doc3. Koszty i zagrożenia związane z przystąpieniem do strefy euro
download 
Reklamacja Transkrypt
3. Koszty i zagrożenia związane z przystąpieniem do strefy euro
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów studia podyplomowe MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Joanna Pernak Zagrożenia i korzyści wynikające z przystąpienia do strefy euro praca końcowa Promotor dr Justyna Zabawa Wrocław 2016 1 Wstęp .......................................................................................................................................... 3 1. 2. 3. Proces tworzenia wspólnej Unii walutowej oraz gospodarczej ................................ 5 1.1. Warunki funkcjonowania strefy euro ....................................................................... 9 1.2. Kryteria konwergencji............................................................................................ 11 1.3. Polska w Unii Europejskiej .................................................................................... 13 Korzyści i szanse związane z przystąpieniem do strefy Euro ................................ 15 2.1. Korzyści bezpośrednie (krótkookresowe) .............................................................. 15 2.2. Korzyści pośrednie (długookresowe) .................................................................... 17 Koszty i zagrożenia związane z przystąpieniem do strefy Euro ............................ 19 3.1. Koszty bezpośrednie (krótkookresowe) ................................................................. 20 3.2. Koszty pośrednie (średniookresowe) ..................................................................... 22 3.3. Koszty pośrednie (długookresowe) ........................................................................ 23 Podsumowanie ......................................................................................................................... 25 Bibliografia............................................................................................................................... 27 Netografia ................................................................................................................................. 28 Spis tabel i rysunków ............................................................................................................... 28 2 Wstęp Wprowadzenie w Europie wspólnej jak również stabilnej waluty była brane pod uwagę dawno temu. Procesy integracji europejskiej trwają od lat pięćdziesiątych do dnia dzisiejszego i jest to proces wieloetapowy. Wspólna waluta jako najważniejsze wyzwanie integracji europejskiej jest również obciążona ogromnym ryzykiem oraz niestabilnością. Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej było wielkim sukcesem oraz zwieńczeniem wieloletniego starania na rzecz integracji. Jako efekt konsekwentnej polityki oraz determinacji społeczeństwa. Przystąpienie do Unii budziło wielkie obawy, ze uczestnictwo w tak wielkim i różnorodnym organizmie może przynieść Polsce więcej strat aniżeli korzyści. W miarę jak pogłębiał się kryzys w Europie przystąpienie do strefy euro stawało pod większym znakiem zapytania, rosły obawy, iż wprowadzenie wspólnej waluty pogłębi kryzys w Polsce jeszcze bardziej. Dyskusje na ten temat przybierały coraz ostrzejszy wymiar. Jednakże obok strachu istniała również nadzieja, że członkostwo w Unii znacznie wzmocni pozycję Polski na świecie, nastąpi poprawa jakości życia oraz wzmocni się oddziaływanie na politykę Wspólnoty. Celem wprowadzenia wzajemnej waluty było powstrzymanie konfliktów politycznych, będących często efektem dewaluacji a przede wszystkim wzmocnienie integracji. Po długim okresie uczestnictwa w Unii Europejskiej coraz częściej pojawiają się przemyślenia, czy należy przystąpić do wspólnej unii walutowej i tym samym stać się pełnym uczestnikiem strefy euro. Jednakże przystąpienie Polski do wspólnej strefy walutowej jest już kwestią czasu, kwestią zasadnicza jest jednak optymalne przygotowanie się do tego procesu, tak aby gwarantowało nam to przejście w sposób jak najbardziej stabilny i bezpieczny oraz przyniosło nam to jak najwięcej korzyści i chroniło przed zagrożeniami. Przedmiotem niniejszej pracy omówienie problematyki przystąpienia Polski do wspólnej waluty, a przede wszystkim pokazanie korzyści i zagrożeń związanych z takim działaniem. W swojej pracy zagłębiłam się w procesie tworzenia unii walutowej oraz gospodarczej. Proces ten został omówiony w rozdziale pierwszym. Kolejno omówiłam tam warunki działania stery euro oraz kryteria konwergencji, których spełnienie jest niezbędne, aby móc wstąpić do strefy euro. W rozdziale tym został również po krótce omówiony proces przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. 3 Drugi rozdział poświęcony został korzyściom w przestąpieniem do strefy euro. Omówione zostały korzyści i szansom wynikającym bezpośrednie, które pojawią się w krótkim okresie po wstąpieniu do wspólnej gospodarki walutowej, jak również korzyści pośrednie, które po odpowiednim wykorzystaniu korzyści bezpośrednich będą pojawiać się w długim okresie po przyjęciu waluty euro. W rozdziale trzecim zostały omówione zagrożenia i koszty, które mogą wystąpić po wstąpieniu do unii walutowej. Zostały one podzielone na bezpośrednie, które uwidocznią się krótko po przyjęciu waluty, oraz średniookresowe i długookresowe będące wynikiem kosztów bezpośrednich jak również będących wynikiem nieodpowiedniego przygotowania się do wejścia do strefy euro. 4 1. Proces tworzenia wspólnej Unii walutowej oraz gospodarczej Przebieg procesu tworzenia Unii rozpoczął się w latach pięćdziesiątych i został zapoczątkowany przez ówczesnego ministra spraw zagranicznych Francji Roberta Schumana. Zaproponował on wówczas plan utworzenia wspólnoty węgla i stali. Do wspólnoty tej w roku 1951 przystąpili Niemcy, Włochy, Belgia, Francja , Holandia i Luxemburg podpisując w Paryżu Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. W kolejnych latach kraje te podpisały następne traktaty – tak zwane Traktaty Rzymskie, będącą ogólną nazwą dwóch umów międzynarodowych podpisanych w roku 1957. Pierwszy to Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Pełna nazwa drugiego to: Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, która nieco później, w latach 1952-1992 przyjęła nazwę: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Następnie usunięto przymiotnik gospodarczy, z nazwy traktatu jak również z nazwy wspólnoty, wynikiem czego dokument uzyskał nazwę Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Obecną nazwę przyjęto dokumentem zwanym Traktatem Lizbońskim. Umowa ta miała na celu doprowadzenie do powstania unii celnej, wspólnego rynku towarów, kapitału oraz siły roboczej. Etap ten nie rozważał jeszcze wspólnej waluty. W czasie tym funkcjonował międzynarodowy system walutowy z Bretton Woods, który to za pomocą stałych parytetów wobec dolara amerykańskiego utrzymywał waluty na stabilnym poziomie. Na przełomie lat 60 – 70 system ten jednak uległ stopniowemu załamaniu, widoczne częste zmiany kursów, były sprzeczne z coraz dalej posuwająca się integracją gospodarczą w Europie, dlatego też w roku 1969 na szczycie w Hadze Liderzy Państw Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej zdecydowali, iż unia walutowa należy do długoterminowych celów Wspólnoty 1. W kolejnym etapie zespół specjalistów, którym przewodniczył premier i minister finansów Luxemburga Pierre Werner zaprezentowali tak zwany Plan Wernera. Głównym założeniem było utworzenie wspólnej unii gospodarczej i walutowej, plan ten zakładał termin graniczny 1980 rok. Plan ten zakładał kilka etapów. Pierwszym z nich było wprowadzenie wspólnej polityki kursowej, zwanej „wężem w tunelu”. Zakładał on, iż wzajemne kurscy 1 K. Kwapień, C. Wójcik, "Euro. Wspólna waluta europejska", Ministerstwo Spraw Zagranicznych 2011, www.msz.gov.pl, str.3. 5 walut wszystkich państw członkowskich powinny się zmieniać tylko w przedziale wahań 2,25 %. Dopuszczalny przedział wahań między każdymi dwiema walutami państw członkowskich EWG stanowił "węża wijącego się w tunelu" z 4,5% pasmem wahań2. W późniejszym etapie został utworzony Europejski Fundusz Współpracy Walutowej, był on pierwszym zaczątkiem późniejszej organizacji banków centralnych. Rok 1973 przyniósł całkowite załamanie systemu Bretton Woods, kryzys naftowy spowodował odstąpienie od realizacji planu Wernera. W tym czasie Państwa europejskie przeżywały różne kryzysy wewnątrz państwowe, takie jak wysoka inflacja, wysokie bezrobocie, co powodowało trudną do realizacji integracje europejską. Zróżnicowane wyniki makroekonomiczne uniemożliwiały wprowadzenie wspólnej procedury antykryzysowej. Ogólny sprzeciw społeczny budziło w owym czasie pespektywa oddania atrybutów polityki Podejmowanie monetarnej takich jak kurs walutowy, stopy procentowe. tego typu decyzji niosło za sobą spore koszty polityczne, dlatego też zdecydowano o zaniechaniu realizacji planu Wernera. W kolejnych latach, w roku 1979 został stworzony Europejski System Walutowy, jego głównym celem było zawężenie pasma wahań miedzy walutami Wspólnoty Europejskiej. Tym samym został wznowiony plan integracji walutowej. W pierwszym kroku został stworzony wcześniej wspominany „wąż walutowy”, a w kolejnym etapie w wyniku rozwoju systemu płynnych kursów walutowych wprowadzono dalsze normalizacje oparte na stałych kursach walutowych. Europejski Mechanizm kursowy (EMR) oraz europejska jednostka walutowa (ECU). Jednostka ta nie była samodzielna walutą, była ona tylko jednostką rozrachunkową. Jej wartość wyznaczaną za pomocą koszyka walut, w którego skład zaliczane były waluty państw członkowskich. W ramach tego mechanizmu dla walut państw członkowskich ustalono parytety centralne w relacji do ECU, którego dopuszczalnym pasem wahań kursowych było ±2,25% lub w wyjątkowych przypadkach ±6%. Jednakże w związku z kryzysem walutowym, mającym miejsce w roku 1993 marże wahań poszerzono do ±1,5%. Zmiana ta była bardzo zauważalna, spowodowała ona, iż w Unii zaczęły funkcjonować kursy płynne. 2 J. Bilski, "Międzynarodowy system walutowy", PWE, Warszawa 2006, str.159-160 6 Następnym krokiem do pełnej integracji walutowej i gospodarczej było powołanie w roku 1987 Jednolitego Aktu Europejskiego, który zakładał utworzenie jednolitego rynku funkcjonującego na podstawie czterech swobód: przepływu kapitału, towarów, usług oraz osób. Proces ten powodował odczuwanie silnej potrzeby wspólnej waluty europejskiej, który pozwoliłby w pełni wykorzystać potencjał Wspólnoty oraz wyeliminowałby koszty związane z wymianą walut oraz wahania kursowe3. W okresie tym powołano komitet, którego przewodniczącym był Jacques Delors, będący w tym czasie przewodniczącym Komisji Europejskiej. Jego zadaniem było przygotowanie planu utworzenia unii gospodarczej i walutowej. Stworzył on raport, który został opublikowany w 1989 roku, i ukazywał perspektywy zjednoczenia Europy. Były w nim propozycje dotyczące integracji zarówno walutowej jak i gospodarczej. Raport ten stanowił solidną podstawę do negocjacji warunków Traktatu o Unii Europejskiej w części której dotyczył Unii Gospodarczej i Walutowej. Raport Delorsa nie zakładał jednak konieczności wprowadzenia wspólnej waluty, jednak podkreślał on, iż takie działanie świadczyłoby o determinacji oraz nieodwracalności procesu integracji. Według raportu Delorsa unia gospodarcza miałaby polegać na stworzeniu jednolitego rynku, w którym następowałby swobodny przepływ siły roboczej, kapitału, towaru i usług. Zakładał on również prowadzeniu polityki konkurencji, w którym wszystkie produkty państw Unii były by traktowane jednakowo, prowadzona była by polityka regionalna, mająca na celu eliminowanie dysproporcji w rozwoju różnych obszarów, koordynacji polityki makroekonomicznej, mającej na celu zapobieganie deficytom budżetowym w państwach członkowskich 4. Raport Delorsa zawierał trzy etapy stworzenia Unii Walutowej. Początek w roku 1990 zakładał zniesienie wszelkich ograniczeń przepływu kapitału w krajach członkowskich. Etap drugi rozpoczęty w roku 1994 poprzez utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego, mającego na celu wzmocnienie koordynacji polityki walutowej krajów Unii Europejskiej. Etap ten zakładał całkowitą i nieodwołalną wymienialność walut, zniesienie ograniczeń transakcji kapitałowych, całkowita integracja rynków pieniężnych i kapitałowych. 3 4 K. Kwapień, C. Wójcik, "Euro. Wspólna waluta ...", op. cit. str. 4-5 J. Bilski, "Międzynarodowy system ...",. op. cit. str.172 7 Zakończenie istnienia ECU na rzecz EURO w stosunku 1:1. Powołanie Europejskiego Systemu Banków Centralnych. W etapie trzecim udział wzięły tylko kraje spełniające kryteria konwergencji, które zostały ustanowione na Międzynarodowej Konferencji w Maastricht w roku 1991. Raport został zamknięty klauzulą, iż opisane propozycje musza zostać dołączone w formie poprawek do umowy Traktatu Rzymskiego. Wynikiem tego wpisu, zlecona została Konferencja Międzyrządowa. W czerwcu 1989 roku na szczycie w Madrycie Rada Europejska zaakceptowała Raport Delorsa, jako strategię dla Unii Gospodarczo Walutowej oraz zdecydowano o rozpoczęciu I etapu tworzenia Unii Walutowej. W listopadzie 1993 roku w życie wszedł Traktat o Unii Europejskiej, w ramach którego określone zostały trzy kolejne etapy tworzenia UGW. Etap pierwszy (1990-1993) zakładał: wprowadzenie swobody przepływu kapitału, tworzenie wspólnego obszaru finansowego, w którym banki oraz inne instytucje finansowe mogą swobodnie funkcjonować, silniejsza koordynacja polityki gospodarczej państw członkowskich, zacieśnienie współpracy banków centralnych w celu zbliżenia polityki monetarnej, powstanie projektu traktatu o powstaniu Unii Europejskiej, jako formalnej podstawy do tworzenia wspólnej Unii gospodarczej i walutowej. Projekt ten miał powstać do końca roku 1990, jednakże powstał rok później. Etap drugi (1994-1998) utworzenie podstawowych struktur organizacyjnych oraz instytucji, wprowadzenie swobody wymiany walut oraz płatności transgranicznych, zakaz zaciągania pożyczek na pokrycie deficytów budżetowych przez władze centralne i lokalne, zniesienie uprzywilejowanego dostępu do kredytów z banków centralnych, zapewnienie niezależności banków centralnych od rządów spełnienie kryteriów konwergencji, klasyfikacja krajów UE do unii walutowej i gospodarczej, Komisja Europejska upoważniona do nadzoru nad krajami UE w zakresie dyscypliny budżetowej oraz długu publicznego . 8 Etap trzeci ( 1999- 2002) utworzenie Europejskiego Banku Centralnego oraz systemu banków centralnych, usztywnienie kursów wymiany walut, wprowadzenie euro do obiegu bezgotówkowego, wprowadzenie monet i banknotów euro równolegle do walut narodowych, wycofanie z dniem 1 lipca 2002 walut narodowych na rzecz euro, ujednolicenie polityki monetarnej, koordynacja polityki gospodarczej , wprowadzenie zasad paktu na Rzecz Stabilizacji i Wzrostu dotyczącego poszanowania przez kraje UE dozwolonego limitu deficytu budżetowego, utworzenie mechanizmu kursowego ERM II zamiast ERM dla krajów nie zakwalifikowanych do UGW5. 1.1. Warunki funkcjonowania strefy euro Unia Gospodarcza i walutowa ma na celu prowadzenie jednolitej polityki pieniężnej oraz utrzymanie stabilności cen. Zadanie to zostało powierzone Europejskiemu Bankowi Centralnemu. Podstawowym celem EBC jest utrzymanie stabilności cen w obrębie strefy euro, ma to na celu polepszenie wzrostu gospodarczego oraz zwiększenie zatrudnienia. Stabilność cen jest utrzymywana przez kontrolowanie stóp procentowych oraz wpływanie na rynki. EBC oraz wszystkie banki centralne państw należących do UE tworzą Europejski System Banków centralnych ( Eurosystem). Wszelkie decyzje z zakresu polityki monetarnej są podejmowane przez Radę Prezesów EBC, która składa się z prezesów krajowych banków centralnych członków UE, u których wprowadzona została wspólna waluta euro oraz członków zarządu EBC. Natomiast Rada Prezesów EBC jest najważniejszym organem decyzyjnym6 . Stabilność Europejskiego Banku Centralnego w głównej mierze zależy również od dobrej współpracy makroekonomicznej państw, które wchodzą w skład UGW. Ważnym 5 6 J. Kowalski, Z. Ślusarczyk, "Unia Europejska", Warszawa-Poznań, PWP, 2006, str. 84-85. www.cie.gov.pl, Komisja Europejska, Jedna waluta dla jednej Europy. 9 elementem tej współpracy jest polityka fiskalna, która jest prowadzona niezależnie przez wszystkie kraje członkowskie. Jako, że polityka ta ma duży wpływ na funkcjonowanie oraz trwałość waluty euro, kraje członkowskie zobowiązany się prowadzić ją zgodnie z określonymi regułami, mającymi ułatwić utrzymanie stabilności wspólnej waluty. Podstawą unii walutowej jest teoria optymalnego obszaru walutowego TOOW. Według jej założeń najpoważniejszym makroekonomicznym kosztem usztywnienia kursu walutowego jest utarta kontroli nad polityką kursową, może ona stanowić skuteczny mechanizm absorbowania szoków. Punktem wyjścia teorii TOOW była analiza konsekwencji asymetrycznych szoków zewnętrznych oraz skuteczności mechanizmów jakie je absorbują. Teoria ta określa zatem warunki, w jakich polityka gospodarcza może utracić możliwość użycia instrumentów polityki kursowej u pieniężnej. Zrezygnowanie z wpływu na poziom kursu uniemożliwiłaby dewaluację w sytuacji, kiedy by ona wystąpiła. Pakt stabilności i wzrostu (PSW), jako szczegółowy zapis Traktatu w Maastricht, miał na celu kontrolować i dyscyplinować politykę fiskalną członków UE, także po utworzeniu wspólnej unii walutowej. Precyzował on system, który dotyczył nadmiernych deficytów, zawierał również reguły stosowania sankcji wobec państw, które miały przekroczony deficyt7. Pakt ten, jako porozumienie międzyrządowe, składa się z rozporządzeń i deklaracji, które zostały uchwalone przez Radę Europejską w roku 1997 w Amsterdamie. W ramach niego został przyjęty mechanizm nadzorowania oraz zwiększania dyscypliny fiskalnej. Pakt ten nakłada na członków Unii obowiązek utrzymywania stabilizacji budżetowej w okresie całego cyklu koniunkturalnego. Państwa członkowskie muszą systematycznie uaktualniać oraz przedstawiać swoje strategie makroekonomiczne. Następną zasadą paktu jest powstrzymanie zbytniego rozluźnienia polityki fiskalnej w czasie najlepszej koniunktury, kiedy istnieje realna szansa racjonalnego wykorzystania wzrastających wpływów podatkowych do zwiększania wydatków państwowych. Definiuje to, że państwa nie powinny przekraczać wartości progowej deficytu do maksimum 3% PKB. Jednym z najistotniejszych kryteriów paktu jest ograniczanie wskaźnika długu publicznego brutto, może ono wynosić maksymalnie do 60% PKB. Na kraje nie przestrzegające dyscypliny mogą zostać nałożone sankcje w postaci kary. Minimalna wysokość kary to 0,2% PKB, jednakże wzrasta ono za każdy punkt procentowy przewyższający deficyt o 3% PKB. Wówczas członek unii może zostać przymuszony do wpłacenia nieoprocentowanego depozytu 7 L. Oręziak, Finanse Unii Europejskiej, PWN, Warszawa 2009, str.60. 10 stabilizacyjnego8. Zwykle występują tu trudności z zastosowaniem kryteriów, gdyż zasady te nie są przestrzegane przez państwa członkowskie. Kryteria objęte w Pakcie nie są stosowane automatycznie, lecz są wynikiem decyzji politycznej ustalanej przez Ecofin. 1.2. Kryteria konwergencji. Aby Unia Gospodarcza i Walutowa miała solidne podstawy dla tworzenia większej liczby miejsc zatrudnienia, jak również osiągała większy wzrost, aby unikać zakłóceń, konieczne było, by gospodarki państw UE uzyskały wysoki stopień konwergencji – czyli zbieżności. Kryteria konwergencji nominalnej, zwane również kryteriami zbieżności lub kryteriami z Maastricht zostały wprowadzone przez Traktat o Unii Europejskiej, zawierają one zasady oraz wskaźniki ekonomiczne jakie muszą spełniać państwa, które aspirują do pełnego uczestnictwa w UGW. Wskaźniki te są konieczne do wypełnienia dla członków UE, dążących do wprowadzenia wspólnej waluty euro. W warunkach koniecznych do wprowadzenia, oprócz niezależności banku centralnego, kraje muszą wypełniać takie kryteria jak: stabilność cen, kryteria fiskalne, kursowe i kryteria odnoszące się do stóp procentowych. Kryterium konwergencji wymaga również uzyskania zgodności przepisów krajowych. Państwo, które chce ubiegać się o wstąpienie do UE musi dostosować wiele aspektów ekonomicznych, społecznych jak również politycznych do standardów i przepisów obowiązujących w unii. Ma to zagwarantować poprawne działanie tego kraju w obrębie jednolitego unijnego rynku towarów, kapitałów oraz swobodnego przepływu siły roboczej. Kolejnym, bardziej zaawansowanym procesem integracji jest przyjęcie wspólnej unijnej waluty a tym samym przystąpienie do strefy euro. Ten moment integracji wymaga bardzo długich przygotowań. Dlatego też nim kraj członkowski będzie mógł przyjąć euro jako obowiązującą walutę musi spełnić wiele kryteriów nominalnych oraz prawnych, zwanych powszechnie kryteriami konwergencji. Pierwszymi kryteriami są kryteria gospodarcze. Kryterium stabilności cen określone jest w artykule 140 ustęp 1 . Artykuł ten mówi o tym, iż państwo członkowskie musi mieć trwały poziom stabilności cen, zaś średnia stopa inflacji, zanotowana w tym kraju w ciągu 8 L. Oręziak, Finanse Unii Europejskiej, PWN, Warszawa 2009, str.61. 11 roku poprzedzającego analizę, nie może przekroczyć 1,5 punktu procentowego inflacji 3 państw członkowskich, które posiadają najbardziej stabilne ceny. Inflacje mierzy się za pomocą wskaźników artykułów konsumpcyjnych podlegających porównywalnym podstawom. Ujemna inflacja - deflacja jest dowodem braku stabilności cen9. Kryterium konwergencji stóp procentowych, mówi o tym, że w ciągu jednego roku przed badaniem kraj członkowski musi mieć średnią nominalną stopę procentową nie przekraczającą więcej niż o 2 punkty procentowe stopy procentowej 3 krajów członkowskich mających najbardziej stabilne ceny. Stopy te oblicza się biorąc pod uwagę długoterminowe obligacje państwowe lub porównywalne papiery wartościowe, w tym miejscu uwzględnia się również różnice w definicjach krajowych. Średnia stopa procentowa obliczana jest jako średnia arytmetyczna za okres ostatnich 12 miesięcy, za które osiągalne są dane o inflacji HICP. Tu również stosowana najbardziej stabilne ceny, jako jest koncepcja 3 państw członkowskich posiadających miernik wartości referencyjnej, tu wykorzystuje się średnią nieważoną arytmetyczną długoterminowych stóp procentowych. Stopy procentowe mierzy się na podstawie wskaźników opracowanych na potrzeby konwergencji10. Kryterium kursu walutowego, inaczej zwanym kryterium udziału w mechanizmie kursów walut ESW. Oznacza, iż kraj członkowski stosuje nominalne granice wahań, jakie przewiduje mechanizm kursów walut Europejskiego Systemu Walutowego, bez dużych napięć co najmniej dwa lata przed badaniem. Kraj członkowski nie może zdewaluować dwustronnego kursu swej waluty do euro ze swej własnej inicjatywy przez okres co najmniej dwóch lat. ERM II polega na utrzymaniu wahania kursu waluty w stosunku do euro w ściśle określonych granicach ± 1,5% wokół ustalonej wartości zwanej parytetem centralnym. W tym czasie nie może być dokonana dewaluacja parytetu centralnego względem euro na wniosek kraju członkowskiego. Kryteria fiskalne to kryteria sytuacji finansów publicznych, mówią one o tym, że w czasie badania kraje członkowskie nie obejmuje decyzja Rady zgodnie z artykułem 126 ustęp 6 wspomnianego traktatu, stwierdzająca istnienie nadmiernego deficytu11. 9 P. Boguszewski, "Konwergencja nominalna i realna a integracja walutowa w kryzysie". w: "Mechanizmy funkcjonowania strefy euro" ,red. P.Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, NBP, Warszawa 2014, str.265. 10 "Kryteria konwergencji", www.ecb.europa.eu/ecb/orga/escb/html/convergence-criteria.pl.html 11 "Protokół (nr 13) w sprawie kryteriów ...", op. cit. str. 281-282. 12 Inaczej ujmując procedurę nadmiernego deficytu stosuje się wtedy gdy stosunek faktycznego lub planowanego deficytu sektora publicznych finansów do PKB przekracza wartość odniesienia to znaczy 3% PKB, chyba że ten stosunek stale się pomniejszał i jest bliski poziomu odniesienia lub przekroczenie punktu odniesienia na charakter tymczasowe i wystąpił wyjątkowo, a stosunek jest bliski wartości odniesienia. Kolejnym przypadkiem jest również sytuacja kiedy stosunek długu publicznego w stosunku do PKB przewyższa wartość 60% PKB, chyba, że się zmniejsza i zbliża się do chyba że stosunek ten zmniejsza się dostatecznie i zbliża się do odniesienia w zadowalającym tempie Państwo ubiegające się o wejście do strefy euro musi mieć dobrą kondycję finansów publicznych, co oznacza, iż budżet nie może posiadać zbyt dużego deficytu12. Spełnienie kryteriów konwergencji sprawdza Rada Unii Europejskiej. Rada ta przeprowadza kontrole i przedstawia wyniki na podstawie, których podejmuje decyzje, upoważniającą kraj członkowski do przyjęcia waluty euro. Co najmniej raz na dwa lata bank Centralny i Komisja Europejska musi sporządzić raport konwergencji tych krajów. W raportach tych zawarte są postępy w kwestii kryteriów konwergencji poczynione przez państwa ubiegające się o przyjęcie euro. 1.3. Polska w Unii Europejskiej Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej miało miejsce dnia 1 maja 2004 roku na mocy tak zwanego Traktatu Akcesyjnego, który został podpisany 16 kwietnia 2003 roku, stanowiącego podstawę prawną akcesji Polski do Unii Europejskiej . Razem z dziewięcioma innymi krajami tj. Litwa, Łotwa, Estonia, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Malta oraz Cypr. Rozpoczęcie pomimo iż Unii przygotowań do integracji europejskiej datuje się na 1988, Europejskiej w tym czasie jeszcze nie było. 22 www.uniaeuropejska.info.pl, Polska w Unii Europejskiej . Wniosek o przyjęcie do UE został złożony w 1994 roku w Atenach i z chwilą jego złożenia rozpoczął się dynamiczny i nieustannie trwający proces integracji. Polska rozpoczęła realizację schematu europejskiego, dotyczącego sukcesywnego przybliżania się do ustawodawstwa 12 unijnego, odnoszącego się do prawa celnego, "Kryteria konwergencji", www.ecb.eu ...op. cit. 13 gospodarczego, praw a o spółkach, rachunkowości oraz opodatkowania. Ważnym elementem były również postanowienia odnoszące się do ochrony konkurencji. Polska jak i inne kraje będące w trakcie przystąpienia, musiała wypełnić tak zwane kryteria Kopenhaskie. Najważniejsze z nich dotyczyły możliwości nabywania gruntów rolnych oraz leśnych przez cudzoziemców, utrzymywania specjalnych obszarów ekonomicznych, adaptacji infrastruktury oraz ochrony środowiska, zgodnie z wymogami unijnymi. Negocjacje dotyczące wejścia do Unii zakończone zostały w grudniu 2002 roku, w czasie szczytu w Kopenhadze. W maju 2004 Polska stała się członkiem UE, stając się jednocześnie uczestnikiem UGW, jednakże z derogacją (wyłączenie bezterminowe kraju członkowskiego UE z obowiązku wypleniania części zobowiązań wynikających ze stosowania prawa unijnego). Derogacją nazywa się również pozbawienie mocy obowiązującej przepisu prawnego lub zastąpienie go innym. Polska podlega unijnym regulacjom dotyczącym prowadzenia polityki fiskalnej, a co najważniejsze zobowiązana jest do przestrzegania dyscypliny budżetowej. Wejście do strefy euro jest przede wszystkim zobowiązaniem traktatowym, nie tylko prawe. Wejście Polski do stery euro zależy od wypleniania przez Polskę wszystkich kryteriów zawartych w traktacie Maastricht. 14 2. Korzyści i szanse związane z przystąpieniem do strefy euro Akcesja Polski do strefy euro, może dostarczyć wiele korzyści, jednakże wiąże się również z pewnym ryzykiem. Przyjęcie wspólnej waluty, która ma zastąpić walutę narodową jest bardzo ważną i strategiczną decyzją, wiążącą się z daleko idącymi konsekwencjami dla wszystkich uczestników rynku, gospodarki. Zmiana ta budzi ogromne emocje w społeczeństwie, gdyż wiąże się to zarówno z korzyściami jak i pewnymi zagrożeniami. Wstąpienie Polski do Unii Walutowej niesie za sobą wiele szans, jednakże samo uczestnictwo w strefie euro przynosi o wiele więcej korzyści. Należy jednak zwrócić uwagę, iż gospodarka osiąga dużą poprawę i wzrost już w czasie przygotowań do wejścia do strefy euro, tu jednak potrzebna jest ogromna determinacja oraz zaangażowanie, by spełnić kryteria formalne. Musza zostać osiągnięte zrównoważone finanse publiczne, stabilność podaży pieniądza, kursu walutowego, stóp procentowych, niska inflacja jak również konwergencja prawna13. Wchodząc w posiadanie tych zasobów jest zobowiązana do odpowiedniego ich wykorzystywania. 2.1. Korzyści bezpośrednie (krótkookresowe) Korzyści można podzielić na bezpośrednie od które będą warunkować rozmiar korzyści pośrednich odczulanych dość krótkim czasie, oraz pośrednie, występujące w średnio i długookresowej perspektywie. Korzyści bezpośrednie zwykle pojawiają się niemal samoczynnie będąc wynikiem zastąpienia waluty narodowej przez euro. Korzyści te będą miały charakter długotrwały i kumulujący się w czasie14. Jako bezpośrednia korzyść po wejściu Polski do strefy euro można zaliczyć eliminację obustronnego kursu walutowego oraz związanych z nim kosztów transakcyjnych. Powyższe koszty występują w dwóch grupach. Pierwsza to koszty finansowe, które ponoszą gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorcy, są to koszty bezpośrednie wynikające z różnic kursowych miedzy kupnem a sprzedażą, opłaty z tym związane, koszty zabezpieczenia przed ryzykiem kursowym. Natomiast druga grupa to korzyści wynikające z 13 14 P. Krajewski „Gospodarka Polski...", op. cit. str. 65. „Raport na temat pełnego uczestnictwa ...", op. cit. str. 91. 15 eliminacji kosztów transakcyjnych, administracyjnych ponoszonych przez podmioty gospodarcze i zaangażowanych przez z nich środków związanych z prowadzeniem operacji walutowych, monitorowanie ryzyka kursowego, dodatkowa księgowość czy też wydłużenie czasu realizacji płatności międzynarodowych15. Kolejną bezpośrednią korzyścią wynikającą z wstąpienia do strefy euro jest wyeliminowanie ryzyka kursowego, który jest bardzo dużym problem dla przedsiębiorstw i znacznie utrudnia prowadzenie wszelkich działalności. Ryzyko to wiąże się zwykle z nieoczekiwaną zmianą, która może spowodować znaczne obniżenie wartości aktywów lub też podwyższenie zobowiązań. Podsumowując, można uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego może przynieść dodatkową akumulację kapitału oraz zmniejszyć znacząco ryzyko wystąpienia trudnych do przewidzenia przepływów kapitałowych, które mogą skutkować na przykład spekulacjami, nie mającymi nic wspólnego z sytuacja ekonomiczną. Powyższe mechanizmy wiążą się ze znacznym wzrostem wiarygodności oraz stabilności makroekonomicznej, co ma bezpośredni wpływ na obniżenie stóp procentowych, a co za tym idzie zwiększoną aktywność inwestycyjną, dostęp do tańszych kredytów, poprawę stabilności otoczenia gospodarczego. Zaś mniejszy koszt pozyskania kapitału powoduje wzrost stopy zwrotu z inwestycji. Uzyskane korzyści finansowe z tego tytułu są niebagatelne, ich wpływ długookresowy na gospodarkę członków UW można oszacować. Zatem biorąc pod uwagę bezpośrednią i krótkookresową korzyść z ujednolicenia waluty można zauważyć, że prowadzi to do trwałej redukcji ryzyka kursowego, a co za tym idzie do obniżki stóp procentowych. Znacząco obniża to koszty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, bardziej wyraziste stają się relacje cenowe między krajami UE. Stanowi to również o postrzeganiu Polski wśród innych podmiotów zagranicznych, staniemy się bardziej zrozumiałym i atrakcyjnym partnerem. Tak więc korzyści bezpośrednie wynikające z ujednolicenia waluty będą grały istotną rolę w wytwarzaniu korzyści pośrednich. 15 „Wpływ przystąpienia do strefy euro na polską gospodarkę”, www.polskawue.gov.pl. , str.1. 16 2.2. Korzyści pośrednie (długookresowe) Korzyści bezpośrednie będące skutkiem bycia uczestnikiem UW są początkiem pozytywnych zjawisk gospodarczych. Obniżenie stóp procentowych, zmniejszenie ryzyka kursowego, kosztów transakcyjnych przyczyniają się pośrednich skutków, czyli znacznego wzrostu inwestycji zarówno krajowych jak i zagranicznych, znacząco zwiększa się intensywność wymiany handlowej. Powyższe bodźce w długim okresie przyczynią się do wzrostu konkurencji, wzrostu konsumpcji, produkcji oraz ścisłej integracji rynków finansowych16. Od skali korzyści pośrednich zależy wzrost gospodarczy kraju, wzrost PKB, ogólny dobrobyt. Sytuację tę przedstawia poniższy schemat: 1. Korzyści z integracji ze strefą euro w krótkim i długim okresie. Źródło: Ramy strategiczne Narodowego Planu Wprowadzenia Euro, Rząd 26.10.2010r. Rysunek ten ma charakter uproszony, szanse i korzyści są klasyfikowane według porządku przyczynowo – skutkowego. Korzyści pośrednie mają charakter warunkowy i są ściśle powiązane z korzyściami bezpośrednimi oraz od tego jak zostaną one wykorzystane. Ważnym czynnikiem jest stopień przygotowania gospodarki oraz prowadzonej polityki. Wspólna waluta powinna zwiększyć intensywność wymiany handlowej, która jest głównym 16 Pełnomocnik Rządu, „Ramy Strategiczne Narodowego Planu Wprowadzenia Euro”, Warszawa, 26 październik 2010r., str. 14. 17 czynnikiem wpływającym na wzrost gospodarczy. Natomiast eliminacja ryzyka kursowego prowadzi do ograniczenia niepewności kształtowania się przychodów oraz kosztów importerów i eksporterów. Wymiana handlowa sprzyja zwiększaniu korzyści, zwiększaniu konsumpcji, a tym samym produkcji. Zwiększanie wymiany handlowej sprzyja rozwojowi nowych technologii, poszerzaniu wiedzy, co znaczącą może zwiększyć tempo rozwoju gospodarczego. Wzrost poziomu wymiany handlowej na skutek utworzenia strefy euro nie jest skutkiem natychmiastowym i postępuje stopniowo17. Kolejnym, niezwykle istotnym elementem korzyści długookresowych jest również znaczny wzrost inwestycji zarówno krajowych jak również zagranicznych. W obszarze krajowym sprzyjać może ograniczenie kosztów kredytów, niezależność przeprowadzanych inwestycji od oszczędności krajowych, przejrzystość cenowa, jak również nowe zasady prowadzenia działalności gospodarczej. W przypadku przedsiębiorstw zauważalny będzie niższy koszt finasowania wraz z ze spodziewanym napływem kapitału zagranicznego, co przyczyni się do akumulacji, rozszerzenia działalności inwestycyjnej, tym samym do poniesienia wiarygodności makroekonomicznej18. Obok wzrostu inwestycji krajowych, korzyścią jest również napływ inwestycji zagranicznych, którym towarzyszy również napływ nowych technologii, nowoczesne techniki zarządzania jak również wzrost konkurencji. Konsekwencją tego może być przyśpieszony wzrost wydajności pracy, a co za tym idzie szybszy wzrost gospodarczy. Wejście do strefy euro wzmocniło przewagę lokalizacyjną krajów, które posiadają duża atrakcyjność inwestycyjną, są to między innymi kraje Beneluksu. Inwestorzy działający w tych krajach, w dużej mierze inwestycją na rynkach międzynarodowych, a pomaga im w tym międzynarodowa rola euro. Bardzo ważnym skutkiem dla krajów, które weszły w unię walutową jest wyraźny przyrost PKB, a co za tym idzie zwiększenie dobrobytu, który traktowany jest jako korzyść pośrednia. Dodatkowo na wzrost gospodarczy oraz dobrobyt, oprócz korzyści pośrednich wpływają również zagrożenia i koszty wiążące się z uczestnictwem w unii walutowej 19, zostaną one opisane w kolejnym rozdziale. 17 P. Gajewski, "Korzyści i szanse związane z przyjęciem euro", w "Mechanizmy ...", op. cit. str. 204. „Raport na temat pełnego uczestnictwa…”, op.cit., str.102. 19 P. Gajewski, "Korzyści i szanse związane z przyjęciem euro",... op. cit. str. 207. 18 18 3. Koszty i zagrożenia związane z przystąpieniem do strefy euro Wprowadzenie euro i wdrożenie korzyści wynikających z uczestnictwa w strefie euro wymaga długoletnich przygotowań, z którymi wiązać się może występowanie kosztów i pojawienia się pewnych zagrożeń. Proces wymiany waluty jest przedsięwzięciem wysoce złożonym z uwagi na potrzebę dostosowania w gospodarce zarówno w aspekcie instytucjonalno-prawnym, ekonomicznym, a także w organizacyjnym20. Przedsięwzięcie to wymaga poniesienia pewnych kosztów, które przestawia poniższy schemat: 2. Koszty i zagrożenia integracji ze strefą euro Źródło: Ramy strategiczne (NPWE) – Rząd, 26.10.2010r. Na powyższym schemacie znak + oznacza, że dana kategoria występuje jako składnik kosztów i może stanowić potencjalne zagrożenie. Natomiast znak – mówi, iż kategoria ta przyczynia się do zmniejszenia koszów. Jednakże zależy to od polityki gospodarczej. Wpływ dodatni lub ujemy jest uzależniony od sposobu jej prowadzenia. 20 Pełnomocnik Rządu, „Ramy Strategiczne…”, op.cit., str.21. 19 Rozważając poszczególne zagrożenia, należy wziąć pod uwagę, że mogą one oddziaływać na gospodarkę bezpośrednio w horyzoncie krótkookresowym i pośrednio w wymiarze średnio i długookresowym. 3.1. Koszty bezpośrednie (krótkookresowe) Najszybciej po przyjęciu euro będą odczuwane koszty bezpośrednie krótkookresowe, będą one skutkiem wymiany waluty oraz koniecznością przygotowań wdrożeniowych, zarówno przez sektor publiczny jak również przedsiębiorstwa. Będzie to powodowało wystąpienie zagrożeń związanych z zacieśnieniem polityki fiskalnej oraz pieniężnej, prowadzonej w odpowiedni sposób tak, aby spełnić kryteria konwergencji, toteż stabilności cen. Kolejne zagrożenie, którego obawia się najbardziej społeczeństwo, jest wzrost cen związany z wprowadzeniem nowej waluty do obiegu gotówkowego. Ten efekt wystąpi w powiązaniu z następującymi okolicznościami: zaokrąglanie cen, problem asymetrii informacyjnej, oraz kumulacja kosztów w różnym czasie. Ogromne koszty, które wygenerują się w tym czasie będą związane z wymianą waluty, zaopatrzenie się w nowe banknoty oraz monety, skoordynowanie systemów informatycznych, stworzenie i wdrożenie 21 ogólnokrajowej kampanii informacyjnej . Zagrożenia wynikające z wypełnienia kryteriów konwergencji, zaliczane są do kosztów krótkookresowych, wymuszają one prowadzenie rygorystycznej polityki makroekonomicznej zarówno fiskalnej jak i monetarnej, wiąże się to z obniżeniem tempa wzrostu gospodarczego, czego następstwem będzie wzrost bezrobocia22. Ewentualne zagrożenia, będące kosztem związane są z pobytem waluty krajowej w mechanizmie ERM II i jest to ustalenie parytetu centralnego na przewartościowanym lub niedowartościowanym poziomie. Kurs strategiczny wejścia do systemu ERM II powinien być jak najbardziej zbliżony do kursu równowagi. Dodatkowe koszty również wynikające z 21 A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w Europejska Integracja Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str. 23. 22 A. Rogut „ Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro” w: „Mechanizmy funkcjonowania strefy euro” red. P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, NBP, Warszawa 2014, str. 228. 20 pobytu waluty w ERM II mogą się wiązać z koniecznością podejmowania działań interwencyjnych na rynku walutowym. Zgodnie z założonym kryterium kursu walutowego, waluta danego kraju musi uczestniczyć w powyższym systemie przez dwa lata bez drastycznych napięć i bez dewaluacji kursu23. Pobyt w strefie ERM II może wpłynąć na wzrost działań spekulacyjnych, dlatego lepiej unikać sytuacji, która wymagałaby, w celu wypełnienia kryterium stabilności cen, obniżenia inflacji, a to mogłoby spowodować wzrost stop procentowych. Wzrost cen w państwach członkowskich będących w unii walutowej, stał się jednym z ważniejszych czynników, który generował sprzeciw społeczny jaki towarzyszy w integracji walutowej oraz wprowadzenia do obiegu gotówkowego euro. Przejawem tych problemów była tak zwana iluzja euro. Wzrost inflacji postrzegany był przez społeczeństwo jako znacznie przekraczająca oficjalny wskaźnik. Efekt taki może przynieść gospodarce negatywne skutki, poprzez obniżenie popytu konsumpcyjnego z uwagi na fałszywe postrzeganie przez społeczeństwo wzrostu cen. Te mechanizmy psychologiczne są wymieniane jako jedna z przyczyn pojawienia się tak zwanej iluzji euro. Jest nim również nawyk przeliczania i porównywania cen w walucie narodowej do nowej waluty, jak również trudności z przyzwyczajeniem się do nowego, nominalnego poziomu cen24. Obserwując Państwa, które przystąpiły już do stery euro, można stwierdzić, że dzięki wprowadzeniu odpowiednich rozwiązań instytucjonalnych można zniwelować natężenie tak zwanych efektów cenowych. Obowiązek eksponowania cen w walucie krajowej oraz euro przez kilka miesięcy po wprowadzeniu euro jest skutecznym narzędziem walczącym z iluzją euro. Rozwiązanie takie zostało zastosowane w czterech krajach członkowskich, które zostały przyjęte do strefy euro 2002 roku. Były to Portugalia, Austria, Grecja, Finlandia. W pozostałych krajach decyzję tę pozostawiono kompetencji przedsiębiorców. Test ten pozwolił na zbadanie czy i w jakim stopniu narzędzie to zapobiega iluzjom cenowym, spowodowanym wyminą waluty 23 A. Rogut „ Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro” w: „Mechanizmy funkcjonowania strefy euro” red. P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, NBP, Warszawa 2014, str. 229. 24 A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w Europejska Integracja Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str. 28 . 21 Innym rozwiązaniem zapobiegającym nadużyciom cenowym podczas wprowadzania nowej gotówki do obiegu jest stworzenie porozumienia miedzy przedsiębiorcami a rządem lub tez inne przedsięwzięcia , które zachęcały by przedsiębiorców do tego, aby nie wykorzystywali oni faktu wymiany gotówki do podwyższania, a do utrzymywania ich na tym samym poziomie. Przykładem takiego porozumienia może być Malta, gdzie obowiązywało porozumienie odnoszące się do Uczciwej Wyceny Cen Detalicznych ( FAIR). Malta była jedynym państwem gdzie podczas wymiany waluty nie wystąpił ponad proporcjonalny wzrost cen, nie wystąpił tam tak zwany efekt iluzji euro. Wpływ na to miało właśnie zastosowanie rozwiązań instytucjonalnych. 3.2. Koszty pośrednie (średniookresowe) Koszty pośrednie średniookresowe wiążą się z zagrożeniem wynikającym z uzgodnieniem kursu konwersji, po którym to waluta krajowa musi zostać wymieniona na Głównym źródłem zagrożeń może być ustalenie kursu na nieoptymalnym, zbyt euro. wysokim lub zbyt niskim poziomie25. Niedowartościowany poziom kursu konwersji w stosunku do kursu równowagi może wpłynąć na przegrzanie gospodarki, co w efekcie przyniesie nadmierna presję inflacji, wynikającej z presji popytowej, jak również wysokich cen importu. Tym samym, negatywny wpływ na gospodarkę wywarłby drogi import. W dłuższym czasie, gospodarka która jest importerem nowych technologii mogła by znacznie obniżyć potencjał rozwojowy. Zaś ustanowienie kursu konwersji waluty krajowej w stosunku do euro na niskim poziomie również niesie za sobą negatywne skutki dla siły nabywczej, dlatego że kurs konwersji na poziomie kursu równowagi niesie za sobą obniżenie płac. Kolejnym skutkiem związanym z przewartościowaniem kursu konwersji było by spowolnienie gospodarcze. Może tu nastąpić wzrost bezrobocia, negatywny wpływ na aktywność gospodarczą, niska zyskowność z działalności gospodarczej, jako czynnik 25 A. Rogut "Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro", w „Mechanizmy funkcjonowania...”, op. cit., str. 226. 22 zniechęcający do inwestycji w sektorze handlowym, a w rezultacie spadek zatrudnienia i tempa wzrostu gospodarczego26. Takie zjawisko jest widoczne w dłuższym okresie czasu. Szybkie tempo wzrostu cen oraz poziomu wynagrodzeń ma z kolei wpływ na wzrost kosztów pracy, a tym samym pogorszenie międzynarodowej pozycji gospodarki, spadek konkurencyjności na tle innych członków unii walutowej. Nadmierny wzrost cen dotknie również rynek aktywów. Bank Centralny nie będzie mógł bezpośrednio wpływać na szybki wzrost akcji kredytowej z uwagi na rezygnację z niezależnej polityki pieniężnej. Zjawisko to może wywołać spadek stóp procentowych. Czynnikiem, który zmniejszy ryzyko podwyżki cen nieruchomości, będą wypełnione kryteria zbieżności odnoszące się do stóp procentowych, natomiast szybki ruch akcji kredytowej będzie prawdopodobnie rozłożony w czasie. 3.3. Koszty pośrednie (długookresowe) Z kosztami pośrednimi w długim okresie wiąże się utrata polityki kursowej i pieniężnej. Koszt ten zmniejsza się w miarę upływu czasu. Łączna skala tych kosztów trudna do oszacowania i w głównej mierze zależy od: polityki pieniężnej prowadzonej przez EBC i jej adekwatności do gospodarki danego państwa, skala wpływu na dane państwo decyzji dotyczących wspólnej polityki pieniężnej, globalizacji gospodarki jako rozszerzanie powiązań międzynarodowych, mających wpływ na ograniczenie działania polityki pieniężnej, braku mechanizmu regulującego kurs walut celem łagodzenia szoków27. Ryzyko prowadzenia nieadekwatnej polityki pieniężnej przez Europejski Bank Centralny dotyczy kształtowania się stóp procentowych, mogących być niewłaściwe z punktu widzenia członków unii walutowej. To niedopasowanie prowadzone na całym szczeblu strefy euro w stosunku do pojedynczego państwa członkowskiego ma charakter strukturalny 26 „Zagrożenia wynikające z przyjęcia euro”, www.doradcafinansowy.pl, str. 6. A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w: Europejska Integracja Monetarna od A do Z, www.nbp.pl, str.16. 27 23 i cykliczny28. Przystąpienie nowego członka do strefy euro nie musi oznaczać utraty wpływu na politykę pieniężną, miedzy innymi na wielkość stóp procentowych podejmowanych przez Europejski Bank Centralny. Im większy wpływ, tym koszt rezygnacji z niezależnej polityki jest mniejszy29. Kolejnym kosztem rezygnacji z niezależnej polityki pieniężnej jest następstwo procesu globalizacji, postrzeganego jako zintensyfikowanie relacji międzynarodowych w różnych sferach gospodarczych oraz wynikające z tego konsekwencje. Zmiany cen dóbr i usług są wynikiem rozwijającego się handlu międzynarodowego, jak również możliwość finansowania po za granicami, płynny przepływ sił roboczych oraz czynników produkcji30. 28 A. Rogut „ Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro” w: „Mechanizmy funkcjonowania strefy euro” red. P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, NBP, Warszawa 2014, str. 214. 29 A. Rogut „ Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro” w: „Mechanizmy funkcjonowania strefy euro” red. P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, NBP, Warszawa 2014, str. 222. 30 A. Rogut „ Koszty i zagrożenia związane z wejściem Polski do strefy euro” w: „Mechanizmy funkcjonowania strefy euro” red. P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, NBP, Warszawa 2014, str. 223. 24 Podsumowanie Przyjęcie wspólnej waluty ma doprowadzić do zacieśnienia współpracy gospodarczej oraz być dopełnieniem społecznych i ekonomicznych konsekwencji tworzenia wspólnego rynku. Jest ukoronowaniem długiego i skomplikowanego procesu integracji walutowej oraz gospodarczej zachodzącej w Europie. Decyzja o przyjęciu wspólnej waluty przez Polskę będzie również wydarzeniem niezwykłej wagi jak również zwieńczeniem długoletniej drogi oraz zmagań w procesie przygotowań. Zatem zadając sobie pytanie, czy Polska powinna przyjąć wspólną walutę euro, można stwierdzić, iż to w zasadzie nie podlega dyskusji, gdyż Polska podpisała traktat akcesyjny oraz zobowiązała się do przyjęcia wspólnej waluty. Konkretna data nie została jednak ustalona, jednakże stanie się to wtedy kiedy Polska spełni wszystkie warunki i kryteria, dotyczące kwestii zarówno ekonomicznych, politycznych jak i prawnych. Aspekt prawny wiąże się z wprowadzeniem pewnych zmian do konstytucji, w której zapisane jest, że „Narodowy Bank Polski jest jedyną instytucją, której przysługuje prawo emisji pieniądza”. Aby to zmienić konieczne jest przegłosowanie ustawy w parlamencie. Natomiast w aspekcie politycznym przyjęcie euro miałoby wpływ na zmniejszenie suwerenności Polski, gdyż przyjęcie euro ograniczyłoby działanie instrumentów polityki gospodarczej, a politykę pieniężną dla całej strefy euro Europejski Bank Centralny. Polska jako członek Unii Gospodarczej i Walutowej z derogacją zobowiązana jest do tworzenia sprzyjających warunków przyjęcia wspólnej waluty, spełnienie tych założeń jest bardzo trudnym wyzwaniem oraz wymaga włożenia ogromnego wysiłku gospodarki. dla polskiej Samo spełnienie tych kryteriów jest warunkiem wstępnym, jednakże nie wystarczającym, aby oczekiwać, iż wstąpienie do unii walutowej przyniesie same korzyści, ponieważ trzeba mieć do dyspozycji pewne zasoby, ale również trzeba je odpowiednio wykorzystać. Zasobami tymi będą czynniki podażowe takie jak wydajność pracy, wykształcenie, innowacyjność gospodarki, inwestycje, stabilność instytucjonalna, badania i rozwój. Przyjęcie wspólnej waluty nie jest dobrem samym w sobie, lecz może sprzyjać bardziej efektywnemu wykorzystaniu szans i zasobów, może również wpłynąć korzystnie na rozwój gospodarki. 25 Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, należy pamiętać, że tylko odpowiednie przygotowanie oraz konkurencyjność wobec pozostałych gospodarek, może stworzyć duże szanse na wykorzystanie korzyści bezpośrednich, które to z kolei przełożą się na korzyści w dłuższej perspektywie. Może się również okazać, że koszty poniesione będą relatywnie niskie w stosunku do uzyskanych korzyści. Niestety kryzys w strefie euro zmienił nieco postrzeganie członkowska w unii walutowej na niekorzyść, przyczynił się do znacznego wzrostu eurosceptyków. W ogólnodostępnych informacjach dużo się mówi, o niekorzystnych skutkach związanych z przystąpieniem do strefy euro. Zdaniem ekspertów, aby w pełni wykorzystać szanse i zminimalizować koszty przy rezygnacji z własnej waluty , należało by również zreformować strefę euro. 26 Bibliografia 1. Bilski J.(2012) „Wpływ kursu walutowego na handel zagraniczny” PWE, Warszawa. 2. Bukowski S.I. (2007) „Strefa euro. Perspektywy rozszerzenia o Polskę i inne kraje Europy Środkowo- Wschodniej” PWE, Warszawa. 3. Giżyński J. (2013) „ Polityka fiskalna w strefie euro” CeDeWu Sp. z.o.o, Warszawa. 4. Gruszecki T. (2004) „Teoria pieniądza i polityka pieniężna, Rys historyczny i praktyka gospodarcza”, Oficyna Ekonomiczna, Kraków. 5. Kowalewski P.(2001) „Euro a międzynarodowy system walutowy” Twigger. 6. Kowalewski P., Tchorek G., Górski J.(2014) „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro” NBP, Warszawa. 7. Krajewski P. (2012) „Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro” PWE, Warszawa. 8. Marszałek P. (2009) „Koordynacja polityki pieniężnej i fiskalnej jako przesłanka stabilności poziomu cen”, PWN, Warszawa. 9. Opolski K., Mycielska D., Górski J.(2010) „Strefa Euro europejska integracja gospodarczo- walutowa” NBP, Warszawa . 10. Oręziak L. (1999) „Euro nowy pieniądz” PWN, Warszawa. 11. Ostaszewski J. (2008) „Polska w strefie euro- szanse i zagrożenia”, SGH w Warszawie- Oficyna Wydawnicza, Warszawa. 12. Pietrzykowski M. (2014) „Polska na drodze do reformowanej strefy euro” Bogucki WN, Poznań. 27 Netografia 1. www.nbp.pl, „Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowe”, NBP, Warszawa 2009 2. www.nbp.pl, „Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy Euro”, NBP, Warszawa luty 2004 3. www.nbp.pl, A. Rogut, G. Tchorek, „Dyskusja o wspólnej walucie. Korzyści i koszty dla Polski” w: Europejska Integracja Monetarna od A do Z 4. www.nbp.pl, „Konkurencyjność polskiego sektora przedsiębiorstw w perspektywie przystąpienia Polski do strefy euro” Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2008 5. www.mf.gov.pl, Raport konwergencji czerwiec 2014 6. www.mf.gov.pl, Monitor konwergencji nominalnej w UE 28, kwiecień 2015r. nr 4/2015 7. www.ukie.gov.pl, „Warunki przyjęcie euro-kryteria konwergencji” 2012.04.27 8. www.uniaeuropejska.info.pl, Polska w Unii Europejskiej 9. www.polskawue.gov.pl, „Historia integracji gospodarczej i walutowej” 10. www.studioopinii.pl/marek-belka-strefa-euro-szansa-czy-zagrozenie, M. Belka „Strefa euro – szansa czy zagrożenie?” Spis tabel i rysunków 1. Korzyści z integracji ze strefą euro w krótkim i długim okresie. 2. Koszty i zagrożenia integracji ze strefą euro 28 OŚWIADCZENIE Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem(am) samodzielnie. Wszystkie dane, istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie lub niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości ani w części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne (wyniki badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.), przez nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana. Oświadczam, że tekst pracy dyplomowej na nośniku elektronicznym jest identyczny z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku. ..............................., dnia............................ ................................................. (miejscowość) (podpis) OŚWIADCZENIE Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym mojej pracy dyplomowej. Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody na kopiowanie pracy dyplomowej w całości lub w części. Brak zgody nie wyklucza kontroli tekstu pracy dyplomowej w systemie antyplagiatowym, wyklucza natomiast dopisanie tekstu do bazy tego systemu. * niepotrzebne skreślić ..............................., dnia............................ ................................................. (miejscowość) (podpis) 29 30
