarowanie – konflikty – zagrożenia. –– Ojcowski Park Narodowy, Ojców : 385–403 Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa : 67, 98 Praca dot. monitoringu ruchu turystycznego Praca dot. monitoringu ruchu turystycznego 11. T Czochański J. 2000 12. T 13. T Driffin R. 2007 Goszczyński Dziennik podróży do Tatrów. Petersburg S. 1853 14. T 15. T Gruszczyk A. i in. 1998 GUS 2011 Operat udostępniania turystycznego i dydaktyki. mps. Biblioteka GPN. Poręba Wielka Ochrona Środowiska. Ruch turystyczny w polskich parkach narodowych w 2010 roku. Warszawa 16. T GUS 2012 Ochrona środowiska. Turystyka w parkach narodowych w 2011 roku. Warszawa Natężenie ruchu turystycznego w GPN w 2011 r.; liczba turystów na ha powierzchni Parku 17. T Gustawicz B. 1881 Przyczynek do flory pienińskiej. Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego 6 Pierwsze wzmianki o turystyce indywidualnej i grupowej w Gorcach Praca dot. monitoringu ruchu turystycznego Materiały nt. analizy skuteczności Zapisy wycieczek Goszczyńskiego z Łopusznej w Gorce Poprzedni operat udostępniania parku Natężenie ruchu turystycznego w GPN w 2010 r.; liczba turystów na km szlaku Strona 411 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Analiza przydatności do sporządzenia opracowania Krukierek A. Materiały statystyczne. [W:] A. Krukierek (red.). Z historii Studenckiego Akcje letnie studenckiego (red.) 1980 Koła Przewodników Górskich z Krakowa. Warszawa-Kraków przewodnictwa w Gorcach na przestrzeni dziejów Kurzyński J., Przyrodnicze podstawy wielkości i organizacji ruchu turystycznego w Jedna z metod określania Michalik S. Bieszczadzkim Parku Narodowym. [W:] Zachowanie walorów chłonności turystycznej 1982 przyrodniczych a pojemność turystyczna górskich parków narodowych parku narodowego w Polsce. Warszawa-Kraków Autor i rok wydania Tytuł Łajczak A., Krzan Z., Michalik S., Skawiński P., Witkowski Z. 1996 Małek J. 2003 Projekt rekultywacji obszaru podszczytowego Pilska oraz reorganizacji ruchu narciarskiego i pieszego w tym rejonie. [W:] A. Łajczak, S. Michalik, Z. Witkowski (red.), Wpływ narciarstwa i turystyki pieszej na przyrodę masywu Pilska. Studia Naturae, Seria A 41: 227–237 Metody rekultywacji szlaków turystycznych zastosowane w GPN Turystyka kulturowa jako czynnik rozwoju lokalnego. Prace i Studia Geograficzne 32 : 13-34 Pierwsze dookreślenie znaczenia turystyki kulturowej i jej wpływu na lokalne społeczności 22. T Marion L.J., Olive D.N. 2009 The influence of use-related, environmental and managerial factors on soil loss from recreational trails. Journal of Environmental Management. 90 : 1483-1493 Praca dot. monitoringu ruchu turystycznego 23. T Matczak A. 2002 Metodyka badań ruchu turystycznego na obszarach chronionych. [W:] J. Partyka (red.), Użytkowanie turystyczne parków narodowych. Ojców : 17–22 Mielnicka B. Ruch turystyczny w polskich parkach narodowych i jego przyrodnicze 1991 konsekwencje. Ochrona Przyrody. 49 : 163-174 Mikos von Turystyka Kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy. Gniezno Rohrscheidt A. 2008 Praca dot. monitoringu ruchu turystycznego 26. T 27. T Moskała E. 1987 MuszyńskaKurnik M. 2012 28. T Nyka J. 1959 Gorce. Warszawa 29. T Opracowanie Zarządzenie Ministra Środowiska w sprawie zadań ochronnych dla zbiorowe GPN 2013 Historyczny opis schronisk turystycznych w Gorcach Przydatność metody Promethee oraz Hellwiga do badania atrakcyjności rekreacyjno-turystycznej GPN Pierwsze przewodnik turystyczny poświęcony tylko Gorcom Szczegółowa lokalizacja zadań ochronnych wykonywanych w obrębie szlaków i ścieżek przyrodniczych oraz zasady udostępniania Parku do zwiedzania 30. T Orkan W. 1950 Lp. 18. T 19. T 20. T 21. T 24. T 25. T Schroniska górskie PTTK w województwie nowosądeckim. WarszawaKraków Atrakcyjność rekreacyjno-turystyczna Gorczańskiego Parku Narodowego. [W:] P. Sadowski (red.) Rozwój turystyki kulturowej i przyrodniczej na pograniczu polsko-słowackim. Nowy Targ : 71-78 Drzewiej. Warszawa Praca dot. monitoringu ruchu turystycznego Definicje i podziały pojęcia turystyka kulturowa Opisy trudnej doli społeczności lokalnej; umiejscowienie Gorców w tzw. kulturze wysokiej Strona 412 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. 31. T 32. T 33. T Orkan W. 1952 Orkan W. 1957 Partyka J. 2010 34. T Pol W. 1851 35. T PopkoTomasiewicz K. 2000 PopkoTomasiewicz K. 2001 PopkoTomasiewicz K. 2006 PopkoTomasiewicz K. 2007 PopkoTomasiewicz K. 2008 PopkoTomasiewicz K. 2011 36. T 37. T 38. T 39. T 40. T W roztokach. Warszawa Analiza przydatności do sporządzenia opracowania jw. Komornicy. Warszawa jw. Udostępnianie turystyczne parków narodowych w Polsce a krajobraz. Krajobraz a turystyka. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 14. Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG. Sosnowiec : 252-263 Rzut oka na północne stoki Karpat. Kraków Praca nt. turystycznego udostępniania parków narodowych Pierwsza popularnonaukowa charakterystyka środowiska geograficznego Opracowanie nt. ruchu turystycznego w GPN Autor i rok wydania Tytuł Ruch turystyczny na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego, praca dyplomowa Studium Podyplomowe Ochrona Parków Narodowych, Wydział Leśny SGGW. Warszawa Ruch turystyczny na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego w sezonie letnim 2001. mps. Biblioteka GPN. Poręba Wielka Turystyka. [W:] W. Różański (red.) Gorczański Park Narodowy. 25 lat ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Gorców: 237-242. Poręba Wielka Turystyka na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego – wyniki monitoringu ruchu turystycznego w sezonie letnim 2006. Mps. Biblioteka GPN. Poręba Wielka Koncepcja programowo-przestrzenna ruchu turystycznego na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego. mps. Biblioteka GPN. Poręba Wielka Możliwości wykorzystania narzędzi GIS w zarządzaniu ruchem turystycznym na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego. Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska AGH. Kraków jw. Charakterystyka ruchu turystycznego w GPN jw. jw. jw. 41. T PopkoTurystyka przyrodnicza na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego – Tomasiewicz koncepcja, baza, przyszłość. [W:] P. Sadowski (red.) Rozwój turystyki K. 2012 kulturowej i przyrodniczej na pograniczu polsko-słowackim: 61-70. Nowy Targ Nakreślenie koncepcji dalszego rozwoju ruchu turystycznego w GPN i jego wpływu na środowisku przyrodnicze 42. T Prędki R. 2004 Praca nt. monitoringu ruchu turystycznego 43. T 44. T PtaszyckaJackowska D. 1989 Semczuk M. 2012 Dynamika ruchu turystycznego na szlakach pieszych Bieszczadzkiego Parku Narodowego w latach 2002–2003. Roczniki Bieszczadzkie 12 : 261–282 Turystyka w Gorczańskim Parku Narodowym na tle innych problemów Parku. Karpacka konferencja turystyczna. Zeszyty Naukowe UJ. Prace Geograficzne 80 : 161-166 Ruch turystyczny w Gorczańskim Parku Narodowym. Ochrona Beskidów Zachodnich 4: 98-110 45. T 46. T Semczuk M. i in. 2011 Siwek A. 2003 Sprawozdanie z monitoringu ruchu turystycznego na terenie GPN w sezonie letnim 2011. Wieliczka Droga historyczna jako dobro kultury,. [W:] Partyka J. (red.) Ochrona dóbr kultury w parkach narodowych. Ojców : 153–163 Monitoring ruchu turystycznego w 2011 r. Nawiązanie do zbudowanych przed powstaniem GPN dróg gruntowych Charakterystyka turystyki w GPN w latach 60. i 70. Monitoring ruchu turystycznego w GPN z 2011 r. Strona 413 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Lp. Autor i rok wydania Tytuł 47. T Sosnowski K. 1912 Gorce. Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego 33 : 21-38 48. T 49. T Strauchmann E. 1990 Strauchmann E. 1990 a Określenie wielkości ruchu turystycznego w Gorcach i GPN. Pracownia Naukowa GPN w sezonie wakacyjnym 1990. mps. Rzeki Szacunek frekwencji turystycznej w latach 1982-1984, 1987 wg danych obserwacyjnych zgromadzonych przez GPN. mps. Rzeki 50. T Strauchmann Gorce i Gorczański Park Narodowy jako obszar zainteresowania E. 2012 turystyki kulturowej. [W:] P. Sadowski (red.) Rozwój turystyki kulturowej i przyrodniczej na pograniczu polsko-słowackim: 107-113. Nowy Targ Ślusarczyk Samowole pod sąd. Dzikie Życie 5 : 2-4 R. 2013 Tomczyk A. Ocena stanu tras turystycznych w Gorczańskim Parku Narodowym. M., Ochrona Beskidów Zachodnich 4: 83–97 Ewertowski M., PopkoTomasiewicz K. 2012 Warcholik Ruch turystyczny w Pienińskim Parku Narodowym. Pieniny – Przyroda i W. i in. 2010 Człowiek 11 : 149–156 Wieniawska- Dynamika ruchu turystycznego w Karkonoskim Parku Narodowym. Raj B. 2007 [W:] J. Stursa, R. Knapik (red.), Geoekologicke problemy Krkonoš. Sborn. Mez. Věd. Konf. Svoboda n. Upou. Opera Corcontica, 44 (2) : 593–602 Witkowski Nielegalna dyspersja turystów – problem parków narodowych i Z. i in. 2010 rezerwatów przyrody w Polsce. Folia Turistica 22 : 35-66 51. T 52. T 53. T 54. T 55. T Analiza przydatności do sporządzenia opracowania Odkrycie Gorców dla zorganizowanej turystyki i krajoznawstwa Pierwsze szacunki ruchu turystycznego w GPN Niepełne badania frekwencji turystycznej w GPN w l. 80. Nowatorskie spojrzenie na rolę turystyki kulturowej w GPN Materiał nt. inwestycji narciarskiej na Tobołowie Rekultywacja zdegradowanych szlaków turystycznych w GPN Praca nt. monitoringu ruchu turystycznego Praca nt. monitoringu ruchu turystycznego Materiał nt. dyspersji turystów Udostępnianie dla celów gospodarczych Lp. 1. G 2. G 3. G 4. G Autor i rok wydania Armatys P., Loch J., Ruciński M. 2010 Chwistek K., Różański W., Tomasiewicz J. 2010 Michalik S. 1989 Rychlik I. 1958 Tytuł Przyroda gorczańskich polan. Poręba Wielka Tajemnice gorczańskiej puszczy. Poręba Wielka Przyroda Polska. Gorce. Warszawa Z dziejów gospodarki leśnej i przemysłu drzewnego w Gorcach w drugiej połowie XVIII wieku. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 3: 81-118 Analiza przydatności do sporządzenia opracowania Charakterystyka powstałych w wyniku działalności człowieka polan gorczańskich Przemiany gorczańskiej puszczy od końca epoki lodowcowej po czasy historyczne i współczesne Popularna monografia przyrody gorczańskiej Przyczynek do dziejów gospodarki leśnej i przemysłu drzewnego w Gorcach Strona 414 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Spis aktów prawnych, załączników, tabel, rycin i map Strona 415 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Spis aktów prawnych Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627, brzmienie od 5 czerwca 2013). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzenia projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody (Dz. U. Nr 94 poz. 794). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1980r. w sprawie utworzenia Gorczańskiego Parku Narodowego (Dz. U. z 1980 poz. 66) oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 stycznia 1997 w sprawie Gorczańskiego Parku Narodowego (Dz. U. z 1997 nr 5, poz. 26). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 2012 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia gospodarki finansowej parku narodowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1212). Zarządzenie nr 66 Ministra Środowiska z dnia 10 października 2005 r. w sprawie nadania statutu Gorczańskiemu Parkowi Narodowemu oraz Zarządzenie nr 65 Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2006 r. zmieniające Zarządzenie w sprawie nadania statutu Gorczańskiemu Parkowi Narodowemu. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 lutego 2013 r. w sprawie nadania statutu Gorczańskiemu Parkowi Narodowemu z siedzibą w Porębie Wielkiej. Regulamin organizacyjny Gorczańskiego Parku Narodowego z 3.01.2011. Zarządzenie Ministra Środowiska nr 82 z dnia 8 grudnia 2009 w sprawie powołania członków Rady Naukowej Gorczańskiego Parku Narodowego. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. 2012 nr 0, poz. 647, z późn. zm.). Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. 2006 r. Nr 156, poz. 1118). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 2000 r. w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych. (Dz. U. 2000 r. Nr 70, poz. 821). Strona 416 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. (Dz. U. 2008 r. Nr 199, poz. 1227). Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2003 nr 162 poz. 1568). Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.). Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich (Dz. U. z 2011 nr 208 poz. 1241, brzmienie od 19 stycznia 2013). Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 nr 224 poz. 1337, brzmienie od 1 stycznia 2012). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 nr 25 poz. 150, brzmienie od 7 marca 2013). Strona 417 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Spis załączników 1. Udostępnianie terenu GPN do badań w latach 1981-2013. 2. Zasady udostępniania GPN obowiązujące w latach 2003-2013. 3. Wniosek o wydanie zezwolenia obowiązujący w latach 2003-2013. 4. Wykaz badań prowadzonych przez GPN wraz z analizą wykorzystania wyników badań w działalności ochronnej Parku. 5. Zestawienie zrealizowanych oraz trwających projektów naukowych wraz z analizą wykorzystania wyników badań w działalności ochronnej Parku. 6. Wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie badań naukowych/monitoringu na terenie GPN na lata 2014-2034. 7. Wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie ćwiczeń terenowych lub obozu naukowego na terenie GPN. 8. Wykaz tematów badawczych preferowanych przez GPN. 9. Zarządzenie nr 6/2012 Dyrektora GPN z 29 marca 2012 r. w sprawie udostępniania obszaru GPN w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych. 10. Wykaz miejsc udostępnianych w celach edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych. Załącznik nr 1 do zarządzenia Dyrektora GPN nr 6/2012 z 29 marca 2012 r. 11. Regulamin dla odwiedzających GPN. Załącznik nr 2 do zarządzenia Dyrektora GPN nr 6/2012 z 29 marca 2012 r. 12. Cennik opłat za wstęp na niektóre obszary GPN. Załącznik nr 3 do zarządzenia Dyrektora GPN nr 6/2012 z 29 marca 2012 r. 13. Cennik opłat za udostępnianie GPN do edukacji i dydaktyki. 14. Porozumienie zawarte w dniu 10 stycznia 2001 r. pomiędzy Kuratorium Oświaty w Krakowie a GPN w Porębie Wielkiej w sprawie realizacji programu edukacji przyrodniczej. 15. Działania edukacyjne w GPN w latach 2001-2012. 16. Oferta edukacyjna GPN. Strona 418 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 17. Zajęcia edukacyjne w Gajówce Mikołaja oraz wycieczki terenowe wokół doliny Łopusznej. 18. Regulamin uzyskiwania uprawnień przewodnika turystycznego po GPN. 19. Wystawy czasowe GPN w latach 2002-2012. 20. Wydawnictwa edukacyjne GPN w latach 2001-2012. 21. Kodowanie szlaków turystycznych, ścieżek edukacyjnych, szlaków spacerowych, rowerowych i konnych. 22. Zasady udostępniania rekreacyjnej trasy dla turystyki narciarskiej w O.O. „Suhora” w GPN w sezonie zimowym 2013 r. 23. Zestawienie elementów małej infrastruktury turystycznej. 24. Zestawienie i charakterystyka infrastruktury turystycznej w poszczególnych Obwodach Ochronnych. 25. Internetowa ankieta – udostępnianie dla turystyki i rekreacji – obszary problemowe. 26. Zestawienie gruntów wykupionych przez GPN w latach 2001-2013. 27. Przykładowe zasady doboru próby. 28. Zestawienie elementów infrastruktury technicznej GPN. Strona 419 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Spis tabel 1. Rodzaje realizowanych prac naukowych na terenie GPN z podziałem na lata. 2. Zestawienie i charakterystyka ścieżek edukacyjnych na terenie GPN. 3. Zestawienie i charakterystyka dużych tablic informacyjnych (100 x 150 cm) na terenie GPN. 4. Zestawienie i charakterystyka średnich i małych tablic informacyjnych na terenie GPN. 5. Wykaz miejsc udostępnianych w celach edukacyjnych. 6. Wykaz obiektów udostępnianych w celach edukacyjnych. 7. Przykładowe działania edukacyjne umożliwiające ograniczanie zagrożeń na terenie GPN i jego otuliny, a także kształtujące pozytywny wizerunek Parku. 8. Zestawienie szacunkowych kosztów wynikających z realizacji zadań związanych z udostępnianiem edukacyjnym Parku. 9. Miejsca i sposoby udostępniania Parku dla celów kulturowych. 10. Wykaz form ruchu turystycznego oraz form obsługi ruchu turystycznego. 11. Wykaz szlaków turystycznych w GPN. 12. Wykaz szlaków spacerowych. 13. Wykaz tras dla turystyki konnej. 14. Wykaz szlaków rowerowych. 15. Zestawienie parametrów tras ośrodka narciarskiego „Ostoja Górska” w Koninkach. 16. Zestawienie i ocena istniejących zagrożeń wewnętrznych. 17. Zestawienie i ocena potencjalnych zagrożeń wewnętrznych. 18. Zestawienie i ocena istniejących zagrożeń zewnętrznych. 19. Zestawienie i ocena potencjalnych zagrożeń zewnętrznych. 20. Zestawienie dotychczasowych sposobów eliminacji lub ograniczania zagrożeń wynikających z turystyki i rekreacji oraz analiza ich skuteczności. 21. Wykaz miejsc i form udostępniania w celach turystycznych i rekreacyjnych wraz z zakresem ilościowym. Strona 420 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 22. Zestawienie szacunkowych kosztów wynikających z realizacji zadań związanych z udostępnianiem turystycznym Parku. 23. Zestawienie zbiorcze głównych dróg wykorzystywanych do celów gospodarczych. 24. Zestawienie zbiorcze budynków wykorzystywanych do celów gospodarczych. 25. Zestawienie zbiorcze obiektów infrastruktury technicznej wykorzystywanej do celów gospodarczych. 26. Zestawienie i ocena istniejących zagrożeń wewnętrznych. 27. Zestawienie zaleceń do realizacji na lata 2013-2034. Strona 421 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Spis rycin 1. Dynamika badań naukowych w GPN w latach 1981-2012 z podziałem na wiodące dziedziny badań (flora, fauna, las, turystyka, pozostałe). 2. Rodzaje realizowanych prac badawczych w latach 1980-2013. 3. Liczba osób biorących udział w bezpośrednich działaniach edukacyjnych GPN w latach 2001-2012, w tym w zajęcia edukacyjnych (stacjonarnych i terenowych) prowadzonych w oparciu o stałą ofertę edukacyjną w latach 2004-2012. 4. Liczba wystaw zorganizowanych przez GPN oraz liczba osób, które odwiedziły wystawy GPN w latach 2002-2012. 5. Liczba osób korzystających rocznie z wydawnictw GPN w latach 2006-2012. 6. Liczba odsłon na stronie internetowej GPN w latach 2008-2012 (dla roku 2011* podano wartość przybliżoną). 7. Rozmieszczenie ścieżek edukacyjnych w GPN. 8. Średnia liczba turystów wg miesięcy w latach 1999, 2000, 2001, 2006, 2011. 9. Zróżnicowanie natężenia ruchu turystycznego w dniach objętych monitoringiem w latach 1999, 2000, 2001, 2006, 2011. 10. Miejsca wejść i popularność punktów wejściowych do GPN w 2011 r. 11. Trasy ośrodka narciarskiego „Ostoja Górska” w Koninkach. 12. Obszary udostępnione dla turystyki i rekreacji. 13. Kategorie użytkowania gruntów rolnych GPN. 14. Wyznaczenie obszarów problemowych. Strona 422 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko Spis map 1. Mapa udostępniania i infrastruktury dla obszaru Gorczańskiego Parku Narodowego, 1:25 000. 2. Mapa zagrożeń dla obszaru Gorczańskiego Parku Narodowego, 1 : 25 000. Strona 423 z 423 Projekt nr POIS.05.03.00-00-273/10 „Sporządzenie projektu planu ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego”