Historia:

OBRONA CYWILNA
Historia:
Jak każda organizacja, struktura, czy też urząd obrona cywilna ma swoją bogatą historię
zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. Początki nowoczesnej obrony ludności cywilnej datuje się
na koniec I wojny światowej, czyli 1918 rok. Skutki użycia nowej i dotychczas nieznanej broni
chemicznej przez Niemców oraz pierwsze tragedie ludności cywilnej spowodowane bombardowaniami
Londynu, Paryża i Piotrogrodu w czasie I wojny światowej uzmysłowiły ówczesnym strategom, że
istnieje możliwość oddziaływania zbrojnego nie tylko na obiekty wojskowe, ale także na ludność
cywilną i obiekty cywilne znajdujące się na głębokim zapleczu frontu. Doprowadziło to do pierwszych
prób zorganizowania obrony ludności nie walczącej. Już pod koniec wojny idee obrony
przeciwlotniczej ludności cywilnej zyskały społeczną akceptację we Francji, Wielkiej Brytanii
i w Niemczech, te kraje były pionierami, natomiast w późniejszym czasie również w Polsce i wielu
innych krajach Europy koncepcje ochrony przeciwko atakom z powietrza zostały zaaprobowane.
W Polsce, w 1921 r. ukształtował się Społeczny Komitet Obrony Przeciwgazowej, który stanowił
pierwsze w kraju zrzeszenie osób wojskowych i cywilnych, stawiające sobie za cel przygotowanie
ludności cywilnej do ochrony przed skutkami ewentualnego konfliktu zbrojnego. W końcu 1924 r.
Komitet Obrony Przeciwgazowej przekształcił się w Towarzystwo Obrony Przeciwgazowej (TOP).
Jednocześnie od czerwca 1923 r., funkcjonowała w Polsce Liga Obrony Powietrznej Państwa organizacja mająca na celu krzewienie idei rozwoju polskiego lotnictwa i obrony przeciwlotniczej
ludności. W 1928 r. nastąpiło połączenie obu organizacji w towarzystwo o nazwie Liga Obrony
Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP). Rada Ministrów rozporządzeniem z 20 stycznia 1934 r. uznała
LOPP za stowarzyszenie wyższej użyteczności publicznej. Natomiast 25 marca 1934 r. Sejm uchwalił
ustawę o obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej, w której zobowiązał Radę Ministrów do określenia
kompetencji władz oraz zakresu i sposobu przygotowania w czasie pokoju obrony przeciwlotniczej
i przeciwgazowej. Powyższe unormowania prawne precyzowały zasadnicze kierunki działania w tej
mierze, zasady organizowania, wyposażenia i szkolenia personelu OPL, organizacji sieci posterunków
obserwacyjno-meldunkowych,
maskowania
oświetlenia,
budowy
wzorcowych
schronów
przeciwlotniczych i przeciwgazowych, ratownictwa oraz zaopatrywania ludności w środki ochrony
indywidualnej (maski przeciwgazowe).
Druga wojna światowa potwierdziła konieczność organizowania ochrony ludności cywilnej.
Polska szczególnie dotkliwie przekonała się o potrzebie działań na rzecz ochrony cywilów.
W pierwszych pięciu latach powojennych działalność w tym zakresie realizowano na podstawie
wspomnianej ustawy z 1934 r. Te uregulowania prawne zmieniono dopiero w 1951 r., kiedy to Sejm
uchwalił ustawę o powołaniu Terenowej Obrony Przeciwlotniczej (TOPL) na czele z Komendą Główną
OPL, podporządkowaną Urzędowi Rady Ministrów. Uchwała Rady Ministrów będąca aktem
wykonawczym do ustawy, zobowiązywała wszystkie organy władzy, urzędy, instytucje, zakłady pracy
i organizacje społeczne - do przygotowania terenowej obrony przeciwlotniczej. Wszystkie
przedsięwzięcia TOPL w początkowym okresie zostały podporządkowane ochronie ludności i ważnych
obiektów przed skutkami bombardowań lotniczych i napadu gazowego, a w latach następnych - także
przed działaniem broni jądrowej, która stanowiła nowy i niezwykle niebezpieczny wynalazek.
W 1956 r. Komendę Główną TOPL podporządkowano ministrowi spraw wewnętrznych, a w 1964 r. po powołaniu Obrony Terytorialnej Kraju - ministrowi obrony narodowej. Wtedy też TOPL zmieniła
nazwę na Powszechną Samoobronę, a KG TOPL na Inspektorat Powszechnej Samoobrony. Rada
Ministrów 18 maja 1973 r. podjęła uchwałę o powołaniu w Polsce obrony cywilnej, której głównym
celem pozostała nadal ochrona ludności przed niebezpieczeństwami działań zbrojnych oraz
zapewnienie jej niezbędnych warunków do przetrwania. Dotychczasowy kształt obrony cywilnej
określa ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. (wraz z późniejszymi zmianami) o powszechnym
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej oraz wydane na jej podstawie dokumenty wykonawcze,
w szczególności;
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1993 r. w sprawie obrony cywilnej;
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1993 r. w sprawie szczegółowego zakresu
działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw i gmin oraz zasad
i trybu koordynowania przez nich przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej;
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1993 r. w sprawie powszechnej
samoobrony ludności.
Dokumenty te uwzględniają w znacznej mierze postanowienia międzynarodowego prawa wojennego
dotyczącego obrony cywilnej, w tym zwłaszcza Protokoły Dodatkowe I i II do Konwencji Genewskiej
z dnia 12 sierpnia 1949 r. ratyfikowanego przez Polskę 19 września 1991 r.
Tworzeniu nowoczesnego systemu obrony cywilnej sprzyja fakt usytuowania jej od 1997 r.
w resorcie Spraw Wewnętrznych i Administracji, co niewątpliwie ułatwia kontakty z całą administracją
publiczną (rządową, samorządową) oraz współdziałanie z pozostałymi uczestnikami systemu ochrony
ludności. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji powołał 12 kwietnia 1998 r Zespół Reagowania
Kryzysowego, który odpowiada za koordynację działań mających na celu zapobieganie i zwalczanie
naturalnych klęsk żywiołowych, jak również klęsk spowodowanych przez człowieka oraz usuwanie ich
skutków. W dniu 26 listopada 1998 r. Urząd Szefa Obrony Cywilnej Kraju zmienił nazwę na Urząd
Zarządzania Kryzysowego i Ochrony Ludności.
OBRONA CYWILNA
Cele, zadania oraz organizacja obrony cywilnej
Obrona cywilna w Polsce stanowi system o sprecyzowanych zadaniach, strukturach i formach
działania. Jest zespolona ze wszystkimi szczeblami administracji państwowej i samorządowej,
podmiotami gospodarczymi (niezależnie od osobowości prawnej), organizacjami społecznymi oraz
z całym społeczeństwem. Siłą obrony cywilnej jest jej powszechność, oznacza to, że wszyscy
obywatele naszego kraju uczestniczą w ochronie grup ludzi, którzy znaleźli się w sytuacji zagrożenia.
Podstawy prawne funkcjonowania OC w Rzeczpospolitej Polskiej.
Podstawowe zasady organizacji i funkcjonowania obrony cywilnej określa międzynarodowe prawo
wojenne, zwłaszcza Protokół dodatkowy I z 1977 r. do Konwencji Genewskich z 1949 r. o ochronie
ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych, ratyfikowany przez Polskę dopiero 19 września 1991
r. jako 110 państwo, mimo że była jego współautorem i współinicjatorem.
Organizację oraz zasady przygotowania i realizację zadań obrony cywilnej regulują wewnętrzne
przepisy każdego kraju. Normy międzynarodowego prawa wojennego mają zastosowanie przede
wszystkim w okresie trwania konfliktu zbrojnego. Wg obowiązujących w Polsce unormowań prawnych,
obrona cywilna jest elementem systemu obronnego kraju i stanowi kompleks przedsięwzięć
o charakterze planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, inwestycyjnym, materiałowo –
technicznym i zaopatrzeniowym. Przedsięwzięcia te są realizowane przez organa administracji
rządowej i samorządowej oraz jednostki organizacyjne.
Podstawowe cele i główne zadania OC w czasie pokoju i w okresie wojny
Celem obrony cywilnej jest:
·
·
·
ochrona ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury,
ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny,
współdziałanie
w
zwalczaniu
klęsk
żywiołowych,
zagrożeń
środowiska
i w usuwaniu ich skutków.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Zadania obrony cywilnej w czasie pokoju
planowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony przed skutkami działań zbrojnych zarówno
ludności, jak i zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury
· wykrywanie zagrożeń i stwarzanie warunków do ostrzegania i alarmowania ludności
· przygotowanie schronów i ukryć dla ludności oraz utrzymanie ich w gotowości do użycia
· gromadzenie i przechowywanie indywidualnych środków ochronnych dla formacji obrony
cywilnej i ludności
· wyposażenie formacji obrony cywilnej w specjalistyczny sprzęt ratowniczy, przyrządy
i aparaturę do wykrywania różnego rodzaju zagrożeń
· systematyczne szkolenie w zakresie OC:
a. kadr kierowniczych administracji rządowej i samorządowej,
b. formacji OC
c. ludności w ramach powszechnej samoobrony
· współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska, oraz usuwanie ich
skutków
Decyzję o włączeniu sił obrony cywilnej do działań podejmują terenowi szefowie OC.
·
Zadania obrony cywilnej w czasie wojny
·
·
·
·
·
·
·
·
·
organizuje ewakuację ludności, zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia
organizuje i prowadzi akcję ratunkową, udziela pomocy medycznej poszkodowanym
organizuje pomieszczenia i zaopatrzenie dla poszkodowanej ludności
zaopatruje ludność w sprzęt i środki ochrony indywidualnej
prowadzi likwidację skażeń i zakażeń
pomaga w przywracaniu i utrzymaniu porządku w strefach dotkniętych klęskami
pomaga w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej
pomaga w ratowaniu żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania
udziela doraźnej pomocy w grzebaniu zmarłych
Obowiązki i uprawnienia organów państwowych, samorządowych i organizacji
społecznych.
Centralnym organem właściwym w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju, którego
na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji powołuje prezes Rady Ministrów.
Do zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju należy:
·
·
·
·
przygotowanie projektów założeń i zasad działania obrony cywilnej,
ustalenie ogólnych zasad realizacji zadań obrony cywilnej,
koordynowanie przedsięwzięć i sprawowanie kontroli nad realizacją zadań obrony cywilnej
przez naczelne organa administracji, terenowe organa administracji rządowej i organa
samorządu terytorialnego, a także
sprawowania nadzoru nad odbywaniem zasadniczej służby w obronie cywilnej.
Terenowymi organami obrony cywilnej w administracji rządowej i samorządowej są Wojewodowie,
starostowie, wójtowie oraz burmistrzowie i prezydenci miast jako szefowie obrony cywilnej
województw, powiatów i gmin.
Do zakresu ich działania należy kierowanie oraz koordynowanie przygotowań i realizacji
przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje państwowe i samorządowe, podmioty gospodarcze
i inne jednostki organizacyjne działające na ich terenach. Szefowie Obrony Cywilnej województw
i gmin wykonują zadania obrony cywilnej przy pomocy podległych im urzędów oraz powołanych w ich
strukturach specjalistycznych komórek organizacyjnych:
·
·
w województwach - przy pomocy Wydziałów Zarządzania Kryzysowego w miastach powyżej
40 tys. mieszkańców - Miejskich Inspektoratów Obrony Cywilnej, Wydziałów Zarządzania
Kryzysowego itp.
w pozostałych gminach - pracowników do spraw obrony cywilnej.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Za realizację zadań obrony cywilnej w zakładach pracy odpowiedzialni są ich właściciele lub
kierownicy.
Rola samorządu terytorialnego w zakresie ochrony ludności (gmina, powiat)
Ochrona ludności polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa
ludziom, mieniu i środowisku – w razie wystąpienia zagrożeń spowodowanych zarówno działaniem sił
przyrody (klęski żywiołowe) i rozwojem cywilizacyjnym (awarie, katastrofy), jak również działaniami
wojennymi i terrorystycznymi. Umownie ochrona ludności obejmuje cztery etapy działań:
- zapobieganie, czyli przedsięwzięcia minimalizujące straty, a w tym: prace legislacyjne,
planowanie, tworzenie zapasów, budowa struktur organizacyjnych, realizacja budowli i systemów
zabezpieczających (ukrycia, schrony, wały przeciwpowodziowe, kontrola graniczna i przewozowa
itp.)
- osiąganie gotowości, a w tym: prowadzenie badań, doskonalenie służb ratowniczych, ich
wyposażenie, edukacja społeczeństwa, szkolenie i ćwiczenia, opracowywanie procedur działania.
- reagowanie na zagrożenia, a w tym: organizowanie ośrodków kierowania i koordynacji,
poszukiwanie i udzielanie pomocy poszkodowanym, likwidacja ognisk zagrożeń, mobilizowanie
służb ratowniczych i ochotników, informowanie władz, środków masowego przekazu
i społeczeństwa.
- odbudowa, czyli przywracanie stanu normalnego, a w tym: szacowanie strat, informowanie
o prawach i obowiązkach, sprawne administrowanie, aktywizacja odbudowy zniszczeń
i uszkodzeń, analizowanie potrzeb i realizacja zobowiązań, zapewnienie pomocy społecznej,
precyzowanie
wniosków.
Do zadań ochrony ludności należy między innymi określenie zagrożeń, przeciwdziałanie ich
powstawaniu oraz zapewnienie ochrony ludności w okresie zagrożeń, w tym w czasie wojny,
a także organizacja i zapewnienie funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego.
Terenowymi organami ochrony ludności są wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie
(prezydenci miast). Do zakresu działania terenowych organów ochrony ludności należy między
innymi:
a) w powiecie: określanie zagrożeń oraz planowanie zapobiegania im na administrowanym obszarze,
monitorowanie i alarmowanie ludności oraz koordynowanie działań ratowniczych i porządkowo –
ochronnych oraz zarządzanie w sytuacjach kryzysowych przy pomocy powiatowego centrum
zarządzania kryzysowego;
b) w gminie: lokalizacja źródeł zagrożeń, ich likwidacja i usuwanie skutków, monitorowanie
i alarmowanie ludności, koordynowanie działań ratowniczych oraz kierowanie siłami ratowniczymi
i ewakuacją ludności przy pomocy gminnego zespołu reagowania, mobilizacyjne przygotowanie
do rozwinięcia służb dla realizacji zadań ochrony ludności cywilnej w okresie wojny, organizacja
szkolenia ludności w dziedzinie powszechnej samoobrony.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)