Lekcja 55. Temat: Analizowanie przyczyn i skutków bezrobocia

Krzysztof Gergelewicz
Lekcja 55.
Temat: Analizowanie przyczyn i skutków bezrobocia
Temat w podręczniku: Bezrobocie
Bezrobocie jest to zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy
i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia z różnych powodów.
Bezrobotny jest to osoba niezatrudniona, która
 nie prowadzi działalności gospodarczej,
 nie wykonuje innej pracy zarobkowej,
 jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy,
 ukończyła 18 rok życia,
 nie osiągnęła wieku emerytalnego,
 nie nabyła praw do renty lub emerytury, nie pobiera świadczenia lub zasiłku
przedemerytalnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego,
 nie uczy się w systemie dziennym na żadnym szczeblu kształcenia,
 nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego
wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów od środków pieniężnych
zgromadzonych na rachunkach bankowych,
 nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych,
które przekraczają 2 ha przeliczeniowe,
 jest zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania powiatowym urzędzie pracy,
 jest zameldowana lub pozostaje w Polsce legalnie lub jej popyt może zostać zalegalizowany
(azyl polityczny, karta stałego lub czasowego pobytu, obywatele UE).
Długotrwale bezrobotny jest to osoba pozostająca bez pracy przez okres co najmniej 12
miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy.
Aktywni zawodowo (zasoby siły roboczej) są to wszyscy pracujący zawodowo (pracodawcy,
pracownicy najemni, pracujący na własny rachunek, nieodpłatnie pomagający członkowie
rodzin) oraz zarejestrowani bezrobotni.
Do ludności aktywnej zawodowo nie zalicza się uczniów odbywających naukę zawodu,
gospodyń domowych i osób żyjących wyłącznie z kapitału.
Rodzaje bezrobocia ze względu na przyczyny
Rodzaj bezrobocia
Przyczyny
frykcyjne
tymczasowe, związane ze zmianą miejsca pracy, wchodzeniem na
(naturalne)
rynek pracy
strukturalne
związane z niedostosowaniem kwalifikacji siły roboczej do potrzeb
gospodarki; może być spowodowane zmianami strukturalnymi
w gospodarce, np. upadkiem niektórych branż czy gałęzi gospodarki
i powstawaniem nowych
technologiczne
wynikające z postępu technicznego i technologicznego,
powodujących ogólny spadek popytu na pracę
cykliczne
związane ze zmianami koniunktury gospodarczej i wahaniami
(koniunkturalne)
cykliczny- wzrasta w czasie kryzysu gospodarczego, a maleje
w czasie ożywienia
sezonowe
związane z sezonowością pracy, np. w rolnictwie, turystyce,
budownictwie
Negatywne społeczne skutki bezrobocia:
 spadek poczucia własnej wartości,
 spadek motywacji do podjęcia pracy,
 niezadowolenie społeczne,
1
Krzysztof Gergelewicz
 powstanie patologii społecznych (alkoholizm, narkomania, rozboje, kradzieże)
Negatywne ekonomiczne skutki bezrobocia:
 obniżenie poziomu życia bezrobotnych,
 zwiększenie wydatków z budżetu państwa, m.in. na wypłatę zasiłków dla bezrobotnych,
 zmniejszenie dochodów budżetu państwa (mniejsze podatki pochodowe i pośrednie),
 zmniejszenie poziomu produkcji,
 niepełne wykorzystanie siły roboczej,
 emigracja zarobkowa.
Pozytywnym aspektem występowania zjawiska bezrobocia jest wzrost poszanowania pracy.
Miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia. Stopę bezrobocia wyraża się w procentach.
Szacuje się, że na każdy procent, o jaki faktyczna stopa bezrobocia przewyższa tzw.
naturalną stopę bezrobocia, (ok. 3÷5%) realny PKB jest niższy o 3% od PKB potencjalnego,
przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Z tego względu ważne jest poznanie
przyczyn bezrobocia.
Wśród ekonomistów istnieją rozbieżności poglądów w kwestii przyczyn bezrobocia
globalnego, czyli związanego z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym
popytem na siłę roboczą.:
 przyczyną jest niedostateczny popyt na rynku dóbr i usług (bezrobocie keynesowskie),
 przyczyną są zbyt wysokie płace (podejście neoliberalne).
Brak zgodności w poglądach na przyczyny bezrobocia są podstawą różnic wśród ekonomistów
i polityków w sprawie metod ograniczania tego zjawiska.
Ćwiczenia
1. Zdefiniuj pojęcia: bezrobocie, długotrwale bezrobotny, stopa bezrobocia.
2. Sformułuj krótką definicję bezrobotnego.
3. Wyjaśnij pojęcie: „aktywni zawodowo”.
4. Wymień rodzaje bezrobocia ze względu na przyczyny.
5. Używając przykładu wyjaśnij, na czym polega bezrobocie frykcyjne.
6. Używając przykładu wyjaśnij, na czym polega bezrobocie strukturalne.
7. Używając przykładu wyjaśnij, na czym polega bezrobocie technologiczne.
8. Używając przykładu wyjaśnij, na czym polega bezrobocie koniunkturalne.
9. Używając przykładu wyjaśnij, na czym polega bezrobocie sezonowe.
10. Wymień negatywne społeczne skutki bezrobocia.
11. Wymień negatywne ekonomiczne skutki bezrobocia.
12. Wskaż pozytywne skutki bezrobocia.
13. Wyjaśnij, jaka jest zasadnicza różnica między bezrobociem keynesowskim a neoliberalnym.
14. Oblicz zasoby siły roboczej w mieście X, jeśli jest tam 8 tys. bezrobotnych, 35 tys.
pracowników oraz 2 tys. osób pracujących na swoim.
Obliczenia: …….
Odpowiedź: …….
2
Krzysztof Gergelewicz
15. Oblicz stopę bezrobocia w mieście X, jeśli jest tam 8 tys. bezrobotnych, a zasoby siły
roboczej wynoszą 45 tys. osób.
Obliczenia: …….
Odpowiedź: …….
16. Rozpoznaj rodzaj bezrobocia. W miejsce kropek wstaw nazwę rodzaju bezrobocia.
Rodzaje bezrobocia
Opis sytuacji
Osoby zatrudnione przy konserwacji kotów centralnego ogrzewania
mają pracę od wiosny do jesieni. Zimą są bezrobotne.
Producenci zwalniają pracowników, ponieważ sytuacja ekonomiczna
przedsiębiorstw się pogarsza.
Pracownik zrezygnował z pracy w fabryce śrub, gdyż zmienia miejsce
zamieszkania.
Z powodu braku opłacalności wydobycia węgla zamknięto kopalnię,
a pracownicy zostali zwolnieni.
Rodzaj bezrobocia
17. Uporządkuj wymienione metody walki z bezrobociem i łagodzenia skutków bezrobocia.
















Zmniejszenie oprocentowania kredytów inwestycyjnych.
Obniżenie kosztów pracy (np. obniżenie podatków).
Obniżenie wieku emerytalnego.
Pożyczki dla pracodawców udzielane w celu tworzenia nowych miejsc pracy.
Pożyczki dla osób bezrobotnych udzielane w celu podjęcia własnej działalności
gospodarczej.
Świadczenia przedemerytalne (dla osób, które straciły pracę kilka lat przed osiągnięciem
wieku emerytalnego),
Zasiłki dla bezrobotnych.
Tworzenie nowych miejsc pracy (prace inwestycyjne, roboty publiczne).
Możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę.
Ograniczenie możliwości zatrudniania emerytów.
Opieka społeczna (zasiłki, zapomogi).
Finansowanie zatrudniania absolwentów (umożliwia odbycie stażu i zdobycie nowych
kwalifikacji).
Tworzenie zachęt finansowych dla przedsiębiorstw, które tworzą nowe miejsca pracy.
Wydłużenie obowiązkowego czasu pobierania nauki.
Zmniejszenie normy czasu pracy (krótszy dzień i/lub tydzień pracy).
Wspieranie rozwoju przedsiębiorstw (uproszczenie procedur zakładania przedsiębiorstw).
Metody walki z bezrobociem i łagodzenia skutków bezrobocia
Pobudzanie popytu na pracę Ograniczanie podaży pracy
(Przedsiębiorstwa chcą kupić
(Ograniczanie liczby osób,
więcej pracy)
które mogą lub chcą sprzedać
swoją pracę)


Łagodzenie
skutków bezrobocia

3
Krzysztof Gergelewicz
Zadania testowe
1. Do bezrobotnych nie może być zaliczona osoba, która
A. nie prowadzi działalności gospodarczej.
B. jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy.
C. pobiera zasiłek chorobowy lub macierzyński.
D. nie uczy się w systemie dziennym.
2. Długotrwale bezrobotny jest to osoba pozostająca bez pracy przez okres co najmniej
A. 12 miesięcy w ciągu ostatnich 36 miesięcy.
B. 12 miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy.
C. 18 miesięcy w ciągu ostatnich 36 miesięcy.
D. 18 miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy.
3. Bezrobocie wynikające z postępu technicznego i technologicznego, powodujących ogólny
spadek popytu na pracę nazywane jest bezrobociem
A. strukturalnym.
B. frykcyjnym.
C. koniunkturalnym.
D. technologicznym.
4. Negatywnym skutkiem bezrobocia jest
A. wzrost poczucia własnej wartości.
B. wzrost emigracji zarobkowej.
C. pełne wykorzystanie siły roboczej.
D. wzrost poszanowania pracy.
4