Wsparcie w opiece pielęgniarskiej pacjentów w podeszłym wieku

Wsparcie w opiece pielęgniarskiej pacjentów w podeszłym wieku

PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2012;9(2):61-68
artykuł oryginalny original article
Wsparcie w opiece pielęgniarskiej
pacjentów w podeszłym wieku przed
zabiegiem operacyjnym – na tle czynników
socjo-demograficznych
The role of nursing team in supporting elderly patients awaiting
operation – in relation to socio-demographic factors.
Halina Zielińska-Więczkowska1, Kamila Pryka1, Marta Muszalik2,
Kornelia Kędziora-Kornatowska2
1
Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium
Medicum w Bydgoszczy
2
Katedra i Klinika Geriatrii Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy
Słowa kluczowe: wsparcie społeczne, osoby starsze, zabieg operacyjny
Key words: social support, the elderly, operation
Streszczenie
Wstęp. Czas oczekiwania na zabieg operacyjny stanowi dla każdego hospitalizowanego pacjenta – zapewne- sytuację trudną. Udzielane, w tym niezwykle ważnym dla chorego okresie – wsparcie, powinno
skutecznie neutralizować/lub łagodzić niepożądane w aspekcie powrotu do zdrowia, negatywne emocje.
Celem badań była ocena udzielanego przez pielęgniarki wsparcia pacjentom w podeszłym wieku oczekującym na zabieg operacyjny z uwzględnieniem czynników socjo-demograficznych.
PGP 157
Materiał i metody. Badania przeprowadzono wśród 80 pacjentów w starszym wieku oczekujących na
zabieg operacyjny w oddziale chirurgicznym szpitala powiatowego zlokalizowanego na terenie północnej
Polski. Przeważali chorzy w fazie wczesnej starości (60-74 lata), zamieszkujący w mieście, pozostający
w związku małżeńskim, z wykształceniem zawodowym, oceniający swoją sytuację materialną jako
średnią. Zdecydowana większość respondentów deklarowała posiadanie dzieci. Metodą badawczą był
sondaż diagnostyczny, narzędziem badawczym – Skala Wsparcia Społecznego autorstwa Krystyny
Kmiecik-Baran oraz metryczka, zawierająca podstawowe dane o ankietowanym.
Adres korespondencyjny:
dr n. med. Halina Zielińska-Więczkowska, adiunkt
Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej
UMK Collegium Medicum
ul. Techników 3
85-801 Bydgoszcz
tel. (0 52) 585 21 94; e-mail: [email protected]
Copyright © 2012 Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego
62
Halina Zielińska-Więczkowska i wsp.: Wsparcie starszych pacjentów przed zabiegiem operacyjnym
Wyniki. Pacjenci hospitalizowani w oddziale chirurgicznym oczekujący na zabieg operacyjny otrzymywali
wsparcie w opiece pielęgniarskiej na poziomie bardzo wysokim (79,7%). Najwyższy poziom nasycenia
osiągnęło wsparcie emocjonalne i instrumentalne. Z każdego rodzaju wsparcia były najbardziej zadowolone osoby z wykształceniem średnim (średnia 81,3) a najmniej – z podstawowym (średnia 76,7).
Pacjenci deklarujący korzystniejszą sytuację materialną wykazywali istotnie wyższe nasycenie wsparciem
społecznym, zarówno w aspekcie globalnym, jak i wartościującym oraz instrumentalnym.
Wnioski. Pacjenci w podeszłym wieku oczekujący na zabieg operacyjny bardzo wysoko ocenili udzielone
im wsparcie w opiece pielęgniarskiej. Większym wsparciem społecznym należałoby objąć pacjentów
z niższym statusem społecznym.
Summary
Background. Preoperative period is difficult for all patients. They are concerned about their health and
future. Support they receive during this period should effectively neutralize or ease negative emotions
which might influence patient’s recovery. The aim of the study was to assess the support given by the
nurses to elderly patients awaiting operation – in relation to socio-demographic factors.
Material and methods. The study included 80 elderly patients awaiting operation, hospitalized on
surgical ward of a district general hospital in Northern Poland. Most patients were between 60 and 74
years old, lived in a city, were married, had vocational education and claimed to be in average financial
situation. The majority of the respondents had children. A diagnostic survey was used along with Social
Support Test by Krystyna Kmiecik – Baran and personal data questionnaire.
Results. The level of support given by the nurses to the patients awaiting operation on the surgical ward
was very high (79.7%). The highest levels were observed in the scope of emotional and instrumental
support. Patients with secondary education (mean 81.3) were the most satisfied with the support while
patients with primary education (mean 76.7) were the least satisfied. Patients who claimed to be in a
better financial situation were more satisfied with social support in all its aspects: global, instrumental
and evaluative.
Conclusions. Elderly patients awaiting operation highly appreciated support received from the nursing team.
More support should be given to low-status patients.
Wstęp
Czas oczekiwania na zabieg operacyjny jest zapewne dla każdego pacjenta a zwłaszcza – osoby starszej,
sytuacją trudną. Pojęcie ,,zabieg operacyjny” najczęściej budzi lęk i niepokój o własne zdrowie i życie.
Chory może czuć się w tym okresie zagubiony. Obawy chorego dotyczą nie tylko samego zabiegu, także
znieczulenia, ewentualnego okaleczenia i deformacji ciała, możliwości wystąpienia powikłań i skutków
odległych oraz śmierci. Te negatywne emocje może skutecznie zminimalizować udzielane choremu
wielowymiarowe wsparcie. W doniesieniach psychologicznych wymienia się cztery rodzaje wsparcia
społecznego: emocjonalne, informacyjne, wartościujące oraz instrumentalne [1]. W sytuacji trudnej
ważną grupą wsparcia jest rodzina, przyjaciele, sąsiedzi, organizacje zarówno o charakterze formalnym,
jak i nieformalnym, medycy(lekarz, pielęgniarka), nauczyciele, duchowni, grupy samopomocy [1, 2].
Tworzą oni sieć wsparcia społecznego [2]. Z doniesień Dygi-Konarskiej [2] wynika, że przygotowanie
psychiczne chorego do zabiegu operacyjnego poprawia jego zdolności adaptacyjne do nowej sytuacji w
warunkach szpitalnych, współpracę z personelem medycznym, zmniejsza ilość powikłań pooperacyjnych,
korzystnie wpływa na proces rekonwalescencji oraz skrócenie pobytu w szpitalu.
Współczesne pielęgniarki posiadające przygotowanie merytoryczne na poziomie akademickim są dobrze
przygotowane do pełnienia wielu ważnych funkcji w opiece nad chorym, w tym – jakże ważnej dla
każdego pacjenta, funkcji wspierająco -edukacyjnej.
63
Halina Zielińska-Więczkowska i wsp.: Wsparcie starszych pacjentów przed zabiegiem operacyjnym
Celem badań był pomiar i ocena nasycenia wsparciem społecznym w opiece pielęgniarskiej pacjentów
w podeszłym wieku oczekujących na zabieg operacyjny. Analiza wsparcia dotyczyła ujęcia globalnego,
jak i czterech jego wymiarów: emocjonalnego, wartościującego, instrumentalnego i informacyjnego.
Materiał i metody badawcze
Badania przeprowadzono w okresie od lutego do maja 2010. roku wśród 80 pacjentów powyżej 60. roku
życia hospitalizowanych w oddziale chirurgicznym jednego ze szpitali powiatowych północnej Polski,
oczekujących na zabieg operacyjny. Badania zostały przeprowadzone metodą sondażu diagnostycznego
w dobie poprzedzającej zabieg/ lub w dniu zabiegu. Planowane operacje dotyczyły różnych narządów
ciała. Do badań zastosowano standaryzowaną Skalę Wsparcia Społecznego autorstwa Krystyny Kmiecik-Baran [1], na której wykorzystanie uzyskano pisemną zgodę oraz metryczkę zawierającą podstawowe
dane o ankietowanym. Skala ta pozwala określić wynik ogólny wsparcia społecznego (maksymalnie
7920 punktów) oraz poszczególne jego rodzaje: emocjonalne (maksymalnie 2160 punktów), wartościujące (maksymalnie 960 punktów), instrumentalne (maksymalnie 2400 punktów), informacyjne
(maksymalnie 2400 punktów). Przedział 76-100% świadczy o bardzo wysokim nasyceniu wsparciem
społecznym, 51-75% o wysokim nasyceniu, 26-50% o słabym nasyceniu a poniżej 26% – o bardzo
słabym nasyceniu wsparciem społecznym w opiece pielęgniarskiej.
Na prowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej UMK, działającą przy Collegium Medicum
w Bydgoszczy (KB 5/2010).
Analizę wyników przedstawiono w postaci statystyki opisowej, średniej arytmetycznej, odchylenia
standardowego oraz analizy przekrojowej z modułu ANOVA/MANOVA. Ponadto zastosowano nieparametryczny test Spearmana i test U-MannaWhitneya. Przyjęto poziom istotności p<0.05. Wartości
powyżej, przyjęto jako nieistotne statystycznie.
Wyniki
Wśród respondentów (n=80), w nieznacznym stopniu przeważały kobiety (53,8%). Zakres wieku
badanych: 60-90 lat, przy czym najliczniejszą grupę stanowili pacjenci w wieku 60-74 lata (67,5%).
Przeważali mieszkańcy miasta (75 %), osoby pozostające w związku małżeńskim (57,5%). Najliczniejszą
grupę stanowiły osoby z wykształceniem zawodowym (46,3%), w dalszej kolejności ze średnim (30%),
z podstawowym – 17,5% i najmniej osób deklarowało wyższe wykształcenie (6,3%).Blisko, co druga
badana osoba (45%) określiła swoją sytuację materialną jako dostateczną, dobrą – 40%, bardzo dobrą
– 10% i złą -5% badanych. Zdecydowana większość badanych (90%) posiadała dzieci.
Tabela 1 przedstawia ogólny wynik uzyskanego wsparcia społecznego. Bez różnicowania na rodzaje
wsparcia, badana grupa otrzymała 6313 punktów na 7920 możliwych do uzyskania. Każdy z badanych
mógł otrzymać od 0 do 99 punktów. Uzyskany średni wynik świadczy o bardzo wysokim nasyceniu
wsparciem społecznym otrzymywanym od pielęgniarek. Następnie szczegółowej analizie poddano poszczególne rodzaje wsparcia (emocjonalne, wartościujące, instrumentalne, informacyjne).
Nasycenie wsparciem emocjonalnym ukształtowało się u przeważającej większości badanych (80%)
na poziomie bardzo wysokim i u pozostałych pacjentów (20%) na poziomie wysokim. Badani otrzymali
1965 punktów, na 2160 możliwych do uzyskania. Średni wynik 24,6 na 27 punktów możliwych do uzyskania, stanowi 91,0% i świadczy o bardzo wysokim nasyceniu wsparciem emocjonalnym. Odchylenie
standardowe ukształtowało się na poziomie 3,39.
Podobnie, bardzo wysoki poziom nasycenia osiągnęło wsparcie instrumentalne. Pacjenci oczekujący
na zabieg operacyjny osiągnęli 2012 punktów, na 2400 możliwych do uzyskania. Poziom bardzo wysoki
uzyskało 76,3% chorych, wysoki – 22,5% i słaby – 1,3% respondentów. Średni wynik 25,3 na 30 punktów możliwych do uzyskania jest wyrazem bardzo wysokiego nasycenia wsparciem instrumentalnym.
Odchylenia standardowe w przypadku tego rodzaju wsparcia było nieco większe 4,28.
64
Halina Zielińska-Więczkowska i wsp.: Wsparcie starszych pacjentów przed zabiegiem operacyjnym
Tabela 1. Ogólny wynik wsparcia społecznego
Table 1. General score of social support
Wsparcie
Liczność
Procent
53
66,3
26
32,5
1
1,3
bardzo
wysokie
wysokie
słabe
Średnia
Minimum
Maksimum
Odchylenie
standardowe
78,90
47,00
90,00
10,60
Nasycenie wsparciem wartościującym ukształtowało się na poziomie wysokim u 73,8% badanych,
na bardzo wysokim – u 13,8%, słabym – 7,5% a bardzo słabym – u 5% respondentów uczestniczących
w badaniu ankietowym. Badana grupa otrzymała 662 punkty na 1440 możliwych do uzyskania. Średni
wynik 8,3% na 12 punktów możliwych do uzyskania, stanowi 69,1% i dowodzi o wysokim nasyceniu
wsparciem wartościującym starszych pacjentów oczekujących w oddziale chirurgicznym na zabieg
operacyjny. Odchylenie standardowe przy tym rodzaju wsparcia wyniosło 1,98.
Analizując wsparcie informacyjne, badana grupa otrzymała wynik 1658 punktów na 2400 możliwych
do uzyskania. Średni wynik 20,8 na 30 punktów możliwych do uzyskania stanowi 69,4% i przemawia
za wysokim nasyceniem wsparciem informacyjnym. Odchylenie standardowe ukształtowało się na
poziomie 4,28.
Następnie, wnikliwej analizie poddano poziom wsparcia społecznego w zależności od wieku, płci, stanu
cywilnego, wykształcenia, miejsca zamieszkania , sytuacji materialnej oraz posiadania dzieci.
Zauważono istotne zależności (p<0.05) pomiędzy sytuacją materialną badanych osób oczekujących
na zabieg operacyjny a poziomem wsparcia ogólnego, wartościującego i instrumentalnego. Prezentuje
to tabela 2.
W zakresie wieku, płci, stanu cywilnego, wykształcenia i miejsca zamieszkania – występujące różnice
okazały się nieistotne statystycznie. Najwyższe wsparcie ogólne (średnia 79,7), emocjonalne (średnia
24,9), wartościujące (8,7) i informacyjne (średnia 20,9) prezentowali badani we wczesnej fazie starości (60-74 lata). Natomiast wsparcie instrumentalne (średnia 25,3) było nieco wyższe w fazie późnej
starości (75-89 lat).
Tabela 2. Korelacje pomiędzy uzyskanym wsparciem społecznym a sytuacją materialną
Table 2. Correlations between social support and financial situation
Rodzaj wsparcia
społecznego
N
R
poziom p
ogólne
80
-0,242824
0,029984
emocjonalne
80
-0,153867
0,172976
wartościujące
80
-0,295451
0,007798
instrumentalne
80
-0,271871
0,014705
informacyjne
80
-0,054945
0,628335
65
Halina Zielińska-Więczkowska i wsp.: Wsparcie starszych pacjentów przed zabiegiem operacyjnym
Mężczyźni wyżej ocenili zasoby udzielanego im wsparcia ogólnego (średnia: M-79,1; K-78,8), emocjonalnego (średnia: M-24,9; K-24,2), i informacyjnego (średnia: M-21,8; K-20,0). Kobiety wykazywały
większe nasycenie wsparciem wartościującym (średnia: K-8,7; M-7,8) i instrumentalnym (średnia:
K-25,9; M-24,5).
Badani pozostający w związku małżeńskim wyżej ocenili poziom wsparcia ogólnego (średnia 79,2)
i wartościującego (średnia 8,4), natomiast osoby samotne wykazywały większe zadowolenie ze wsparcia
emocjonalnego (średnia 25,5), instrumentalnego (średnia 25,7) i informacyjnego (średnia 22,0).
Z każdego rodzaju wsparcia były najbardziej zadowolone osoby z wykształceniem średnim (średnia
81,3) a najniżej z podstawowym (średnia 76,7).
Ze względu na miejsce zamieszkania, większym wsparciem – zarówno – ogólnym (średnia 79,3),
emocjonalnym (średnia 24,8), wartościującym (średnia 8,3) i informacyjnym (średnia 21,0) cieszyli
się mieszkańcy miasta. Tylko w zakresie wsparcia instrumentalnego nieco wyższy wynik (średnia 25,8)
zanotowano dla osób zamieszkujących na wsi.
Pacjenci oczekujący na zabieg operacyjny, którzy nie mieli dzieci, otrzymywali nieco wyższe wsparcie
społeczne, głównie w zakresie wsparcia emocjonalnego (średnia 26,1) i informacyjnego (średnia 23,3)
a niższe – w aspekcie wsparcia wartościującego (średnia 8,1) i instrumentalnego (średnia 25,1). Różnice
te, jak już wcześniej wspomniano, nie były jednak istotne statystycznie.
Dyskusja
Wyniki z badań są optymistyczne. Dowodzą o tym, że pielęgniarki są wysoce zadowalającym źródłem
wsparcia w opiece nad osobami starszymi oczekującymi na zabieg operacyjny. Najwyższe wyniki
uzyskano dla wsparcia emocjonalnego i instrumentalnego. Z przeprowadzonych badań można wysnuć ważne wnioski i wskazówki dla udoskonalenia kompleksowej opieki nad pacjentem chirurgicznym w podeszłym wieku. Należałoby większym wsparciem otaczać pacjentów mniej wykształconych
i znajdujących się w niekorzystnej sytuacji materialnej, prawdopodobnie jednostek mniej asertywnych
i wymagających, i być może, czasami potraktowanych w opiece nieco po „macoszemu”. Należy jednak
pamiętać, że to właśnie u nich mogą występować duże deficyty potrzeby bezpieczeństwa, chociażby
wynikające już z faktu niskiego statusu społecznego. Potwierdzają to między innymi badania Muszalik i
wsp. [3], z których to wynika, że bezpieczeństwo pacjentów geriatrycznych zależy istotnie od poziomu
wykształcenia. Im wykształcenie – niższe, tym zauważa się mniejsze poczucie bezpieczeństwa a zatem
i większe deficyty. W badaniach tych Autorów [3], poziom wsparcia osób chorych w podeszłym wieku
ze strony pielęgniarek był również zadowalający.
Z innych badań przeprowadzonych wśród pacjentów hospitalizowanych poddanych chemioterapii ze
średnią wieku 53 lata także wynika, że istotnym wyznacznikiem otrzymywanego wsparcia społecznego
jest sytuacja materialna [4].
Wsparcie znacząco wpływa na całościowe funkcjonowanie chorego, obniżając poziom lęku, przeciwdziałając poczuciu zagubienia człowieka starszego oraz ujawnieniu się depresji.
Doniesienia dowodzą o istnieniu dużego poziomu lęku w okresie okołooperacyjnym u pacjentek ginekologicznych [ 5, 6]. Łepecka-Klusek i wsp. [6] w swoich badaniach przeprowadzonych w 2008 roku
wśród 272 kobiet w wieku 18-60 lat oczekujących w warunkach szpitalnych na operację ginekologiczną dowiedli, że u blisko połowy pacjentek występował lęk, niedowierzanie oraz sprzeciw. Z tej grupy
(n=272) aż 72,8% kobiet obawiała się postawienia diagnozy nowotworu złośliwego, przy czym istotnie
częściej doświadczały tego kobiety starsze. Inne obawy u tych pacjentek dotyczyły bólu, powikłań
pooperacyjnych a także utraty kobiecości oraz płodności [6]. Z innych doniesień dowiadujemy się,
że jedną z najczęściej występujących przyczyn lęku przedoperacyjnego u chorych jest obawa przed
nieobudzeniem się po zabiegu operacyjnym [7]. Na różnice w nasileniu objawów depresji może mieć
wpływ rodzaj zabiegu i zakres otrzymywanego wsparcia. Dowodzą o tym badania Malickiej i wsp.[8].
66
Halina Zielińska-Więczkowska i wsp.: Wsparcie starszych pacjentów przed zabiegiem operacyjnym
Wynika z nich, że zaburzenia nastroju częściej występują u kobiet leczonych operacyjnie z powodu
schorzeń narządów rodnych (55%) w porównaniu z pacjentkami po mastektomii (25%) ze średnią
wieku 56,1±10,2 roku. Występujące u tych kobiet różnice w zakresie zaburzeń nastroju tłumaczy się
wysokim poziomem wsparcia społecznego u pacjentek operowanych z powodu raka piersi. Niskie nasilenie depresji w grupie kobiet po mastektomii jest związane z konstruktywnym stylem radzenia sobie
z chorobą, pozytywnym przewartościowaniem oraz występującym u nich duchem walki [8]. Istotnym
wyznacznikiem nasilenia depresji przed zabiegiem operacyjnym jest ryzyko operacyjne [9]. Krzych
i wsp. [9] dowiedli, że nasilenie lęku i depresji u aktywnych zawodowo mężczyzn ze średnią wieku
54,4 lat poddawanych pomostowaniu wieńcowemu w krążeniu pozaustrojowym jest wyższe przed samym zabiegiem niż w kilka dni po operacji. Badania Nowickiego i wsp. [10] przeprowadzone w grupie
50 kobiet ze średnią wieku 54,7 lat hospitalizowanych w Oddziale Chorób Piersi Centrum Onkologii
w Bydgoszczy również wskazują o znamiennie wyższym nasileniu depresji i lęku przed zabiegiem amputacji piersi niż w okresie pooperacyjnym. W badaniach tych Autorów [10], depresja i lęk była mniej
nasilona u pacjentek z wyższym wykształceniem a najbardziej – u aktywnych zawodowo o średnim
statusie społecznym. Można to odnieść do badań własnych, w których to chorzy z wykształceniem
średnim stanowiący 30% ogółu respondentów byli najbardziej zadowoleni z każdego rodzaju wsparcia
a najmniejsze zadowolenie wykazywały osoby z wykształceniem podstawowym. Nasuwa się zatem
wniosek, że pacjenci najbardziej wspierani w wielu wymiarach byli mniej narażeni na odczuwanie lęku
i ryzyko ujawnienia się u nich depresji.
W innych badaniach przeprowadzonych u 38 pacjentów w przedziale wieku 18-60 lat oczekujących na
operacje chirurgiczne i otaryngologiczne także większość z nich, w przeddzień operacji odczuwała lęk,
częściej kobiety [11].
Należy w pełni zgodzić się z opinią Michałowskiej-Wieczorek [12], że okazywana bliskość i życzliwość
warunkuje każdej jednostce poczucie bezpieczeństwa. Z badań tej Autorki [12] wyraźnie wynika, że
mniejsze wsparcie społeczne wiąże się z większą bezradnością a wyższe wzmaga mobilizację chorego
do walki z chorobą. W okresie przed- i pooperacyjnym jest to aspekt niezwykle ważny.
Kurowska i wsp. [13] donoszą, że odpowiednio dobrany poziom wsparcia społecznego odgrywa rolę
,,czynnika ochronnego” w przebiegu wielu jakże często występujących w tym okresie schorzeń, głównie
o charakterze przewlekłym. Wsparcie udzielone człowiekowi starszemu w każdej formie, jest wysoce
wskazane. Może ono obniżyć nasilenie objawów depresji i korzystnie wpłynąć na postępy w leczeniu
[14]. Inne badania przeprowadzone wśród pacjentów chirurgicznych poddanych zabiegowi operacyjnemu (n=40) ze średnią wieku 49,5 lat dowodzą o istnieniu korelacji pomiędzy niską oceną świadczonej
opieki pielęgniarskiej a poziomem lęku i depresji [15].
Badania Zadrogi i wsp.[16] przeprowadzone wśród 345 pacjentów wskazują, że chorzy wyrażają na ogół
pozytywne opinie ze świadczonej im opieki pielęgniarskiej. Są w większości zadowoleni ze wsparcia o
charakterze informacyjnym [17], niezwykle ważnym przed zabiegiem operacyjnym. Z doniesień Mijały
i Kapały [18] dowiadujemy się, że największe zapotrzebowanie w zakresie wsparcia informacyjnego
pacjentów poddanych zabiegom operacyjnym dotyczą zalecanych im sposobów zachowań, aktualnego
stanu zdrowia oraz umiejętności radzenia sobie z problemami wynikającymi z choroby i zabiegu operacyjnego. Pacjenci objęci badaniem ankietowym tych Autorów [18] oceniali poziom wsparcia ze strony
personelu medycznego za wystarczający. Chorzy zgłaszający się do szpitala na zabieg operacyjny bez
wątpienia chcą czuć się bezpieczni i doinformowani w wielu ważnych kwestiach związanych z chorobą,
zabiegiem oraz z samym faktem hospitalizacji. Występuje u nich duże zapotrzebowanie na wsparcie
emocjonalne, dobre komunikowanie się z personelem terapeutyczno-opiekuńczym, co wyraźnie potwierdzają badania Grochans i wsp. [19]. Działania podejmowane przez personel medyczny na rzecz
obniżenia leku u operowanych chorych mogą skutecznie obniżać wielkość dawek podawanych leków
przeciwbólowych. [20]. Dobre przygotowanie chorych przed operacją pozwala utrzymać lęk i depresję
na etapie zmian nastroju bądź zaburzeń emocjonalnych , które podatne są na oddziaływania psychoterapeutyczne [21]. Rozpoznawanie i zapobieganie skutkom depresji przed zabiegiem operacyjnym
powinno być ważnym priorytetem terapeutycznym osób w podeszłym wieku.[22].
67
Halina Zielińska-Więczkowska i wsp.: Wsparcie starszych pacjentów przed zabiegiem operacyjnym
Analiza tych doniesień badawczych oraz własnych dowodzi o tym, że pacjenci zgłaszający się na zabieg
operacyjny są na ogół zadowoleni z uzyskiwanego wsparcia ze strony pielęgniarek. Zawód ten często
podejmowany jest z pobudek empatycznych, co sprzyja udzielaniu wielowymiarowego wsparcia.
Wnioski
1. Pacjenci w podeszłym wieku hospitalizowani w oddziale chirurgicznym otrzymywali wsparcie społeczne
w opiece pielęgniarskiej na bardzo wysokim poziomie, najwyższe nasycenie wykazano dla wsparcia
emocjonalnego i instrumentalnego.
2. Sytuacja materialna badanych była czynnikiem istotnie różnicującym poziom nasycenia wsparcia
społecznego pacjentów hospitalizowanych w oddziale chirurgicznym.
3. Najniższy poziom udzielanego wsparcia społecznego deklarowali respondenci z podstawowym wykształceniem.
4. Większym wsparciem społecznym należałoby objąć pacjentów w podeszłym wieku z niższym statusem społecznym.
Piśmiennictwo
[1] Kmiecik-Baran K Skala Wsparcia Społecznego. Teorie i właściwości psychometryczne, Przegląd
Psychologiczny 1995; 38: 201-214.
[2] Dyga-Konarska M Informacyjne i emocjonalne wsparcie pacjenta przez personel medyczny,
Standardy Medyczne 2004; 5:599-604.
[3] Muszalik M, Kędziora-Kornatowska K, Ciosek A Problemy związane z adaptacją oraz oczekiwania
hospitalizowanych osób w starszym wieku. Gerontologia Polska 2008;6(1):41-46.
[4] Zielińska-Więczkowska H, Betłakowski J Pomiar i ocena społecznego u pacjentów hospitalizowanych poddanych chemioterapii. Współczesna Onkologia 2010, 14(3): 229-232.
[5] Billert H, Adamski D, Gaca M, Miluska J, Bręborowicz G H Poziom lęku w okresie okołooperacyjnym u pacjentek ginekologicznych a nałóg palenia tytoniu – doniesienia wstępne. Przegląd
Lekarski 2004; 61 (10): 1035-1039.
[6] Łepecka-Klusek C, Pilewska-Kozak A B, Syty K, Jakiel G Potrzeba wsparcia psychicznego kobiet
w okresie oczekiwania na operacje ginekologiczną. Przegląd Menopauzalny 2010; 5: 309-314.
[7] Ziębicka J, Gajdosz R. Wybrane aspekty lęku u chorych oczekujących na operację. Anestezjologia
Intensywna Terapia 2006; 38: 41-44.
[8] Malicka I, Szczepańska J, Anioł K, Rymaszewska J, Woźniewski M Zaburzenia nastroju i
strategie przystosowania do choroby u kobiet leczonych operacyjnie z powodu nowotworu piersi
i narządów rodnych. Współczesna Onkologia 2009;13(1): 41-46.
[9] Krzych Ł J, Pawlak A, Woźnica A, Skarysz J, Eysymontt Z, Krupka-Matuszczyk I, Bochenek
A, Cisowski M Uwarunkowania nasilenia lęku i depresji w okresie okołooperacyjnym u aktywnych
zawodowo mężczyzn poddawanych pomostowaniu wieńcowemu w krążeniu pozaustrojowym.
Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska 2009; 6(3): 238-243.
[10] Nowicki A, Szwed A, Laskowski R Depresja i lęk u kobiet przed i po amputacji piersi. Polski
Przegląd Chirurgiczny 2008; 80 ( 7): 673-686.
[11] Romanik W, Kański A, Soluch P, Szymańska O Kwestionariuszowy i deklaratywny poziom lęku
chorych przed operacją. Anestezjologia Intensywna Terapia 2009; 41: 94-99.
[12] Michałowska-Wieczorek I Rola wsparcia w zmaganiu się z chorobą nowotworową. Psychoonkologia 2006, 10(2): 51-56.
[13] Kurowska K, Rudewicz E, Głowacka M, Felsmann M Poczucie koherencji a wsparcie społeczne
u osób ze schorzeniami wieku starczego. Psychogeriatria Polska 2008,5 (4):65-172.
[14] Wojtyna E, Dosiak M, Życińska J Wpływ wsparcia społecznego na przebieg zaburzeń depresyjnych u pacjentów w podeszłym wieku. Psychogeriatria Polska 2007; 4(1): 17-26.
68
Halina Zielińska-Więczkowska i wsp.: Wsparcie starszych pacjentów przed zabiegiem operacyjnym
[15] Andruszkiewicz A, Idczak H, Kocięcka A, Banaszkiewicz M, Marzec A Subiektywna ocena
opieki pielęgniarskiej a poziom lęku i depresji u pacjentów chirurgicznych. Pielęgniarstwo Polskie
2005; 1(19): 46-48.
[16] Zadroga M, Cudak-Bańska E, Dyk D, Krysiak I, Gutysz-Wojnicka A Ocena satysfakcji pacjenta z opieki pielęgniarskiej. Pielęgniarstwo Polskie 2005; 1(19): 49-52.
[17] Skokowska B, Bączyk G, Poniedziałek M Wsparcie informacyjne u chorych leczonych chirurgicznie z powodu nadczynności tarczycy. Pielęgniarstwo Polskie 2004; 1(17)-29(18): 70-72.
[18] Mijała J, Kapała W Edukacja i wsparcie pacjentów hospitalizowanych (na przykładzie oddziałów
chirurgicznych). Pielęgniarstwo Polskie 2002; 2(14): 262-269.
[19] Grohans E, Wieder-Huszla S, Jurczak A, Stanisławska M, Janic E, Szych Z. Wsparcie emocjonalne jako wyznacznik jakości opieki pielęgniarskiej. Probl Hig Epidemiol 2009; 90(2): 236-239.
[20] Greszta E, Siemińska M J Poziom leku-stanu i lęku-cechy u pacjentów zakwalifikowanych do
leczenia operacyjnego pomostowaniem aortalno-wieńcowym a percepcja bólu rany pooperacyjnej i innych dolegliwości bólowych. Annales Academiae Medicae Stetinensis. Roczniki Pomorskiej
Akademii Medycznej w Szczecinie, 2008; 54(1); 157-163.
[21] Podwińska E, Niemiec A, Bednarski P, Grzela A Próba oceny poziomu lęku i depresji u kobiet
leczonych chirurgicznie z powodu wola guzkowego obojętnego i nadczynnego. Anestezjologia
Intensywna Terapia 2000; 32: 87-90.
[22] Kołątaj K H Rehabilitacja przed- i okołooperacyjna chorych w podeszłym wieku – rehabilitacja
psychologiczna. Postępy Nauk Medycznych 2008; 21 (12);811-817.
Otrzymano: 7.02.2012 r.
Zatwierdzono do druku: 10.09.2012 r.