Zalacznik - Ryzyko powodziowe

Załącznik nr 1 do „Oceny stanu zabezpieczenia
przeciwpowodziowego” za rok 2014
Ryzyko Powodziowe
i strategia ograniczania skutków powodzi
1. W ostatnich latach w myśleniu o ograniczaniu skutków powodzi dokonała się istotna
zmiana. Polega ona na przejściu od założenia, że można się przed powodzią uchronić, do
filozofii, według której całkowita ochrona jest niemożliwa i trzeba myśleć przede wszystkim
o ograniczeniu szkód i strat.
Doświadczenia zebrane w różnych krajach wskazują, że wielkość strat powodziowych
zależy od trzech elementów: jak duży jest zasięg powodzi, co na danym terenie się znajduje
oraz w jakim stopniu zagrożone obiekty i ludzie są podatni na powódź.
Te właśnie trzy elementy składają się na definicję pojęcia ryzyka powodziowego, które
obecnie jest podstawą wszelkich działań ograniczających skutki i straty powodziowe we
wszystkich krajach Unii Europejskiej. W konsekwencji, by zmniejszyć ryzyko powodziowe
należy podejmować działania w trzech obszarach:
• Ograniczać zagrożenie – czyli zasięg obszarowy powodzi korzystając ze
środków technicznych (zbiorniki retencyjne, obwałowania,
kanały ulgi, poldery) lub nietechnicznych
(zwiększenie retencji, pozostawienie niezabudowanej
przestrzeni dla wód powodziowych).
• Ograniczać ekspozycję – poprzez zakazy budowy obiektów na najbardziej
zagrożonych terenach, wydawanie zezwoleń na budowę w
strefach o mniejszym zagrożeniu, ale pod pewnymi
warunkami (stosowanie odpowiednich konstrukcji
budowlanych).
• Ograniczać podatność – poprzez budowę systemów wczesnego ostrzegania
mieszkańców oraz działania prewencyjne polegające
między innymi na uszczelnieniu budynków, stosowaniu
wodoodpornych materiałów budowlanych,
przygotowywania planów ewakuacji.
~2~
2. Nowe podejście zostało sformułowane w Dyrektywie 2007/60/WE z dnia 23 października
2007r w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, tzw. „Dyrektywie
Powodziowej”.
Zmierza ona do zminimalizowania skutków powodzi kładąc szczególny nacisk na takie
elementy jak: życie i zdrowie ludzi, środowisko, dziedzictwo kulturowe i działalność
gospodarczą oraz na właściwe zarządzanie ryzykiem powodziowym.
Dyrektywa Powodziowa transponowana została do polskiego prawa poprzez ustawę z dnia 5
stycznia 2011r o zmianie ustawy Prawo Wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 32
poz. 159)
W ramach całego cyklu planistycznego trwającego 6 lat powstały lub zostaną opracowane
następujące dokumenty:
− wstępna ocena ryzyka powodziowego
− mapy zagrożenia powodziowego
− mapy ryzyka powodziowego
− plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych (grudzień 2015r).
•
Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP)
Jej celem jest wyznaczenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, czyli
obszarów, na których istnieje znaczące ryzyko powodziowe lub na których wystąpienie
takiego ryzyka jest prawdopodobne.
Obszary takie wyróżniono ze względu na zagrożenie dwoma typami powodzi
− powodzią rzeczną
− powodzią od strony morza
Zebrane zostały dostępne informacje i wytypowane odcinki rzek i fragmenty wybrzeża
morskiego.
Dla tych odcinków rzek lub fragmentów wybrzeża przeprowadzona została analiza, w
oparciu o modele hydrauliczne, wyznaczająca dokładne granice obszarów zagrożonych.
Dla tak wyznaczonych obszarów szacuje się ryzyko powodziowe.
Efekty tych analiz są przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego i mapach
ryzyka powodziowego. Te mapy stanowić będą podstawę dla planowania
przestrzennego w zakresie ochrony przeciwpowodziowej.
~3~
•
Mapy zagrożenia powodziowego
Podstawowy zakres elementów treści map zagrożenia powodziowego to:
− granice obszaru zagrożenia
− zestawienie cieków wodnych
− maksymalne rzędne zwierciadła wody wynikające z modelowania
hydraulicznego
− kilometraż rzek co 500m
− wały przeciwpowodziowe
− nazwy miejscowości
Na mapach dodatkowo przedstawia się głębokości wody w czterech przedziałach
wskazujących na niskie, średnie, wysokie i bardzo wysokie zagrożenie dla ludzi.
Na mapach zagrożenia powodziowego wraz z prędkościami przepływu wody
przedstawia się prędkości i kierunki przepływu, które uzyskano w wyniku
matematycznego modelowania hydraulicznego dwuwymiarowego.
Przyjęto kryteria dla prędkości przepływu wody oznaczając ją jako małą, średnią, dużą i
bardzo dużą – np. prędkość większa niż 2m/s to bardzo duża (woda ma bardzo silną
zdolność oddziaływania na obiekty, jest w stanie naruszyć strukturę obiektów
statycznych i stanowi bardzo poważne zagrożenie dla ludzi).
•
Mapy ryzyka powodziowego
Zasadniczym celem tych map jest umieszczenie między innymi informacji o liczbie
mieszkańców zagrożonych powodzią oraz o liczbie obiektów o szczególnym znaczeniu
kulturowym, przyrodniczym i gospodarczym, których zalanie może spowodować straty.
Zostały one opracowane dla obszarów przedstawionych na mapach zagrożenia
powodziowego w dwóch zestawach tematycznych:
− negatywne konsekwencje dla ludności oraz wartości potencjalnych strat
powodziowych
− negatywne konsekwencje dla środowiska, dziedzictwa kulturowego i
działalności gospodarczej
~4~
W wariancie mówiącym o negatywnych konsekwencjach dla ludności wymienia się
obiekty o znaczeniu społecznym (żłobek, przedszkole, szkoła, policja, straż pożarna, szpital,
sanatorium, dom opieki społecznej, centrum handlowe, hotel itp.), które mogą znaleźć się w
obszarze zalania wodami, szacuje straty w zł/m2 oraz określa liczbę mieszkańców (na
podstawie rejestru PESEL).
Na mapach ryzyka powodziowego – negatywne konsekwencje dla środowiska,
dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej zostały oznaczone następujące klasy
użytkowania terenu: tereny zabudowy mieszkaniowej, przemysłowe, komunikacyjne, lasy,
grunty orne, użytki zielone i rekreacyjne, ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych,
kąpieliska, obszary ochrony przyrody (Natura 2000, parki narodowe i rezerwaty), obiekty
zabytkowe oraz skanseny, muzea i archiwa, zakłady przemysłowe o dużym i zwiększonym
stopniu wystąpieniu poważnej awarii, składowiska odpadów, oczyszczalnie i
przepompownie ścieków oraz cmentarze.
3. Wszystkie warianty tematyczne map zagrożenia powodziowego i map ryzyka
powodziowego zostały opracowane w trzech scenariuszach, na których
prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi na wskazanych obszarach jest określone jako:
− wysokie (wynosi 10%, czyli raz na 10 lat)
− średnie (wynosi 1%, czyli raz na 100 lat)
− niskie (wynosi 0,2%, czyli raz na 500 lat)
Mapy te prezentują obszary zagrożenia powodziowego oraz ryzyko wystąpienia
negatywnych konsekwencji społeczno-ekonomicznych z tym związanych i stanowią
podstawę do oceny i analizy aktualnego stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego.
Mapy MZP i MRP są podstawą do opracowania planów zarządzania ryzykiem
powodziowym - ostatniego etapu wdrażania Dyrektywy Powodziowej.
Będą stanowiły źródło danych i element wyjściowy do ustanowienia priorytetów oraz
podejmowania dalszych decyzji o charakterze technicznym, finansowym i politycznym
dotyczących zarządzania ryzykiem powodziowym.
Publikacje map w wersji kartograficznej na Hydroportalu nie jest jeszcze przekazaniem map
jednostkom administracji w myśl postanowień art. 88f ustawy Prawo Wodne.
Opracowane przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej mapy zagrożenia
powodziowego i mapy ryzyka powodziowego w wersji numerycznej podlegają obecnie
weryfikacji i mają być przekazane oficjalnie w pełnej cyfrowej wersji.
~5~
Czytelne i wizualne odzwierciedlenie stopnia zagrożenia powodziowego dla terenów
zamieszkałych i silnie zurbanizowanych jest ważnym czynnikiem w uświadamianiu
społeczeństwu stopnia zagrożenia. Będzie to szczególnie przydatne przy uzyskaniu poparcia
społecznego dla działań minimalizujących skutki powodzi o charakterze lokalnym,
regionalnym i krajowym.
Mapy (oprócz punktu wyjściowego do opracowania planów zarządzania ryzykiem
powodziowym) będą stanowiły podstawę do racjonalnego planowania przestrzennego, a tym
samym dla zapobiegania powstawania szkód powodziowych.
Tak więc granice obszarów zagrożonych powodzią zostaną uwzględnione:
• w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju
• w planach zagospodarowania przestrzennego województwa
• w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego
• przy wydawaniu decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego i decyzji o
warunkach zabudowy.
Mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego mogą również stanowić
podstawę do wypracowania systemu powszechnych ubezpieczeń społecznych na wypadek
powodzi.
4. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym
Mają powstać – według przyjętych założeń – do końca 2015r i określić:
• cele zarządzania ryzykiem powodziowym
• działania służące osiągnięciu wyznaczonych celów
W naszym województwie zadanie przygotowania PZRP jest realizowane przez:
− Grupę Planistyczną Regionu Wodnego Małej Wisły (obejmuje całą zlewnię)
− oraz Zespół Planistyczny Zlewni Przemszy (o charakterze lokalnym – spośród 17
gmin większość to gminy Zagłębia)
Koordynatorem całości zadania jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach.
Przygotowany został „Zakres działań do wykonania w zlewniach w ramach realizacji celów
„PZRP”. Obejmuje on:
− charakterystykę rejonu wodnego
− diagnozę problemów
− cele zarządzania ryzykiem powodziowym
− potencjalne warianty planistyczne
− politykę zarządzania ryzykiem powodziowy
~6~
Oceniony został stopień ryzyka powodziowego. W gminach Zagłębia i sąsiednich
podwyższony poziom ryzyka (nieakceptowalnego i nadmiernego poziomu nie ma)
określono dla Będzina i Siewierza.
Dla Sosnowca (oraz Dąbrowy Górniczej, Katowic i Mysłowic) przyjęto poziom niski.
Natomiast pozostałe gminy (w tym Jaworzno, Czeladź, Psary) mają poziom bardzo niski.
Do udziału w posiedzeniach grupy i zespołu planistycznego zapraszani byli w 2014r
przedstawiciele wszystkich zainteresowanych miast i gmin. Zgłoszony został problem
konieczności zabezpieczenia terenów pogórniczych. Spośród zamierzeń inwestycyjnych dla
zlewni Przemszy zaplanowano 9 zadań mających na celu budowę i modernizację wałów
oraz 13 zadań związanych z regulacją rzek i potoków.
Uwaga: Wysoki poziom wód gruntowych będący wynikiem intensywnych opadów deszczu
nie jest uważany za zagrożenie powodziowe.