1 Autoreferat 1. Imię i nazwisko: Katarzyna Gadomska 2. Posiadane

1 Autoreferat 1. Imię i nazwisko: Katarzyna Gadomska 2. Posiadane

Autoreferat
1. Imię i nazwisko: Katarzyna Gadomska
2. Posiadane dyplomy:
Czerwiec 1997: dyplom magistra filologii romańskiej Uniwersytetu Śląskiego. Praca
magisterska pt. « Le motif de la folie dans les récits fantastiques du XIXe siècle » została
napisana pod kierunkiem Prof. dr hab. Magdaleny Wandzioch.
Lipiec 2001: dyplom doktora nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa. Tytuł
nadany uchwałą Rady Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego na podstawie
rozprawy pt. « Science-fiction comme merveilleux contemporain. » napisanej pod
kierunkiem Prof. dr hab. Magdaleny Wandzioch.
3. Dotychczasowe zatrudnienie:
Październik 1997- lipiec 2001 – doktorantka, studia doktoranckie na Wydziale
Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego.
Październik 1999 – wrzesień 2001 – asystent w Instytucie Języków Romańskich i
Transaltoryki (wtedy w Instytucie Filologii Romańskiej) Uniwersytetu Śląskiego.
Październik 2001 do chwili obecnej - adiunkt w Instytucie Języków Romańskich i
Transaltoryki Uniwersytetu Śląskiego.
4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r.
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie
sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.): monografia pt. « La prose néofantastique
d’expression française aux XXe et XXIe siècles. » Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego,
Katowice, 2012, str. 281.
Moje zainteresowanie wszelkimi odmianami fantastyki jest już widoczne w napisanej
(pod kierunkiem Prof. dr hab. Magdaleny Wandzioch) i obronionej w 1997 roku pracy
1
magisterskiej pt. „Le motif de la folie dans les récits fantastiques du XIXe siècle.” Praca
była
poświęcona
analizie
motywu
szaleństwa
w
fantastyce
klasycznej,
dziewiętnastowiecznej, u autorów francuskich takich jak Charles Nodier, Théophile
Gautier, Auguste de Villiers de l’Isle-Adam i Guy de Maupassant.
Praca doktorska z 2001 roku („La science-fiction comme merveilleux contemporain”
również pod kierunkiem Prof. dr hab. Magdaleny Wandzioch i rekomendowana do druku
przez jednego z Recenzentów – Prof. dr hab. Aleksandra Abłamowicza) omawia aspekt
cudowności w literaturze fantastycznonaukowej (SF). Analizowany korpus tekstów
tworzą utwory dwudziestowieczne francusko i anglojęzyczne ukazane w ujęciu
komparatystycznym.
Przedmiot rozprawy habilitacyjnej jest nadal związany z szeroko rozumianą
fantastyką. Czytając opracowania krytyczne poświęcone literaturze fantastycznej,
zauważyłam pewne ich powtarzalne, niezmienne od lat cechy świadczące o istnieniu
dużej luki w teorii fantastyki. Jeśli tekst krytyczny jest poświęcony jedynie fantastyce
francuskojęzycznej, to odnosi się na ogół do literatury dziewiętnastowiecznej, pomijając
milczeniem współczesną odmianę gatunku. Są to przeważnie opracowania historii
gatunku w XIX wieku lub też omówienia jakiegoś jednego, wybranego aspektu (miłości,
szaleństwa, strachu) z zakresu tejże dziewiętnastowiecznej fantastyki. Jeśli krytycy w
ogóle odnoszą się do współczesnej francuskojęzycznej fantastyki, czynią to na ogół w
sposób incydentalny, przy okazji analizy tekstów współczesnych anglojęzycznych. Przed
opublikowaniem mojej rozprawy, żadna inna praca krytyczna nie była więc poświęcona
analizie współczesnej francuskojęzycznej literatury fantastycznej, co świadczy, moim
zdaniem, o pionierskim charakterze mojej książki i o jej nowatorskiej tematyce.
Moja rozprawa pt. „La prose néofantastique d’expression française aux XXe et XXIe
siècles”. koncentruje się więc na analizie tekstów fantastycznych współczesnych
(dwudziestowiecznych oraz tych z napisanych już w XXI wieku), które dla odróżnienia
od ich dziewiętnastowiecznych odpowiedników nazywane są „neofantastycznymi” lub
określane terminem „nowa fantastyka”. Jak bardzo jest to nowa tematyka świadczy już
sam fakt, iż francuska ortografia terminu „neofantastyka” jest nieskodyfikowana,
mianowicie współistnieją dwa zapisy „néofantastique” oraz „néo-fantastique”.
Korpus analityczny mojej pracy tworzy ponad sto, wybranych ze względu na swą
reprezentatywność, tekstów pochodzących z trzech krajów francuskojęzycznych: Francji,
Belgii i Kanady francuskojęzycznej (Quebecu). Nie chciałam ograniczać się jedynie do
utworów francuskich: dywersyfikacja korpusu tekstów była jak najbardziej świadoma.
2
Zależało mi na tym, by przedstawić pewną specyfikę prozy neofantastycznej z możliwie
jak największego obszaru francuskojęzycznego. Chciałabym zaznaczyć, że tak
różnorodny korpus badanych tekstów jest analizowany po raz pierwszy. Ponadto,
zdecydowałam się na włączenie do badań, obok tradycyjnej formy krótkiej, powieści oraz
cykli powieściowych charakterystycznych dla współczesnej literatury popularnej, co
świadczy, jak mi się wydaje, o oryginalności mojej koncepcji. Należy tutaj wyjaśnić, iż
fantastyka dziewiętnastowieczna nie jest uznawana przez krytyków za literaturę
popularną, lecz wysoką. Natomiast, współczesna fantastyka, ewoluując zgodnie z
horyzontem oczekiwań czytelnika, wkracza, moim zdaniem, na teren literatury
popularnej i zdradza cechy dla niej charakterystyczne, o czym również w swojej pracy
piszę. W związku z tym, oprócz autorów ogólnie znanych, przeważnie z pierwszej
połowy XX wieku, takich jak Marcel Aymé, czy Jean Ray, omawiam i analizuję, bardzo
często po raz pierwszy, twórczość pisarzy znanych szerokiemu gronu czytelników
literatury popularnej, ale zaniedbywanych przez krytykę uniwersytecką. Można tutaj
przywołać, tytułem przykładu, nazwiska Jean-Pierre’a Andrevona, Pierre’a Pelot, Serge’a
Brussolo, Jean-Pierre’a Bours, czy wielu, wielu innych.
Pewnym novum jest również charakter interdyscyplinarny mojej książki: jej tematyka
nie ogranicza się do analiz „nowej fantastyki” jedynie w literaturze. Wykraczając poza
literaturę, analizuję, między innymi, zjawisko kina „gore” i proponuję jego pierwszą
periodyzację. Nieliczne jak dotąd prace dotyczące „gore” nie podejmowały takiej próby.
Jednym z celi, jakie sobie postawiłam, było zbadanie, czy istniejące definicje
fantastyki klasycznej, dziewiętnastowiecznej, są jeszcze aktualne w odniesieniu do
„fantastyki nowej”. By móc odpowiedzieć sobie na to pytanie, uznałam, że niezbędnym
jest przeanalizowanie głównych elementów poetyki gatunku. Pracę podzieliłam więc na
następujące części, które poniżej krótko omawiam. Część pierwsza, mimetyczna
przedstawia trzy podstawowe elementy (przestrzeń, czas, postać) iluzji mimetycznej,
która jest uznawana przez większość krytyków za warunek niezbędny do zaistnienia
„zjawiska fantastycznego”. W wyniku przeprowadzonych analiz, można stwierdzić, że
iluzja mimetyczna, utworzona przy wykorzystaniu kadru czaso-przestrzennego i postaci,
jest nadal warunkiem sine qua non fantastyki. Jednakże, charakter iluzji rzeczywistości
jest odmienny niż w fantastyce dziewiętnastowiecznej, a mianowicie w „neofantastyce”
iluzja ta jest wiarygodna, lecz niedookreślona. Symboliczne „hic et nunc” przestrzeni i
czasu, abstrakcyjny „człowiek-znak” (według koncepcji Ph. Hamona) współtworzą
„nierzeczywistą rzeczywistość” neofantastyczną. Część druga, najobszerniejsza, gdyż
3
poświęcona najbardziej kontrowersyjnemu problemowi teorii literatury fantastycznej –
motywom fantastycznym, zawiera analizy reprezentatywnych, stałych tematów z jakimi
wiąże się manifestacja ”zjawiska fantastycznego”. Ukazane więc zostały kolejno, w
ujęciu synchronicznym i diachronicznym, następujące figury: kobieta, duch, wampir,
psychopata, sobowtór oraz przedmioty. Zwracam szczególną uwagę na ewolucję i
modyfikacje, którym podlega większość z wymienionych motywów. Należy tutaj
podkreślić, iż niektóre (duch, wampir) tracą swój, niegdyś immanentny, anksojgenny
charakter, zaś inne (psychopata) odcinają się w ogóle od elementów nadnaturalnych jako
takich na rzecz psychopatologicznych czynów będących źródłem strachu czytelnika.
Część trzecia pracy koncentruje się na semantyce zła i estetyce brzydoty, które są
charakterystyczne dla „nowej fantastyki” jako gatunku oraz mówi o recepcji (koncepcje
U. Eco i V. Jouve’a) tych specyficznych tekstów przez czytelnika, który po nie sięga.
Część ostatnia jest analizą strony formalnej „nowej fantastyki”: jej aspektu
paratekstualnego, rodzajów incipitu i excipitu, stosowanych schematów narracyjnych
oraz typów narracji i funkcji narratora, wreszcie tradycyjnych i zupełnie nowych technik
pisarskich. W prowadzonych badaniach naturalnym modelem referencyjnym jest
fantastyka klasyczna, dziewiętnastowieczna. Konkluzja stanowi pionierską próbę
sformułowania definicji neofantastyki, gdyż przeprowadzone badania wykazały, iż
definicje istniejące i odnoszące się do fantastyki kanonicznej nie są już wystarczające do
oddania zmodyfikowanego charakteru fantastyki nowej. Praca opatrzona jest dwoma
aneksami. Pierwszy z nich zawiera pełne wersje legend miejskich, które przywoływane
są w części pierwszej pracy. Aneks drugi przedstawia sylwetki pisarzy francuskich,
belgijskich i quebeckich, których teksty były analizowane w pracy. Obszerna
bibliografia, indeks osobowy oraz streszczenia w języku polskim i angielskim zamykają
tekst rozprawy. Poniżej przedstawiam spis treści pracy:
Introduction
1. Champ mimétique
1.1. L’espace
1.2. Le temps
1.3. Le personnage
2. Champ thématique (phénomène néofantastique)
4
2.1. La femme
2.2. Le fantôme
2.3. Le vampire
2.4. Le criminel, le psychopathe, le tueur en série
2.5. Le double
2.6. Les objets anxiogènes
3. Champ des valeurs (champ sémantique, affectif, esthétique)
4. Champ formel
4.1. Le paratexte: le titre, la préface
4.2. L’incipit, l’excipit
4.3. Le schéma narratif
4.4. La narration
4.5. Les techniques (néo)fantastiques d’écriture
Conclusion
Annexe I: Les légendes urbaines
Annexe II: Les notices biographiques
Bibliographie des ouvrages cités
Textes analysés
Études critiques
Index des noms de personnes
Streszczenie
Summary
Chciałabym podkreślić jeszcze raz pionierski aspekt mojej rozprawy: nikt przede mną
nie podjął jeszcze tej tematyki, żadne istniejące opracowanie krytyczne nie brało pod
uwagę współczesnej fantastyki francuskojęzycznej trzech krajów, wreszcie nikt nie
pokusił się o sformułowanie definicji „nowej fantastyki”. Omawiana w mojej pracy
tematyka jest nie tylko nowatorska, lecz otwiera również nowe perspektywy badawcze,
5
gdyż „neofantastyka” jest gatunkiem polimorficznym, a więc podlegającym ciągłej
ewolucji.
5. Omówienie pozostałych osiągnięć:

Pozostałe osiągnięcia naukowe: inne monografie, artykuły, recenzje oraz udział w
konferencjach.
Przed uzyskaniem stopnia doktora, opublikowałam cztery artykuły, z czego dwa w
czasopismach krajowych i dwa w zagranicznych. Po doktoracie, opublikowałam
dziewiętnaście artykułów i jedną recenzję. Kolejne trzy artykuły są przyjęte do druku po
pozytywnych recenzjach, a jedna publikacja została do druku złożona. Ogółem, na
dwadzieścia cztery prace, które ukazały się drukiem szesnaście zostało opublikowanych w
czasopismach krajowych recenzowanych (miejsce wydania to: Poznań, Katowice, Opole,
Gdańsk, Kraków, Piotrków Trybunalski), w tym w czasopismach z Listy ERIH (Studia
Romanica Posnaniensia), oraz w periodykach z Listy czasopism punktowanych
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Romanica Silesiana). Natomiast, osiem
pozostałych artykułów ukazało się w czasopismach zagranicznych recenzowanych
(miejsce wydania to: Czeskie Budziejowice, Timisoara, Ankara – czasopismo tureckie
Frankofoni jest cytowane w indeksie MLA [Modern Language Association of America]
oraz Brno – Echo des Etudes Romanes znajduje się na liście ERIH). Na trzy publikacje
przyjęte do druku, dwie ukażą się w czasopismach krajowych, jedna w zagranicznym. Zaś
tekst złożony do druku oczekuje na recenzję w periodyku zagranicznym. Pełną listę
publikacji wydanych, przyjętych i złożonych do druku załączam do autoreferatu.
Moje artykuły podzieliłabym na cztery kategorie tematyczne, które łączy ważny,
wspólny czynnik: wszystkie dotyczą szeroko rozumianej literatury fantastycznej. Pierwsza
grupa obejmuje publikacje na temat tzw. fantastyki klasycznej, dziewiętnastowiecznej. W
kategorię drugą wpisują się teksty mówiące o fantastyce naukowej i, rzadziej, fantasy. Do
grupy następnej, zaliczyłabym publikacje omawiające wybrane problemy „nowej
fantastyki” czyli współczesnej odmiany gatunku. Wreszcie, kategoria ostatnia, najmniej
liczna, jest poświęcona twórczości pisarzy praktykujących fantastykę, ale nie należących
do kręgu francuskojęzycznego. Świadczy to, jak mi się wydaje, o koncentracji moich
zainteresowań na fantastyce jako gatunku, jednak gatunku szeroko rozumianym,
obejmującym różne odmiany w różnych epokach (XVIII, XIX, XX, XXI wiek).
6
Najczęściej swoje prace poświęcam pisarzom francuskojęzycznym z Francji, Belgii i
Quebecu, ale nie ograniczam się jedynie do literatury francuskojęzycznej, analizując
również twórczość wybranych pisarzy anglojęzycznych i, ostatnio, rosyjskojęzycznych.
Niektóre ze swoich artykułów, przedstawiałam w formie referatu na jedenastu
konferencjach krajowych i zagranicznych. W roku 2013 zaplanowałam udział w trzech
kolejnych konferencjach, dwóch zagranicznych i jednej krajowej, z referatami (abstrakty
zostały przyjęte przez organizatorów).
Jestem też autorką monografii pt. „Science-fiction et fantasy comme merveilleux
contemporain” (2002), której tekst jest w dużej części oparty na rozprawie doktorskiej pt.
„Science-fiction comme
merveilleux contemporain” (2001). Monografia została
uzupełniona przeze mnie o niektóre oryginalne pasaże na temat fantasy, aczkolwiek chcę
jeszcze raz podkreślić, że większość tekstu monografii jest identyczna z tekstem pracy
doktorskiej.

Udział w projektach badawczych.
W latach 2009-2012 uczestniczyłam, jako wykonawca, w grancie zespołowym nr NN
103024837 (pod kierunkiem Prof. dr hab. M. Wandzioch). Praca ta zaowocowała
wydaniem monografii zbiorowej pt. « Métamorphoses de l’insolite dans la littérature
d’expression française du XVIIIe au XXIe siècle. » (2012), w której jestem autorką jednego
z rozdziałów pt. « Quelques remarques sur les métamorphoses du nouveau fantastique
d’expression française. »

Otrzymane nagrody.
W październiku 2011 otrzymałam nagrodę III stopnia JM Rektora Uniwersytetu Śląskiego
za działalność organizacyjną na rzecz Uniwersytetu Śląskiego.

Uczestnictwo w programach europejskich.
Po uzyskaniu stopnia doktora, brałam udział w programie Erasmus trzykrotnie. W ramach
tego programu prowadziłam zajęcia dydaktyczne, które poniżej omawiam.
Na Uniwersytecie Katolickim w Lizbonie (maj 2009), prowadziłam wykłady w języku
francuskim dla doktorantów z zakresu szeroko rozumianej kultury popularnej
(problematyka
legend
miejskich
w
ujęciu
mitograficznym,
socjologicznym,
kulturoznawczym).
Dwukrotnie (maj 2011, kwiecień 2012), przeprowadziłam zajęcia w języku polskim na
Uniwersytecie w Grenadzie z zakresu literatury i kultury polskiej dla studentów tamtejszej
polonistyki.
7

Członkostwo w organizacjach naukowych.
Jestem
członkiem:
Towarzystwa
Romanistów
« Plejada »
(Polska),
Polskiego
Towarzystwa Badań Kanadyjskich (Polska), Międzynarodowego The Society of DixNeuviémiste (Wielka Brytania, Irlandia).

Osiągnięcia dydaktyczne i organizacyjne w zakresie popularyzacji nauki.
Moja działalność dydaktyczno-organizacyjna jest związana przede wszystkim z
funkcjonowaniem Romanistycznego Studenckiego Koła Naukowego „Assososno”, które
w 2001 roku założyłam, wraz ze studentami, oraz, którego byłam opiekunem w latach
2001-2012. Z Kołem „Assososno” proponowałam studentom różne typy aktywności.
Między innymi, kameralne sesje naukowe z członkami Koła poświęcone pisarzom
francuskojęzycznym, wybranym utworom, a także problemom z zakresu teorii literatury i
paraliteratury oraz kultury popularnej. Byłam także głównym organizatorem i opiekunem
naukowym czterech ogólnopolskich, literaturoznawczych konferencji naukowych dla
studentów. Podjęte tematy to: „Licite/Illicite” (2002), „Personnage littéraire” (2003),
„Solitude” (2004), „Voyages” (2005). We współpracy z Instytutem Francuskim w
Krakowie sprawowałam opiekę nad Prix Goncourt Choix Polonais (przez piętnaście lat) w
moim macierzystym Instytucie: przeprowadzałam obrady jury studenckiego w celu
wyłonienia wyboru studentów z IJRiT. W listopadzie 2012, Dyrektor Instytutu
Francuskiego w Krakowie, Pan Alain Schneider, skierował pismo do Pani Dyrektor IJRiT
UŚ dr hab Ewy Miczki dziękując mi za długoletnią współpracę przy organizacji Nagrody
Goncourt oraz za stałe wsparcie dla projektów Instytutu. Organizowałam również dla
studentów spotkania z ludźmi kultury, na przykład w 2012 roku wieczór autorski Michała
Procnera, pisarza reprezentującego młode pokolenie polskiej fantastyki.
Działalność popularyzatorska koła „Assososno” nie ograniczała się jednak tylko do
publiczności studenckiej. Z naszymi inicjatywami starałam się zawsze wychodzić poza
Uniwersytet. Stworzyłam konkurs wiedzy o literaturze francuskiej przeznaczony dla
uczniów szkół średnich, który organizowałam przez dziewięć corocznych edycji i, który
od kilku lat przyciąga co roku średnio około dwustu uczestników. Jestem także twórcą
oraz głównym organizatorem dyktanda w języku francuskim dla uczniów szkół średnich
oraz słuchaczy NKOJ z woj. śląskiego. Dyktando to organizowałam w moim Instytucie
przez pięć corocznych edycji. Sprawowałam też opiekę naukową nad prezentacjami z
zakresu literatury i kultury francuskiej przygotowywanymi przez studentów dla uczniów
szkół średnich w ramach corocznych obchodów Festiwalu Nauki w IJRiT. W 2010 roku
zorganizowałam i przeprowadziłam przedstawienie teatralne na kanwie „Bajek” La
8
Fontaine’a. Aktorami byli studenci, a publicznością dzieci w wieku od 3 do 5 lat z
przedszkola francuskojęzycznego działającego w Katowicach pod patronatem Fundacji K.
Rutkowskiej.

Opieka naukowa nad studentami.
Po doktoracie, wielokrotnie sprawowałam opiekę naukową nad studentami
Międzywydziałowych Studiów Humanistycznych (MISH) UŚ. Byłam tutorem wielu prac
semestralnych studentów MISH (ostatnio praca semestralna p. Niny Laskowskiej, rok
akademicki 2010/2011).
Byłam
także
opiekunem
naukowym
szczególnie
uzdolnionych
studentów
studiujących w trybie Indywidualnego Toku Studiów (ostatnio opieka naukowa nad p.
Małgorzatą Nowak, 2010/2011 oraz 2011/2012).
Należy podkreślić, że zarówno opieka naukowa nad studentami MISH, jak i
studentami w trybie ITS była podejmowana przeze mnie na prośbę samych studentów, co
traktuję jako wyraz zaufania z ich strony.

Staże w zagranicznych ośrodkach naukowych.
W trakcie swojej pracy odbyłam poniższe staże i kwerendy, które pomogły mi w zebraniu
materiału
badawczego
niezbędnego
do napisania pracy doktorskiej, rozprawy
habilitacyjnej oraz artykułów:
Wrzesień 1997 – staż miesięczny z zakresu traduktologii w Université de Haute Bretagne,
Rennes II.
Październik 1999- staż miesięczny z zakresu literatury francuskiej (pod kierunkiem Prof.
P. Berthier) w Université de Picardie, Jules Verne, Amiens.
Październik 2005 – staż miesięczny z zakresu literatury francuskiej (pod kierunkiem Prof.
J. Bessière) w Paris III – Sorbonne Nouvelle, Paryż.
Lipiec 2010 - wyjazd o charakterze kwerendy bibliotecznej (z środków grantowych),
Paryż.
Czerwiec 2012 – wyjazd o charakterze kwerendy bibliotecznej (z środków grantowych),
Paryż.

Promotorstwo prac licencjackich i magisterskich.
W okresie od 2001 roku do chwili obecnej byłam promotorem ok. sześćdziesięciu prac
licencjackich i ok. czterdziestu prac magisterskich (na studiach stacjonarnych i
niestacjonarnych) z zakresu literatury francuskojęzycznej i literaturoznawstwa. Byłam
również recenzentem podczas ok. trzydziestu obron prac magisterskich i licencjackich.
9