Artykuł – Wokół praw dziecka.doc

Wokół praw dziecka
Obchodzone w 2014 roku 25-lecie przyjęcia
przez ONZ Konwencji o Prawach Dziecka stanowi
doskonałą okazję do zastanowienia się nad kondycją
populacji współczesnych dzieci, od której z kolei
zależeć będzie kondycja społeczeństwa w przyszłości.
Trochę historii…
Świadomość potrzeby opiekowania się dziećmi istniała od zarania dziejów,
a wzmianki o ochronie prawnej najmłodszych zawierała już jedna z Ksiąg Wed z 15001600 r. p.n.e. Nakaz poszanowania dzieci został również sformułowany w Nowym
Testamencie. Niestety, działania na rzecz ochrony i pomocy dzieciom bardzo długo nie
miały szerokiego zasięgu i nie były usankcjonowane prawnie. Zmiany w tym zakresie
przyniósł dopiero wiek XX, który miał być „stuleciem dziecka”. Wtedy to bowiem
zaczęto myśleć o dziecku jako odrębnej istocie, a o dzieciństwie, jak okresie, który
rządzi się swoimi prawami. Po raz pierwszy prawa dziecka zapisano w Deklaracji
Genewskiej z 1924r. Jednak najważniejszym, kompleksowym dokumentem jest
Konwencja o Prawach Dziecka, czyli międzynarodowy akt przyjęty przez
Zgromadzenie Ogólne ONZ 20 listopada 1989r., a ratyfikowany przez Polskę w 1991r.
Prawa człowieka a prawa dziecka
Prawa i podstawowe wolności przysługują każdej istocie ludzkiej, a więc
zarówno mężczyźnie, jak i kobiecie, mieszkańcowi Europy, jak i Afryki, katolikowi, jak
i muzułmaninowi, robotnikowi i miliarderowi itd. Poszanowanie praw człowieka
i godności ludzkiej uznaje się za podstawę wolności, sprawiedliwości i pokoju
na świecie. Dzieci są najmłodszymi obywatelami kraju, w którym żyją, a więc ich
prawa mieszczą się w prawach przysługujących wszystkim członkom społeczeństw.
Ze względu jednak na niezaradność i niedojrzałość psychiczną, a także słabość
organizmu, dziecko wymaga specjalnej ochrony i oddzielnych praw. Przysługują mu
zatem wszelkie uniwersalne prawa człowieka, a także prawa dodatkowe, zawarte
w Konwencji o Prawach Dziecka.
Status dziecka i jego prawa
Zgodnie z tym dokumentem – nazywanym „światową konstytucją praw dziecka”
– dziecko jest samodzielnym podmiotem, a nie przedmiotem, do którego prawa
mogłyby mieć inne osoby. Z uwagi na dobro najmłodszych nakłada się na rodziców
oraz wszystkie inne osoby (w tym również nauczycieli i organy władzy państwowej)
obowiązek kierowania się we wszelkich działaniach troską o najlepiej pojęty interes
dziecka, z uwzględnieniem jego godności osobistej i tożsamości. Postanowienia
Konwencji dotyczą dziecka urodzonego, które nie ukończyło 18 roku życia.
Katalog praw i wolności dzieci obejmuje prawa cywilne, socjalne, kulturowe
i polityczne. Nie przyznaje się w zasadzie praw ekonomicznych, wychodząc
z założenia, że dziecko powinno się uczyć, a nie pracować. Z kolei szczególnymi
prawami objęte zostały dzieci dotknięte niepełnosprawnością, a także uchodźcy
i mniejszości etniczne. Ponadto mówi się też o specjalnym traktowaniu nieletnich,
którzy popadli w konflikt z prawem.
Zgodnie z założeniami Konwencji najlepszym środowiskiem wychowania
dziecka jest rodzina. To rodzice powinni zapewnić mu jak najkorzystniejsze warunki
do harmonijnego rozwoju. W poczuciu więzi rodzinnej, w atmosferze miłości
i wzajemnej tolerancji, dziecko uczy się postrzegać świat przez pryzmat właściwie
rozumianej wolności i sprawiedliwości. Czuje się kochane, ale także zauważa i rozumie
potrzeby innych. W przypadku pozbawienia dziecka środowiska rodzinnego
przewidziane jest zabezpieczenie środowiska zastępczego, w tym umożliwienie
adopcji.
Edukacja w zakresie praw dziecka
Kształtowanie u dzieci w wieku przedszkolnym świadomości własnych praw,
uczenie poszanowania praw innych oraz umiejętności radzenia sobie w sytuacjach ich
naruszenia jest istotnym elementem wychowania przedszkolnego. Każdy dzień
w przedszkolu dostarcza dziecku przeżyć i doświadczeń, pozwalających
na zrozumienie, czym jest uczciwość, prawda i szacunek dla innych. Dzięki
systematycznym kontaktom z rówieśnikami, maluch uczy się norm i zasad współżycia
w grupie, kształtuje postawę akceptacji, tolerancji i koleżeństwa, rozwija umiejętność
współpracy, właściwej komunikacji oraz rozwiązywania problemów w sposób
akceptowany społecznie. To wszystko pomaga w zrozumieniu, że prawa człowieka są
sposobem na poprawę komfortu życia własnego oraz innych ludzi. Nauka o prawach
dziecka jest w istocie edukacją na rzecz dziecka, a w dalszej perspektywie
przyszłego dorosłego. Uświadamiając sobie własne prawa oraz ucząc się
poszanowania praw innych, przedszkolak przygotowuje się do współtworzenia
demokratycznego społeczeństwa, w którym będzie mógł korzystać z szeroko pojętej
wolności, pamiętając jednocześnie o tym, aby żyć w zgodzie z wartościami wyższymi,
takimi jak pokój, sprawiedliwość, tolerancja.
Bibliografia:
Bednorz E., Prawa dziecka, „Bliżej przedszkola” 2007, nr 5.
Bińczycka J. (red.), Prawa dziecka. Deklaracje i rzeczywistość, Oficyna Wydawnicza „Impuls”,
Warszawa 1993.
Bot J., Wokół praw dziecka, „Wychowanie w Przedszkolu” 2011, nr 6.
Pniewska A., Szanujemy swoje prawa, „Wychowanie w Przedszkolu” 2010, nr 10.
Woźniak K., Prawa i obowiązki dziecka w przedszkolu, „Bliżej Przedszkola” 2008, nr 10.