Artykuł - Elsevier

3 roz WP 01 2009:Makieta 1
20
2009-05-12
15:09
Strona 20
PRACE POGLĄDOWE – REVIEWS
Zaburzenie schizoafektywne – diagnoza i terapia
Schizoaffective disorder – diagnosis and treatment
Andrzej Czernikiewicz
Wiadomości Psychiatryczne
12 (1): 20–24
1
Katedra i Klinika
Psychiatrii Uniwersytetu
Medycznego w Lublinie
Adres do korespondencji:
Andrzej Czernikiewicz
Katedra i Klinika Psychiatrii
Uniwersytetu Medycznego
w Lublinie, ul. Głuska 1
20-442 Lublin
e-mail: [email protected]
STRESZCZENIE
Zaburzenie schizoafektywne to sytuacja kliniczna, w której pacjent doświadcza zarówno objawów schizofrenii, np. urojeń i omamów, jak i objawów zaburzeń nastroju, takich jak mania czy depresja. Nie wszyscy eksperci uważają zaburzenie schizoafektywne za odrębną jednostkę diagnostyczną. Niektórzy z nich traktują zaburzenie schizoafektywne za
schizofrenię z objawami zaburzeń nastroju, podczas gdy inni traktują zaburzenie schizoafektywne za odrębną jednostkę
z dystynktywnymi objawami i specyficznymi formami leczenia. Ostatnie badania genetyczne i neurokognitywne wskazują, że zaburzenie schizoafektywne nie jest tylko podtypem schizofrenii lub zaburzeń afektywnych, ale może być genetycznie związane z obiema tymi psychozami, będąc ich pośrednią formą. W zaburzeniu schizoafektywnym zalecenia
terapeutyczne to stosowanie leków antypsychotycznych drugiej generacji, najczęściej olanzapiny, kwetiapiny, rysperidonu, czy klozapiny, często w połączeniu z walproinianami.
Słowa kluczowe: zaburzenie schizoafektywne, diagnoza, leczenie
SUMMARY
Schizoaffective disorder is a condition in which a person experiences a combination of schizophrenia symptoms – such
as hallucinations or delusions – and of mood disorder symptoms, such as mania or depression. Not all experts agree that
schizoaffective disorder should be treated as a distinct disorder. Some regard the condition simply as schizophrenia with
some mood symptoms, while others view schizoaffective disorder as a separate disease with its own symptoms and
treatments. Last both genetic and neuro-cognitive data revealed that Schizoaffective disorder is not simply a subgroup
of either bipolar disorder or schizophrenia but may be genetically linked to both, with schizoaffective disorder being
a subtype of each or a genetic intermediate form. The main treatment guidelines in schizoaffective disorder is use of
second generation antipsychotics, mainly olanzapine, quetiapine, risperidone or clozapine, in combination with valproate.
Key words: schizoaffective disorder, diagnosis
Część I. Rozpoznanie
Od czasu gdy Kraepelin sformułował tezę o podziale
psychoz na otępienie wczesne (dementia praecox ) i psychozę maniakalno-depresyjną, do chwili obecnej trwają
kontrowersje o wzajemnych związkach obu tych najczęściej występujących chorób psychicznych. Jedną z
prób pogodzenia tej dychotomii jest koncepcja zaburzenia schizoafektywnego (psychozy schizoafektywnej).
Pierwszy opis tego zaburzenia to zasługa Jacoba Kasanina, który w historii przypadku, zatytułowanej „Podejrzliwa żona” (skrót dokonany przez autora niniejszego artykułu) tak opisał to, co obecnie nazywamy zaburzeniem schizoafektywnym „SR, 25-letnia kobieta,
zamężna. Wcześnie diagnozowana jako dementia praecox. Główne dolegliwości: niepokój, pobudzenie, „reakcje schizofreniczne”. Wywiad: zawsze była ambitna,
energiczna, pełna życia. Ma syna w wieku 6 lat, któremu jest bardzo oddana. Historia obecnego epizodu:
od czasu kiedy synek zaczął chodzić do szkoły bardzo
się o niego bała, zawsze odprowadzała go do szkoły
i przychodziła po niego dużo wcześniej... Kiedy przed
miesiącem jej mąż policjant powiedział jej o śmierci
swego kolegi z pracy, zaczęła się również bać o niego
i stała się depresyjna... Po tygodniu powiedziała
mężowi, że boli ją serce i pewnie niedługo umrze...
Potem stała się jeszcze bardziej zdenerwowana i zaczęła się bać, że może być napadnięta przez roznosicieli ulotek, albo zawali się na nią komin... Mówiła, że
nad ich domem krąży zły omen... Na kilka dni przed
hospitalizacją stwierdziła, że będzie bezpieczniejsza
u swoich rodziców i wyjechała do nich... Na miejscu
oskarżyła ojca, że jest w spisku przeciwko niej... Kolejnej nocy w czasie pobytu u rodziców oskarżyła brata
o to, że chce ją otruć... Zadzwoniła wtedy na policję,
aby ją ratowali... W szpitalu oskarżyła męża, że chce ją
pozbawić syna... Wydawało się jej, że słyszy dziwne
głosy, szczególnie dyskusje swoich rodziców... Wydawało się jej, że te głosy promieniują od innych ludzi,
a pacjenci mówią, że jej mąż to „cztery w jednym” co
miało oznaczać, że jest on po części murzynem ... Bezpośrednio po przyjęciu do szpitala popadła w depresję
i twierdziła, że mąż chce ją zastrzelić... Twierdziła, że
słyszała o tym z głośników znajdujących się na oddziale... Popadała w coraz większą depresję, niczym się
praktycznie nie interesując... Jednocześnie stała się
krytyczna do swoich poprzednich przeżyć mówiąc, że
są śmieszne... Została wypisana po dwóch miesiącach
w dobrym nastroju, śmiejąc się z „hipnotyzmu radiowego”... W dwa lata później w sytuacji przeniesienia się
Wi a d o m o ś c i Ps y c h i a t r y c z n e , t o m 1 2 , n r 1 , s t y c z e ń – m a r z e c 2 0 0 9
3 roz WP 01 2009:Makieta 1
2009-05-12
15:09
Strona 21
PRACE POGLĄDOWE – REVIEWS
do nowego domu znowu stała się depresyjna, nie mogła
nic robić, straciła apetyt, nie mogła spać... O swoich
poprzednich przeżyciach nie chciała rozmawiać” [1].
Opisując ten przypadek Kasanin stwierdził, że u tej
samej osoby cierpiącej na zaburzenie schizoafektywne
w celu potwierdzenia diagnozy należy stwierdzić zarówno symptomy zaburzeń myślenia czy halucynacji,
jak i objawy zaburzeń nastroju w postaci depresji
lub manii. Od początku koncepcji rozpoznawania zaburzenia schizoafektywnego istotny wydawał się problem czy jest to rzeczywiście odrębna jednostka
diagnostyczna, czy raczej pod tym terminem opisuje
się zaburzenia psychiczne leżące na styku schizofrenii
i choroby afektywnej dwubiegunowej, a więc należące
albo do jednego albo do drugiego zaburzenia. Innym
poglądem na temat znaczenia tego, co diagnostycznie
zawiera w sobie „zaburzenie schizoafektywne” jest
twierdzenie, że stanowi ono swego rodzaju „diagnostyczny kosz na odpadki”, nie reprezentując odrębnej
jednostki diagnostycznej [2]. Rzeczywiście, zgodność
sędziów, w rozumieniu interrater reliability, w odniesieniu do rozpoznania zaburzenia schizoafektywnego
jest wyjątkowo niska [2]. Współczesne kryteria diagnostyczne zaburzenia schizoafektywnego w ICD-10
i DSM-IV różnią się nieznacznie [3, 4].
Częstość tak definiowanego zaburzenia schizoafektywnego w populacji ogólnej ocenia się na 0,32–0,8%
[5]. W tej sytuacji (zaburzenie nieznacznie rzadsze od
schizofrenii i choroby afektywnej dwubiegunowej) zaskakujące jest to, że tylko co najwyżej co trzeci z chorych na zaburzenie schizoafektywne (SA) jest leczony
Kryteria diagnostyczne zaburzenia schizoafektywnego
wg DSM-IV i ICD-10 [APA 1994; WHO 1995].
Zaburzenie schizoafektywne wg DSM-IV
Nieprzerwany okres choroby, w czasie którego objawy depresji, manii lub epizodu mieszanego dominują nad objawami
schizofrenii (ujętymi w kryterium A schizofrenii). W czasie
choroby (całego jej przebiegu) wystąpił przynajmniej jeden
dwutygodniowy okres, w którym dominowały urojenia lub halucynacje przy nieobecności objawów afektywnych. Okresy,
w których dominowały objawy afektywne stanowią istotną
część całego przebiegu psychozy, zarówno w jej fazie aktywnej (ostrej), jak i rezydualnej. Objawy afektywne nie są efektem nadużywania substancji psychoaktywnych czy choroby
somatycznej.
Uwaga: należy wyróżnić podtyp dwubiegunowy lub depresyjny
Zaburzenie schizoafektywne wg ICD-10 (podtyp depresyjny – istnieje również podtyp maniakalny)
Znacząca depresja z co najmniej dwoma charakterystycznymi
objawami dla epizodu depresji, przy obecności co najmniej
dwu typowych objawów schizofrenii (kryteria a–d dla schizofrenii)
Wi a d o m o ś c i Ps y c h i a t r y c z n e , t o m 1 2 , n r 1 , s t y c z e ń – m a r z e c 2 0 0 9
z powodu zaburzeń psychicznych [6]. Ocenia się jednocześnie, że kobiety chorują częściej na SA, co zapewne jest związane z tym, że postać depresyjna zaburzenia schizoafektywnego jest częstsza niż postać
dwubiegunowa [6]. Jednocześnie wydaje się, że z klinicznego punktu widzenia koncepcja zaburzenia schizoafektywnego jest trudna do utrzymania w typologii
obejmującej dystynktywne jednostki diagnostyczne
i jest raczej potwierdzeniem koncepcji diagnostyki wymiarowej [7]. Istnieją jednak obserwacje wskazujące
na odrębność diagnostyczną zaburzenia schizoafektywnego (schizofrenia vs zaburzenie afektywne dwubiegunowe) w postaci np. częstszych u mężczyzn chorujących na SA objawów osobowości antysocjalnej,
lepszego rokowania w zaburzeniu schizoafektywnym
(w porównaniu ze schizofrenią), czy wreszcie późniejszego wieku zachorowania na SA u kobiet, co z kolej
zbliża tę psychozę do schizofrenii [8]. Inną obserwacją,
która wspiera hipotezę o bliskości diagnostycznej i etiologicznej zaburzenia schizoafektywnego i schizofrenii
są predyktory gorszego rokowania w zaburzeniu SA,
obejmujące takie czynniki, jak złe przystosowanie przechorobowe, podstępny początek, przewaga objawów negatywnych schizofrenii, rodzinne obciążenie schizofrenią [8]. Z drugiej strony, praca kliniczna oceniająca
odrębność symptomatologiczną osób ze schizofrenią,
chorobą afektywną dwubiegunową i zaburzeniem schizoafektywnym wskazuje, że istotnymi czynnikami odróżniającymi SA od schizofrenii jest wysoki poziom wymiaru maniakalnego, a od choroby afektywnej dwubiegunowej niski poziom funkcjonowania przedchorobowego, podstępny przebieg i gorsze rokowanie [9].
W ostatnich latach przedstawiono liczne prace,
w których autorzy korzystając z metod neuronaukowych (neuroscience ) uzasadniają odrębność diagnostyczną zaburzenia schizoafektywnego lub odwrotnie
– wskazują na to, że pacjenci z dystynktywnym zaburzeniem schizoafektywnym nie istnieją, a u każdego
z nich można wykazać wyraźne powinowactwo albo do
grupy schizofrenii albo do grupy zaburzeń afektywnych
dwubiegunowych. I tak np. badanie nad słuchowymi
potencjałami wywołanymi wskazują na znaczące różnice we wskaźniku P50 między grupą badanych ze schizofrenią i chorobą afektywną dwubiegunową z czułością na poziomie 95% i swoistością na poziomie 83%,
podczas gdy grupa osób diagnozowanych klinicznie jako schizoafektywne rozdzielała się w zakresie tego parametru na dwie grupy: o wynikach podobnych do schizofrenii i wynikach podobnych do choroby afektywnej
dwubiegunowej (w proporcji 1:2), przy czym grupa
z wynikami podobnymi do schizofrenii, charakteryzowała się wcześniejszym wiekiem zachorowania i wyższym nasileniem objawów psychotycznych [10]. Badanie funkcji poznawczych osób z rozpoznaniem zaburzenia schizoafektywnego wskazało na ich podobieństwo do profilu poznawczego osób z rozpoznaniem
21
3 roz WP 01 2009:Makieta 1
22
2009-05-12
15:09
Strona 22
PRACE POGLĄDOWE – REVIEWS
schizofrenii paranoidalnej i nieschizofrenicznych zaburzeń afektywnych, ale nie do profilu klinicznego osób
z rozpoznaniem schizofrenii rezydualnej i niezróżnicowanej [11]. W tej samej pracy, u osób z zaburzeniem
schizoafektywnym i schizofrenią, stwierdzono większe
ryzyko zachowań suicydialnych i nadużywania alkoholu u chorych z zaburzeniem schizoafektywnym [11].
W pracy z zastosowaniem licznych narzędzi kognitywnych potwierdzono, że osoby z zaburzeniem schizoafektywnym lepiej funkcjonują w zakresie dwóch domen: koordynacji motorycznej i bezpośredniej pamięci
wzrokowej [12].
Badanie rodzinnych predyspozycji do zachorowania
na zaburzenie schizoafektywne wykazało znacząco
większe ryzyko zachorowania na tę psychozę, jeśli w rodzinie występowały u krewnych pierwszego stopnia
psychozy, a więc schizofrenia, zaburzenia dwubiegunowe i zaburzenie schizoafektywne, nie wskazując na
przewagę żadnego z tych trzech obciążeń [13]. Jednocześnie, zaawansowane badanie genetyczne wykazało,
że profil obciążenia genetycznego osób z zaburzeniem
schizoafektywnym (1q42; 22q11; 19p13) odróżnia je od
osób chorujących na schizofrenię i zaburzenie afektywne dwubiegunowe [14]. Porównanie markerów genetycznych osób ze schizofrenią i zaburzeniem schizoafektywnym wykazało w najnowszych badaniach, że
różnica ta dotyczy haplotypów BDNF albo genów kodujących receptor GABAA [15, 16].
Podsumowując, pozycja diagnostyczna zaburzenia
schizoafektywnego nie zmieniła się znacząco w ciągu
ostatnich 76 lat, kiedy to po raz pierwszy opisał je
Kasanin. Jako diagnostyczne wyróżniki zaburzenia
schizoafektywnego należy podać współwystępowanie
w przebiegu tej choroby zarówno objawów schizofrenii
(raczej z grupy objawów pozytywnych), jak i objawów
afektywnych – zarówno maniakalnych jak i depresyjnych. Współwystępowanie to dotyczy historii choroby,
ale oba te zaburzenia nie występują jednoczasowo. Wiele czynników, np. rokowanie, funkcjonowanie poznawcze czy anomalie genetyczne pozwala raczej twierdzić
o odrębności diagnostycznej zaburzenia schizoafektywnego.
Część II. Terapia
Terapia zaburzenia schizoafektywnego to nie tylko prosta suma zadań terapii schizofrenii i zaburzenia afektywnego (zwykle dwubiegunowego), ale również bardzo
istotne problemy wynikające z nakładania się na siebie
dwu psychoz, w których brak współpracy jest istotnym
problemem. Dodatkowym wyzwaniem terapii SA jest
to, że np. leki przeciwdepresyjne mogą nasilać objawy
psychozy lub precypitować manię, a z drugiej strony
leki antypsychotyczne mogą wykazywać u chorych
działanie depresyjnogenne. Wybór więc leków w terapii
zaburzenia schizoafektywnego to balansowanie między
skutecznością i tolerancją, często ze wskazaniem na
tolerancję, jeśli wiąże się ona z lepszą współpracą.
Standardy terapii SA są opisywane zarówno w algorytmach terapii choroby afektywnej dwubiegunowej, jak
i schizofrenii.
I tak w standardzie WSBFP (Światowej Federacji
Towarzystw Psychiatrii Biologicznej) zwraca się uwagę
na skuteczność leków antypsychotycznych II generacji,
które mają nie tylko działanie antypsychotyczne ale
i antymaniakalne, podkreślając jednocześnie ich
użyteczność antydepresyjną. Jednocześnie, większość
doniesień na temat zastosowania leków antypsychotycznych II generacji dotyczy raczej terapii ostrej fazy
SA, a nie leczenia podtrzymującego. Na temat leczenia
profilaktycznego SA standard ten podkreśla efektywność terapii skojarzonej – lek przeciwpsychotyczny
i węglan litu lub karbamazepina lub walproinian.
W standardzie tym w odniesieniu do leczenia podtrzymującego zwraca się jednak uwagę na nowsze doniesienia, na podstawie których lekami do terapii podtrzymującej SA mogą być neuroleptyki atypowe, takie
jak klozapina, kwetiapina, olanzapina czy rysperidon
[17]. Informacje o zastosowaniu leków antypsychotycznych II generacji (LAPIIG) w terapii stanów ostrych
SA (zarówno depresji, jak i manii) pochodzą już z lat 90.
ubiegłego wieku, kiedy wskazywano na ich większą
skuteczność w porównaniu z terapią skojarzoną (lek
normotymiczmy i neuroleptyk, normotymik i lek antydepresyjny) [18] .
W innej pracy z tego samego okresu podkreślano, że
predyktorem złego rokowania w pierwszym epizodzie
SA jest konieczność stosowania leków antyparkinsonowskich, co już wtedy zwracało uwagę na potrzebę
stosowania leków o niskim potencjale występowania
objawów pozapiramidowych, a więc LAPIIG [19]. Kluczową pracą potwierdzającą wyższość LAPIIG nad klasycznymi neuroleptykami w terapii SA było doniesienie
z 1999 r. o większej skuteczności i efektywności terapii olanzapiną w porównaniu z haloperidolem [20].
W pracy z 2001 r. dowiedziono z kolei większej skuteczności w odniesieniu do objawów pozytywnych SA
rysperidonu w porównaniu z olanzapiną, ale i większe
ryzyko wzrostu masy ciała u chorych leczonych olanzapiną [21]. Z kolei w pracy porównującej skuteczność
w terapii schizofrenii i zaburzenia schizoafektywnego
klozapiny, olanzapiny, rysperidonu i haloperidolu, wykazano wyższość klozapiny i olanzapiny nad pozostałymi dwoma lekami [22]. Innym zastosowaniem LAPIIG w terapii SA jest jej skuteczność w odniesieniu do
pacjentów agresywnych – tutaj lekiem preferowanym
jest klozapina [23]. W nowszej pracy na kohorcie chorych z Finlandii ze schizofrenią i zaburzeniem schizoafektywnym dowiedziono, że chorzy leczeni klozapiną
i olanzapiną mieli najmniejsze ryzyko dyskontynuacji
[24]. W pracach z obecnej dekady wykazano również
skuteczność innych LAPIIG w terapii osób z SA, np.
Wi a d o m o ś c i Ps y c h i a t r y c z n e , t o m 1 2 , n r 1 , s t y c z e ń – m a r z e c 2 0 0 9
3 roz WP 01 2009:Makieta 1
2009-05-12
15:09
Strona 23
PRACE POGLĄDOWE – REVIEWS
zyprasidonu czy arypiprazolu [25, 26]. Przy przewadze
objawów obsesyjno-kompulsyjnych dowiedziono z kolei znaczącej skuteczności terapii klozapiną [27]. Także
klozapina potwierdziła swoje „antysuicydialne działanie” u chorych ze schizofrenią i SA [28]. Ostatnie lata
przyniosły także doniesienia o skuteczności rysperidonu o długim działaniu [RLAI] u chorych z zaburzeniem
schizoafektywnym [29, 30]. Skuteczność terapii antypsychotycznej w SA to nie tylko redukcja objawów pozytywnych, negatywnych czy afektywnych, ale także
poprawa funkcjonowania poznawczego chorych – tutaj
również wykazano przewagę olanzapiny, rysperidonu
i klozapiny nad haloperidolem [31]. W ostatnich latach
także kwetiapina, ze względu na swoje normotymiczne
i antydepresyjne możliwości, wydaje się lekiem standardowym w terapii zaburzenia schizoafektywnego [32,
33, 34].
Coraz częściej w zaburzeniu schizoafektywnym stosuje się połączenie leku antypsychotycznego z lekiem
normotymicznym, najczęściej walproinianem. Zaletami walproinianów (zwykle w skojarzeniu) w terapii SA
są m.in. większa redukcja objawów negatywnych i zachowań agresywnych, wrogości, impulsywności [35].
Istotnym problemem metodologicznym prac dotyczących terapii SA z użyciem leków antypsychotycznych jest łączenie chorych na schizofrenię i chorych
z zaburzeniem schizoafektywnym w jedną grupę.
Jedną z niewielu prac, w których analizowano wzorce
terapii w homogennej grupie chorych z SA, jest ta
wskazująca na skuteczność połączenia LAPIIG z walproinianami [36].
Ze względu na znaczący brak wglądu u chorych
z SA i problematyczną ich współpracę z lekarzem, wynikającą zarówno z objawów afektywnych, jak i schizofrenicznych, niesłychanie istotnym elementem terapii psychosocjalnej u tych chorych jest psychoedukacja
[37].
Podsumowując, obecne zalecenia terapeutyczne
w zaburzeniu schizoafektywnym to stosowanie leków
antypsychotycznych drugiej generacji, najczęściej olanzapiny, kwetiapiny, rysperidonu czy klozapiny, często
w połączeniu z walproinianami.
and behavi oural disorders. Churchil Livingstone, Edinburgh.
5. Azorin JM, Kaladjian A, Fakra E. [Current status of schizoaffective disorder] Encephale 2005; 31(3): 359–365.
6. Peralta V, Cuesta MJ. Exploring the borders of the schizoaffective spectrum: a categorical and dimensional approach. J Affect Disord 2008;108(1-2): 71–86.
7. Harrow M, Grossman LS, Herbener ES, Davies EW. Tenyear outcome: patients with schizoaffective disorders,
schizophrenia, affective disorders and mood-incongruent
psychotic symptoms. Br J Psychiatry 2000, 11(177):
421–426.
8. Kaplan H., Sadock B. Psychiatria kliniczna. Wrocław:
Urban & Partner. 1995. Kendler KS, Gruenberg AM,
Tsuang MT. Psychiatric illness in first-degree relatives of
schizophrenic and surgical control patients. A family
study using DSM-III criteria. Arch Gen Psychiatry 1985;
42(8): 770–779.
9. Dikeos DG, Wickham H, McDonald C, i wsp. Distribution
of symptom dimensions across Kraepelinian divisions. Br
J Psychiatry 2006; 18(9): 346–353.
10. Martin LF, Hall MH, Ross RG, Zerbe G, Freedman R,
Olincy A. Physiology of schizophrenia, bipolar disorder,
and schizoaffective disorder. Am J Psychiatry 2007;
164(12): 1900–1906.
11. Goldstein G, Shemansky WJ, Allen DN.: Cognitive function in schizoaffective disorder and clinical subtypes
of schizophrenia. Arch Clin Neuropsychol 2005; 20(2):
153–159.
12. Stip E, Sepehry A, Prouteau A, Briand C, Nicole L, Lalonde
P, i wsp. Cognitive discernible factors between schizophrenia and schizoaffective disorder. Brain Cogn 2005;
59(3): 292–295.
13. Laursen TM, Labouriau R, Licht RW, Bertelsen A, MunkOlsen T, Mortensen PB. Family history of psychiatric illness as a risk factor for schizoaffective disorder: a Danish
register-based cohort study. Arch Gen Psychiatry 2005;
62(8): 841–848.
14. Hamshere ML, Bennett P, Williams N, Segurado R, Cardno A, Norton N, i wsp. Genomewide linkage scan in schizoaffective disorder: significant evidence for linkage at
1q42 close to DISC1, and suggestive evidence at 22q11
and 19p13. Arch Gen Psychiatry 2005; 62(10): 1081–
1088.
15. Lencz T, Lipsky RH, DeRosse P, Burdick KE, Kane JM,
PIŚMIENNICTWO
1. Kasanin J. The acute schizoaffective psychoses. Am J Psychiatry 1933; 7: 97–126.
Malhotra AK. Molecular differentiation of schizoaffective
disorder from schizophrenia using BDNF haplotypes.
Schizophr Bull. 2009; Mar.
2. Lake CR, Hurwitz N. Schizoaffective disorder merges schi-
16. Craddock N, O'Donovan MC, Owen MJ. Psychosis gene-
zophrenia and bipolar disorders as one disease – there is
tics: modeling the relationship between schizophrenia, bi-
no schizoaffective disorder. Curr Opin Psychiatry 2007;
polar disorder, and mixed (or "Schizoaffective") psychoses.
20: 365–379.
Br J Psychiatry 2009; 194(4): 313–318.
3. American Psychiatric Association: Diagnostic and statis-
17. Gruze H, Ksper S, Goodwin G, i wsp. WFSBP guidelines
tical manual of mental disorders. Wyd. 4. Washington DC;
for the biological treatment of bipolar disorder: Part III;
1995.
maintenance treatment. World J Biol Psychiatry (2004);
4. WHO: Pocket guide to the: ICD-10 classification of mental
Wi a d o m o ś c i Ps y c h i a t r y c z n e , t o m 1 2 , n r 1 , s t y c z e ń – m a r z e c 2 0 0 9
5: 120–135.
23
3 roz WP 01 2009:Makieta 1
24
2009-05-12
15:09
Strona 24
PRACE POGLĄDOWE – REVIEWS
18. Levinsohn DF, Umpathy C, Mustaq M. Treatment of schizoaffective disorder and schizophrenia with mood symptoms. Am J Psychiatry 1999; 156: 1138–1148.
nia and schizoaffective disorder: a cause for clinical concern. J Psychopharmacol 2009; 23: 6–13.
28. Alphs L, Anand R, Zahur Islam MZ, i wsp. The internatio-
19. Robinson DG, Woerner MG, Alvir JMJ, i wsp. Predictors of
nal suicide prevention trial (InterSePT): rationale and de-
treatment response from a first episode of schizophrenia
sign of a trial comparing the relative ability of clozapine
or schizoaffective disorder. Am J Psychiatry 1999; 156:
and olanzapine to reduce suicidal behavior in schizop-
544–549.
hrenia and schizoaffective patients. Schizophr Bull 2004;
20. Tran PV, Tollefson GD, Sanger TM, i wsp. Olanzapine ver-
30: 577–586.
sus haloperidol in the treatment of schizoaffective disor-
29. Mohl A, Westlye K, Opjordsmoen S, i wp: Long-acting ris-
der. Acute and long-term therapy. Br J Psychiatry 1999;
peridone in stable patients with schizoaffective disorder. J
174: 15–22.
Psychopharmacol 2005; 19: 22–31.
21. Conley RR, Mahmoud M. A randomized double-blind
30. Keks NS, Ingham N, Khan A, i wsp. Long-acting injectable
study of risperidone and olanzapine in the treatment of
risperidone v. olanzapine tablets for schizophrenia or
schizophrenia or schizoaffective disorder. Am J Psychiatry
schizoaffective disorder: randomized, controlled, open-
2001; 158: 765–774.
label study. Br J Psychiatry 2007; 191: 131–139.
22. Volavka J, Czobor P, Sheitman J, I wsp. Clozapine, olan-
31. Bilder RM, Goldman RS, Volavka J, i wsp. Neurocognitive
zapine, risperidone, and haloperidol in the treatment of
effects of clozapine, olanzapine, risperidone, and halope-
patients with chronic schizophrenia and schizoaffective
ridol in patients with chronic schizophrenia or schizoaf-
disorder. Am J Psychiatry 2002; 159: 255–262.
fective disorder. Am J Psychiatry 2002; 159: 1018–1028.
23. Krakowski MI, Czobor P, Citrome L, i wsp. Atypical anti-
32. Love RC, Mackowick M, Carpenter D, Burks EJ:. Expert
psychotic agents in the treatment of violent patients with
consensus-based medication-use evaluation criteria for
schizophrenia and schizoaffective disorder. Arch Gen Psy-
atypical antipsychotic drugs. Am J Health Syst Pharm
chiatry 2006; 63: 622–629.
2003; 60: 2455–2470.
24. Tiihonen J, Wahlbeck K. Lonnquist J, i wsp. Effectiveness
33. Kemmler G, Hummer M, Widschwendter C, i wsp. Dro-
of antipsychotic treatments in a nationwide cohort of pa-
pout rates in placebo-controlled and active-control clinical
tients in community care after first hospitalization due to
trials of antipsychotic drugs: a meta-analysis. Arch Gen
schizophrenia and schizoaffective disorder: observational
follow-up study. BMJ 2006; 333: 24.
25. Simpson GM, Glick ID, Weiden PJ, i wsp. Randomized,
controlled, double-blind multicenter comparison of the efficacy and tolerability of ziprasidone and olanzapine in
acutely ill in patients with schizophrenia or schizoaffective disorder. Am J Psychiatry 2004; 161: 1837–1847.
26. Potkin SG, Saha AR, Kujawa MJ. Aripiprazole, an antipsychotic with a novel mechanism of action, and risperidone vs
placebo in patients with schizophrenia and schizoaffective
disorder. Arch Gen Psychiatry 2003; 60: 681–690.
27. Mukhopadhaya K, Krishnaiah T, Taye R, i wsp. Obsessivecompulsive disorder in UK clozapine-treated schizophre-
Psychiatry 2005; 62: 1305–1312.
34. Shajahan P, Taylor M. The uses and outcomes of quetiapine in depressive and bipolar mood disorders in clinical
practice. J Psychopharmacol 2009; 10: 1177.
35. Basan A, Leucht S. Valproate for schizophrenia. Cochrane
Syst Rev (1) CD 004028 2004.
36. Flynn J, Grieger TA, Benedek DM. Pharmacologic treatment of hospitalized patients with schizoaffective disorder. Psychiatr Serv 2002; 53: 94–96.
37. Dyck DG, Hendryx MS, Robert A, Short RA, i wsp. Service
use among patients with schizophrenia in psychoeducational multiple-family group treatment. Psychiatr Serv
2002; 53: 749–754.
Wi a d o m o ś c i Ps y c h i a t r y c z n e , t o m 1 2 , n r 1 , s t y c z e ń – m a r z e c 2 0 0 9