Mieczysław JÓŹWIK Geodezyjne metody wyznaczania przemieszcze
Transkrypt
Mieczysław JÓŹWIK Geodezyjne metody wyznaczania przemieszcze
WARSZTATY 2000 nt. Zagrożenia naturalne w górnictwie ____________________________________________________________________________ Mat. Symp. Warsztaty 2000 str. 155-165 Mieczysław JÓŹWIK Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Geodezyjne metody wyznaczania przemieszczeń i odkształceń obudowy szybów w ZG „Polkowice-Sieroszowice” Streszczenie W referacie przedstawiono metodykę pomiarów i obliczeń wychyleń obudowy szybów oraz jej odkształceń pionowych przy zastosowaniu tzw. metody pionowych linii profilowych. Wyniki z wybranych, wieloletnich pomiarów dla wybranego szybu kopalni rud miedzi ZG „Polkowice-Sieroszowice” udokumentowano wykresami przemieszczeń i odkształceń. 1. Wstęp Pozyskiwanie informacji o aktualnym stanie technicznym szybu i jego zmianach prowadzone jest za pomocą różnorakich metod, które można ująć w trzy grupy: ocenę wizualną, eksperymenty oraz obserwacje metryczne (rys. 1.1). Dobór metod zależy m.in. od rodzaju przejawów skutków zmian, zachodzących w naprężeniowo-odkształceniowym stanie szybu (Zych i in. 1986). Ocena wizualna obejmuje inwentaryzację widocznych zewnętrznych zmian struktury elementów wyposażenia szybów i znacznych zmian ich geometrii oraz określenie stanu wzajemnych połączeń poszczególnych elementów. Do rejestrowanych cech (parametrów) należą m.in.: pęknięcia, szczeliny, odspojenia w strukturze obudowy, wyboczenia dźwigarów czy prowadników, pęknięcia elementów zbrojenia, stopień zużycia materiałów wskutek procesów korozji czy gnicia, zerwanie połączeń np. wypadnięcie dźwigarów z gniazd w obudowie szybu, wycieki wody spoza obudowy itp. Kontrole wizualne wykonywane są na bieżąco, a ich wyniki zapisywane są w książkach codziennej kontroli stanu szybu. Oprócz codziennych kontroli przeprowadza się okresowo bardziej szczegółowe przeglądy stanu szybu, połączone zwykle z inwentaryzacją miejsc wystąpienia zaobserwowanych uszkodzeń. Pojęciem „eksperymenty” określono w niniejszym referacie wszelkiego rodzaju doświadczalne próby obciążeniowe i sprawdzenia sprawności funkcjonowania urządzeń technicznych, tj. urządzeń wyciągowych, przedziału drabinowego czy np. rurociągów. Do tej grupy metod badań zaliczyć można m.in. badanie drożności ciągów prowadniczych (rewizyjny przejazd naczynia wyciągowego), czy przedziału drabinowego, próby związane z awaryjnym hamowaniem naczyń wyciągowych, itp. Tego typu kontrole stanu szybu są z reguły ściśle określone zarówno pod względem zakresu badań jak i częstotliwości ich prowadzenia przez odpowiednie przepisy górnicze. Wyniki tych kontroli zapisuje się w odpowiednich książkach okresowych kontroli urządzeń wyciągowych. _______________________________________________________________ 155 M. JÓŹWIK - Geodezyjne metody wyznaczania przemieszczeń i odkształceń obudowy ... ____________________________________________________________________________ METODY POZYSKIWANIA INFORMACJI Obserwacje wizualne (jakościowe) zmiany geomechaniczne Obserwacje metryczne właściwości fizyko-mech. (zmiany struktury) Eksperymenty próby obciążeniowe testy poprawności działania metody geodezyjne uniwersalne inne badania niszczące badania nieniszczące specjalne Badanie odkształceń: tensometryczne, fleksimetryczne, elastooptyczne, itd. Pomiary grubości obudowy: ultradźwiękowe, radarowe systemSIR) Metody geofizyczne: sejsmoakustyczne, sejsmiczne, izotopowe Metody defektoskopii: elektryczne, magnetyczne itd. Inne: ultradźwiękowe, termowizyjne, czujniki itd. Rys. 1.1 Metody pozyskiwania informacji o zmianie technicznego i geometrycznego stanu szybu Obserwacje metryczne należą do grupy metod rejestrujących jakościowo-ilościowy charakter zmian geometrii, struktury i parametrów fizyko-mechanicznych elementów wyposażenia szybu. Przy ich wykorzystaniu prowadzi się również pomiary cech fizykochemicznych atmosfery czy wody wyciekającej spoza obudowy. Badania metryczne przeprowadzane są nieregularnie, zwykle na zlecenie władz górniczych lub osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo szybu. Z reguły badania tego typu wykonywane są przez wyspecjalizowane instytucje lub przedsiębiorstwa, a wyniki dostarczane są w postaci oddzielnych opracowań często zawierających także interpretację obserwowanego zjawiska. Dobrane informacje o technicznym stanie szybu, dokumentacja techniczna szybu, informacje o zjawiskach zachodzących w górotworze i szybie stanowią podstawę do analizy stanu zagrożenia szybu. Do grupy obserwacji metrycznych zalicza się także obserwacje wykonywane metodami geodezyjnymi. Metody geodezyjne umożliwiają zarejestrowanie aktualnych wymiarów, kształtu i położenia w przestrzeni poszczególnych elementów wyposażenia szybu, także ich zmian w czasie. Okresowo powtarzająca się kontrola geometrii wybranych elementów szybu, umożliwia ocenę zmian jego stanu. Szyb bowiem pod wpływem oddziaływujących nań czynników ulega: - rozciąganiu lub ściskaniu w kierunku pionowym, - rozciąganiu i ściskaniu w płaszczyźnie przekroju poziomego, - przemieszczenie się poziomych przekrojów szybu, z reguły nierównomiernym w po- _______________________________________________________________ 156 WARSZTATY 2000 nt. Zagrożenia naturalne w górnictwie ____________________________________________________________________________ szczególnych miejscach rury szynowej. Powoduje to wystąpienie odchylenia od pionu i krzywizny pionowej osi szybu, - skręceniu wokół pionowej osi. Wyznaczenie tych zmian odbywa się poprzez pomiar odległości między odpowiednio wybranymi punktami szybu lub w oparciu o wyznaczone ich współrzędne w przyjętym układzie odniesienia. Do podstawowych zalet geodezyjnych metod pomiarów należy: - możliwość rejestrowania zarówno małych jak i dużych zmian geometrii, - możliwość rejestrowania zmian wszystkich lub wybranych elementów wyposażenia szybu, - możliwość objęcia obserwacjami fragmentu szybu lub całej jego długości, - rejestrowanie zmian względnych i bezwzględnych, - przedstawienie opisu geometrii szybu lub jego zmiany w jednolitym układzie odniesienia. Z przedstawionych na rys. 1.1 metod pomiaru szybu jedynie metody geodezyjne pozwalają na zaobserwowanie i zbudowanie na podstawie ich wyników generalnego obrazu deformacji szybu. Tradycyjnie, w zależności od rejestrowanych parametrów i wyznaczonych wskaźników dzieli się je na dwie grupy: pomiary inwentaryzacyjne i badania deformacji (Jóźwik i in. 1999). 2. Charakterystyka metody pionowych linii profilowych Od kilku lat w szybach ZG „Polkowice-Sieroszowice” wykonywane są geodezyjne pomiary deformacji obudowy szybów według metodyki opracowanej przez Dział Mierniczy kopalni. W każdym szybie założone są po dwie pionowe linie obserwacyjne. Wykonywane pomiary obejmują obserwacje wysokościowe, wykonywane taśmą górniczą oraz obserwacje przemieszczeń poziomych, wykonywane pionownikiem optycznym PZL (firmy Zeiss) przy zastosowaniu specjalnych tarcz z prostokątnym podziałem, wyznaczającym pomiarowy układ współrzędnych. Do wyznaczania deformacji obudowy szybów zastabilizowano w nich kilkadziesiąt znaków badawczych, które rozmieszczone są na w przekroju budowy w taki sposób, że tworzą układ dwóch pionowych linii obserwacyjnych. Przykładowy szkic układu punktów badawczych w szybie P V oraz przekrój wzdłuż odcinka jednej z linii przedstawiono na rys. 2.1 i 2.2. Pomiary przy wyznaczaniu przemieszczeń poziomych i odkształceń pionowych obudowy, które rozpoczyna się od poziomu zrębu szybu, składają się z następujących czynności (rys. 2.2): a) założenie na znaku wyższym tarczy obserwacyjnej, wypoziomowanie i oświetlenie powierzchni podziału tarczy, opuszczanie i podwieszanie na znaku taśmy górniczej, b) zjazd na znak niższy, założenie na znak podstawki pod pionownik optyczny PZL, ustawienie na podstawce pionownika i jego spoziomowanie, wykonanie pionownikiem odczytu „X” z podziału tarczy oraz odczytanie kąta skręcenia między podziałem tarczy i osią podstawki pionownika. Obrócenie pionownika o 90 0 i wykonanie odczytu „Y” z podziału tarczy, c) wyjęcie pionownika z podstawki, zdjęcie podstawki ze znaku, d) wykonanie odczytu z taśmy górniczej do górnej krawędzi znaku (z przykładki milimetrowej), e) wyjazd na poziom wyższy; zdjęcie tarczy ze znaku, f) zjazd na poziom niższy (na którym wykonywano pomiary pionownikiem); dalej czynności wg pkt. a-d. _______________________________________________________________ 157 M. JÓŹWIK - Geodezyjne metody wyznaczania przemieszczeń i odkształceń obudowy ... ____________________________________________________________________________ Rys. 2.1 Szkic linii obserwacyjnych w szybie PV Zrąb szybu i-1 Znaki badawcze Tarcza obserwacyjna Horyzont obserwacyjny 1 Pionownik PZL na podstawce Y0 X0 0 Lokalny układ współrzędnych Rys 2.2 Schemat pionowej linii profilowej w szybie Wymienione wyżej czynności wykonują jednocześnie dwa zespoły pomiarowe na dwóch liniach obserwacyjnych. Wymaga to zastosowania dwóch pionowników optycznych i dwóch tarcz obserwacyjnych. Analizując przedstawiony sposób wykonywania pomiarów w aspekcie technologicznym i ekonomicznym można uznać go za optymalny. Każda czynność jest wykonywana we właściwej kolejności i dostosowana do uwarunkowań instrumentalnych _______________________________________________________________ 158 WARSZTATY 2000 nt. Zagrożenia naturalne w górnictwie ____________________________________________________________________________ i konstrukcyjnych posiadanej aparatury i wyposażenia. W najbliższej przyszłości planuje się zastosowanie w pomiarach pionowników ZL firmy Leica, zamiast pionowników PZL. Zastosowanie pionowników ZL o lepszych parametrach technicznych wyeliminuje z czynności pomiarowych wykonywanie obrotów pionownika oraz podniesie dokładność wykonywania odczytów współrzędnych. 3. Algorytmy obliczeniowe wyznaczania przemieszczeń poziomych w metodzie pionowych linii profilowych Poniżej podano wzory na obliczanie współrzędnych punktów w każdej linii obserwacyjnej w układzie współrzędnych tarczy na najniższym poziomie pomiarowym w szybie. Wyprowadzenie wzorów wykonano przy przyjęciu oznaczeń podanych na rysunku 3.1. obudowa szybu znak badawczy X0 Xi 0 Xi Yi i Yi 0 Y0 0 Yi Rys 3.1 Schemat do obliczania współrzędnych znaków zastabilizowanych w obudowie szybów Współrzędne środka tarczy wyższej w układzie tarczy niższej (X 0,Y0) można obliczyć wg wzorów: X io ( X i Yi tg i ) cos i X i cos i Yi sin i Yio (Yi X i tg i ) cos i Yi cos i X i sin i (3.1) gdzie: i - numer horyzontu pomiarowego, liczony od horyzontu najniższego (zerowego), X io , Yio - współrzędne punktu badawczego w układzie X0,Y0, X i , Yi - odczyty na tarczy na i -tym punkcie badawczym, i - kąt skręcenia układu współrzędnych na i -tym punkcie względem poziomu i-1 (odczytywany na podziałce pionownika). Współrzędne środka tarczy na kolejnych poziomach obserwacyjnych w układzie poziomu najniższego, oblicza się według wzorów: _______________________________________________________________ 159 M. JÓŹWIK - Geodezyjne metody wyznaczania przemieszczeń i odkształceń obudowy ... ____________________________________________________________________________ X io X io1 X i cos[i ]io Yi sin[i ]io , Yio Yio1 Yi cos[ i ]io X i sin[ i ]io , dla i (3.2) gdzie: X io1 , Yio1 - współrzędne pionownika na poziomie i-1 w układzie X0,Y0 (poziom najniższy zerowy), [ i ]io - suma kątów skręcenia od poziomu zerowego do poziomu i, pozostałe oznaczenia jw. Przedstawione wzory są poprawne przy założeniu, że środek pionownika pokrywa się ze środkiem tarczy obserwacyjnej przy zakładaniu na ten sam znak badawczy (tzw. wymiana wymuszona lub automatyczne centrowanie). Według podanych wzorów wszystkie punkty badawcze danej linii obserwacyjnej są określane w jednym układzie współrzędnych, który jest układem lokalnym, wyznaczonym przez współrzędne tarczy założonej na najniższym znaku badawczym w szybie. Utrzymanie ciągłości obliczeń wymaga przejścia pomiarem przez wszystkie punkty badawcze danej linii - od poziomu najniższego do poziomu zrębu. Jeśli w danej serii obserwacyjnej jeden lub kilka punktów badawczych ulegnie zniszczeniu to należy zachować ciągłość pomiarów z jego pominięciem. Obliczone dla dwóch linii profilowych współrzędne punktów badawczych nie są ze sobą powiązane a przesunięcia poziome obudowy dla każdej linii są wykazywane w różnych kierunkach. Po określeniu elementów wyznaczających wzajemne położenie i kierunki osi obu układów możliwe jest graficzne przedstawienie przemieszczeń poziomych środków tarcz pomiędzy pomiarem aktualnym a początkowym lub aktualnym a przedostatnim (w okresie rocznym). Można do tego wykorzystać graficzne programy komputerowe np. AutoCad. Przemieszczenia poziome środków tarcz można obliczyć też analitycznie wzdłuż kierunków osi X i Y jako różnice współrzędnych wyznaczonych z aktualnej i wyjściowej serii obserwacyjnej wg wzorów: ΔXi = Xai – Xwi ΔYi = Yai – Ywi (3.3) gdzie: Xai, Yai – współrzędne środków tarcz na poziomie i-tym z aktualnego pomiaru, Xwi, Ywi – współrzędne środków tarcz na poziomie i-tym z pomiaru wyjściowego. Długość wektor poziomego przemieszczenia na i-tym poziomie można obliczyć wg wzoru: pi X i2 Yi 2 (3.4) a jego kąt kierunkowy mierzony od osi X (rys. 3.1) ze wzoru: Ai ar ctg Yi X i (3.5) Obliczone wg powyższych wzorów wartości można zestawiać w tabelach oraz przedstawiać graficznie na wykresach. _______________________________________________________________ 160 WARSZTATY 2000 nt. Zagrożenia naturalne w górnictwie ____________________________________________________________________________ 4. Analiza dokładności metody pionowych linii profilowych Dokładność metody pionowych linii profilowych określana będzie błędami średnimi wyznaczenia współrzędnych X,Y środków tarcz obserwacyjnych na poszczególnych horyzontach pomiarowych względem poziomu zerowego (najniższego). Błędy średnie można wyznaczyć ze zróżniczkowania wzorów na współrzędne punktów badawczych, podane w punkcie 2, stosując ogólne prawo przenoszenia się błędów do spostrzeżeń niezależnych. Stosuje się przy tym pewne uproszczenie, gdyż obliczanie kolejnych współrzędnych zależy od kątów skręcenia układu na i -tym poziomie względem poziomu najniższego, które stanowią spostrzeżenia zależne. Nie wpływa to jednak, co się dalej okaże, w istotny sposób na ocenę dokładności. Przyjmując, że kąty skręcenia i są bardzo małe, a zatem sin i 1 i cos i 1 otrzymamy: m x2o mo2 (i 1) i m2 2 i i Yi 2 i m 2y o mo2 (i 1) i 1 i m2 2 iX i i 1 2 i (4.1) gdzie: mo – błąd odczytu współrzędnych z podziału tarczy, mφ– błąd odczytu kąta skręcenia. Dla przybliżonej oceny błędów średnich przyjmijmy następujące wartości: mo 1.5 mm , stąd mo2 2.25 mm 2 m 0.5o mm , stąd m2 / 2 76 *10 6 Otrzymamy wtedy: m x2o 2.25 * (i 1) i m2 2 i i Yi 2 i m 2yo 2.25 * (i 1) i 1 i m2 2 iX i i 1 2 i (4.2) Dla danych z pomiarów w szybie PV z linii L1 otrzymamy (i = 20 - ilość horyzontów): m 2 o = 2.25*(20+1) + 76*10-6 *153420 = 47.25 + 11.6 60 mm2 xi m 2y o = 2.25*(20+1) + 76*10-6 *188949 = 47.25 + 14.4 62 mm2 i stąd: mx20 7.7 ; m y20 7.8 mm Jeśli w podanych wyżej wzorach pominiemy składową wywołaną błędami kąta skręcenia, to otrzymamy: mx20 m y20 6.9 mm. Widać stąd, że główną przyczyną błędów wyznaczania współrzędnych są błędy odczytu i ich narastanie w miarę zwiększania się poziomów obserwacyjnych. Błędy wywołane błędami kąta skręcenia stanowią około 10-15% całego błędu i dlatego przy ocenie mogą być pominięte. Podane wzory i przeprowadzona analiza wykazały, że dokładność metody pionowych linii _______________________________________________________________ 161 M. JÓŹWIK - Geodezyjne metody wyznaczania przemieszczeń i odkształceń obudowy ... ____________________________________________________________________________ profilowych w szybach ZG „Polkowice-Sieroszowice” można ocenić błędem poniżej 10 mm, co należy uznać za bardzo dobry wynik. 5. Wyznaczanie pionowych odkształceń obudowy szybu Odkształcenia pionowe obudowy szybu oblicza się z różnic długości odcinków pionowych mierzonych taśmą mierniczą (w kolejnych seriach) między znakami zastabilizowanymi w szybie (rys. 2.2). Średnia odległość między znakami w szybach ZG „PolkowiceSieroszowice” wynosi około 50 m. Wartości odkształceń pionowych oblicza się wg wzoru: i l Ai l wi l w i [mm] [m] (5.1) gdzie: lAi – długość odcinka z aktualnej serii pomiarów, lWi – długość odcinka z wyjściowej serii pomiarów. Dodatnia wartość εi wskazuje na występowanie rozciągań a ujemna na ściskanie obudowy. 6. Obliczenia przemieszczeń poziomych i odkształceń pionowych z wykorzystaniem programów komputerowych Do opracowania wyników pomiarów według opracowanych algorytmów wykorzystano programy Microsoft Excel 7.0 i Grapher v.1.28. Opracowanie komputerowe wyników pomiarów z zastosowaniem arkusza kalkulacyjnego programu Microsoft Excel oparte jest na wzorach podanych w punkcie 3. Obliczone w tabeli zmiany współrzędnych znaków badawczych wzdłuż osi X i Y można przedstawić w sposób graficzny na wykresach. Wykresy te można sporządzić wykorzystując program Microsoft Excel. Nie zaleca się jednak wykorzystania w tym celu tego programu ze względu na trudności w zachowaniu skali osi wykresu. Z tego względu opracowanie graficzne wyników oparto na programie Grapher. Przykłady wykonanych wykresów przemieszczeń poziomych obudowy szybu PV przedstawiono na rysunku 6.1 i 6.2. Wykonane wykresy przedstawiają profile pionowe obudowy szybu PV wzdłuż osi X i Y dla wybranych serii obserwacyjnych. Przemieszczenia poziome obudowy są różnicami między profilami z kolejnych serii. Z podanych przykładów wynika, że zrąb szybu wychylił się względem dołu o około 10 mm wzdłuż osi X i 40 mm wzdłuż osi Y. Po uwzględnieniu kierunków tych osi względem północy otrzymano wykres wypadkowego wychylenia środka szybu, który przedstawiono w postaci wektora na rys. 6.3. Jest on zgodny z kierunkiem łączącym środek szybu ze środkiem ciężkości wyeksploatowanego w otoczeniu szybu złoża. Na rys. 6.4 przedstawiono wykresy odkształceń pionowych obudowy szybu PV. Wskazują one na występowanie ściskania obudowy, szczególnie wzdłuż profilu LI. Zrąb szybu obniżył się w okresie 1989-1998 o 113 mm. _______________________________________________________________ 162 WARSZTATY 2000 nt. Zagrożenia naturalne w górnictwie ____________________________________________________________________________ LINIA I LINIA II 200 200 horyzont pomiarowy 1 2 wysokość [m npm] wysokość [m npm] 3 4 5 6 7 0 0 8 9 10 11 12 13 -200 14 15 -200 16 17 18 19 20 -400 21 -400 22 Legenda Legenda 23 1989 1989 24 1997 1997 25 1998 1998 26 27 -600 28 -600 29 100 50 0 -50 -100 X [mm] -150 -100 -50 0 50 100 150 X [mm] Rys. 6.1 Zmiany współrzędnej X na liniach LI i LII w latach 1985-96-97 w szybie PV LINIA I LINIA II 200 horyzont pomiarowy 200 1 2 wysokość [m npm] wysokość [m npm] 3 4 5 6 7 0 8 0 9 10 11 12 13 -200 14 15 -200 16 17 18 19 20 -400 21 -400 22 Legenda Legenda 23 1989 1989 24 1997 1997 25 1998 1998 26 27 -600 -600 28 29 80 40 0 Y [mm] -40 -80 -100 0 Y [mm] Rys. 6.2 Zmiany współrzędnej Y na liniach LI i LII w latach 1985-96-97 w szybie PV _______________________________________________________________ 163 M. JÓŹWIK - Geodezyjne metody wyznaczania przemieszczeń i odkształceń obudowy ... ____________________________________________________________________________ Rys. 6.3 Wektory przemieszczeń poziomych szybu PV na poziomie zrębu LINIA I LINIA II 200 horyzont pomiarowy 200 1 2 wysokość [m npm] wysokość [m npm] 3 4 5 6 7 0 8 0 9 10 11 12 13 -200 14 15 -200 16 17 18 19 20 -400 21 -400 22 Legenda 1989-1997 1997-1998 Legenda 23 1989-1997 24 1997-1998 25 1989-1998 1989-1998 26 27 -600 28 -600 29 -1 -0 0odkształcenia [w0 promilach] 1 -1 -0 0 0 odkształcenia [w promilach] 1 Rys. 6.4 Odkształcenia pionowe X na liniach LI i LII w latach 1985-96-97 w szybie PV _______________________________________________________________ 164 WARSZTATY 2000 nt. Zagrożenia naturalne w górnictwie ____________________________________________________________________________ 7. Podsumowanie Przeprowadzona analiza dotychczasowej metodyki pomiarów i obliczeń przemieszczeń poziomych obudowy w szybach Z.G. „Polkowice-Sieroszowice” wykazała, że zapewnia ona wystarczającą dla celów praktycznych dokładność. Właściwa i pełna interpretacja wyników obliczeń wymaga ich przeliczania na jeden układ współrzędnych dla obu linii profilowych w szybie. Aktualnie brak jest danych pomiarowych do takiego przeliczenia. Wykonana analiza dokładności metody wykazała, że zapewnia ona określanie przemieszczeń poziomych góry szybu względem poziomu najniższego z błędem średnim równym 8 mm. Wyniki dotychczasowych badań wskazują na systematyczne skracanie się obudowy szybów wywołane zaciskaniem szczelin między tubingami obudowy oraz wzrostem naprężeń ściskających. Literatura [1] Jóźwik M., 1998: Wyznaczanie współrzędnych punktów obudowy szybów górniczych w metodzie pionowych linii profilowych. Mat. KNT nt. „Nowoczesne technologie w badaniach deformacji na terenach eksploatacji górniczej”, Zakopane 1998, s. 139-153. [2] Jóźwik M. i in., 1999: Wykorzystanie nowoczesnych technik pomiarowych do określenia odkształceń rury szybowej. Praca naukowo-badawcza. WGGIŚ AGH, (niepublikowana). [3] Zych J. i in., 1986: Opracowanie sposobu określania przemieszczeń i deformacji w szybach pod wpływem eksploatacji górniczej. Praca nauk.-bad. IPBKiOŚ Pol.Śl., (niepublikowana). Geodetic methods of determination displacements and strains of shaft lining used in ZG “Polkowice-Sieroszowice” shafts The measurement and calculation method of mining shaft lining inclinations and strains are presented in the paper. The results from selected, long-time observations carried out in one shaft of ZG „Polkowice-Sieroszowice” were based on the vertical profile lines method. They are illustrated by displacement and strain graphs. _______________________________________________________________ 165