The Orthos Letter nr 3 - Koło naukowe
Transkrypt
The Orthos Letter nr 3 - Koło naukowe
The ORTHOSLetter Czasopismo redagowane i wydawane przez Studenckie Koło Naukowe ORTHOS W dniach 8-10 maja 2006 dwie nasze koleżanki z trzeciego roku reprezentowały nas na Ogólnopolskiej Konferencji Kół Naukowych – „Rola i miejsce Studenckich Kół Naukowych w rozwoju współczesnej nauki. Jolanta Grądzka przedstawiła referat pt.: „Zastosowanie mikroskopii elektronowej w badaniach biomateria-łów”. Vol. 1, No 3 May, 2006 Joanna Wesołowska przedstawiła referat pt.: „Nanotechnologia – technologia przyszłości”. Joanna Wesołowska w trakcie wystąpienia. Fot. J. Sidun Jolanta Grądzka w trakcie wystąpienia. Fot. J. Sidun Przedstawione referaty wzbudziły bardzo duże zainteresowanie wśród słuchaczy. W bieżącym numerze pragniemy Państwu zaprezentować ich treść. Zastosowanie mikroskopii elektronowej w badaniach biomateriałów Jolanta Grądzka, Jarosław Sidun 1. Wstęp Mikroskop to jeden z najważniejszych wynalazków wszechczasów. Przed jego skonstruowaniem nasze wyobrażenie o świecie ograniczało się do tego, co można było zobaczyć gołym okiem lub za pomocą prostych soczewek skupiających. Mikroskop otworzył przed ludzkim wzrokiem zupełnie nową rzeczywistość. Człowiek ujrzał po raz pierwszy setki "nowych", drobnych zwierzątek i roślin oraz wewnętrzną strukturę materii, od tkanek ludzkich po włókna roślinne. Do dnia dzisiejszego mikroskopy pomagają naukowcom odkrywać nowe gatunki roślin i zwierząt, a lekarzom leczyć choroby. Pierwsze mikroskopy wyprodukowano w Holandii u schyłku XVI wieku. Wynalazcą tego urządzenia mógł być holenderski okulista, Zacharias Jansen, lub też jego rodak - Hans Lippershey. Obaj skonstruowali nieskomplikowane mikroskopy o dwóch soczewkach, nie udało im się jednak za pomocą tych przyrządów zaobserwować niczego interesującego. Nieco później mikroskopów zaczęto używać do celów naukowych. Najpierw uczynił to włoski naukowiec - Galileusz. Oglądając przez mikroskop oko owada, dał nam pierwszy opis jego złożonej budowy. Innym prekursorem w tej dziedzinie był holenderski sukiennik, Antonie van Leeuwenhoek (1632-1723), który sam się nauczył trudnej sztuki szlifowania soczewek. Opisał on po raz pierwszy wiele mikroskopijnych organizmów, niewidzialnych gołym okiem [2]. Mikroskop elektronowy zbudowano według idei mikroskopu optycznego, ale w miejsce promieni świetlnych używa się wiązki elektronów. Pierwszy mikroskop elektronowy skonstruował w 1931 roku Ernst Ruska razem z Maksem Knollem w Berlinie. Badanie cech strukturalnych obiektów biologicznych o wymiarach poniżej 0,2 µm do niedawna stanowiło jeszcze poważny problem. Struktury o tych wymiarach są na ogół zbyt złożone, aby można je było badać z zastosowaniem promieniowania rentgenowskiego, z drugiej strony są zbyt małe, aby uzyskać ich obraz w mikroskopie optycznym [2, 6]. Schematy optyczne mikroskopów elektronowych przedstawione zostały na rysunku 2. a) Rys. 2. Schematy optyczne mikroskopów elektronowych [6] b) c) Mikroskop AFM (Mikroskop Sił Atomowych) jest przedstawicielem klasy mikroskopów o dużej zdolności rozdzielczej, ogólnie nazywanych mikroskopami skaningowymi. W urządzeniach tych nie stosuje się soczewek do wytwarzania obrazów, lecz zamiast nich używa się ostrza, które sonduje powierzchnię próbki. W AFM ostrze jest zamontowane na końcu elastycznego ramienia. Mikroskop STM (Skaningowy Mikroskop Tunelowy) został po raz pierwszy skonstruowany przez Gerda Binniga oraz Heinricha Rohrera. Obaj naukowcy w końcu 1978 roku rozpoczęli badania procesów wzrostu, struktury i własności elektrycznych bardzo cienkich warstw tlenków. Aby móc kontynuować badania w tej dziedzinie potrzebne było urządzenie dające możliwość obserwacji powierzchni w skali ułamków nanometra. Ponieważ do tej pory nie było przyrządów, które by to umożliwiały, Binnig i Rohrer, w 1982 roku skonstruowali swój własny przyrząd - skaningowy mikroskop tunelowy. STM umożliwia uzyskanie obrazu powierzchni materiałów przewodzących ze zdolnością rozdzielczą rzędu pojedynczego atomu. 2. Zastosowanie mikroskopów elektronowych Rys. 1. Mkikroskopy elektronowe: a) jeden z pierwszych mikroskopów elektronowych, b) nowoczesny skaningowy mikroskop elektronowy, c) mikroskop sił atomowych Wynalezienie mikroskopu elektronowego poszerzyło możliwości obserwacji różnych struktur. Za pomocą mikroskopów elektronowych uzyskuje się 2 niezwykle efektowne obrazy praktycznie we wszystkich dziedzinach nauki. Ograniczeniem jest jednak konieczność wykonywania pomiaru w próżni oraz przewodnictwo elektryczne próbki. Mikroskopy elektronowe znajdują szerokie zastosowanie w wielu działach nauki. a) b) W biologii umożliwiają one zbadanie i poznanie wielu organizmów, wniknięcie do komórki i poznanie licznych jej funkcji. Umożliwiły dokładne badanie najmniejszych organizmów jakimi są bakterie i wirusy. Z takich mikroskopów korzysta też technika. Umożliwiają one badanie struktury krystalicznej i jej defektów. Dzięki mikroskopom elektronowym poznajemy budowę różnych materiałów, co pozwala nam wpływać na ich własności. Współczesna elektronika opiera się w znacznej części właśnie na badaniach, przy których wykorzystuje się mikroskopy elektronowe. Używa się ich powszechnie w przemyśle elektronicznym i w innych gałęziach przemysłu nowoczesnego. Znajdują swoje zastosowanie w archeologii i badaniach historycznych. Korzysta się z nich w laboratoriach fizycznych i chemicznych. Używane są w kryminalistyce i przemyśle, w którym wymagana jest wysoka precyzja i dokładne sprawdzanie wytworzonych materiałów. Mikroskopy elektronowe zapewniają rozwój wielu dziedzin nauki, techniki i przemysłu. Przykłady obrazów uzyskane przy pomocy różnych mikroskopów elektronowych przedstawiono na rysunku poniżej. 3. Zastosowanie mikroskopu elektronowego do badań biomateriałów c) d) Mikroskopy elektronowe wykorzystuje się w badaniach biomateriałów do [2, 3]: • badań morfologii powierzchni; – badanie jakości powierzchni powłok ochronnych, – badanie uszkodzeń warstwy wierzchniej różnych elementów, – do diagnozowania zniszczeń korozyjnych – ogniska i produkty korozji. • badań struktury, czyli budowy wewnętrznej tworzyw (określenie mikrostruktury stopów, badanie jakości warstwy wierzchniej) • duża głębia ostrości mikroskopu skaningowego daje dobre efekty w badaniach topografii przełomów; • AFM znalazła zastosowanie w badaniu DNA; • badanie preparatów wilgotnych, np. biologicznych i artykułów spożywczych; • badanie preparatów biologicznych: struktury kości, krwinek, bakterii, wirusów bakteryjnych, białek, DNA; • ostatnio skaningowe mikroskopy tunelowe są wykorzystywane przez naukowców do tworzenia pewnych struktur z pojedynczych atomów. Rys. 3. Przykłady obrazów uzyskane z różnych typów mikroskopów elektronowych: a) ścieżki mikroprocesora (SEM), b) głowa owada (SEM), c) erytrocyty (AFM), d) krąg z atomów żelaza na monokrysztale miedzi (STM) [2, 3] 3 a) W Katedrze Materiałoznawstwa Wydziału Mechanicznego Politechniki Białostockie, znajduje się elektronowy mikroskop skaningowy Hitachi 3000N wyposażony w mikroanalizator rentgenowski QUEST oraz stolik wymrożeniowy do badania preparatów biologicznych. Przykładowe obrazy badanych biomateriałów uzyskane z elektronowego mikroskopu skaningowego Hitachi 3000N przedstawiono na rysunkach poniżej. a) b) b) Rys. 3. Struktury kompozytów: a) metalicznego Co-Cr-Mo z dodatkiem bioszkła S2 wytworzonego metodą metalurgii proszków, b) wypełnienia stomatologicznego z nanowypełniaczem [1] c) Rys. 5. Zdjęcia z mikroskopu skaningowego: a) kość gąbczasta, b) owad, c) pyłek kwiatowy Podsumowanie Rys. 4. Zdjęcie z mikroskopu skaningowego tkanki z okolicy implantu oraz odpowiadające mu widmo składu chemicznego z mikroanalizatora rentgenowskiego Quest [4, 5] Dzięki mikroskopom elektronowym możliwe jest poznanie budowy materii, co pozwala na wpływanie na jej właściwości. Wynalezienie elektronowej mikroskopii tunelowej pozwoliło na tworzenie struktur poprzez manipulację pojedynczych atomów. Manipulowanie pojedynczymi atomami można uznać 4 za narodziny nanoinżynierii, potężnej dziedziny nauki, dzięki której w przyszłości będzie można tworzyć nowe, niemożliwe dziś do otrzymania materiały, nowe leki, nowe miniaturowe komponenty elektroniczne, związki chemiczne, a może nawet malutkie roboty składające się z pojedynczych atomów. Nanotechnologia – technologia przyszłości Joanna Wesołowska, Jarosław Sidun Literatura 1. Dąbrowski J. R., „Spiekane biomateriały na bazie stopu Co-Cr-Mo”. Politechnika Warszawska. Warszawa 2004. 2. Gulauert A. M. “Practical methods in elektron microscopy”. Vol. 7, New York 1978. 3. Hatton P. V., Brook I. M. “The role of electron microscopy in the evaluation of biomaterials”. European Microscopy and Analysis, January, 1998, pp. 39-41. 4. Jastrzębski P., Sidun J., Dąbrowski J.R., „Ocena korozyjności materiałów implantacyjnych w badanich in vivo”. Wybranie zagadnienia z inżynierii biomedycznej. Białystok 2005. s. 27-32. 5. Sidun J., Popko J., Dąbrowski J.R., „Reakcje okołowszczepowe materiałów implantacyjnych”. Mechanika w Medycynie. Rzeszów 2004. 6. Wróbel B., Zienkiewicz K., Smoliński D. J., Niedojadło J., Świdziński M. „Podstawy mikroskopii elektronowej”. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2005. APPLICATION OF ELECTRON MICROSCOPY IN BIOMATERIAL RESEARCH Abstract: Electron microscope is one of the most important inventions of all times. It opened up a totally new reality to a human eye. In this paper presented are the principles of electron microscope operation and the possibilities of its application in context of biomaterial research. Presented are the research capabilities as well as exemplary biomaterial structures, obtained from a scanning electron microscope Hitachi 3000N equipped with an X-Ray microanalizer QUEST and a low-temperature treatment table for biomaterial sample testing, located in Material Science Department of Technical University in Bialystok. 1. Wstęp Czy można wyobrazić sobie świat, w którym mikrokomputery są mniejsze od główki szpilki, choć ich prędkość ogranicza szybkość poruszania się elektronów, w którym w ciałach ludzi pędzą mniejsze od bakterii mechanizmy, niszczące wszelkie wirusy oraz zmutowane i starzejące się komórki, w którym w powietrzu, glebie i wodzie „żyją” urządzenia oczyszczające je z najmniejszych nawet zanieczyszczeń? Można sobie pomyśleć, że są to tylko mrzonki i fantastyka, nic nie warte pomysły. Pierwsze komputery to olbrzymie szafy, które potrafiły mniej, niż teraz przeciętny telefon komórkowy. Przed laty nikt się nie spodziewał, że przemysł komputerowy i technologia krzemowej doliny tak szybko się rozwinie. Czy z nanotechnologią będzie tak samo. Badania nad nanotechnologią prowadzone są w wielu laboratoriach i instytucjach badawczych. Mało kto zdaje sobie sprawę, że w ogóle ktoś się tym zajmuje. Rząd Stanów Zjednoczonych zainwestował miliony dolarów, ale rekordzistą w tym względzie jest Japonia, która włożyła ponad 200 milionów dolarów w pierwsze plany assemblera, urządzenia zdolnego budować zadaną z góry strukturę molekularną. Dzisiejsze kalkulacje pozwalają stwierdzić, że assembler będzie niezwykle małym urządzeniem 100 nanometrów długości i 30 nanometrów szerokości. Dokładność, z jaką będzie umieszczał atomy w strukturze molekularnej, zdaje się być niewyobrażalna - 0,1 lub 0,2 nanometra. Nanometr to jedna miliardowa metra – odpowiada to dziesięciu atomom wodoru ułożonym jeden za drugim lub jednej milionowej łebka od szpilki [1, 5]. Nanotechnologia - zajmuje się wytwarzaniem struktur lub elementów posiadających – przynajmniej w jednym wymiarze – rozmiary w granicach od 1 do 100 nanometrów; obejmuje obszar wymiarów od atomów do bakterii, to technologia bazująca na manipulowaniu pojedynczymi atomami i cząsteczkami w celu zbudowania złożonej struktury atomowej. Nanotechnologia oferuje niezwykłe możliwości: szansę odtworzenia środowiska naturalnego, wyplenienie wszelkich chorób, dostęp do taniej energii oraz darmowe pożywienie. Jednak z drugiej strony każdy, kto zdoła opanować tę 5 technologię, zdobędzie niesamowitą potęgą. Ale to jeszcze nie wszystko. Firma, która jako pierwsza wprowadzi na rynek nanotechnologiczne rozwiązania, zyska niezwykłą przewagę co w efekcie może doprowadzić do krachu ekonomicznego [4, 5]. Pierwszym krokiem w postępie technologicznym było w 1972 r. skonstruowanie przez Greda Binniga i Heinricha Rohera mikroskopu tunelowego, za pomocą którego można nie tylko dostrzec atomy, ale także przesuwać je wykorzystując siły elektryczne i magnetyczne. W 1989 r. D. Eigler z firmy IBM układa z 35 atomów ksenonu napis IBM na powierzchni monokryształu miedzi (Rys. 1). T a b e la 1 Zestawienie właściwości nanorurek węglowych Parametr Nanorurka jednowarstwowa Rozmiar Średnica 0.6÷1.8 nm Gęstość 1.33÷1.40 g/cm3 Wytrzymałość 45 GPa na rozciąganie Dla porównania Fotolitoragia elektronowa pozwala uzyskać ścieżki o szerokości 50 nm i grubości kilku nm Gęstość aluminium 2.7 g/cm3 Odporne na rozciąganie gatunki stali pękają przy ok. 2 GPa Można je zginać pod Odporność na dużym kątem i prostować bez zginanie uszkodzenia Metale i włókna węglowe pękają na granicy ziaren Obciążalność prądem elektrycznym Drut miedziany przepala się przy prądzie o gęstości ok. 1 MA/cm2 Szacuje się na 1 GA/cm2 Szacuje się, że w Przewodność cieplna temperaturze czystego diamentu pokojowej sięga 6000 wynosi 3320 W/m×K W/m×K Cena złota w W firmie BuckyUSA październiku ub.r. (Houston) 1500 USD Cena wynosiła ok. 10 USD za gram za gram Źródło: http://www.mt.com.pl/num/6_98/nanorur.htm Przewodność cieplna Rys. 1. Obrazy utworzone z pojedynczych atomów z wykorzystaniem mikroskopu tunelowego: a) napis IBM utworzony z atomów ksenonu, b) słowo atom utworzone z atomów żelaza na powierzchni kryształu miedzi, c) kroki tworzenia kręgu z atomów żelaza [5] Już dziś prowadzone jest wiele prac związanych z wykorzystaniem nanomateriałów w medycynie i technice. Produkowane nanopreparaty miedziowe wykazują silną grzybobójczość osiąganą przy stężeniach tysiąckrotnie mniejszych od preparatów stosowanych w ochronie roślin, drewna, czy w budownictwie. 2. Właściwości nanorurek węglowych Najważniejszym odkryciem ostatnich lat w fizyce materiałowej było odkrycie nanorurek węglowych o niespotykanych dotychczas właściwościach (tabela 1). Amerykańscy naukowcy z NASA zaproponowali system trójwymiarowych nanorurkowych sieci, które mogłyby funkcjonować podobnie do biologicznego systemu nerwowego. Zainspirowana przez naturę komputerowa struktura będzie miała możliwości (zmysłowe i poznawcze) zbliżone do ludzkiego systemu sensorycznego. Prowadzone są prace nad biosilnikami mającymi mieć zastosowanie w nanorobotach. 2.1. Wytwarzanie nanorurek Węgiel w postaci – grafitu , składa się z ułożonych warstwami płaskich arkuszy sześciokątów węglowych; taki arkusz zwija się w rulon tak, żeby sześciokąty szczelnie do siebie przylegały. Najcieńsza z możliwych rurek ma średnicę 1,38 nm. Wśród nanorurek można znaleźć zarówno otwarte, jak i zamknięte formy. Nanorurki węglowe w połączeniu z fulerenami – najmocniejszy materiał, jaki kiedykolwiek wyprodukowano (fulereny to osobliwa forma węgla w kształcie dwudziestościanu, przypominająca piłkę futbolową). W nanorurkach wiązania między atomami są silniejsze niż w diamencie, przy tym cienutkie włókna nanorurek są doskonałymi przewodnikami elektrycznymi [3]. Nanorurki otrzymuje się metodami: elektrołukową, katalityczną, laserową, transformacją nanopłaszczyzn, poprzez wysokociśnieniową konwersję CO-HiPCO oraz wysokotemperaturową elektrolizą soli. 6 a) b) nanorurka Rys. 2. Nanorurki węglowe: a) przykłady nanorurek, b) widok nanorurki na ścieżce mikroprocesora [4] 3. Nanotechnologia w życiu codziennym Nieorganiczne dodatki reologiczne zyskują coraz większą popularność w produkcji materiałów budowlanych, zarówno farb i lakierów, jak również materiałów grubo powłokowych takich jak tynków, klejów budowlanych, mas szpachlowych. Koloidy wytwarzane z pojedynczych pierwiastków bądź ich stopów, służące do zabezpieczania materiałów budowlanych, narażonych na rozwój bakterii i grzybów. Do grupy tej zaliczamy także preparaty do zastosowań ochronnych muzealnych, zabezpieczające przed atakiem grzybów: mumie, kości, skóry czy tkaniny, brązy, rzeźby. Firma EXXONMOBIL wytwarza zeolity, minerały o średnicy porów mniejszej niż 1 nm. Wykorzystuje się je jako katalizatory reakcji rozrywania dużych cząsteczek węglowodorów w celu wytwarzania benzyny. Dodatki usprawniające działanie olejów i smarów silnikowych, przedłużające żywotność silników spalinowych, łożysk tocznych, kulkowych i ślizgowych. IBM w ostatnich kilku latach wytwarza warstwy niemagnetyczne o grubości mniejszej niż 1nm, umieszczane między warstwami materiałów magnetycznych. Służą one do produkcji głowic dysków twardych o czułoś ci wielokrotnie większej niż we wcześniejszych układach, dzięki czemu na powierzchni dysku można zapisać więcej danych. Coraz szybsze i mniejsze procesory w komputerach, laserowe diody w czytnikach CD i płaskie ekrany komputerowe. Dzięki osiągnięciom nanotechnologii powstają rewelacyjne ogniwa fotoelektrochemiczne na bazie nanocząsteczek dwutlenku tytanu (TiO2). W odkryciach i produkcji ogniw fotoolektochemicznych olbrzymi udział ma firma Nanopac, która specjalizuje się w tej branży i należy do ścisłej czołówki producentów w tym zakresie. Firma GILEAD SCIENCES produkuje lekarstwa zawarte w lipidowych pęcherzykach o średnicy ok. 100 nm, zwanych liposomami, które krążą w krwioobiegu dłużej. Nanokapsułki, podlegające biodegradacji są już podawane pacjentom chorym na cukrzycę (insulina wziewna) [3]. Nanocząsteczki zawierające cenne witaminy lub inne składniki przenikające w głąb skóry to w kosmetyce już oczywistość, tak jak nanocząsteczki leku pokrywające wewnętrzne powierzchnie soczewek kontaktowych pozwalające aplikować leki bez konieczności używania kropli. Pacjenci z uszkodzonym rdzeniem kręgowym mogą oczekiwać przywrócenia przewodzenia nerwów dzięki pracy naukowców nad sztucznymi nerwami, nanotechnologia pomoże w przywróceniu funkcji neurologicznych. Także chorzy na raka czekają na powszechne zastosowanie specjalnych nanorobotów wyposażonych w biosilniki (rys. 3), które w sposób selektywny będą łączyć się i zabijać tylko komórki rakowe pozostawiając te zdrowe w stanie nienaruszonym. Rys. 3. Biosilnik proteinowy nanomechanicznym [2] bazujący na systemie Nanotechnologia wkracza również do sportu. Firma ATOMIC opracowała nowe lekkie, cienkie i płaskie modele nart, w których zastosowano ramę NanoFrame. Górna warstwa narty i rama są wykonane 7 z nano włókien. Dobierając odpowiednie warstwy łączące ramę z nano materiałem w różnych modelach Izor uzyskano różny stopień sztywności narty. Tak specyficzna konstrukcja gwarantuje większą precyzję, lepsze trzymanie i doskonałe przyspieszenie (rys. 4) [6]. materiały ceramiczne, przezroczyste filtry słoneczne zatrzymujące promieniowanie podczerwone i nadfioletowe. W Katedrze Materiałoznawstwa PB trwają prace nad polskim materiałem stomatologicznym z nanowypełniaczem polepszającym właściwości materiału. Wstępne badania potwierdzają korzystniejsze cechy nowego materiału. Równolegle prowadzone są również prace nad uzyskaniem otrzymania nanomateriałów metodą skumulowanego odkształcenia plastycznego (rys. 5). a) Rys. 4. Rama NanoFrame w nartach firmy ATOMIC [6] To dzięki rewolucyjnym osiągnięciom nanotechnologii naukowcy prowadzą wyścig w projektowaniu i produkcji materiałów o właściwościach rodem z science fiction. Chcąc stworzyć nanomaszyny podpatrując odwieczne funkcjonowanie Natury. Natura rozwija istniejące struktury poprzez ewolucyjną adaptację i duplikację molekuł w mikro i makro skalach. Naśladując ewolucję naukowcy planują rozwiązać problem nanomaszynerii (rys. 5) [1, 5]. a) b) b) c) c) Rys. 5. Nanomaszyny: a) nanołozysko, b) pompa molekularna, c) rotor pompy molekularnej [5] Firma NANOPHASE TECHNOLOGIES produkuje nanoproszki krystaliczne łączone z innymi materiałami pozwalają polepszyć właściwości chemiczne, mechaniczne, optyczne lub elektryczne materiałów. Dzięki temu uzyskuje się m.in. twardsze Rys. 5. Biomateriały z nanoproszkami: a) struktura materiału stomatologicznego z nanowypełniaczem, b) nanoproszek otrzymany metodą skumulowanego odkształcenia plastycznego, c) struktura porowatego biomateriału z dodatkiem nanoproszku 8 Literatura 1. Regis E., „Nanotechnologia. Narodziny nowej nauki, czyli świat cząsteczka po cząsteczce”. Pruszyński i spółka. Warszawa 2001. 2. Iyer S., Romanowicz B., Laudon M., „Biomolecular Motors”, Nanotech 2004, Vol. 1 3. Shashidhar R., „Liquid crystal imaging of biological nanostructures and nanoscale biochemical processes”. Nanomedicine: Nanotechnology, Biology, and Medicine, 1 (2005), pp. 243 – 281. 4. http://www.mt.com.pl/num/6_98/nanorur.htm 5. http://users.uj.edu.pl/~ufpostaw/wyklad/ 6. http://www.skionline.pl NANOTECHNOLOGY – TECHNOLOGY OF THE FUTURE Abstract: Research in nanotechnology is taking place in many laboratories and research institutes. The US Government invested millions of dollars, but the record holder in this field is Japan, which invested over 200 million dollars in first plans of assembler, a device capable of building a demanded molecular structure. Assembler is planned to be an extremely small device – 100 nanometers in length and 30 nanometers wide. The precision with which it will place atoms in a molecular structure is unimaginable – 0,1 or 0,2 nanometers. Even today there is research done, relating to application of nanomaterials in medicine and technology. In this paper presented are the properties of carbon nanotubes, a world achievement in the field of nanotechnology, and preliminary results of research over materials with nanofillers obtained at Material Science Department of Technical University in Bialystok. The OrthosLetter, Czasopismo Studenckiego Koła Naukowego ORTHOS Redakcja: Anna Bukrym – redaktor naczelny Jolanta Grądzka Karolina Kruszewska Elżbieta Krawczyk-Dembicka Marta Leusz Dorota Pulkowska Opieka merytoryczna - dr inż. Jarosław Sidun [email protected] (085) 746 92 53 www.orthos.pb.bialystok.pl 9