wydarzenia – opinie – komentarze

WYDARZENIA – OPINIE – KOMENTARZE
Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB). Z inicjatywy FNP
stworzone zostały narzędzia do powołania Międzynarodowych Agend
Badawczych (MAB). Uruchomiony
Program ma służyć ewidentnemu
podnoszeniu poziomu polskiej nauki, ma przeciwdziałać uśrednianiu
wartości jednostek uprawiających
naukę. Program „Międzynarodowe
Agendy Badawcze” jest wzorowany
na programie „Teaming for Excellence” ogłoszonym przez Komisję
Europejską w ramach Horyzontu
2020. Przewiduje wsparcie wyspecjalizowanych i autonomicznych jednostek naukowych w Polsce, które będą
realizować międzynarodowe agendy badawcze we współpracy strategicznej z renomowanymi ośrodkami
naukowymi z innych krajów. Celem
Programu ma być stworzenie w Polsce wyspecjalizowanych, wiodących w skali światowej jednostek
naukowych stosujących najlepsze
światowe praktyki w zakresie: identyfikowania programów i tematów
badawczych, polityki personalnej,
zarządzania pracami B+R, komercjalizacji wyników prac B+R. Te
wysokospecjalistyczne
jednostki
będą realizować międzynarodowe agendy badawcze – oryginalne
programy badawczo-rozwojowe –
we współpracy z renomowanymi
ośrodkami naukowymi z zagranicy,
uznanymi autorytetami w dziedzinie, w której specjalizuje się dana
jednostka. Inaczej ujmując MAB to
programy badawcze tworzone przez
wnioskodawców i przedstawicieli międzynarodowego środowiska
naukowego, i to programy, których
rozwiązanie winno być w sposób
nowatorski i konkurencyjny opisane.
Chodzi o to, aby jednostka realizująca MAB zdobyła jak najwyższą pozycję wśród jednostek zajmujących
się podobną problematyką naukową.
Nadto zaproponowany problem badawczy musi wpisywać się w zakres
Krajowych Inteligentnych Specjalizacji (KIS).
Postępy Biochemii 62 (1) 2016
Program MAB jest adresowany do
wybitnych naukowców z Polski lub
zagranicy o uznanym dorobku naukowym, którzy w związku ze zdobytym
doświadczeniem zgłaszając w konkursie chęć założenia MAB, zapewnią
sprawne funkcjonowanie jednostki
realizującej MAB wspólnie z innymi
jednostkami krajowymi i spoza Polski. Równoległa ścieżka konkursowa
przewidziana jest dla wnioskodawców planujących wykorzystać fundusze z programu MAB do wsparcia realizacji projektów, które uzyskały dofinansowanie w I konkursie „Teaming
for Excellence” w ramach Horyzontu
2020. Naukowcy składający wnioski
w konkursie powinni reprezentować
poziom ERC Advanced Grant.
Całkowita suma przeznaczona na
dofinansowanie projektu Międzynarodowe Agendy Badawcze w PO IR
(Działanie 4.3) wynosi około 126 mln
EUR. Wsparcie otrzyma około 10 jednostek realizujących Międzynarodowe Agendy Badawcze. Jednostki te
zostaną wyłonione w trzech konkursach, które planowane są na lata 2015,
2016 i 2017. Zgłoszenia do konkursu
mogą być składane przez jednego lub
dwóch wnioskodawców, wybitnych
naukowców z Polski lub zagranicy.
Wnioskodawca przyjmie na siebie
odpowiedzialność za merytoryczną
realizację projektu, zostanie kierownikiem jednostki realizującej MAB
oraz będzie liderem jednej z grup badawczych w tej jednostce. W uzasadnionych przypadkach wniosek może
złożyć dwóch uczonych. Wnioski złożone w konkursie będą oceniane pod
względem formalnym i merytorycznym. Po uzyskaniu pozytywnej oceny
formalnej wniosek zostanie skierowany do oceny merytorycznej złożonej
z trzech etapów. Warunki udziału są
jednakowe dla wszystkich uczestników i zostały szczegółowo opisane w
dokumentacji konkursowej do programu. W Polsce do konkursu mogą
i powinni stawać wybitni naukowcy
z dziedziny fizyki cząstek elemen-
tarnych i wysokiej energii, chemii
polimerów, matematyki, szczególnie
analizy matematycznej, a także z obszaru biologii strukturalnej. Szczegóły programu, warunki konkursu,
dokumenty do pobrania znajdują się
na stronie: http://www.fnp.org.pl/
oferta/miedzynarodowe-agendy-badawcze-mab/
Projekt STARBIOS 2 (Structural
Transformation to Attain Responsible
BIOSciences) złożony przez Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii
do programu Horizon 2020 uzyskał
pozytywne recenzje i jest na etapie
podpisywania umowy. W ramach
STARBIOS 2 Uniwersytet Gdański
wraz z 11 partnerami z Europy, USA
i Brazylii będzie pracował nad koncepcją uwzględniania w procesie badawczym konsekwencji społecznych
i etycznych prowadzonych badań
(Responsible Research and Innovation).
Zasadniczym celem projektu jest
opracowanie i wdrożenie w wybranych instytucjach naukowych prowadzących badania w dziedzinie szeroko rozumianych nauk biologicznych,
chemicznych i biotechnologicznych
indywidualnych planów działania,
umożliwiających zmiany strukturalne w zakresie odpowiedzialnych
badań i innowacji. Plan działania dla
Uniwersytetu Gdańskiego, w tym
dedykowany pilotaż realizowany w
Międzyuczelnianym Wydziale Biotechnologii UG i GUMed, obejmuje
m.in.: upowszechnienie wiedzy o
odpowiedzialnych badaniach i innowacjach; wsparcie rozwoju kariery
naukowej kobiet; pilotażowy kurs
dla studentów MWB oraz organizacja
Letniej Szkoły Biotechnologii związanych z tematyką odpowiedzialnych
badań i innowacji; rozwój procedur
publikowania w systemie Open Access
oraz kwestii związanych z bioetyką;
rozwój odpowiedzialnego transferu
technologii poprzez wsparcie CTT
UG; Projekt w UG koordynuje prof.
dr hab. Krzysztof Bielawski, a w międzywydziałowym zespole projekto-
7
wym współpracują m.in. prof. dr hab.
Igor Konieczny (dziekan MWB UG
i GUMed) oraz prof. UG, dr hab. Jerzy Gwizdała (kanclerz UG, Wydział
Zarządzania). Uniwersytet Gdański
będzie realizował projekt z następującymi jednostkami: Universita degli
Studi di Roma Torvergata (Włochy)
– koordynator projektu, Laboratori di Scienza della Cittadinanza –
LCS (Włochy); University of Oxford,
Oxford Biomedical Research Centre
(Wielka Brytania), Univerza na Primorskem Universita del Litorale (Słowenia), Agrobioinstitute (Bułgaria),
International Centre for Genetic Engineering and Biotechnology (Włochy),
Aarhus Universitet (Dania), Universitaet Bremen (Niemcy), Sparks & Co
(Francja), University System of Maryland (USA), Fundacao Oswaldo Cruz
(Brazylia) (wg witryny MWB).
Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Polskie Noble otrzymali
prof. Stanisław Penczek, prof. Kazimierz Rzążewski i prof. Jerzy Jedlicki.
Nagroda wynosi 200 tys. zł (Fot. 1).
o Ziemi. W tym roku nagrody w tej
ostatniej dziedzinie nie przyznano.
W obszarze nauk chemicznych i
o materiałach laureatem został prof.
Stanisław Penczek z Centrum Badań
Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi. Badacza wyróżniono za opracowanie teorii polimeryzacji z otwarciem pierścienia i jej
wykorzystanie do syntezy polimerów biodegradowalnych. Aby ludzie
mogli wytwarzać związki o ściśle
określonych właściwościach, trzeba
dokładnie zbadać, jak te makrocząsteczki powstają i co może zakłócać
ich syntezę. W zakresie nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich
nagrodę przyznano prof. Kazimierzowi Rzążewskiemu z Centrum Fizyki
Teoretycznej PAN w Warszawie. Jest
on m.in. autorem przełomowej publikacji, w której po raz pierwszy przewidziano zjawisko magnetostrykcji,
zmiany kształtu i objętości chmury
atomowej w związku z wewnętrznymi siłami magnetycznymi, w ultrazimnych gazach dipolowych. Laure-
Fot. 1. Laureaci Nagród FNP 2015.
Nagrody FNP uznawane są za jedne z najważniejszych wyróżnień dla
naukowców. FNP przyznaje je za
szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy
poznawcze, a także wnoszą wybitny
wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju. Wyróżnienia
przyznawane są w czterech obszarach: nauk chemicznych i o materiałach; nauk matematyczno-fizycznych
i inżynierskich; nauk humanistycznych i społecznych; nauk o życiu i
8
at jest obecnie jednym z najbardziej
wpływowych europejskich naukowców w dziedzinie optyki kwantowej i
jedną z najważniejszych osobistości w
dziedzinie ultrazimnych gazów atomowych. Prof. Jerzy Jedlicki z Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla
PAN w Warszawie otrzymał nagrodę
w obszarze nauk humanistycznych i
społecznych za fundamentalne studia
nad fenomenem inteligencji jako warstwy społecznej i jej rolą w procesach
modernizacji w Europie Środkowo-Wschodniej. Trzytomowe „Dzieje in-
teligencji polskiej do roku 1918” prof.
Jedlickiego jest często zaliczane do
najwybitniejszych osiągnięć polskiej
historiografii.
Prezes zarządu FNP prof. Maciej
Żylicz zaznaczył, że wychowankiem
prof. Penczka jest inny laureat Nagrody FNP, wybitny chemik i specjalista od polimerów, Krzysztof Matyjaszewski, a prof. Rzążewski jest nie
tylko specjalistą od fizyki kwantowej,
ale również współautorem książki
„Każdy głos się liczy” o wyborach.
W kolejnej uwadze prof. Żylicz zauważył, że badania prof. Jedlickiego
dotyczące inteligencji w XIX w. można również odnieść do późniejszej
historii Polski. W uroczystości licznie
wzięli udział przedstawiciele władz
państwowych, przedstawiciele instytucji naukowych, samorządowych i
pozarządowych, a także środowisko
naukowe oraz rodziny, przyjaciele i
współpracownicy laureatów. Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej
wręczyli prof. Andrzej Jerzmanowski,
przewodniczący Rady FNP i zarazem
Kapituły konkursu oraz prof. Maciej
Żylicz, prezes Zarządu FNP w obecności licznych gości, wśród których
byli prof. Michał Karoński, przewodniczący Rady NCN i prof. Jerzy Woźnicki, przewodniczący Rady Głównej
NiSW. Uroczystość uświetnił koncert
duetu wiolonczelowego złożonego z
młodych, wybitnie zdolnych muzyków, rozwijających swój talent pod
opieką Krajowego Funduszu na rzecz
Dzieci, 13-letniego Gustawa Bafeltowskiego oraz 16-letniego Wojciecha Bafeltowskiego. Uroczystość prowadziła Grażyna Torbicka. Nagrody FNP są
przyznawane od 1992 r. Kandydatów
do niej mogą zgłaszać wybitni przedstawiciele nauki zaproszeni imiennie
przez zarząd i radę fundacji. Grono
laureatów, łącznie z tegorocznymi
zdobywcami Nagrody, liczy już 87
osób (wg witryny FNP).
Tytuł „Very Important Polish Innovator”. Aż sześciu spośród jedenastu laureatów konkursów FNP otrzymało tytuł „Very Important Polish Innovator” (Fot. 2) w uznaniu za sukcesy w komercjalizacji wyników badań.
Kapituła, prof. Michał Kleiber – były
prezes PAN, dr Alicja Adamczak –
prezes Urzędu Patentowego RP, dr
Olaf Gajl z Ośrodka Przetwarzania
Informacji oraz Krzysztof Przybył z
www.postepybiochemii.pl
Fot. 2. Laureaci konkursu Very Important Polish Innovator.
stiżowym znakiem HR Excellence in
Research (Fot. 4). Skrót HR oznacza
Human Resources, i świadczy, iż Instytut (jako pierwszy w Polsce) wdraża postanowienia zawarte w Europejskiej Karcie Naukowca i Kodeksie Postępowania przy rekrutacji i realizacji
kariery zawodowej pracowników.
Wspomniane zapisy zostały przyjęte przez Komisję Europejską w 2005
roku, i określają rolę, uprawnienia i
zakresy obowiązków pracowników
naukowych oraz ich pracodawców i
stron przyznających granty badawcze. Ważnym zadaniem wynikającym z zapisów ww. dokumentów jest
upowszechnianie badań naukowych
jako sposobu na realizację atrakcyjnej
kariery zawodowej. Komisja Europejska dotychczas przyznała 115 instytucjom naukowym w 22 państwach
Europy prawo do wykorzystywania
znaku HR Excellence in Research.
Obecność w tym gronie Instytutu jest
ogromnym wyróżnieniem dla tej wybitnej jednostki i dowodzi wprost, iż
zachowuje on, jako pracodawca, wysoki standard stosowanych procedur.
Rada Naukowa Instytutu Nenckiego przyjęła zapisy Europejskiej Karty Naukowca w grudniu 2009 roku.
Wstępna analiza wykazała, że jeszcze
na etapie składania wniosku o przyznanie znaku HR Excellence in Research Instytut Nenckiego w 95% realizował postanowienia Europejskiej
Karty Naukowca. Instytucje posługujące się znakiem HR Excellence in Research podlegają co dwa lata kontroli
Komisji Europejskiej. W przypadku
stwierdzenia uchybień, prawo do
używania znaku może zostać cofnięte. Znak HR Excellence in Research
ma znaczenie zarówno prestiżowe,
jak i praktyczne. Instytut Nenckiego
zyskał dzięki niemu m.in. prawo do
zamieszczania ogłoszeń na europeskiej plaftormie rekrutacji naukowej
EURAXESS (euraxess.pl). W Polsce
znakiem HR Excellence in Research
mogła dotychczas posługiwać się tylko Fundacja
na rzecz Nauki Polskiej
(wg witryny IBD PAN).
Fundacji Polskiego Godła Promocyjwprowadzenie miniaturowej wersji
nego, wyróżniła m.in. dr inż. Michała
czujnika – biosensora – do wykryBieńka, laureata programu INNOwania wirusa grypy; dr Iwonie CyWATOR FNP, prezesa firmy Apeiron
merman, laureatce programu START
Synthesis SA, który jest współautorem
FNP, która w spółce NanoVelos S.A.
międzynarodowych zgłoszeń patenwraz z zespołem komercjalizuje wytowych oraz artykułów naukowych
nalazek wykorzystujący nanocząstw dziedzinie syntezy i zastosowania
ki jako nośnik różnych substancji w
nowych katalizatorów metatezy oleorganizmie, w tym leków przeciwfin. Godność VIPI nadanowotworowych; dr hab.
no także: prof. dr hab.
n. med. Annie Wójcickiej,
Piotrowi Garsteckiemu,
(członek Polskiego Towalaureatowi programów
rzystwa Biochemicznego)
KOLUMB, HOMING/
(Fot. 3) laureatce prograPOWROTY,
TEAM,
mu IMPULS FNP, współMISTRZ i IDEE DLA
założycielce firmy Warsaw
POLSKI FNP, kierowniGenomics, spółki spin-out
kowi Grupy Badawczej
Uniwersytetu
WarszawMikroprzepływów i Płyskiego, której celem jest
nów Złożonych w Instyzapewnienie pacjentom i
tucie Chemii Fizycznej Fot. 3. Dr hab.med. Anna Wójcicka. lekarzom dostępu do najPAN, za opracowania
nowocześniejszych badań
związane z tworzeniem
genetycznych jako elemenzautomatyzowanych technik mikrotu profilaktyki, diagnostyki i terapii
przepływowych na potrzeby badań w
celowanych. W grupie pozostałych 5
chemii, biochemii oraz mikrobiologii;
laureatów tytułem „Very Important
dr Grzegorzowi Bronowi, laureatowi
Polish Innovator” wyróżniono: Olgę
programów HOMING PLUS i STYMalinkiewicz, Marka
PENDIA KONFERENCYJNE FNP,
Adamowicza, Tomasza
wykładowcy na Wydziale Fizyki UniSkalskiego, Dominika
wersytetu Warszawskiego, prezesowi
Spinczyka i Pawła Ślizarządu Creotech Instruments S.A.,
wińskiego (wg witryny
który specjalizuje się w technologiach
tereazpolska.pl).
kosmicznych; dr inż. Dawidowi Nidzworskiemu, laureatowi prograInstytut
Biologii
mów START, VENTURES i IMPULS
Doświadczalnej PAN
FNP, współwłaścicielowi m.in. startuim. Marcelego NencFot. 4. Logo HR Excellence in Reaserch.
pu ETON Group, którego celem jest
kiego wyróżniony prePostępy Biochemii 62 (1) 2016
Instytut Biologii Doświadczalnej PAN im.
Marcelego Nenckiego
w Warszawie rozpoczyna nową serię badań
nad zagadnieniami o
fundamentalnym zna9
czeniu dla biologii molekularnej i
neurobiologii (m.in. dynamika sy-
naps i ich rola w uczeniu się i pamiętaniu, epilepsja, tematy związane ze
starzeniem się pojedynczych komórek
i całego mózgu). Instytut Nenckiego,
wyróżniony kategorią A+, dzięki 23
grantom Narodowego Centrum Nauki, przyznanym w rekordowej wysokości i liczbie naukowcom jednej instytucji będzie realizował największą
liczbę projektów w najnowszej edycji
programów OPUS, PRELUDIUM i
SONATA. Wkrótce w Instytucie naukowcy rozpoczną mapowanie obszarów mózgu związanych z pozytywnymi i negatywnymi wspomnieniami, ruszą też prace nad zestawem
ćwiczeń zwiększających sprawność
umysłową seniorów. Część naukowców przystąpi do badań nad mechanizmami wpływającymi na rozwój
nowotworów, w tym glejaków, część
zajmie się poznawaniem zjawisk odpowiedzialnych za regulowanie pracy kanałów potasowych w mitochondriach. Podjęte zostaną także prace
nad stworzeniem transgenicznego
oposa, dzięki któremu będzie można
lepiej poznać mechanizmy molekularne zaangażowane w rozwój neuronów. Finansowanie grantów w programie OPUS umożliwi, poza realizacją projektów, rozbudowę aparatury
naukowo-badawczej, niezbędnej przy
realizacji nowych projektów. Granty z
programów PRELUDIUM i SONATA
są niezwykle ważne dla rozwoju nauki, ponieważ są adresowane do osób
młodych, do doktorantów i młodych
doktorów. W obrębie tych projektów
realizowane będą prace badawcze
m.in. nad wygaszaniem pamięci strachu, neuronalnymi korelatami świadomości, dysleksją rozwojową oraz
procesami uwagi u osób z diagnozą
ADHD. Szereg grantów ma także
związek z poznawaniem molekularnych mechanizmów odpowiedzialnych za pracę układów biologicznych
na różnych poziomach złożoności.
Podejmowane tu badania pogłębią
nasze rozumienie: zasad działania pojedynczych organelli (takich jak jądra
komórkowe czy mitochondria), zjawisk zachodzących w trakcie komunikacji międzykomórkowej oraz sposobów funkcjonowania zarówno części
organów (mięsień sercowy). Instytut
Nenckiego znajduje się w ścisłej czołówce rankingu dotyczącego liczby
10
przyznanych grantów; w konkursach
NCN rozstrzygniętych w latach 201314 znalazł się na pierwszym miejscu
pod względem wysokości otrzymanego finansowania (łączna wartości
43,7 mln zł) i na drugim miejscu pod
względem liczby grantów (56) wśród
wszystkich jednostek naukowych w
Polsce (wg Portal Wiedzy PAN).
różnorodnych hipotez dotyczących
relacji drapieżca-ofiara na modelu
ryba planktonożerna – zooplankton. Uroczystość wręczenia Nagród
Naukowych i Wyróżnień Wydziału
II Nauk Biologicznych i Rolniczych
Polskiej Akademii Nauk za rok 2015
odbyła się 21 stycznia 2016 r. w Sali
Biblioteki Głównej im. Władysława
Grabskiego Szkoły Głównej (wg Medexpress i witryny PAN).
W 2015 roku Nagrodę Wydziału
II Nauk Biologicznych i Rolniczych
PAN za wybitne osiągnięcia naukowe
Doktor Aleksander Czogalla
otrzymał w pierwszej kolejności pro(Fot. 5) z Zakładu Cytobiochemii
jekt „Charakterystyka i proteomiczna
Wydziału Biotechnologii Uniweranaliza białek układu rozrodczego
sytetu Wrocławskiego, nasz znakoryb i ptaków” autorstwa dr inż. Mamity kolega z Polskiego Towarzyrioli A. Dietrich, dr Joanny Nyncy, dr
stwa Biochemicznego, zwyciężył w
inż. Marioli Słowińskiej
czwartej edycji konkursu
i prof. dr hab. Andrzeo Nagrodę Wrocławskiego
ja Ciereszko z Instytutu
Oddziału Polskiej AkadeRozrodu Zwierząt i Badań
mii Nauk. Naukowiec został
Żywności PAN w Olsznagrodzony za pracę „Innotynie. Nagrodę otrzymał
wacyjne struktury origami
również zespół kierowaDNA jako narzędzia do bany przez dra hab. Jakuba
dań procesów zachodzących
Włodarczyka
(Pracowna powierzchniach błon bionia Biofizyki Komórki,
logicznych”. Nagroda „IuveInstytut Nenckiego) i dr
nes Wratislaviae” honoruje
Magdalenę Dziembowską
młodych wrocławian za ich
(Pracownia Neurobiolowybitne osiągnięcia naukogii, Instytut Nenckiego) w
we lub artystyczne. Pamiątskładzie dr Aleksandra Ja- Fot. 5. Dr Aleksander Czogalla. kowy medal oraz gratyfikację
nusz, dr Michał Stawarski,
w wysokości 10 tys. zł mogą
dr Zuzanna Szepesi, oraz
otrzymać osoby poniżej 37.
prof. Leszek Kaczmarek (Pracownia
roku życia, posiadające stopień dokNeurobiologii, Instytut Nenckiego),
tora i pracujące na stałe na terenie
za cykl prac pt. „Rola metaloproteDolnego Śląska. W tegorocznej edyinazy macierzy zewnątrzkomórkocji konkursu rywalizowało trzynastu
wej-9 w plastyczności synaptycznej”.
uczestników. Technika origami DNA,
Uhonorowany został także zespół z
wobec ograniczenia metodycznego
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej
badania bioprocesów, naśladując naSGGW w Warszawie, który zajmuje
turalne procesy komórkowe najczęsię badaniami dotyczącymi mechaniściej związane z aktywnością białek,
zmów przerzutowania i lekoopornoumożliwia poznawanie dotychczas
ści komórek nowotworowych sutka
nieznanych aspektów tych reakcji. Te
suki. Największym osiągnięciem zesztuczne cząsteczki DNA, poskładane
społu było poznanie mechanizmów,
jak chińskie origami, służą do naślapoprzez które prawidłowe komórdowania naturalnych procesów koki organizmu znajdujące się w otomórkowych.
czeniu komórek nowotworowych
zwiększają zdolność komórek rakoLaureat przekonuje, że wyniki
wych do przerzutowania. Wyróżniojego pracy należy ujmować w perno monografię pod redakcją prof. dr
spektywie możliwości poznania
hab. Stanisława Brożeka p.t. „Gleby
procesów biologicznych komórki, a
w środowisku przyrodniczym i kradokładnie zjawisk zachodzących w
jobrazach Europy „ oraz cykl prac pt.
obrębie błony komórkowej, a to uj„Relacja drapieżca – ofiara na modelu
mując przyszłościowo powinno poryba planktonożerna – zooplankton.”
móc w zrozumieniu funkcjonowania
Każda z wyróżnionych prac opisukomórek w stanach fizjologicznych i
je wyniki badań eksperymentalnych
patologicznych. Autor projektów oriprzeprowadzonych dla weryfikacji
gami DNA uważa, że w przyszłości
www.postepybiochemii.pl
pozwolą one na opracowanie nowych
terapii minimalizujących czy likwidujących procesy patologiczne w obrębie tkanek ustroju, a nawet na opracowanie technologii nośników leków
nowszych generacji.
Dr Aleksander Czogalla zajmuje
się tematyką origami DNA od 2011
roku; badania rozpoczął będąc na
stażu naukowym w laboratorium
prof. Petry Schwille w TU Dresden.
W tym czasie zdążył wyrobić sobie
opinię na temat różnic w warunkach
pracy naukowca w kraju i za granicą. Aktualnie dr Czogalla realizuje
projekt dofinansowany w ramach
programu Iuventus Plus (MNiSW),
dotyczący mechanizmów modulacji
aktywności biologicznej lipidów w
procesie przekazywania sygnałów w
błonach komórkowych, i podtrzymuje badania związane z zastosowaniem
nanostruktur origami DNA w biologii (współpraca m.in z prof. Ralfem
Seidelem z Uniwersytetu w Lipsku).
W kręgu jego zainteresowań są również liposomy wykorzystywane jako
nośniki - kierowane i niekierowane leków.
W tym roku do nagrody „Iuvenes
Wratislaviae” było nominowanych
jeszcze trzech naukowców z Uniwersytetu Wrocławskiego: Przemysław
Gagat z Wydziału Biotechnologii, Rafał Idczak z Wydziału Fizyki i Astronomii oraz Łukasz John z Wydziału
Chemii (wg witryny Uniwersytetu
Wrocławskiego).
zbudowanie ośrodka badawczego
Mariana Smoluchowskiego i Emila
w Europie na światowym poziomie.
Warburga (wg witryny Uniwersytetu
Ponieważ w tym czasie badania odWrocławskiego)..
działywań podstawowych oznaczaKonkurs „Popularyzator Nauki”
ły badanie struktur subatomowych
powoduje, że wiedza o odkryciach
- jądrowych, dlatego w nazwie cennaukowych staje się, jeśli nie wiedzą
trum pojawiło się odniesienie do
powszechną, to coraz częściej dociera
badań „jądrowych”. Obecnie CERN
do szerokich warstw społeczeństwa.
jest jednym z głównych ośrodków
W organizowanym wspólnie przez
badawczych w zakresie cząstek eleserwis PAP Nauka w Polsce oraz rementarnych, z najpotężniejszym na
sort nauki konkursie Popularyzator
świecie akceleratorem hadronowym
Nauki nagradzani są, wg Członkini
LHC (Large Hadron Collider). NaZarządu PAP SA Lidii Sobańskiej,
tomiast Komitet Polityki Naukowej
ludzie „którzy z pasją nam o nauce
(Scientific Policy Committee) jest ciaopowiadają, którzy potrafią nas załem doradczym Rady CERN, która
interesować, którzy poszerzają grono
jest organem kierowniczym ośrodka.
miłośników nauki”. Kapituła konkurW skład Komitetu wchodzi szesnastu
su z prof. Michałem Kleiberem, jako
ekspertów z zakresu fizyki podstawowych oddziaływań
wyłonionych spośród
światowej
społeczności uczonych w
wieloetapowym procesie tworzenia listy
rankingowej kandydatów. Członkowie
Komitetu
działają
jako ad personam, a
nie jako przedstawiciele swoich krajów.
Komitet rekomenduje
Radzie CERN priorytety programów ba- Fot. 7. Laureaci Konkursu Popularyzatorzy.
dawczych, analizuje
plany badawcze i ich
przewodniczącym przyznała (Fot. 7)
cele oraz dorobek naukowy CERN,
w kategorii Popularyzatorzy Indysłuży pomocą w realizacji polityki nawidualni – Naukowcy zwycięstwo
ukowej i personalnej.
Pani prof. Małgorzacie Kozłowskiej-
17 grudnia 2015 roku Rada CERN
Prof. Krzysztof Redlich odbył stu(Conseil Européen pour la Reserche
dia fizyczne i uzyskał stopnie naukoNucléaire,
Europejwe na Uniwersytecie Wroskiej Rady Badań Jącławskim. Tytuł profesora
drowych) mianowała
otrzymał w 1995 roku, a w
powtórnie prof. dr.
2001 roku został uhonorohab. Krzysztofa Redliwany prestiżową nagrocha (Fot. 6) z Instytutu
dą za dorobek naukowy
Fizyki Teoretycznej
przez Fundację AleksanUWr na członka Kodra von Humboldta. Namitetu Polityki Naukowiec jest członkiem
ukowej na trzyletnią
korespondentem Polskiej
kadencję od 1 stycznia
Akademii Umiejętności
2016 r. W czasie bli(od 2007 roku) oraz Polsko 60. lat działalności
skiej Akademii Nauk (od
CERN prof. Redlich Fot. 6. Prof. Krzysztof Redlich.
2008 roku). We wrześniu
jest czwartym Pola2012 r. został członkiem
kiem nominowanym
Academia Europaea. Poldo tego najbardziej prestiżowego
skie Towarzystwo Fizyczne i Niegremium w Europie. Celem utwomieckie Towarzystwo Fizyczne wyrzonej w roku 1954 Rady CERN było
różniły prof. Redlicha nagrodami im.
Postępy Biochemii 62 (1) 2016
-Wojciechowskiej za ponad 25-letnią popularyzację, tyleż aktywną co
znakomicie prowadzoną, wiedzy z
zakresu medycyny, nauki o żywieniu człowieka, i farmacji klinicznej.
Popularyzatorstwo ma we krwi, z
łatwością, barwnie, i co ważne pięknym językiem i przekonująco, wyjaśnia trudne zagadnienia w różnych
środowiskach oraz podczas Festiwali
Nauki, w radio, telewizji. Prof. Kozłowska-Wojciechowska jest wieloletnim pracownikiem naukowym i
kierownikiem Zakładu Upowszechniania Wiedzy o Żywności i Żywieniu
w Instytucie Żywności i Żywienia w
Warszawie. Od siedmiu lat związana
z Warszawskim Uniwersytetem Medycznym kieruje stworzonym przez
siebie Zakładem Opieki Farmaceutycznej, a w Szkole Wyższej Psycho-
11
logii Społecznej w Warszawie kieruje
studiami podyplomowymi z psychodietetyki. Aktywnie zajmuje się
żywieniową promocją zdrowia oraz
edukacją zdrowotną wszystkich grup
społecznych. Jest autorką licznych
wykładów, monografii i artykułów na
temat żywienia oraz książki pt. Żyjmy
w zdrowiu, czyli piramida żywienia.
W kategorii Popularyzatorzy Indywidualni – Animatorzy Popularyzacji
nagrodę otrzymał Karol Wójcicki z
planetarium Niebo Kopernika Centrum Nauki Kopernik (CNK) w Warszawie. Popularyzacją nauki zajmuje
się od 2003 r., czyli od 15. roku życia.
Od 2008 r. jest związany z CNK, gdzie
od ponad 4 lat prowadzi pokazy i
prezentacje naukowe w planetarium.
Regularnie uczestniczy w festiwalach
nauki w całej Polsce. Współpracuje z
Uniwersytetami Dzieci.
Nauka Uniwersytetu Śląskiego utworzonego na przełomie stycznia i lutego 2015 r., a który publikuje artykuły
popularnonaukowe, filmy z komentarzami ekspertów lub ciekawymi eksperymentami, blogi naukowe i e-wykłady oraz dla Pań Agnieszki Henke i
Emilii Lewickiej-Kalka. Stworzyły one
Akademię Młodych Odkrywców prowadząc działalność popularyzatorską
na rzecz uczniów pilskich szkół podstawowych. Kapituła doceniła także aktywność Państwowej Wyższej
Szkoły Zawodowej w Pile wspierającą obie Laureatki w ich działalności w
Akademii Młodych Odkrywców, która obchodzi 5-lecie swojego istnienia. .
W kategorii Instytucje Naukowe
nagrodzone zostało Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w
Krakowie, jednostka wspólna Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II,
powołana w 2008 r. na podstawie
uchwał senatów obu uczelni z inicjatywy ks. prof. Michała Hellera. Setka
wykładów z serii „Granice Nauki”,
które trafiają na YouTube, pionierskie w Polsce kursy online, Festiwal
Kopernika, współtworzenie działu
naukowego w Tygodniku Powszechnym oraz cykl dyskusji „Rozmowy
przy kawie”, prowadzonych przez
ks. prof. Hellera, to tylko wybrane
niektóre przedsięwzięcia nagrodzonej placówki. W kategorii Instytucje
Pozanaukowe tytuł Popularyzatora
Nauki 2015 przypadł Centrum Nauki
EXPERYMENT w Gdyni, które działa
od ośmiu lat w Trójmieście. Dzieci i
dorośli zdobywają tam wiedzę świetnie się bawiąc na ok. 200 interaktywnych eksponatach.
Przed 70 laty, 12 stycznia 1946
roku, na pierwszym formalnym
posiedzeniu Rady Wydziału Lekarskiego w powojennym
Wrocławiu, spotkało się 14
doskonałych lekarzy i dydaktyków. Grupa ta stanowiła zalążek Akademii Medycznej utworzonej w 1950
roku. Wydział Lekarski na
początku 1946 roku działał
w ramach Uniwersytetu i
Politechniki. Rocznicę tych
wydarzeń uczciło specjalne
posiedzenie Rady Wydziału
Lekarskiego, które zaplanowano na 14 stycznia o godz.
Fot. 8. Prof. Przemysław Wojtaszek (od lewej) odbiera nagrodę za
12.00. „Od samego początku
popularyzację nauki.
mieliśmy ogromne szczęście
do niezwykłych ludzi – zarówno kadry akademickiej,
gnięć jest ogólnopolska akcja „Noc
jak i studentów” przyznaje Dziekan
Biologów”, której jest pomysłodawcą
Wydziału, prof. Małgorzata Sobieszi głównym organizatorem. Redakczańska. Przywołała w swojej wycja PAP – Nauka w Polsce przyznała
powiedzi profesorów, wymieniając
też Pozaregulaminowe Wyróżnienie
tych najbardziej znanych, wybitnych
im. red. Tomasza Trzcińskiego, które
uczonych i dydaktyków: Hirszfelda,
otrzymał za wzorcową politykę inforKowarzyka, Brossa, Baranowskiego i
macyjną Marek Sieczkowski, rzeczFalkiewicza. Byli oni pionierami nie
nik prasowy Narodowego Centrum
tylko w polskiej medycynie; światoBadań Jądrowych w Świerku. Konwa nauka trwale przyjęła ich odkrykurs „Popularyzator Nauki”, organicia i osiągnięcia. Obecnie Wydział
zowany od 2005 r., jest najstarszym
Lekarski Uniwersytetu Medycznego
i najbardziej prestiżowym w Polsce
kształci 2200 studentów na studiach
konkursem, w którym nagradzani
prowadzonych w języku polskim i
są uczeni, ludzie mediów, instytucje
angielskim, funkcjonuje kilkadziesiąt
oraz społecznicy, których pasją jest
studenckich kół naukowych. Prakdzielenie się wiedzą i odsłanianie tatyczne zajęcia dydaktyczne prowajemnic współczesnej nauki w sposób
dzone są w dwóch uniwersyteckich
W kategorii Media nagroda trafiła
do redakcji „Forum Akademickie”,
miesięcznika informacyjno-publicystycznego, zajmującego się od 1991
roku polską nauką i szkolnictwem
wyższym. Redakcja miesięcznika
od wielu lat organizuje też konkurs
„Skomplikowane i proste” na najlepszy artykuł, w którym młodzi uczeni
opisują swoje badania. Kapituła konkursu przyznała dwa Wyróżnienia
Specjalne, tj. dla portalu Przystanek
12
Nagrodę Specjalną za całokształt
działalności popularyzatorskiej otrzymał prof. Przemysław Wojtaszek
(Fot. 8) z Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu. Profesor
(aktywny członek PTBioch) zajmuje
się popularyzacją od niemal 15 lat.
Jednym z jego najważniejszych osią-
przystępny dla każdego (wg inf. w
witrynie MNiSW i PAP).
Prestiżową Nagrodą Rising Star
Award Europejska Unia Gastroenterologii (United European Gastroenterology, UEG) wyróżnia najwybitniejszych naukowców i klinicystów
młodego pokolenia. Laureatem nagrody UEG Rising Star Award 2016
został dr hab. Jakub Fichna, prof.
UMed, Kierownik Zakładu Biochemii
na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu
Medycznego w Łodzi. Laureaci nagrody UEG Rising Star wyłaniani są
dwuetapowo, na szczeblu krajowym
i międzynarodowym. Nagroda zostanie wręczona w trakcie największego
na świecie kongresu gastroenterologów UEG Week, który odbędzie się w
Wiedniu w dniach 15-19 października
2016 r.
www.postepybiochemii.pl
szpitalach klinicznych, realizowane są
liczne projekty naukowo-badawcze.
Wydział Lekarski jest najstarszym,
jednym z pięciu tworzących Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu. Pozostałe to Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Wydział Lekarski Kształcenia
Podyplomowego, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej oraz Wydział Nauk o Zdrowiu (wg witryny Esculap).
Reakcje mechanochemiczne. Odkrycia naukowe ostatnich lat pokazują, że stara, tania i bezpieczna procedura jakim jest ucieranie substancji
chemicznych, prowadzi w ciele stałym do efektywnych przekształceń.
Reakcje mechanochemiczne od lat
badają Zespoły prof. dr. hab. inż. Janusza Lewińskiego z Instytutu Chemii Fizycznej PAN (IChF PAN) oraz
Wydziału Chemicznego Politechniki
Warszawskiej (WCh PW) i to w odniesieniu do perowskitów, substancji o
przestrzennie złożonej strukturze krystalicznej znakomicie pochłaniających
światło; perowskity są materiałem łączonym z przyszłością energetyki słonecznej. Nazwa kryształu pochodzi
od nazwiska rosyjskiego mineraloga
Lwa Perowskiego. Naukowcy wykazali, iż dzięki mechanochemii można
uzyskać wysokiej jakości perowskity,
a z nich wytwarzać cienkie warstwy
światłoczułe do ogniw słonecznych
o dużej wydajności. W przyrodzie
jako minerał naturalnie występuje perowskit zbudowany z tytanianu (IV)
wapnia (CaTiO3). Atomy wapnia są
rozmieszczone w narożnikach krystalicznego sześcianu, pośrodku każdej ściany znajduje się atom tlenu, a
w samym środku sześcianu znajduje
się atom tytanu. W innych odmianach
perowskitów można do budowy tej
samej struktury krystalicznej wykorzystać różne związki organiczne i
nieorganiczne, a to np. pozwala zastąpić tytan ołowiem, cyną czy germanem. Eksperymentując można tak dobrać właściwości perowskitu, że zlepek nadaje się najdoskonalej do konkretnych zastosowań w fotowoltaice,
katalizie, w budowie nadprzewodzących elektromagnesów, transformatorów wysokiego napięcia, chłodziarek magnetycznych, czujników pola
magnetycznego oraz w pamięciach
RAM. Metoda produkcji perowskitów przy użyciu siły mechanicznej
opracowana przez ww. zespoły jest
Postępy Biochemii 62 (1) 2016
prosta. Ucierane w młynku kulowym
dwa wyjściowe produkty, proszek
biały, czyli jodek metyloamonowy
(CH3NH3I) oraz żółty, czyli jodek
ołowiu (PbI2), przekształcają się po
kilkunastu minutach ucierania w temperaturze pokojowej w młynku w jednorodny czarny proszek: perowskit
CH3NH3PbI3. Dotąd wyprodukowane w ten sposób perowskity przekazano zespołowi prof. Michaela Graetzela z Ecole Polytechnique de Lausanne w Szwajcarii. Tam zbudowano z
nich laboratoryjne ogniwo słoneczne,
po czym okazało się, że ma ono ponad
10% wyższą wydajność niż ogniwo o
tej samej budowie, lecz zawierające
perowskit otrzymany tradycyjną metodą z udziałem rozpuszczalników.
Mechanochemiczna metoda syntezy
perowskitów jest prosta, bezpieczna,
i co ważne przyjazna dla środowiska
oraz nadaje się do zastosowania przemysłowego. Efekty pracy eksperymentalnej zespołu prof. Lewińskiego
stały się podstawą nawiązania trwałej
międzynarodowej współpracy między europejskimi ośrodkami naukowymi i firmami, obecnie rozwijanej
w ramach projektu GOTSolar finansowanego ze środków Komisji Europejskiej w ramach działania Future
and Emerging Technologies programu Horizon 2020. Poza perowskitami
naukowcy Instytutu Chemii Fizycznej
PAN umieją mechanochemicznie syntezować także nieorganiczno-organiczne materiały mikroporowate typu
MOF (ang. Metal-Organic Framework).
Wolne przestrzenie wewnątrz tych
materiałów to doskonałe miejsce do
przechowywania różnych substancji
chemicznych, m.in. wodoru. Badania
nad mechanochemicznymi metodami produkcji
materiałów o strukturze
trójwymiarowej sfinansowano z grantów TEAM
i MISTRZ Fundacji na
rzecz Nauki Polskiej (wg
witryny FNP).
przez „MIT Technology Review”,
najstarszy magazyn poświęcony
technice, którego wydawcą jest Massachusetts Institute of Technology.
Rozpoczęła studia na wydziale Fizyki
Uniwersytetu Warszawskiego w 2005
roku, a studia magisterskie ukończyła
na Politechnice Katalońskiej w Barcelonie w 2010 roku. Podczas studiów
rozpoczęła pracę w instytucie The
Institute of Photonic Studies, a następnie na uniwersytecie w Walencji,
gdzie obecnie jest zaangażowana w
badaniach do pracy doktorskiej. W
czasie pracy w Hiszpanii opracowała
metodę pozwalającą na zastosowanie
materiału na bazie perowskitów na
dowolnym podłożu, np. folii poliftalanowo-etylenowej. Olga Malinkiewicz w listopadzie 2013 roku założyła, wspólnie z Piotrem Krychem i
Arturem Kupczunasem spółkę Saule
Sp. z o.o. (działa pod nazwą Saule
Technologies), zajmującą się komercjalizacją wynalazku. Firma w końcu
2014 roku zaprezentowała w Bostonie pierwszy na świecie drukowany
perowskit. Wcześniej, wiosną 2014
r. młoda badaczka otrzymała z rąk
Neelie Kroes, wiceprzewodniczącej
KE, główną nagrodę w prestiżowym
konkursie naukowym Photonics21 za
opracowanie
niskotemperaturowej
technologii wytwarzania elastycznych ogniw fotowoltaicznych z materiałów perowskitowych. Spółka Saule Technologies otrzymała w marcu
2015 roku tytuł „Startup Roku 2014”
w Konkursie Startup Roku, którego
edycje prowadzone są co roku w ramach Business Mixer, cyklicznej imprezy organizowanej przez Business
Link (wg PAP, TVN24).
Komórki trzustki, sterujące poziomem glukozy
we krwi, wymieniają się
informacjami za pomocą
kannabinoidów odkryli naukowcy z Instytutu
Biologii Doświadczalnej
im. M. Nenckiego. OdPani Olga Malinkiekryty przez nich szlak
wicz (Fot. 9), fizyk, presygnałów chemicznych
kursorka niskokosztowej
może okazać się skumetody wytwarzania fo- Fot. 9. Mgr Olga Malinkiewicz.
teczny leczeniu cukrzycą
towoltaicznych materiatypu 2. Stężenie glukozy
łów opartych na perowwe krwi jest wynikiem
skitach została, jako pierwsza Polka,
funkcjonowania dwóch typów komówyróżniona w 2015 r. tytułem „Innorek w trzustce: komórki alfa wytwavator of the Year” w konkursie „Innorzają glukagon, hormon zwiększający
vators Under 35” zorganizowanym
stężenie glukozy we krwi, podczas
13
gdy komórki beta produkują insulinę
leków zapobiegających odrzutowi
obniżającą stężenie tej heksozy. Badawszczepionych wysp trzustkowych.
cze zespołu prof. Agnieszki Dobrzyń
Badania były finansowane przez
z IBD odkryli, iż oba rodzaje komóNarodowe Centrum Nauki (wg PAP).
rek komunikują się ze sobą za pomocą kannabinoidów, które naturalnie
XIX konferencja Gliwickie Spowystępują choćby w kwiatostanach
tkania Naukowe 2015 (Fot. 10). Glikonopi indyjskich. Co więcej, wykawickie Spotkania Naukowe – XIX
zali oni we współpracy
edycja – odbyły się w
z instytutami w Szwecji,
dniach 20-21.XI.2015
Austrii, Włoszech i USA,
roku. Z inicjatywy
że kannabinoidy oddziainicjatora i twórców
łują na tożsamość komóKonferencja stanowi
rek beta, a w embrionach
platformę wymiany
mogą doprowadzić do
informacji
między
istotnych zmian w arpolskimi naukowcachitekturze formujących
mi, przede wszystkim
się wysp trzustkowych.
z regionu Śląska, a
Szczegóły
opisujące
podobnie zainteresoszlak sygnałów chemiczwanymi badaczami z
nych z udziałem kannawiodących ośrodków
binoidów, regulującego
świata. Od kilku lat
architekturę wysp trzustorganizatorami konkowych poprzez wpływ
ferencji są partnerzy:
na receptory i poziomie
Stowarzyszenie
na
insuliny
wydzielanej
Rzecz
Wspierania
przez komówrki beta w
Badań nad Rakiem,
odpowiedzi na glukozę Fot. 10. Prof. Joanna Rzeszowska otwiera Centrum Onkologiizostały opublikowane w konferencję GSN.
-Instytut im. Marii
czasopiśmie Proceedings
Skłodowskiej-Curie
of the National Academy
Oddział w Gliwicach i
of Sciences USA, w pracy pt.: „Fetal
Politechnika Śląska. W obradach konendocannabinoids orchestrate the orferencji uczestniczyło 198 osób, w tym
ganization of pancreatic islet micro30 wykładowców, a wśród nich 16
architecture” przez zespół autorów:
zza granicy tj. z Francji, LuksemburMalenczyk K, Keimpema E, Piscitelli
ga, Anglii, Holandii, Łotwy, Węgier,
F, Calvigioni D, Björklund P, Mackie
Szwecji, Norwegii, Niemiec, USA i
K, Di Marzo V, Hökfelt TG, Dobrzyn
Kanady. W konferencji od kilku lat
A, Harkany T.
uczestniczą także studenci starszych
Badania już teraz mają znaczenie
praktyczne. Wskazują bowiem, że
przyszłe matki, w okresie ciąży spożywające substancje zawierające kannabinoidy, prawdopodobnie urodzą
dzieci z zaburzoną architekturą wysp
trzustkowych, a więc podatne na cukrzycę typu drugiego. Naukowcy z
Instytutu Nenckiego mają nadzieję,
że dzięki poznaniu szlaku kannabinoidowego w przyszłości będzie możliwe znaczne wydłużenie czasu pracy
komórek beta. Jeśli kolejne badania
potwierdzą te przypuszczenia, przeszczepy wysp trzustkowych mogłyby stać się pełnowartościową metodą
leczenia cukrzycy typu drugiego. Co
więcej, komórki beta już dziś mogą
być wyhodowane z komórek macierzystych pobranych z tkanki tłuszczowej pacjenta. W przyszłości pacjenci nie musieliby więc przyjmować
14
lat studiów i doktoranci.
Tematyka konferencji od początku związana jest
z komórkowymi
mechanizmami
regulacyjnymi,
rządzącymi ekspresją genów w
przebiegu prawidłowych i pato- Fot. 11. Sesja I GSN.
logicznych procesów na poziomie
komórki i organizmu. W tegorocznych Spotkaniach tematyka poszczególnych sesji i doniesień plakatowych
koncentrowała się wokół zagadnień
związanych z heterogennością nowotworów, strategiami działania
przeciwnowotworowego i nowymi
uczestnikami procesu nowotworzenia/lekooporności. W programie
GSN organizatorzy zaproponowali
pięć sesji: Sesja I: Intra-tumour heterogeneity and evolution; Sesja II: Bioinformatics; Sesja III: Roles of noncoding RNAs; Sesja IV: Radiation biology; Sesja V: Mitochondrial channels
and reactive oxygen species.
W sesji I (Fot. 11), organizowanej
przez Bożenę Kamińską, ośmioro wykładowców zmierzyło się z zagadnieniem zmienności nowotworowej oraz
zmienności w czasie rozwoju i terapii
guza. Urszula Hubner podkreśliła w
swoim wykładzie funkcję oddziaływania nowotworu z jego otoczeniem,
mającą na celu „ucieczkę” przed rozpoznaniem i usunięciem z organizmu.
Teorię macierzystych komórek nowotworowych przedstawiła wyczerpująco Anna Gołębiewska, posługując
się modelem glejaka (ang. glioblastoma
multiforme) z wykorzystaniem sfer
jako odpowiednika tego nowotworu.
Praca ta zaowocowała precyzyjnym
wyszczególnieniem subpopulacji nowotworu i szczegółową analizą cech
komórek macierzystych glejaka oraz
omówieniem trudności związanych
z rozpoznaniem i wyodrębnieniem
tej szczególnej populacji komórek.
Wstępna analiza heterogenności komórek niedrobnokomórkowego raka
płuca w powiązaniu z chemioterapią i efektami leczenia (projekt TRACERx) była przedmiotem wykładu
Garetha Wilson’a. Trevor Graham w
swoim wystąpieniu zajął się głównie nowotworową
różnorodnością
jako bazą ewolucji
nowotworu i komputerowym poszukiwaniem markerów prognostycznych dla różnych
nowotworów.
Bożena Kamińska
na modelu glejaka
podkreślała udział
mikrośrodowiska
nowotworu
i roli immunosupresyjnych komórek w utrzymaniu
i rozwoju nowotworu. Anke Van
den Berg przedstawiła wyniki mikromacierzowego badania mutacji
u pacjentów chorych na drobno- i
niedrobnokomórkowego raka płuc.
U pięciu pacjentów wykryto 92-462
www.postepybiochemii.pl
mutacje w nowotworach, przy czym
te dwa rodzaje nowotworów różniły
się liczbą mutacji specyficznych dla
pojedynczego nowotworu, a większą
różnorodność mutacji obserwowano
w nowotworach pierwotnych. W wykładzie Jekaterina Erenpreisa podkreślała rolę poliploidyzacji w funkcjonowaniu komórek nowotworowych i
jej wpływ na przeżycie tych komórek.
Marek Los przedstawił szczegółowo
zagadnienie tworzenia epitelialnych
komórek progenitorowych w rogówce i przygotowywaniu ich in vitro dla
celów terapeutycznych.
Joanna Polańska zorganizowała
sesję bioinformatyczną, którą rozpoczął Jacek Koronacki, skupiając się
na zagadnieniach analizy danych genomicznych, mającej zastosowanie w
badaniach związanych z chorobami
nowotworowych. Jan Komorowski
przedstawił wyniki analiz wskazujące
na specyficzne rozmieszczenie genów
powodujących nowotwory w sąsiedztwie silnie mutujących elementów regulacyjnych, na przykładzie sekwencji wiążących czynniki transkrypcyjne. Z kolei Marek Kimmel pokazał
analizę mutacji kluczowych w procesie nowotworzeni, i omówił mechanizmy odpowiedzialne za utrzymanie
różnorodności w obrębie nowotworu,
a Michael Goetz przedstawił uproszczoną analityczną metodę uczącą, pozwalającą na oszczędność czasu i usunięcie pewnych błędów podstawowej
metody. Dawid P. Kreil wykazał istotną rolę platform do sekwencjonowania RNA omawiając ich zalety oraz
ograniczenia w porównaniu z qPCR i
metodami mikromacierzowymi.
W sesji poświęconej niekodującym
RNA Gunter Meister omawiał białka
wiążące RNA w procesie dojrzewania miRNA i regulacji tego procesu.
W wykładzie Joanna Rzeszowska-Wolny, organizatorka sesji, zajęła się
wpływem RNAi na zmiany związane z promieniowaniem jonizującym,
wykazując wpływ mutacji indukowanych promieniowaniem X na regulację procesu wiązania miRNA z
białkami AGO. Joost Kluiver zajął
się przede wszystkim niekodującym
RNA w regulacyjnej sieci zogniskowanej w translokowanym MYC w
chłoniaku Burkitta. Ostatnim wykładem w tej sesji był wykład Gabora
Szabo na temat lokalizacji i potencjalPostępy Biochemii 62 (1) 2016
nej roli hybrydowych struktur RNA/
DNA w chromatynie.
Sesje drugiego dnia konferencji
były poświęcone dwom tematom. Sesja organizowana przez Piotra Widłaka skupiała się na biologii radiacyjnej,
a szczególnie odpowiedzi tkanek prawidłowych na promieniowanie. Serge
Candeias poświęcił swoje wystąpienie wpływowi niskich dawek promieniowania na regulację rearanżacji
genów TCR u myszy i zaburzenia
rekombinacji V(D)J w tych genach.
Ingeborg Tinhofer skupiła się na radiooporności w nowotworach głowy
i szyi HPV+ i HPV-. Sekwencjonowanie archiwalnych próbek nowotworów od 208 pacjentów pozwoliło
na określenie profilu mutacyjnego w
45 genach najczęściej mutujących w
nowotworach głowy i szyi. Udało się
uzyskać korelację z obecnością wirusa
HPV, oceną ryzyka i prognozą. Wykład Piotra Widłaka relacjonował badania proteomu krwi pacjentów chorych na nowotwory głowy i szyi i raka
prostaty w trakcie i po radioterapii.
Udało się uzyskać proteomiczną sygnaturę wczesnej odpowiedzi na promieniowanie jonizujące, zawierającą
czynniki aktywowane (odpowiedź
ostrej fazy/zapalnej) oraz hamowane
(apolipoproteiny, czynniki krzepnięcia krwi) przez promieniowanie jonizujące. Karol Jelonek omówił charakterystykę endosomów uwalnianych
in vitro z napromienionych komórek
FaDu. Andrzej Swinarew omówił
wzrastającą rolę analiz spektrometrii
masowej w badaniach biomedycznych i zaprezentował wstępne wyniki selekcji „odcisków
palców”
nowotworu.
stabilizacji objętości mitochondrium
i regulacji programowanej śmierci komórki (apoptozy), a Krzysztof
Dołowy skupił się na tym ostatnim
aspekcie działania kanałów potasowych w modelu niedokrwienie/
reperfuzja serca. Piotr Bednarczyk
zajął się przede wszystkim badaniem
regulacji kanałów potasowych w modelu mitoplastów i powiązaniem tych
kanałów z łańcuchem oddechowym.
Przemysław Borys przedstawił wyniki pomiaru przepływu jonów przez
kanał i na tej podstawie opracował
model określający średnicę kanału.
Magdalena Skonieczna w swojej pracy przedstawiła wyniki hamowania
kanałów jonowych zależnych od potencjału i jego wpływ na przeżycie i
radiowrażliwość komórek po wysokich dawkach promieniowania (4 i
12 Gy). Jakub Hanus omówił wyniki świadczące o tym, że martwica, a
nie apoptoza jest odpowiedzialna za
związane z wiekiem zmiany degeneracyjne w plamce ocznej. Sygnalizacja
aktywowana przez UV i cytokiny,
oraz jej wzajemne powiązania były
tematem wystąpienia Katarzyny Szołtysek. Ostatnie wystąpienie przedstawione przez Szymona Borka opisywało niektóre nowoczesne narzędzia
wykorzystywane w analizie ruchu
komórek/wewnątrz komórek i hiperspektralną cytometrię pozwalające na
użycie nieznakowanych komórek.
Podczas sesji plakatowej zaprezentowano 103 prace autorów z kraju i
zagranicy. Tematyka zgromadzonych w tej sesji prac ogniskowała się
na poniższych
problemach: Genome and cell
heterogeneity;
Bioinformatics;
Modeling bioSesja ostatnia,
logical processzwiązana
temaes; Mechanisms
tycznie z pierwregulating gene
szą, organizowana
expression; New
przez Zbigniewa
methods
and
Grzywnę, zajmonew approachwała się przede
es; Searching for
wszystkim kanała- Fot. 12. Dr Dorota Scieglińska i prof. Joanna Rzeszowska markers of dismi jonowymi w mi- (konkurs prezentacji plakatowych).
ease; New moltochondriach oraz
ecules and new
reaktywnymi fortherapies; Modmom tlenu. Adam Szewczyk przedeling of molecules and structures. W
stawił szczegółowo dotychczas znane
Konkursie prezentacji plakatowych
kanały potasowe w mitochondriach
nagrodzono następujące prezentacje
i ich rolę w oddychaniu tlenowym,
wymienione poniżej.
15
I nagroda: Kristine Salmina, Anda
Huna, Jekaterina Erenpreisa; Role of
autophagy in survival of embryonal
carcinoma cells treated with etoposide.
II nagroda: Agnieszka GoglerPigłowska, Katarzyna Klarzyńska,
Anna Habryka, Damian Sojka, Magdalena Głowala-Kosińska, Mariusz
Kryj, Urszula Bojko, Zdzisław Krawczyk, Dorota Ścieglińska (Fot. 12);
Does HSPA2 contribute to epidermal
keratinocytes differentiation?
III nagroda: Izabella Ślęzak-Prochazka, Joost Kluiver, Debora de Jong,
Katarzyna Śmigielska-Czepiel, Gertrud Kortman, Melanie Winkle, Bea
Rutgers, Jasper Koerts, Lydia Visser, Arjan Diepstra, Bart-Jan Kroesen,
Anke van den Berg; Inhibition of the
Mir-155 target NIAM phenocopies the
growth-promoting effect of Mir-155 in
B-cell lymphoma.
I wyróżnienie: Łukasz Mielańczyk,
Anna
Mielańczyk,
Magdalena
Skonieczna, Dorota Neugebauer, Romuald Wojnicz; Statistical analysis for
mitochondrial activity of MCF-7 cell
line treated with sugar-centered starshaped polymetarcrylates and their
conjugates with doxorubicin.
II wyróżnienie: Wojciech Żwierełło,
Agnieszka Maruszewska, Jolanta
Tarasiuk; DNA double-strand breaks
induced by NADPH cytochrome P450
reductase-activated
mitoxantrone
in sensitive and multidrug-resistant
LoVo colon cancer cells.
III wyróżnienie: Tomasz Stokowy,
Mariusz Garbulowski, Torunn Fiskerstrand, Rita Holdhus, Kornel Labun,
Paweł Sztromwasser, Christian Gilissen, Alexander Hoischen, Gunnar
Houge, Kjell Petersen, Inge Jonassen,
Vidar Martin Steen; Rarevariantvis:
new tool for identification of causative
variants in rare monogenic disorders
using whole genome sequencing data.
IV wyróżnienie: Sandra Gołdowska, Karolina Markowska, Artur Góra;
Identification of gates in human soluble epoxide hydrolase.
Konferencja połączona była z
prezentacją wyrobów firm produ-
16
kujących odczynniki i sprzęt laboratoryjny oraz z ekspozycją polskiej i
zagranicznej literatury naukowej (wg
relacji przygotowanej przez Organizatorów GSN).
Nawiązanie współpracy naukowej między Polską a Wielką Brytanią w zakresie rozwoju biobanków
ogłosili rektor Uniwersytetu Gdańskiego, prof. dr hab. n. med. Janusz
Moryś oraz dr Łukasz Kozera kierujący Biobankiem Wrocławskiego
Centrum Badań EIT+. Rząd brytyjski
żywo wspiera współpracę naukową
obu stron w ramach realizowanego programu Innovation is GREAT,
dostrzegając potężny potencjał we
współpracy z Polską w dziedzinie
rozwoju innowacyjności finansowanej z europejskich funduszy. Rozwój
kompetencji w zakresie R&D, w tym
biobanków są w Wielkiej Brytanii bardzo silnymi sferami. Na rozwój tych
obszarów oraz na między ośrodkową działalność badawczo-rozwojową, zostaną skierowane największe
środki przeznaczone na realizację
programu Innovation is GREAT. Polska strona podejmie się w wyniku
współpracy wykreowania regulacji
prawnych umożliwiających prowadzenie badań zgodnie z przekonaniami i systemem wartości wszystkich
Polaków. Biobanki ułatwiają dostęp
do szerokiej bazy pobranych próbek,
a to przyśpieszy skuteczność leczenia
chorób nowotworowych, choroby Alzheimera, czy chorób przewlekłych.
Biobanki gromadzą i przechowują
próbki kodu genetycznego, jedne kolekcjonują wyłącznie kod genetyczny
osób zdrowych, a inne przechowują
tylko chore tkanki, lub próbki tkanek
z uszkodzonym kodem genetycznym
osób chorych. Przyszłość biobanków
zasadza się na regulacjach prawnych
w aspektach moralnych i pojęcia własności. Rozpoznanie dobrych praktyk dotyczących biobanków ma dla
przyszłości polskiej nauki w obszarze
zdrowia (medycyna spersonalizowana) i nauk przyrodniczych i dla komercjalizacji wyników badań zasadnicze znaczenie (wg Medexpress).
Badania genomu człowieka w
Polsce. W Białymstoku, w styczniu
b.r. odbyło się sympozjum „Poznaj
swój genom” z udziałem naukowców
m.in. z USA, Szkocji, Belgii i firm biotechnologicznych, w tym globalnej
firmy Illumina, światowego lidera w
diagnostyce genomu. Wydarzenie jest
ściśle związane z zamierzeniem Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku stworzenia pierwszego w Europie
Środkowo-Wschodniej laboratorium
zajmującego się badaniem ludzkiego genomu; celem projektu jest tzw.
spersonalizowane leczenie dla konkretnych pacjentów i poszerzenie
wiedzy z zakresu farmakogenomiki.
Dla jego zrealizowania Uczelnia poszukuje komercyjnych partnerów,
a naukowcy wymieniają międzynarodowe doświadczenia; tak było
podczas wspomnianego sympozjum
„Poznaj swój genom”. Według informacji władz Uczelni połowa środków
na laboratorium jest zagwarantowana
zapisami w Kontrakcie terytorialnym
woj. podlaskiego z rządem lata 20152023; projekt jest też wśród priorytetów zgłoszonych do dofinansowania
z UE, z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego
na lata 2014-2020. Koszt projektu jego
inicjatorzy oceniają na powyżej 100
mln złotych. W przyszłości laboratorium ma być wykorzystywane do badań komercyjnych, populacyjnych na
dużą skalę, także na potrzeby krajów
Europy Środkowo-Wschodniej. Z pilotażowego badania genomu skorzystało już wiele osób znanych, młodych
naukowców, profesorów, aktorów,
sportowców, a w najbliższym czasie
badania zostaną przeprowadzone u
kilkuset osób z terenu województwa
Podlaskiego. Docelowo projekt zakładał badanie genomu ok. 10 tysięcy
mieszkańców, kwalifikowanych według ustalanych aktualnie kryteriów.
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku ma status Krajowego Naukowego
Ośrodka Wiodącego (KNOW) ( wg
witryny Esculap).
Biosensor. Szybsze i dokładniejsze
badanie ilościowe enzymu uczestniczącego w rozwoju nowotworów
ma umożliwić biosensor wymyślony
przez doktorantkę Uniwersytetu w
Białymstoku. Doktorantka Anna Tokarzewicz (Fot. 13) w swoim projekcie
przygotowała biosensor do ilościowego oznaczania enzymu macierzowej metaloproteinazy-1 (MMP-1) w
próbkach biologicznych, np. moczu,
krwi. W jej ocenie przez to, że związek ten uczestniczy w rozwoju nowotworów, może on zostać uznany za
potencjalny marker nowotworowy w
www.postepybiochemii.pl
diagnostyce raka; dziś nie ma takiej
jących na przeszczep. HeartMate III
metody diagnostycznej. Macierzowa
jest najnowszej generacji pompą o ciąmetaloproteinaza-1 jest związkiem,
głym przepływie krwi dającym szanktóry degraduje składniki macierzy
sę pacjentom na powrót do aktywzewnątrzkomórkowej
wypełniająnego życia poza szpitalem. Rozmiar
cej przestrzeń między komórkami.
pompy jest mniejszy od pompy pneuMMP-1 degraduje jeden ze składnimatycznej, przez co jest łatwiejsza do
ków macierzy, kolagen różnego typu.
implantacji. Urządzenie umożliwia
Dzięki temu enzym ten umożliwia
choremu dotrwanie do transplantacji
inwazję przerzutowych komórek nonarządu, ale może być wykorzystane
wotworowych w innych częściach
u chorych z przeciwwskazaniami do
organizmu, czyli rozwój nowotworu.
przeszczepu. Pompa wszczepiona do
Biosensor jest płytką szklaną pokrytą
klatki piersiowej jest zasilana bateriazłotem i specjalmi zewnętrznymi
nymi związkami
gwarantującymi
chemicznymi, takipracę urządzenia
mi jak biologiczny
nawet do 17 goreceptor. Poprzez
dzin bez dostępu
oświetlenie
tego
do zewnętrznych
biosensora świaźródeł zasilania.
tłem laserowym o
Wprowadzenie
odpowiednio dużej
do
codziennej
energii generowapraktyki kliniczny jest powierzchnej pomp HeFot. 13. Mgr Anna Tokarzewska.
niowy
rezonans
artMate III oraz
plazmonów -elekprzyznanie znatromagnetyczne
ku zgodności CE
pole wygaszające wrażliwe na zmiabyło poprzedzone międzynarodony spowodowane związaniem się
wym badaniem CE Mark Trial, któróżnego rodzaju cząsteczek biologiczrym objęto grupę 50 pacjentów z 10
nych z powierzchnią tego biosensora.
ośrodków reprezentujących 6 państw.
W zależności od tego, ile cząsteczek
Po 6 miesiącach udokumentowano
zwiąże się z biosensorem, zmienia
przeżywalność na poziomie 92%,
się intensywność odbitego od niego
bezpieczeństwo pompy oraz istotną
promieniowania. Poznanie stężenia
poprawę kliniczną u pacjentów. Klikonkretnego związku w próbie badanika Kardiochirurgii i Transplantonej wynika z różnicy pomiędzy intenlogii Instytutu Kardiologii w Aninie
sywnością promieniowania odbitego
dysponuje doświadczonym zespołem
po interakcji biosensora z próbką i
oraz szerokim zakresem urządzeń do
intensywnością promieniowania odkrótko-, średnio- i długoterminowego
bitego przed interakcją z określoną
wspomagania serca, wśród których
próbką. Metoda z biosensorem jest
wymienić należy m.in. biopompy,
konkurencyjna wobec testów ELISA;
ECMO (ang. extracorporeal membrane
jest szybsza, precyzyjna, krótsza czaoxygenation), pozaustrojowe pneumasowo. Wyniki pomiarów z biosensotyczne komory typu POLVAD oraz
ra otrzymuje się w formie zdjęcia, a
wszczepialne, długoterminowe pomnie sensogramów; umożliwia zbapy o przepływie ciągłym: HeartWare,
danie stężeń w większej liczbie próHeartMate II oraz HeartMate III (wg
bek jednocześnie. Projekt pani Anny
Medexpress).
Tokarzewicz zdobył wyróżnienie w
W krakowskim Szpitalu Specjalikonkursie „Technotalent” na innowastycznym im. L. Rydygiera chirurdzy
cyjne projekty młodych ludzi z woj.
przyszyli w zabiegu jednoczasowym
Podlaskiego (wg witryny Esculap).
dwie dłonie 24-letniemu mężczyźnie
Pompy typu HeartMate III do
długoterminowego
wspomagania
mechanicznego lewej komory serca
wszczepili po raz pierwszy w Polsce
kardiochirurdzy z Instytutu Kardiologii w Aninie. Zabiegi przeprowadzono u dwóch pacjentów ze skrajną
postacią niewydolności serca oczekuPostępy Biochemii 62 (1) 2016
z województwa łódzkiego, któremu
gilotyna do cięcia rur odcięła ręce wysokości nadgarstków. Zabieg od momentu identyfikacji struktur koniecznych do zespolenia trwał 10 godzin.
Małopolskie Centrum Oparzeniowo-Plastyczne, Replantacji Kończyn z
Ośrodkiem Terapii Hiperbarycznej, w
strukturach którego znajdują się Oddział Chirurgii Plastycznej i Rekonstrukcyjnej, Oddział Oparzeń oraz
poradnie specjalistyczne, współpracuje z innymi wiodącymi ośrodkami
chirurgii ręki w Polsce. W ramach
ogólnopolskiego dyżuru przyjmuje
pacjentów z różnych regionów, wymagających replantacji i rewaskularyzacji kończyn górnych (wg witryny
Esculap).
Technologię endoprotezowania z
wykorzystaniem drukarki 3D wykorzystali poznańscy specjaliści z oddziału Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Szpitala Klinicznego im.
Karola Marcinkowskiego z udziałem
neurologa i chirurga naczyniowego
u 50-letniego pacjenta wszczepiając
ultranowoczesną tytanową endoprotezę w miejsce zniszczonych przez
rozległy nowotwór miednicy i kości
krzyżowej. Operacja zapobiegła inwalidztwu pacjenta wynikającym z
groźby całkowitego jego unieruchomienia. Rozmiar zabiegu był największy jaki dotąd dokonano w Polsce, a
warto podkreślić, że operacje o tej klasie trudności prowadzą tylko nieliczne ośrodki ortopedyczne na świecie.
Przygotowanie zastosowanej protezy
trwało dwa miesiące, a jej koszt wyniósł 70 tys. zł. Zdaniem specjalistów
zaangażowanych w tę nowoczesną
chirurgię transplantacyjną drukowane implanty przestrzenne 3D będą
wykorzystywane przede wszystkim w rekonstrukcji kości miednicy. Wcześniej na oddziale Ortopedii
i Traumatologii Szpitala im. Karola
Marcinkowskiego stosowane były
już wcześniej m.in. przy operacjach
wszczepiania implantów kości biodra
i ręki. Implant 3D można umieścić nawet w miejscach trudno dostępnych,
i domontować do niego standardową
protezę modularną. Takie połączenie
endoprotez umożliwia odtworzenie resekowanej kości lub wyciętego
fragmentu kości wraz z nowotworem
(przyczyna zniszczenia i usunięcia
kości) (wg Medexpress.pl).
Unikatowe w skali Polski, trójwymiarowe modele płodu stworzono w
Kielcach dzięki aparatowi ultrasonograficznemu, którym dysponuje Wojewódzki Szpital Zespolony i najnowocześniejszej w Polsce drukarce 3D,
należącej do Kieleckiego Parku Technologicznego. Modele utworzone na
17
podstawie obrazu USG przedstawiają
płód w 12 tygodniu życia z przepukliną brzuszną, twarz płodu z zespołem
Aperta oraz buzię zdrowego, nienarodzonego dziecka. W ocenie lekarzy wydruki wykorzystane będą w
aspekcie naukowym i edukacyjnym.
Modele wykorzystają chirurdzy operujący dzieci m.in.: z rozszczepem
podniebienia, wargi, guzami twarzy,
kręgosłupa czy z przepukliną brzuszną. Wydruk umożliwi precyzyjne zaplanowanie zabiegu. Zobrazowaną w
3D nieprawidłowość w budowie nienarodzonego dziecka łatwiej będzie
wyjaśnić rodzicom. Model płodu w
formie wydruku trójwymiarowego
pozwoli na uzyskanie dodatkowych
odczuć sensorycznych przez pacjentki niewidome oraz kobiety z głębokim
upośledzeniem wzroku. Może być on
też źródłem dodatkowych doznań
dla zdrowych kobiet ciężarnych. Nie
do przecenienia jest rola modeli płodów w edukacji studentów Wydziału
Lekarskiego i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w
Kielcach i innych uczelni. Modele 3D
płodu wydrukowano na podstawie
zdjęć wykonanych, którym od kilku miesięcy dysponuje Wojewódzki
Szpital Zespolony. Urządzenie umożliwia wykrycie wad w sercu dziecka i
innych strukturalnych już od 12-14 tygodnia ciąży. Dzięki zakupowi aparatu USG - Voluson E10 i drukarki 3D w
szpitalu otworzono pierwszą w województwie świętokrzyskim Pracownię
Diagnostyki Prenatalnej i Echokardiografii Płodowej (wg witryny Esculap).
Analizator Rzeczywistych Układów Złożonych (ARUZ) zbudowany
przez firmę Ericpol pozytywnie przeszedł testy w łódzkim Technoparku
i jest gotowy do pracy. Unikatowy
analizator ARUZ został wymyślony
przed laty przez nieżyjącego już chemika z Politechniki Łódzkiej, prof.
Tadeusza Pakułę. Największe na
świecie urządzenie analizujące procesy chemiczne ma kształt walca o wysokości 4,5 oraz średnicy 16 metrów i
waży 52 tony. Usytuowany w pobliżu
portu lotniczego został zamknięty w
ekranującej klatce Faraday’a. ARUZ
nie jest komputerem, lecz „maszyną
dedykowaną”, czyli maszyną opartą o układy FPGA - zestawy bramek
(ponad 30 tys.) logicznych konfigurowane stricte pod algorytm. Analizator
umożliwia symulacje przebiegu reak-
18
cji chemicznych w skomplikowanych
układach molekularnych i biologicznych oraz złożonych zjawisk fizykochemicznych. Według specjalisty z
firmy Ericpol ARUZ potrafi wykonywać obliczenia co najmniej tysiąc razy
szybciej niż dostępne obecnie superkomputery. Oznacza to, że przy użyciu ARUZ-a badania, które zajmują
np. trzy miesiące, trwać będą ok. dwa
tygodnie. Układy elektroniczne przystosowane są do realizacji algorytmu
DLL prof. Pakuły. Algorytm DLL ułatwia określenie tworzenia się wiązań
molekuł i może służyć np. do badania
polimeryzacji cieczy prostych i złożonych. Algorytm jest w stanie symulować ok 1,6 mln molekuł w czasie rzeczywistym. Umożliwia prześledzenie
krok po kroku oddziaływania zachodzące pomiędzy poszczególnymi molekułami (wg inf. z Medexpress).
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju opublikowało wyniki konkursu
nr 1/ANTP/POWER/3.4/2015 na
projekty dotyczące obsługi systemów
antyplagiatowych w ramach wsparcia
zmian organizacyjnych i podniesienia
kompetencji kadr w systemie szkolnictwa wyższego. Uniwersytet Medyczny w Łodzi nie tylko znalazł się
w gronie 50 uczelni wyższych, które
otrzymały dofinansowanie na wdrożenie procedur oraz systemu antyplagiatowego, ale również został bardzo
dobrze oceniony. Uczelnia zajęła ex
aequo 2. miejsce wraz z dwoma innymi szkołami wyższymi, Wyższą
Szkołą Zarządzania Ochroną Pracy
w Katowicach oraz Wyższą Szkołą
Bankową w Gdańsku. Dofinansowanie w wysokości ok. 730 tys. zł zostanie przeznaczone na opracowanie
nowych procedur antyplagiatowych,
wdrożenia aplikacji procesowej do
obsługi systemu oraz jej integracji
z narzędziami już istniejącymi (np.
Wirtualna Uczelnia). Nowy system
zagwarantuje szybszą i skuteczniejszą weryfikację prac i będzie dostosowany do specyfiki uczelni medycznej.
Projekt zakłada również serię szkoleń
dla pracowników uczelni (wg witryny UM w Łodzi).
Konsorcjum Sieci Identyfikacji
Genetycznej Ofiar (SIGO). W grudniu 2015 r. w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi odbyło się uroczyste
podpisanie umowy Konsorcjum
naukowo-badawcze; sygnatariusza-
mi porozumienia są Uniwersytet
Medyczny w Łodzi, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie,
Collegium Medicum im. Ludwika
Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Ekspertyz Sądowych im. prof.
Jana Sehna z Krakowa oraz Polskie
Towarzystwo Medycyny Sądowej i
Kryminologii. Konsorcjum naukowo-badawcze zawiązały wiodące laboratoria wykonujące badania identyfikacyjne i naukowe. Główne zadania
konsorcjum dotyczą współpracy w
ramach identyfikacji ofiar zbrodni
systemów totalitarnych, identyfikacji niezidentyfikowanych osób oraz
ofiar zdarzeń masowych. Podczas
konferencji prasowej zorganizowanej
z okazji podpisania dokumentu prof.
Andrzej Ciechanowicz, Rektor PUM
w Szczecinie opowiedział o dotychczasowej współpracy z Instytutem
Pamięci Narodowej w ramach współtworzenia Polskiej Bazy Genetycznej
Ofiar Totalitaryzmów oraz o planach
stworzenia doskonale wyszkolonego
i wyposażonego mobilnego zespołu
identyfikacji ofiar zdarzeń masowych.
Prof. Paweł Górski, Rektor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi podkreślał, jak ważne jest zmodyfikowanie
istniejących procedur i zapewnienie
zaplecza technicznego w obliczu nieuchronność katastrof i wypadków
masowych (wg witryny Uniwersytetu
w Łodzi).
Unikatowe „Księgi chorych” ze
zbiorów krakowskich Bonifratrów
zostały podane konserwacji. Według
informacji przeora krakowskiego zakonu bonifratrów ojca Ambrożego
Marii Pietrzkiewicza są to najstarsze
księgi chorych zachowane w Polsce.
Pochodzą ze szpitali zakonu w Zebrzydowicach, Lublinie i Krakowie.
Można w nich znaleźć wszystko to,
co dzisiaj znajduje się w karcie informacyjnej pacjenta, czyli imię, czasem
nazwisko, wiek, rozpoznaną chorobę,
długość pobytu w szpitalu i to czy
pacjent został wyleczony czy zmarł.
Z ksiąg można odczytać informacje
o statusie społecznym chorego, a nawet o ubiorach; zakon szpitalny Braci
Miłosierdzia czyli Bonifratrów został
sprowadzony do Polski w 1609 r.
Przez wieki bracia prowadzili szpitale, w których leczeni byli głównie
najubożsi mieszkańcy miast, choć
zdarzały się przypadki przyjmowawww.postepybiochemii.pl
nia bardziej zamożnych pacjentów
i gości, np. żołnierzy, pielgrzymów,
czy duchownych. Wśród pacjentów w spisach ksiąg znaleźć można
głównie biedaków, określanych jako
„pauperum”, czy „dziad”, studentów i uczniów szkół niższych, służących oraz rozmaitych rzemieślników
zrzeszonych w cechach, np. szewców,
krawców, rzeźników, pasamoników,
mydlarzy, cyrulików, introligatorów,
a także muzyków. Przeor przypomniał, że założyciel zakonu św. Jan
Boży przyjmując chorych do szpitala
najpierw obmywał im nogi, całował
ich stopy, a potem zajmował się ich
leczeniem, którego częścią była także
opieka duchowa. Najstarsza z konserwowanych ksiąg została spisana
w latach 1628-41 w języku łacińskim
w Zebrzydowicach, pozostałe trzy
już po polsku w Lublinie i Krakowie
w drugiej połowie XVII wieku i w
wieku XVIII. Przed konserwacją były
one bardzo zniszczone przez grzyby
i bakterie. Księgi zdezynfekowano,
wzmocniono i zabezpieczono w nich
papier odpowiednią żywicą, aby scalić celulozę. Karty ksiąg oczyszczono
i uzupełniono ubytki, zakonserwowano okładki. Konserwację „Ksiąg
Chorych” trwającą blisko rok współfinansowało Ministerstwo Kultury
i Dziedzictwa Narodowego. Księgi można zobaczyć na wystawie w
klasztorze krakowskich Bonifratrów
przy ul. Krakowskiej. Inne bezcenne
zabytki z kolekcji konwentu w Krakowie, m.in. kolejne księgi chorych,
księgi ordynacji medycznych oraz stare druki o tematyce medycznej czekają na konserwację i niezbędne środki
finansowe. Obecnie zakon prowadzi
w Polsce cztery szpitale: w Krakowie,
Łodzi, Piaskach (w Wielkopolsce) i
Katowicach. Inne obiekty w różnych
miastach Śląska wymagają nakładów,
by mogły tam funkcjonować placówki
medyczne zakonu (wg witryny Esculap).
Zespół archeologów podwodnych
z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w
Toruniu natrafił w czasie badań rumowiska średniowiecznego mostu, wiodącego na Ostrów Lednicki na więcierz
wypełniony szczątkami ryb. Kierownik badań podwodnych, dr Krzysztof
Radka, określił znalezisko, jako jedyny
zabytek z przełomu IX i X wieku odkryty w trakcie badań podwodnych.
Więcierz wykonany z wikliny jest
Postępy Biochemii 62 (1) 2016
dobrze zachowany, w jego wnętrzu
organizacji opieki zdrowotnej i spoznaleziono szczątki ryb. Znaleziony w
sobu jej udzielania; szerzenie wiedzy
sierpniu 2015 r. więcierz poddawany
na temat leczenia ukierunkowanego i
jest zabiegom konserwatorskim w Muznaczenia diagnostyki molekularnej;
zeum Pierwszych Piastów na Lednicy,
rozpowszechnianie wiedzy dotycząa szczątki ryb analizie gatunkowej. W
cej medycyny personalizowanej jako
przyszłości wydobyta pułapka trafi w
drogi do sukcesu terapeutycznego
tym Muzeum na wystawę dotyczącą
w kontekście nowych wyzwań sysrybołówstwa. Od 1982 roku toruńscy
temowych, finansowych, organizaarcheolodzy badają strefy reliktów
cyjnych; rozpowszechnianie wiedzy
dwóch mostów wiodących na wyspę
dotyczącej korzyści dla pacjentów z
Ostrów Lednicki, ponieważ tam znajpraktycznego stosowania medycyny
dował się jeden z ważniejszych ośrodpersonalizowanej; propagowanie zaków we wczesnych etapach formowagadnienia podmiotowości pacjenta
nia się polskiej
w procesie leczenia oraz
państwowości.
analiza wyzwań prawDo dziś na wynych z tym związanych z
spie zachowały
perspektywy światowej,
się monumeneuropejskiej i polskiej.
talne
relikty
Prezesem zarządu Poldrewnianoskiego Towarzystwa Me-ziemnych wadycyny Personalizowanej
łów obronnych
został prof. dr hab. med.
i
umocnień
Zbigniew Gaciong (wg
brzegowych.
Medexpress).
Mosty odkryte
W siedzibie Fundacji
po zachodniej
na rzecz Nauki Polskiej
stronie wyspy,
Fot. 14. Książka prof. Macieja W. Grabskiego pt.: w końcu stycznia b.r. odtzw. poznański „O nauce w Polsce – zamyślenie”.
była się premiera książki
o długości 438
wieloletniego
prezesa
m ( tu dokonaFNP prof. Macieja W.
no odkrycia więcierza), i po wschodGrabskiego pt. „O nauce w Polsce
niej „gnieźnieński”, o długości 187 m,
– zamyślenie” (Fot. 14) z udziałem
są jednymi najdłuższych konstrukcji
znakomitości polskiej nauki. Książtego typu z terenów Polski z okresu
ka zawiera zbiór refleksji napisanych
średniowiecza. Umożliwiały komunii wygłoszonych przez prof. Grabskiekację z traktem lądowym wiodącym
go w latach 1999-2014 na temat nauki
do Poznania i Gniezna. Na Ostrowie
w kontekście nauczania, polityki, inLednickim znajdują się pozostałości
nowacyjności, a także przemyślenia
rezydencji pałacowej zbudowanej w
na temat uczciwości i rzetelności w
2 poł. X wieku przez Mieszka I ( wg
nauce oraz roli nauki w rozwoju spoPAP).
łeczeństwa. Prof. Grabski zwraca w
Dnia 2 lutego b.r. w Warszawie z
inicjatywy komitetu założycielskiego
powołano najmłodsze towarzystwo
naukowe Polsce – Polskie Towarzystwo Medycyny Personalizowanej
(PTMP), którego naczelnym statutowym celem jest rozwój i pozycjonowanie medycyny personalizowanej w
systemie ochrony zdrowia w Polsce
zgodnie ze światowymi trendami.
Medycyna personalizowana jest dla
chorych szansą na istotne zwiększenie skuteczności terapii, dla lekarzy
na osiągnięcie zawodowej satysfakcji
z wyleczenia pacjenta. Do statutowych celów PTMP należą poza wspomnianym głównym zadaniem: wspieranie nowej jakości i wynikającej z
niej potrzeby zmiany podejścia do
swojej książce uwagę, że kluczem do
zapewnienia nauce przyszłości są trzy
powiązane ze sobą sprawy: jakość,
model kariery i intelektualna oferta
dla młodych. O książce, i o jej zasadniczej tematyce czyli o kondycji polskiej
nauki rozmawiali profesorowie: Maciej Żylicz, prezes FNP, prof. Krzysztof J. Kurzydłowski, b. dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju,
prof. Mirosława Marody, była wiceprezes PAN oraz Andrzej Białas, prezes Polskiej Akademii Umiejętności.
Spotkanie poprowadził dr Tomasz
Perkowski, wiceprezes FNP.
Wybór i opracowanie
dr n. przyr. Teresa Wesołowska
19