Raport bezdomność - zima 2015/2016

LUBUSKI URZĄD WOJEWÓDZKI
WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ
Raport
bezdomność - zima 2015/2016
Opracowała:
Hanna Piekarska
Pod kierunkiem:
Joanny Jaźwińskiej
Gorzów Wlkp. sierpień 2016r.
Spis treści
1.Wstęp. ...................................................................................................................................... 3
2. Metodologia badań. ................................................................................................................ 5
3. Miejsca noclegowe dla osób bezdomnych. ............................................................................ 6
4. Osoby bezdomne przebywające w miejscach zagrażających zdrowiu i życiu. ..................... 7
5. Działania podejmowane przez gminy. ................................................................................... 8
6. Osoby przygotowane do negocjacji. .................................................................................... 10
7. Sytuacja bezdomnych rodzin z dziećmi. .............................................................................. 11
8. Finansowe wsparcie zadań pomocy społecznej w 2016 r. ................................................... 12
9. Podsumowanie, rekomendacje, wnioski. ............................................................................. 13
10. Spis wykresów. ................................................................................................................... 16
11. Spis załączników. ............................................................................................................... 20
2
1.Wstęp.
Opracowany raport ma na celu przybliżyć problem bezdomności, który występuje
na terenie województwa lubuskiego. Poniżej została opisana skala bezdomności, działania
Wydziału Polityki Społecznej oraz działania podejmowane przez gminy w celu pomocy
osobom bezdomnym szczególnie w okresie zimy.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. 2016 r., poz. 930)
osobę
bezdomną
określa
jako
„osobę
niezamieszkującą
w
lokalu
mieszkalnym
w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy
i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, a także
osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu,
w którym nie ma możliwości zamieszkania”.
Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy m.in. udzielanie
schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym.
Równie ważnym zadaniem jest praca socjalna, która poprzez stosowanie odpowiednich
narzędzi umożliwia udzielanie pomocy interwencyjnej, doraźnej oraz pomocy polegającej
na wspieraniu osoby bezdomnej w rozwiązywaniu jej problemów życiowych.
Natomiast zgodnie z ww. ustawą do zadań wojewody należy m.in.: „nadzór
nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością
działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (…)”.
Ogólnopolskie badanie liczby osób bezdomnych prezentuje skalę tego problemu
na terenie całego kraju, z uwzględnieniem poszczególnych województw, gmin. Założono,
iż badanie to ma być przeprowadzane co 2 lata z inicjatywy Ministerstwa Rodziny, Pracy
i Polityki Społecznej. Dzięki określeniu liczby osób bezdomnych przebywających na terenie
danej gminy samorządy mogą zaplanować działania mające na celu ograniczenie
negatywnych skutków bezdomności, a szczególnie podjąć skuteczne działania na rzecz
wyjścia z bezdomności. W 2013 r. badanie odbyło się w nocy z 7/8 lutego. W woj. lubuskim
przebywały wówczas 803 osoby bezdomne. Natomiast 2 lata później wg danych
z 21/22 stycznia 2015 r. w woj. lubuskim odnotowano 1013 osób bezdomnych. Miejsca,
do których dotarły osoby prowadzące badania to: ogrzewalnie, noclegownie, schroniska,
szpitale, hospicja, ZOL-e, zakłady karne, areszty śledcze, izby wytrzeźwień i miejsca
niemieszkalne. Różnica dotycząca liczby osób bezdomnych wynika m.in. ze zmiany
metodologii badania.
3
W 2015 r. Ośrodki Pomocy Społecznej, w
sprawozdaniu dot. stanu bezdomności
w gminie, wykazały 1 615 osób bezdomnych, z tego 1185 czyli 73,3% osób korzystało
z pomocy w gminie, która była właściwa ze względu na miejsce zameldowania (wykres nr 1).
W sprawozdaniu wykazywane były osoby, które przebywają na terenie gminy, ale również te,
które przebywają poza nią, ale dana gmina zwracała koszty gminie, która przyznała
świadczenie w miejscu pobytu. W większości osobom tym została udzielona pomoc,
najczęściej poprzez: zapewnienie schronienia (992 osoby), w formie pomocy finansowej
(950 osób) oraz poprzez inne formy wsparcia tj. posiłek, pomoc rzeczowa, poradnictwo
(939 osób).
Metodą pracy z osobami bezdomnymi może być m.in.: indywidualny program
wychodzenia z bezdomności, który polega na szerokim wsparciu osoby bezdomnej m.in.
w udzielaniu wsparcia prawnego, psychologicznego, informacyjnego oraz finansowego.
Jest to długofalowa metoda pracy, która ma służyć usamodzielnieniu się osoby bezdomnej.
Metoda ta wykorzystywana była w 2015 r. w stosunku do 121 osób, czyli 7,49 %.
Kolejną metodą stosowaną przez pracowników socjalnych był kontrakt socjalny,
który określa uprawnienia, ale i zobowiązania stron w ramach wspólnie podejmowanych
działań w celu przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej. Tą metodą pracowano wspólnie
z 111 osobami bezdomnymi, czyli 6,87 %.
Z informacji przedstawionych przez Ośrodki Pomocy Społecznej wynika, iż niewielki
odsetek osób bezdomnych objętych jest długotrwałym programem pomocy. Większość osób
objęta jest wsparciem doraźnym, które opiera się głównie na zapewnieniu podstawowego
bezpieczeństwa. Ważne jest, aby pomoc obejmowała nie tylko podstawy bytowe, ale również
prowadziła do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej poprzez: uregulowanie sytuacji
rodzinnej, zdrowotnej, zawodowej oraz mieszkaniowej.
Efektem długotrwałej pracy z osobami bezdomnymi jest usamodzielnienie się.
W 2015 r. takich osób w naszym województwie było 94, natomiast 599 osób udało się
zmotywować do współpracy.
Osoby bezdomne, starsze oraz samotne szczególnie w okresie zimy wymagają
wsparcia m.in. poprzez udzielenie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnej odzieży.
Zapewnienie bezpieczeństwa tym osobom powinno łączyć ze sobą osoby wykonujące różne
zawody oraz obywateli, którzy jako pierwsi mogą zauważyć osobę potrzebującą w swoim
otoczeniu. Opracowanie niniejsze podsumowuje działania samorządów w okresie zima
2015/2016 w celu usystematyzowania najlepszych rozwiązań i dokonania oceny
ewentualnych zagrożeń.
4
2. Metodologia badań.
Informacje przedstawione w raporcie pochodzą ze sprawozdań sporządzonych przez
Ośrodki Pomocy Społecznej oraz korespondencji prowadzonej w okresie wrzesień 2015 r.
– luty 2016 r. między Gminami, Ośrodkami Pomocy Społecznej a tut. Wydziałem (załącznik
nr 1). Poruszone tematy dotyczyły m.in.: przygotowania Gmin do okresu zimowego,
informacji dotyczących form pomocy skierowanej dla osób potrzebujących, ilości osób
bezdomnych, wymagających wsparcia, metod pracy z osobami bezdomnymi oraz
uzyskiwanych efektach. Wydział Polityki Społecznej co roku prowadzi w okresie zimowym
codzienny monitoring miejsc noclegowych w celu usprawnienia organizacji zapewnienia
schronienia osobom potrzebującym. Dzięki temu posiada wiedzę o sposobie realizacji zadań
przez gminy. Co roku Wojewoda Lubuski apeluje do samorządów i służb kompetentnych
do udzielenia wsparcia osobom bezdomnym. W okresie zimowym 2015/2016 podejmowano
ponadto
dodatkową korespondencję z
gminami/ośrodkami
w sprawie możliwości
zapewnienia schronienia bezdomnym, miejsca ich pobytu, współpracy lokalnie działających
instytucji. Zbierano przy tym dane dotyczące osób bezdomnych i oferowanego im wsparcia,
w tym bezdomnych rodzin z dziećmi. Zbierano wyjaśnienia w sprawach nagłych zgonów
osób, które potencjalnie mogły zostać uznane za bezdomne (załącznik nr 2).
Zebrane dane pozwoliły na udzielenie odpowiedzi na postawione następujące
hipotezy:
1. Osobie bezdomnej w danej gminie zostanie udzielone wsparcie w formie schronienia.
2. Osoby bezdomne/starsze/samotne w okresie zimy przebywają w miejscach
niezagrażających ich zdrowiu i życiu.
3. Gmina zapewnia osobom bezdomnym dostęp do specjalistów (psychologów,
terapeutów).
4. Gmina wspólnie z innymi służbami i instytucjami podejmuje działania zapewniające
bezpieczeństwo osobom bezdomnym, starszym, samotnym szczególnie w okresie
zimy.
5. Pracownicy socjalni stosują różne metody i formy pracy z osobami bezdomnymi.
6. Gmina, przy udzielaniu wparcia osobom bezdomnym korzysta ze współpracy
z streetworkerami, mediatorami i negocjatorami.
7. Bezdomne
rodziny
z
dziećmi
są
objęte
wsparciem
w przeciwdziałaniu długotrwałemu przebywaniu w placówkach.
5
przede
wszystkim
3. Miejsca noclegowe dla osób bezdomnych.
W okresie od 2 listopada 2015 r. do 31 marca 2016 r. prowadzony był codzienny
monitoring miejsc noclegowych. Na okres zimowy 2015/2016 w naszym województwie
zostało przygotowanych 630 miejsc (wg danych na dzień 2 listopada 2015 r.). Podczas okresu
zimowego liczba miejsc została zwiększona do 703 miejsc w 29 placówkach (wg danych
na luty 2016 r., wykres nr 2). Dodatkowo niektóre podmioty w okresie silnych mrozów były
przygotowane do zwiększenia liczby miejsc, tak aby zminimalizować skutki niskich
temperatur. Ww. dane pozyskiwano przy współpracy ze Starostwami Powiatowymi. Zebrane
meldunki
przekazywano
do
Wojewódzkiego
Centrum
Zarządzania
Kryzysowego
oraz publikowano na stronie internetowej Wojewody Lubuskiego.
Przez okres listopad 2015 r. – marzec 2016 r. codziennie (w dni robocze)
przekazywano informacje dot. liczby zajętych miejsc oraz liczby osób dodatkowo przyjętych.
Z analizy wykorzystania miejsc wynika, iż średnie wykorzystanie miejsc w okresie: listopad –
marzec wynosiło od 66,42% do 85,84% (wykres nr 3). Największe obłożenie w placówkach
dla osób bezdomnych zanotowano w okresie styczeń 2016 r. – marzec 2016 r. które wynosiło
odpowiednio w styczniu 85,84%, w lutym 78,88% i w marcu 76,15%. Należy zaznaczyć,
że niektóre placówki przez cały ten czas dysponowały wolnymi miejscami, natomiast inne
przyjmowały osoby w ramach dodatkowych miejsc, tak aby pomóc wszystkim zgłaszającym
się osobom.
W okresie zimowym 2015/2016 22 gminy oferowały miejsca, w których osoby
bezdomne mogą spędzić noc, w tym 6 gmin w ramach własnych zadań. Miejsca te znajdują
się w placówkach o różnych standardach. Począwszy od możliwości spędzenia nocy
w ogrzewalni wyposażonej w krzesła, ławki, poprzez noclegownie, schroniska, w których
osoby dodatkowo mogą liczyć m.in. na posiłek, poradnictwo oraz mieszkania chronione,
readaptacyjne, które mogą służyć m.in. usamodzielnianiu się osoby bezdomnej.
12 gmin, w ramach ustawowego obowiązku zapewnienia schronienia osobom
tego pozbawionym podpisało porozumienia z placówkami zapewniającymi miejsca
noclegowe dla osób bezdomnych.
Z analizy danych wynika, iż w związku z aktualnymi potrzebami zapewnienia
schronienia osobom bezdomnym tworzone są nowe miejsca noclegowe o różnych
standardach, oferujące różne dodatkowe usługi. Mimo aktywności niektórych samorządów
i organizacji pozarządowych cały czas występują gminy, w których brak jest takich miejsc
(wykaz gmin oferujących miejsca noclegowe wg stanu na dzień 31.03.2016 r.-załącznik nr 3).
6
4. Osoby bezdomne przebywające w miejscach zagrażających zdrowiu
i życiu.
W sprawozdaniu dotyczącym osób, które przebywają w miejscach zagrażających
zdrowiu i życiu na 82 gminy (wykres nr 4): 44 gminy (tj. 53,66%) nie wykazały osób
bezdomnych, które nocują poza placówkami noclegowymi dla osób bezdomnych
(np. na działkach i innych miejscach niemieszkalnych). Natomiast 38 gmin (tj. 46,34%)
wykazało 141 osób bezdomnych, które nocują w miejscach zagrażających ich zdrowiu
i życiu, w tym 126 osób (tj. 89,36 %), które w czasie silnych mrozów odmawiają
umieszczenia w placówce noclegowej dla osób bezdomnych. Są to najczęściej osoby
bezdomne, ale również osoby, mieszkające w budynkach o złym stanie technicznym. Sytuacja
tych osób znana jest pracownikom socjalnym, w większości osoby te korzystają
ze świadczeń, a warunki w miejscu pobytu są monitorowane również przez inne służby.
Spośród 38 gmin (wykres nr 5) wykazujących, że na ich terenie znajdują się osoby
bezdomne, w tym które odmawiają umieszczenia w placówkach noclegowych podczas
silnych mrozów: 33 gminy wykazały do 5 osób, 2 gminy wykazały 6 i 7 osób. Natomiast
w 3 gminach jest powyżej 10 osób, które odmawiają umieszczenia w placówkach,
są to następujące gminy: Skwierzyna 11 osób, Słubice 15 osób, Kostrzyn 18 osób. Do 3 gmin,
gdzie liczba osób bezdomnych przebywających w miejscach zagrażających zdrowiu i życiu
była największa zostało skierowane pismo z prośbą o podejmowanie kolejnych, skutecznych
działań, m.in. poprzez skorzystanie z pomocy specjalistów. Dwa z trzech Ośrodków
(OPS Skwierzyna, OPS Kostrzyn nad Odrą) podjęły następujące działania tj.: uruchomienie
ogrzewalni na terenie miasta prowadzonej przez Stowarzyszenie, nawiązano współpracę
z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w zakresie przeprowadzenia rozmów wspólnie
z psychologiem i mediatorem, w ramach lokalnej współpracy, udostępnienie, w sytuacjach
kryzysowych pokoi dla osób potrzebujących, kontynuowanie współpracy z Policją
oraz służbą zdrowia. Jeden Ośrodek (OPS Słubice) nie poinformował tut. Wydziału
o podejmowanych działaniach zmierzających do zminimalizowania zagrożenia zdrowia
i życia osób bezdomnych na terenie gminy.
7
5. Działania podejmowane przez gminy.
Pismo dot. sposobu zapewnienia schronienia osobom potrzebującym, przebywającym
na terenie gminy zostało wysłane do wszystkich Dyrektorów/Kierowników Ośrodków
Pomocy Społecznej z terenu naszego województwa. Informację zwrotną przesłały
73 Ośrodki, z których 69 deklaruje współpracę z innymi służbami, instytucjami,
organizacjami oraz osobami prywatnymi. Najczęściej deklarowano współpracę z (załącznik
nr 4): policją (69 ośrodków), organizacjami pozarządowymi/podmiotami kościelnymi
i wyznaniowymi (33 ośrodki), sołtysami oraz mieszkańcami (21 ośrodków), którzy w miejscu
swojego miejsca zamieszkania, jako pierwsi mogą zauważyć potrzebę pomocy osobom
bezdomnych, starszym i samotnym, strażą miejską/gminną (19 ośrodków), pracownikami
Urzędów Miast i Gmin oraz radnymi (13 ośrodków), służbą zdrowia m.in. szpitale,
pielęgniarki
środowiskowe
(12
ośrodków).
Dodatkowo
podejmowano
współpracę,
w pojedynczych przypadkach z: sądami, kuratorami sądowymi i rodzinnymi, strażą pożarną,
Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, prezesami ogródków
działkowych, służbą leśną, służbą ochrony kolei oraz listonoszem.
Deklarowana współpraca obejmuje różne działania w zależności od pełnionych funkcji
i możliwości. Działania wynikające ze współpracy:
ww. instytucje, organizacje, osoby prywatne przekazywały na bieżąco informacje
do Ośrodka Pomocy Społecznej: o potrzebie pomocy osobom znajdującym się w trudnej
sytuacji, o miejscach pobytu, które mogą powodować zagrożenie zdrowia i życia. Problem
dotyczy m.in. osób bezdomnych przebywających w różnego rodzaju pustostanach, altankach,
barakach; osób mieszkających w domach, które są w złym stanie technicznym; osób starszych
i schorowanych, którzy ze względu na stan zdrowia mogą mieć trudności w zapewnieniu
bezpieczeństwa podczas niskich temperatur. W ramach przygotowań do zimy i zwrócenia
uwagi w okresie zimowym na osoby potrzebujące Ośrodki stosowały różne formy
m.in. poprzez: apel do mieszkańców umieszczony np. na stronie internetowej (6 ośrodków:
Babimost, Kargowa, Małomice, Sława, Sulęcin, Szprotawa,), spotkania z policją
(6 ośrodków: Nowa Sól Miasto, Żary Miasto, Krzeszyce, Babimost, Bogdaniec, Małomice),
apel do sołtysów (4 ośrodki: Kargowa, Krosno Odrzańskie, Małomice, Trzebiechów) z prośbą
o informację o osobach znajdujących się w trudnej sytuacji, wysłanie pisma do spółdzielni
mieszkaniowych (1 ośrodek: Krosno Odrzańskie), placówek oświatowych (1 ośrodek: Krosno
Odrzańskie), kościoła (1 ośrodek: Krosno Odrzańskie) oraz wydanie ulotek o możliwościach
uzyskania pomocy (1 ośrodek: Szprotawa),
8
wspólne partole z policją (23 ośrodki: Gorzów Wlkp., Nowa Sól Miasto, Żary Miasto,
Babimost, Cybinka, Dobiegniew, Kożuchów, Lubsko, Sulechów, Szprotawa, Świebodzin,
Bogdaniec, Bytnica, Dąbie, Lipinki Łużyckie, Lubrza, Łagów, Otyń, Pszczew, Świdnica,
Zwierzyn, Żagań Miasto, Żary Miasto) i strażą miejską/gminną (10 ośrodków: Gorzów
Wlkp., Gubin Miasto, Kostrzyn nad Odrą, Nowa Sól Miasto, Żary Miasto, Żagań Miasto,
Kożuchów, Szprotawa, Trzciel, Świdnica) miejsc, w których mogą znajdować się osoby
potrzebujące pomocy, również w godzinach popołudniowych i wieczornych. Takie działania
dają możliwość dobrego rozeznania miejsc pobytu na terenie miasta i niezwłoczną reakcję
w sytuacjach zagrożenia życia.
prowadzenie przez policję i straż miejską/gminną monitoringu ww. miejsc w późnych
godzinach nocnych oraz w soboty, niedziele i święta, (22 ośrodki: Gorzów Wlkp., Zielona
Góra, Gubin Miasto, Iłowa, Nowa Sól Miasto, Sława, Bytom Odrzański, Cybinka, Jasień,
Kargowa, Międzyrzecz, Nowogród Bobrzański, Ośno Lubuskie, Sulechów, Trzciel,
Deszczno, Kłodawa, Lubrza, Maszewo, Świdnica, Trzciel, Żary Gmina).
w 5 gminach zorganizowano spotkania z policją w celu omówienia spraw związanych
z organizacją pomocy w okresie zimowym (Nowa Sól Miasto, Żary Miasto, Babimost,
Bogdaniec, Krzeszyce).
Działania Ośrodków Pomocy Społecznej w ramach pomocy osobom bezdomnych
i potrzebującym pomocy:
pomoc przyznawana w formie świadczeń pieniężnych: zasiłek okresowy, stały, zasiłek
celowy (np. na zakup opału, żywności),
pomoc przyznawana w formie świadczeń niepieniężnych: gorący posiłek, suchy
prowiant, ciepła odzież, buty, koce, kołdry,
działania o charakterze osłonowym, aktywizującym, profilaktycznym, które mają
na celu zapobiegać dezintegracji, są to działania polegające na pomocy m.in. w uzyskaniu
dokumentów tożsamości, uzyskaniu orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, ubieganie się
o świadczenia z ubezpieczenia zdrowotnego, udzielanie doradztwa w sprawach lokalowych
i meldunkowych.
W ramach monitorowania zadań gminy do których należy m.in. zapewnienie
schronienia osobom tego pozbawionym tut. Wydział pisemnie kontaktował się z wszystkimi
Ośrodkami Pomocy Społecznej. Dodatkowo w okresie styczeń – luty 2016 r. zostały wysłane
pisma do 24 Ośrodków z prośbą o dalszą pracę z osobami przebywającym w miejscach
9
zagrażających ich zdrowiu i życiu, przedstawienie planów pomocy oraz efektów działań.
Ponadto przedstawione zostały metody pracy z osobami bezdomnymi.
Wyżej przedstawione liczne działania mające na celu zabezpieczenie osób
bezdomnych, starszych i potrzebujących pomocy przed skutkami niskich temperatur
nie pozwoliły uniknąć tragicznych w skutkach zdarzeń. W okresie zimowym 2015/2016
odnotowano 2 przypadki śmierci osób bezdomnych z powodu wychłodzenia. W jednym
przypadku ośrodek nie posiadał wiedzy na temat miejsca przebywania osoby bezdomnej.
Żadne instytucje oraz osoby prywatne nie zgłaszały, że w miejscu zagrażającym zdrowiu
i życiu przebywa dana osoba, która nie korzystała z pomocy OPS. Natomiast w innym
przypadku osoba, która poniosła śmierć z wychłodzenia korzystała z pomocy OPS.
Z informacji uzyskanych z ośrodka wynika, iż osoba ta przebywała w miejscu bezpiecznym,
u znajomego, natomiast wielokrotnie odmawiała umieszczenia w noclegowni. Do śmierci
doszło na terenie innej miejscowości. Dodatkowo w okresie zimowym 2015/2016 3 osoby
bezdomne poniosły śmierć na skutek pożarów miejsc niemieszkalnych, w których
przebywały.
Wnioski z tych zdarzeń dotyczą przede wszystkim: trudności w uzyskaniu wsparcia
specjalistów do pracy z bezdomnymi w sytuacji konieczności uzyskania natychmiastowych
efektów w procesie pomagania bezdomnemu oraz w jednostkowych przypadkach jeszcze
brak wiedzy o miejscu pobytu bezdomnego.
Ważne okazuje się monitorowanie miejsc przebywania osób bezdomnych wspólnie
z różnymi służbami, instytucjami oraz osobami, które mogą posiadać wiedzę o danych
miejscach, o sytuacji zdrowotnej oraz o potrzebach tych osób.
6. Osoby przygotowane do negocjacji.
W 54 gminach, w sytuacjach zagrażających zdrowiu i życiu to pracownicy socjalni,
policja lub straż miejska prowadzą rozmowy z osobami, które podczas silnych mrozów
powinny przebywać w miejscach bezpiecznych m.in. noclegowniach, ogrzewalniach.
To właśnie wspólnie prowadzone negocjacje prowadzą do przekonania osoby do spędzenia
nocy w placówce.
Z przesłanych pism wynika, iż podczas tegorocznej zimy w 17 gminach udało się
skłonić 52 osoby (36,9%), które przebywały w miejscach zagrażających ich zdrowiu i życiu
do pobytu w placówkach zapewniających pomoc osobom bezdomnym. W niektórych
10
placówkach oprócz spędzenia nocy osoby mogą skorzystać m.in. z ciepłego posiłku lub
możliwości jego przygotowania, zmiany odzieży, kąpieli oraz pomocy specjalistów.
Skuteczne okazują się wspólne działania pracowników socjalnych, policyjnych
negocjatorów i psychologów skierowane do osób bezdomnych odmawiających wielokrotnie
wsparcia w formie schronienia.
W
Gorzowie
Wlkp.
wprowadzono
patrole
instruktora
terapii
uzależnień
i streetworkera, w różnych miejscach miasta, co ułatwia działania w stosunku do osób
bezdomnych, ale także uzależnionych.
W Kostrzynie nad Odrą, w celu zmotywowania osób, które odmawiają udzielenia
pomocy w formie schronienia w placówce nawiązano współpracę z Powiatowym Centrum
Pomocy Rodzinie w Gorzowie Wlkp. Współpraca ma polegać na rozmowach z osobami
bezdomnymi prowadzonych wspólnie z mediatorem i psychologiem.
W Lubsku i w Słońsku wprowadzono „stały dyżur kierownika”, który polega
na całodobowym kontakcie z Policją i w nagłych przypadkach podejmowana jest wspólna
interwencja.
W Trzcielu dbając o bezpieczeństwo osób najbardziej potrzebujących, głównie
bezdomnych w okresie jesienno-zimowym podjęto m.in. współpracę z sołtysami, strażakami,
dzielnicowymi oraz miejscowymi listonoszami. Dzięki temu pracownicy socjalni,
po uzyskaniu informacji, mogą niezwłocznie udać się we wskazane miejsce i udzielić
pomocy.
7. Sytuacja bezdomnych rodzin z dziećmi.
Z zebranych informacji dot. bezdomnych rodzin z dziećmi wynika, że żadna z rodzin
nie przebywa w warunkach zagrożenia życia i zdrowia. Według stanu na dzień
20 stycznia br. takich rodzin w woj. lubuskim było łącznie 31, w tym 55 dzieci (w tym 30
samotnych rodziców z dziećmi). 17 rodzin, czyli 54,8% zamieszkuje w placówkach
zapewniających miejsca noclegowe, są to Domy Samotnej Matki. Średni czas pobytu rodzin
w placówkach wspierających wynosi ok. 10 miesięcy. Wszystkie te rodziny objęte są
działaniami pomocy społecznej, są m.in. wspierane finansowo (25 rodzin), żywieniowo,
w formie pracy socjalnej oraz poradnictwa specjalistycznego, 16 z tych rodzin oczekuje
na samodzielne mieszkania z gminy.
11
Problem bezdomnych rodzin z dziećmi dotyczy przede wszystkim miast. Pomoc
oferowana przez ośrodki zabezpiecza głównie podstawowe potrzeby tych rodzin poprzez
udzielenie schronienia, pomoc materialną. Problemem jest zabezpieczenie właściwych
warunków mieszkaniowych zapewniających stałe miejsca zamieszkania.
8. Finansowe wsparcie zadań pomocy społecznej w 2016 r.
Dostrzegając potrzebę dodatkowego wspierania działań na rzecz osób bezdomnych
w województwie lubuskim Wojewoda Lubuski w ogłoszonym konkursie dla organizacji
pozarządowych w zakresie pomocy społecznej zawarł priorytet dot. rozwoju mieszkalnictwa
chronionego jako formy usamodzielnienia różnych grup społecznych (z wyłączeniem
schronisk i noclegowni). Do konkursu w tym priorytecie mogły przystąpić organizacje,
które zamierzały podjąć następujące działania: świadczenie specjalistycznego poradnictwa
i
wsparcia
osobom
potrzebującym
w
mieszkaniach
chronionych,
rozwój
miejsc
w mieszkaniach chronionych oraz praca z osobą/rodziną motywująca do pobytu w mieszkaniu
chronionym (streetworking, mediacje, negocjacje itp.). Kwota przeznaczona na wsparcie
projektów w 2016 r. wynosiła 150 000,00 zł. 21 podmiotów uprawnionych do udziału
w konkursie złożyło swoje oferty, które mieściły się w 5 wyznaczonych na ten rok
priorytetach. W ramach priorytetu dot. rozwoju mieszkań chronionych 4 organizacje
pozarządowe zgłosiły swoje oferty, z czego 2 organizacje otrzymały dofinansowanie.
Założone działania dotyczyły m.in.: wprowadzenia streetworkingu oraz udzielenia szerokiego
wsparcia osobom bezdomnym poprzez pomoc opiekuna, psychologa, pielęgniarki w procesie
usamodzielnienia się w mieszkaniu chronionym. Zapoczątkowane działania mają na celu
udzielenie
kompleksowego
wsparcia
osobom
bezdomnym.
Po
ocenie
formalnej
i merytorycznej, w oparciu o opinię komisji konkursowej, Wojewoda Lubuski przyznał
dotację na ten cel w kwocie 27 238,00 zł.
Co roku organizacje pozarządowe mogą się ponadto starać o środki w ramach
konkursu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dot. „Programu wspierającego
rozwiązywanie problemu bezdomności”. W roku 2016 r. kwota zaplanowana na ten cel
wyniosła 5 000 000,00 zł. Głównym celem Programu było zmniejszenie liczby osób
zagrożonych bezdomnością i osób bezdomnych poprzez wspieranie działań nakierowanych
na przeciwdziałanie i rozwiązywanie problemu bezdomności. W 2016 r. 10 organizacji
złożyło swoje oferty na ww. konkurs. Zgodnie z zasadami ogłoszonymi przez MRPiPS
12
Wydział Polityki Społecznej dokonał oceny formalnej i merytorycznej złożonych ofert.
Z każdego województwa max 6 najlepszych ofert mogło przejść do następnej oceny
w Ministerstwie. Do kolejnego etapu przeszły 4 oferty, z czego dofinansowanie otrzymała
jedna oferta wspólna na kwotę 140 000,00 zł. W przedstawionej ofercie zaplanowano objęcie
osób bezdomnych indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności oraz rozwój
mieszkań chronionych, treningowych i wspierających.
W lipcu 2016 r. ogłoszono II edycję konkursu ofert w ramach „Programu
wspierającego rozwiązywanie problemu bezdomności”. Kwota przeznaczona na ten cel
wynosi 715 090,00 zł.
9. Podsumowanie, rekomendacje, wnioski.
Trudne zadanie jakim jest pomoc osobom bezdomnym spoczywa w dużej mierze
na barkach Ośrodków Pomocy Społecznej, które wspierane są m.in. przez organizacje
pozarządowe. Nadal nie każda gmina jest przygotowana do realizacji ustawowego zadania –
brak miejsc noclegowych oraz brak gotowości do ich zapewnienia. W niektórych gminach
pomocy potrzebują pojedyncze osoby, które często przebywają w niemieszkalnych
pomieszczeniach lub w budynkach o złym stanie technicznym. Są również gminy, w których
problem bezdomności dotyczy większej liczby osób. Dużym problemem są sytuacje,
w których osoby bezdomne, mimo mrozów przebywają w miejscach zagrażających ich
zdrowiu i życiu, a podejmowane próby umieszczenia w bezpiecznym miejscu nie przynoszą
efektów.
Skutecznym sposobem okazuje się koordynacja działań różnych instytucji
i współpraca miedzy nimi, wymiana informacji i szybkość reagowania w okresie silnych
mrozów. Wspólne partole w różnych godzinach mogą pozwolić na dotarcie do wielu miejsc
i monitorowanie zagrożonych środowisk. Pomocne okazuje się zaangażowanie do wspierania
osób bezdomnych, samotnych, starszych sołtysów oraz mieszkańców, którzy w swoim
sąsiedztwie mogą zauważać osoby potrzebujące pomocy. Pozwala to na dotarcie z pomocą
pracownika socjalnego do osób, które wcześniej nie wymagały pomocy i nie były znane
pracownikom Ośrodka.
Ważne jest, aby udzielana pomoc nie była tylko doraźnym wsparciem (posiłek, odzież,
schronienie), ale również opierała się na aktywnych formach pomocy umożliwiających
wyjście z bezdomności. Podejmowane działania powinny zmierzać do uregulowania sytuacji
13
socjalno-bytowej
osoby
bezdomnej
oraz
pracy socjalnej
skierowanej
na
pomoc
w zapewnieniu godziwych warunków mieszkaniowych.
Z
danych
dotyczących
statystycznych
liczby
osób
bezdomnych
wynika,
iż bezdomność jest problemem narastającym. Dlatego ważne jest inspirowanie samorządów
do przeciwdziałania temu zjawisku oraz podejmowania skutecznych działań na rzecz osób
bezdomnych i osób zagrożonych bezdomnością.
Postawione hipotezy na początku raportu zakładały, iż gminy w pełni realizują zadania
skierowane do osób bezdomnych, starszych i samotnych przy pomocy różnych metod
i przy współpracy różnych instytucji. Hipotezy te częściowo się potwierdziły. Niektóre gminy
starają się dostosowywać działania do potrzeb występujących w danym środowisku.
Korzystają one z pomocy innych instytucji, służb, organizacji pozarządowych i mieszkańców.
Natomiast niepokojące są sytuacje, w których osoby bezdomne nie mają zapewnionego
miejsca schronienia, a jedynymi działaniami jest przyznana pomoc w formie ciepłego posiłku,
odzieży i wypłaconego zasiłku.
W oparciu o powyższą analizę można wysnuć następujące wnioski:
1. Nie wszystkie gminy posiadają przygotowane miejsca noclegowe dla osób
bezdomnych. Na uwagę zasługuje fakt, iż liczba miejsc noclegowych dla osób
bezdomnych wzrasta. Miejsca te są tworzone zarówno przez gminy jak i przez
organizacje pozarządowe.
2. Występują problemy z przekonaniem osób bezdomnych, starszych przebywających
w miejscach zagrażających zdrowiu i życiu do skorzystania z placówek
zapewniających
miejsca
noclegowe,
a
podejmowane
próby
umieszczenia
w bezpiecznym miejscu nie przynoszą efektów.
3. Pomoc osobom bezdomnym udzielana jest przede wszystkim przez pracowników
socjalnych i Policję, którzy nie zawsze są wspierani przez psychologów, terapeutów.
4. Podejmowane są liczne działania z innymi służbami, instytucjami, osobami
prywatnymi w celu monitorowania skali bezdomności, miejsc, w których przebywają
osoby potrzebujące wsparcia oraz potrzeb osób bezdomnych, starszych, samotnych.
5. Pomoc
udzielana
osobom
bezdomnych
ogranicza
się
przede
wszystkim
do zapewnienia doraźnych potrzeb w formie: udzielenia świadczeń pieniężnych,
pomocy rzeczowej i schronienia.
6. Nieliczne Ośrodki korzystają z pomocy: streetworkerów, mediatorów i negocjatorów
w celu zmotywowania osób bezdomnych do zmian.
14
Bezdomne
rodziny
z
dziećmi
są
objęte
wsparciem
pracowników
socjalnych
i przebywają w miejscach bezpiecznych, jednak widocznym problemem okazuje się
zapewnienie rodzinom miejsc zamieszkania poza placówkami.
Z analizy danych zawartych
w sprawozdaniach i
informacji
przesłanych
do tut. Wydziału, dotyczących osób bezdomnych można skonstruować kilka rekomendacji,
z których mogą skorzystać inne gminy.
W kwestii przygotowania do sezonu zimowego:
wprowadzenie spotkań ze służbami i instytucjami celem omówienia zasad
współpracy, wymiany informacji podczas okresu zimowego oraz omówienia zasobów
tych instytucji,
rozpowszechnienie informacji wśród społeczeństwa o miejscach i formach pomocy
skierowanej do osób bezdomnych,
rozwój form tymczasowego schronienia, od noclegowni poprzez schronisko
i mieszkania chronione, również pod kątem zapewnienia schronienia bezdomnym
rodzinom z dziećmi,
podpisanie porozumień z podmiotami prowadzącymi miejsca noclegowe w celu
udzielenia schronienia mieszkańcom gminy.
W kwestii pracy z osobami bezdomnymi:
stała praca z bezdomnym w kierunku zwiększenia motywacji do zmiany sytuacji
(metoda małych kroków), co zwiększa szanse na zapewnienie bezpiecznych
warunków pobytu w okresie zimowym,
wprowadzenia streetworkerów w celu lepszego dotarcia z pomocą do osób
bezdomnych,
wprowadzenie możliwości skorzystania z pomocy specjalistów w ramach mediacji,
negocjacji,
wprowadzenie wspólnych partoli z policją, strażą miejską/gminną szczególnie miejsc,
w których mogą przebywać osoby bezdomne,
podjęcie współpracy z Powiatowymi Centrami Pomocy Rodzinie w zakresie:
poradnictwa specjalistycznego oraz interwencji kryzysowej.
15
10. Spis wykresów.
Wykres nr 1. Liczba osób bezdomnych w gminie w 2015 r.
Wykres nr 2. Liczba miejsc noclegowych.
Wykres nr 3. Wykorzystanie miejsc noclegowych przez osoby bezdomne.
Wykres nr 4. Liczba gmin, w których osoby bezdomne przebywają w miejscach
zagrażających zdrowiu i życiu.
Wykres nr 5. Liczba gmin, w których osoby bezdomne odmawiają umieszczenia
w placówkach podczas silnych mrozów.
16
Wykres nr 1. Liczba osób bezdomnych w gminie w 2015 r.
Liczba osób bezdomnych w gminie w 2015 r.
430
Dla których gmina jest
właściwa
Dla których właściwa jest
inna gmina
1185
Wykres nr 2. Liczba miejsc noclegowych.
Liczba miejsc noclegowych
720
700
703
680
660
Liczba miejsc
noclegowych
640
620
628
600
580
2014
2016
17
Wykres nr 3. Wykorzystanie miejsc noclegowych przez osoby bezdomne.
Wykorzystanie miejsc przez osoby
bezdomne
100,00%
80,00%
60,00%
Wykorzystanie miejsc
przez osoby bezdomne
40,00%
20,00%
0,00%
listopad grudzień styczeń
luty
marzec
Wykres nr 4. Liczba gmin, w których osoby bezdomne przebywają w miejscach
zagrażających zdrowiu i życiu.
44
liczba gmin, które
wykazały os. bezdomne
przebywające w
miejscach zagrażających
zdrowiu i życiu
38
liczba gmin, które nie
wykazały os. bezdomnych
przebywających w
miejscach zagrażających
zdrowiu i życiu
dane ze sprawozdania DPS-IV-27-IR/16
18
Wykres nr 5. Liczba gmin, w których osoby bezdomne odmawiają umieszczenia
w placówkach podczas silnych mrozów.
2
3
do 5 osób
od 6 do 10 osób
powyżej 10 osób
33
dane ze sprawozdania DPS-IV-27-IR/16
19
11. Spis załączników.
Załącznik nr 1. Wykaz dokumentów poddanych analizie.
Załącznik nr 2. Wykaz gmin w sprawie nagłych zgonów osób z powodu wychłodzenia/
pożaru.
Załącznik 3. Wykaz gmin oferujących miejsca noclegowe.
Załącznik 4. Deklaracja współpracy.
20
Załącznik nr 1. Wykaz dokumentów poddanych analizie.
Wykaz dokumentów, które zostały poddane analizie.
Wrzesień 2015 r.
Pismo
skierowane
do
Prezydentów,
Burmistrzów,
Wójtów
oraz Starostów w sprawie przekazania aktualnych danych dot. bazy
noclegowej i socjalnej dla najbardziej potrzebujących w ramach
przygotowań do sezonu zimowego 2015/2016.
Październik 2015 r. Apel Wojewody Lubuskiego do Prezydentów, Burmistrzów, Wójtów
o pomoc osobom bezdomnym i potrzebującym pomocy szczególnie
w okresie zimowym.
Listopad 2015 r.
Monitoring wykorzystania miejsc noclegowych dla osób bezdomnych,
który prowadzony był w okresie od 2 listopada 2015 r. do 31 marca
2016 r. Codzienne dane zbierane były przy współpracy z samorządami
powiatowymi.
Styczeń – Luty
2016 r.
Pismo skierowane do Dyrektorów/Kierowników OSP w sprawie
zapewnienia pomocy osobom najbardziej potrzebującym, głównie
bezdomnym. W informacji zostały poruszone kwestie m.in. metod
pracy z osobami bezdomnymi oraz współpracy z innymi służbami
tj. Policja, ochrona zdrowia, sąd. Zwrotne informacje dotyczyły m.in.
sytuacji osób zamieszkujących w miejscach zagrażających zdrowiu
i życiu, podejmowanych działań w celu zapewnienia bezpieczeństwa
osobom bezdomnym oraz współpracy w tym zakresie.
Styczeń 2016 r.
Sprawozdanie
„Osoby
bezdomne
w
gminie
w
2016
r.”
W sprawozdaniu ośrodki wykazywały liczbę osób, które nocują
na
terenie
gminy
poza
placówkami
noclegowymi
dla
osób
bezdomnych, jak również liczbę osób, które w trakcie silnych mrozów
odmawiają umieszczenia w placówce noclegowej.
Styczeń 2016 r.
Sprawozdanie „Liczba bezdomnych rodzin z dziećmi przebywających
na ternie gminy” W sprawozdaniu ośrodki poproszone zostały
o podanie liczby bezdomnych rodzin z dziećmi, czy przebywają
w placówkach, czy w miejscach zagrażających zdrowiu i życiu oraz
o formie udzielanej pomocy.
Luty 2016 r.
Sprawozdanie „ Informacja o stanie bezdomności w gminie w 2015 r.”.
21
W sprawozdaniu ośrodki wykazywały m.in. liczbą osób bezdomnych,
formy wsparcia oraz uzyskanie efekty.
Załącznik nr 2. Wykaz gmin w sprawie nagłych zgonów osób z powodu wychłodzenia/
pożaru.
Lp. Nazwa gminy
1.
Gorzów Wlkp.
2.
Iłowa
3.
Międzyrzecz
4.
Nowa Sól
5.
Nowe Miasteczko
6.
Sulechów
7.
Świdnica
8.
Zielona Góra
Załącznik 3. Wykaz gmin oferujących miejsca noclegowe.
Lp. Nazwa gminy
1.
Gorzów Wlkp.
2.
Kostrzyn nad Odrą
3.
Gubin
4.
Krosno Odrzańskie
5.
Międzyrzecz
6.
Przytoczna
7.
Nowa Sól
8.
Kożuchów
9.
Drezdenko
10.
Strzelce Kraj.
11.
Sulęcin
12.
Łagów
13.
Świebodzin
22
14.
Zbąszynek
15.
Zielona Góra
16.
Nowogród Bobrzański
17.
Szprotawa
18.
Wymiarki
19.
Żagań Miasto
20.
Lubsko
21.
Żary Miasto
22.
Żary Gmina
Załącznik 4. Deklaracja współpracy.
Deklaracja
Gmina
współpracy OPS z:
policją
Gorzów Wlkp., Zielona Góra, Gozdnica, Gubin Miasto, Iłowa,
Kostrzyn nad Odrą, Nowa Sól Miasto, Żagań Miasto, Żary Miasto,
Babimost, Bytom Odrzański, Cybinka, Dobiegniew, Drezdenko,
Jasień, Kargowa, Kożuchów, Krosno Odrzańskie, Lubniewice,
Lubsko, Małomice, Międzyrzecz, Nowogród Bobrzański, Ośno
Lubuskie, Skwierzyna, Sława, Słubice, Strzelce Krajeńskie, Sulechów,
Sulęcin, Szlichtyngowa, Szprotawa, Świebodzin, Trzciel, Witnica,
Wschowa, Bledzew, Bogdaniec, Bojadła, Brzeźnica, Bytnica, Dąbie,
Deszczno, Gubin Gmina, Kłodawa, Kolsko, Krzeszyce, Lipinki
Łużyckie, Lubiszyn, Lubrza, Łagów, Maszewo, Nowa Sól Gmina,
Otyń, Przytoczna, Pszczew, Santok, Siedlisko, Skąpe, Słońsk, Stare
Kurowo, Szczaniec, Świdnica, Trzebiechów, Trzebiel, Wymiarki,
Zwierzyn, Żagań Gmina, Żary Gmina
organizacjami
Zielona Góra, Gubin Miasto, Kostrzyn nad Odrą, Nowa Sól Miasto,
pozarządowymi/
Żary Miasto, Dobiegniew, Drezdenko, Kargowa, Kożuchów, Krosno
podmiotami
Odrzańskie, Lubniewice, Lubsko, Międzyrzecz, Nowe Miasteczko,
kościelnymi
Nowogród Bobrański, Skwierzyna, Słubice, Strzelce Krajeńskie,
i wyznaniowymi
Świebodzin, Wschowa, Bogdaniec, Brzeźnica, Deszczno, Kłodawa,
Krzeszyce, Lubrza, Przytoczna, Skąpe, Słońsk, Szczaniec, Świdnica,
23
Wymiarki, Zwierzyn,
sołtysami,
Cybinka, Dobiegniew, Drezdenko, Kargowa, Krosno Odrzańskie,
mieszkańcami
Małomice, Nowogród Bobrzański, Sława, Szlichtyngowa, Trzciel,
Witnica, Wschowa, Bogdanie, Bytnica, Dąbie, Gubin Gmina, Lipinki
Łużyckie, Maszewo, Świdnica, Trzebiechów, Żagań Gmina
strażą
Gorzów Wlkp., Zielona Góra, Gubin Miasto, Kostrzyn nad Odrą,
miejską/gminną
Nowa Sól Miasto, Żagań Miasto, Żary Miasto, Bytom Odrzański,
Krosno Odrzańskie, Sława, Słubice, Sulechów, Szprotawa, Witnica,
Wschowa, Kolsko, Nowa Sól Gmina, Skąpe, Świdnica
pracownikami
Gorzów Wlkp., Iłowa, Żagań Miasto, Dobiegniew, Jasień, Krosno
Urzędów Miast
Odrzańskie, Rzepin, Skwierzyna, Sulęcin, Szprotawa, Wschowa,
i Gmin oraz radnymi Lubiszyn, Trzebiechów
służbą zdrowia
Iłowa, Babimost, Krosno Odrzańskie, Skwierzyna, Szlichtyngowa,
Świebodzin, Wschowa, Bojadła, Nowa Sól Gmina, Skąpe, Słońsk,
Świdnica,
24