pobierz

Opracowanie koncepcji
funkcjonalnej klastra (inicjatywy
klastrowej) w zakresie
Ŝywności ekologicznej
Autorzy:
Michał Przybyłowski
Piotr Tamowicz
Współpraca:
Tomasz Richert
Niniejsze opracowanie zostało sporządzone przez konsorcjum badawcze w składzie Instytut Badań
nad Gospodarką Rynkową oraz ICG – Piotr Tamowicz, w ramach projektu Urzędu Marszałkowskiego
Województwa Zachodniopomorskiego dotycząceo rozwoju i animacji klastrów na obszarze
województwa.
Gdańsk, maj 2011
SPIS TREŚCI
1. ZAKRES PRZEDMIOTOWY KLASTRA......................................................................................... 3
2. REGULACJE PRAWNE .................................................................................................................... 4
3. ROLNICTWO EKOLOGICZNE W EUROPIE ................................................................................. 5
4. SPECYFICZNE REGIONALNE CZYNNIKI LOKALIZACYJNE .................................................. 5
5. POTENCJAŁ EKONOMICZNY........................................................................................................ 6
6. WSPARCIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO ............................................................................. 9
7. WKŁAD KLASTRA W GOSPODARKĘ REGIONU ..................................................................... 10
8. ROZKŁAD PRZESTRZENNY I PODMIOTOWY KLASTRA...................................................... 12
9. INSTYTUCJE OTOCZENIA BIZNESU.......................................................................................... 15
10. WSPÓŁPRACA Z SEKTOREM B+R............................................................................................ 17
11. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA...................................................................................... 18
12. OBSZARY PROBLEMOWE ......................................................................................................... 19
13. KIERUNKI ROZWOJU POTENCJALNEJ INICJATYWY KLASTROWEJ............................... 21
13.1
Działania inicjatywy klastrowej ............................................................................................ 24
13.2
Zgodność ze strategią województwa i krajową ..................................................................... 25
14. DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO POWOŁANIA KLASTRA ................................................... 26
SPIS TABEL ......................................................................................................................................... 27
SPIS WYKRESÓW .............................................................................................................................. 27
SPIS RYSUNKÓW............................................................................................................................... 27
2
1. ZAKRES PRZEDMIOTOWY KLASTRA
Zasady ekologicznej produkcji i hodowli rolnej są określone przez prawo europejskie oraz przez
prawo krajowe. Produkcja ekologiczna opiera się głównie na spełnianiu norm dotyczących wszystkich
etapów produkcji ekologicznej, które zapewniają wykorzystanie naturalnych zasobów, ograniczenie
stosowania środków zewnętrznych, w tym praktycznie całkowite ograniczenie stosowania środków
chemicznych. Producenci i przetwórcy ekologiczni podlegają procesowi certyfikacji, co daje podstawę
do stosowania m.in. terminów bio- i eko- w odniesieniu do produktów oraz zwrotów wskazujących na
stosowanie ekologicznych metod produkcji przy danym produkcie. W Polsce działa 10 jednostek
certyfikujących, nad którymi kontrole sprawuje Inspekcja Jakości Handlowej Artykułami RolnoSpoŜywczymi. Organem upowaŜniającym do przeprowadzenia kontroli i wydawania certyfikatów jest
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Dodatkowo kontrolę nad poszczególnymi obszarami produkcji
ekologicznej sprawują: Inspekcja Handlowa, Inspekcja Weterynaryjna oraz Państwowa Inspekcja
Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Tak skonstruowany system kontroli i certyfikacji rolnictwa
ekologicznego jest gwarancją, Ŝe produkty ekologiczne zostały wyprodukowane zgodnie z
obowiązującymi przepisami. Tym samym produkty ekologiczne wolne są od zanieczyszczeń w postaci
pozostałości środków ochrony roślin i hormonów, a w trakcie ich produkcji nie wykorzystywano
nawozów sztucznych i organizmów zmodyfikowanych genetycznie.
W ramach rolnictwa ekologicznego procesowi certyfikacji podlegają producenci ekologiczni
(gospodarstwa rolne) oraz przetwórcy. Oprócz wymienionych dwóch grup podmiotów w ramach
rolnictwa ekologicznego funkcjonują równieŜ pośrednicy handlowi (hurtownie oraz sklepy
detaliczne), a takŜe pośrednicy w zakresie obrotu zagranicznego oraz instytucje wspomagające
(stowarzyszenia, grupy sprzedaŜowe). Wśród dodatkowych sektorów, które wspierają rolnictwo
ekologiczne są transport i logistyka oraz marketing.
Rysunek 1 Powiązania pomiędzy podmiotami w rolnictwie ekologicznym
3
Źródło: opracowanie własne.
We współczesnym świecie widać znaczący wzrost w konsumpcji produktów ekologicznych. Coraz
więcej konsumentów zwraca uwagę na jakoś spoŜywanych produktów, przy wyborze kieruje się juŜ
nie tylko ceną ale takŜe jakością i walorami odŜywczymi. W krajach zachodnich, znaczący wzrost w
trendach na produkty ekologiczne i organiczne zaobserwowano juŜ kilkanaście lat temu, w Polsce
modę na produkty Bio- i Eko- obserwujemy od niedawna. Znaczący wzrost popularności produktów
rolnictwa ekologicznego nastąpił po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku. Od tego czasu
z łatwością moŜna znaleźć w większości polskich sklepów produkty z certyfikatem ekologicznym.
Produkcja ekologiczna, rolnictwo oraz produkcja i przetwórstwo z materiałów ekologicznych jest
sektorem o znaczącym rozmiarze w województwie, którego rozwój pomoŜe zmniejszyć bezrobocie, w
szczególności bezrobocie na obszarach wiejskich.
2. REGULACJE PRAWNE
Krajowe akty prawne regulujące produkcję ekologiczną:
−
Ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym;
−
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 listopada 2010 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie jednostek organizacyjnych oceniających i potwierdzających zgodność
środków do produkcji ekologicznej z wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących
rolnictwa ekologicznego oraz prowadzących wykaz tych środków;
−
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2010 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie wzoru formularza wykazu producentów, którzy spełnili wymagania
dotyczące produkcji w rolnictwie ekologicznym, oraz sposobu jego przekazywania;
−
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie jednostek
organizacyjnych oceniających i potwierdzających zgodność środków do produkcji ekologicznej z
wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących rolnictwa ekologicznego oraz
prowadzących wykaz tych środków;
−
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 maja 2010 r. w sprawie nabywania
uprawnień inspektora rolnictwa ekologicznego;
−
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2010 r. w sprawie niektórych
warunków produkcji ekologicznej;
Europejskie akty prawne regulujące produkcję ekologiczną:
−
Rozporządzenie Rady (WE) NR 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji
ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych;
−
Rozporządzenie Komisji (WE) NR 1254/2008 z dnia 15 grudnia 2008 r. zmieniające
rozporządzenie (WE) nr 8889/2008 ustanawiające szczegółowe zasady wdraŜania rozporządzenia
Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów
ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli;
−
Rozporządzenie Rady (WE) NR 967/2008 z dnia 29 września 2008 r. zmieniające rozporządzenie
(WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych;
−
Rozporządzenie Komisji (WE) NR 889/2008 z dnia 5 września2008 r. ustanawiające szczegółowe
zasady wdraŜania rozporządzenia Rady (WE) nr834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i
4
znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i
kontroli;
−
Rozporządzenie Komisji (WE) NR 710/2009 z dnia 5 sierpnia 2009 r. zmieniające
Rozporządzenie (WE) nr 889/2008 ustanawiające szczegółowe zasady wdraŜania rozporządzenia
Rady (WE) nr 834/2007 w odniesieniu do ustanawiania szczegółowych zasad dotyczących
ekologicznej produkcji zwierzęcej w sektorze akwakultury i ekologicznej produkcji wodorostów
morskich.
3. ROLNICTWO EKOLOGICZNE W EUROPIE
Polska jest istotnym producentem ekologicznym w Europie. Pod względem ilości certyfikowanych
producentów ekologicznych zajmowała w 2008 r. 7. pozycję. Biorąc jednak pod uwagę dynamikę
wzrostu (wzrost liczby producentów o 24,8% w stosunku do roku poprzedniego), która w 2008 r. była
jedną z najwyŜszych w Europie (obok Szwecji, Czech i Słowacji), pozycja Polski będzie znacznie
rosła.
Wykres 1 Struktura certyfikowanych producentów ekologicznych Europie w 2008 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie EUROSTAT.
Pod względem wartości rynku Ŝywności ekologicznej Polska znajduje się na szarym końcu listy
krajów europejskich. Całkowita wartość rynku została w 2009 r. wyceniona na 50 mln EUR, co
stanowi 0,3% rynku europejskiego1.
4. SPECYFICZNE REGIONALNE CZYNNIKI
LOKALIZACYJNE
Obszar województwa zachodniopomorskiego naleŜy do najbardziej ekologicznych obszarów w
Polsce. W województwie zachodniopomorskim znajdują się dwa parki narodowe: woliński i
drawieński (równieŜ woj. lubuskie i wielkopolskie) oraz 98 rezerwatów, 7 parków krajobrazowych, 25
1
5
Na podstawie European Organic Farming Statistics.
obszarów chronionego krajobrazu, 3 stanowiska dokumentacyjne, 1 077 uŜytków ekologicznych oraz
41 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Obszary chronione obejmują 21,5% obszaru
województwa, a wraz z obszarem NATURA 2000 (wraz z obszarami potencjalnie chronionymi)
wynoszą 992 tys. ha co stanowi 43% powierzchni województwa2. Obszar chroniony przypadający na
jednego mieszkańca województwa jest nieznacznie wyŜszy niŜ średnia dla kraju i wynosi 2904 m2, a
poziom zaludnienia jest stosunkowo niski i wynosi 74 os/km2, gdzie średnia dla polski 122 os/km2.
Specyficzne warunki naturalne pozwalają na rozwój rolnictwa, w tym rolnictwa ekologicznego i
agroturystyki, która moŜe być sposobem na realizację dodatkowych dochodów na obszarach
wiejskich.
Rysunek 2 Schemat obszar natura 2000
Źródło: http://natura2000.eea.europa.eu/#
5. POTENCJAŁ EKONOMICZNY
Ekologiczny potencjał województwa jest obecnie wykorzystany przez ekologicznych producentów
rolnych, których jest w województwie najwięcej w Polsce. Zgodnie z danymi IJHAR-S ich liczba w
2010 r. wyniosła 2373, co stanowi 11,5% wszystkich gospodarstw ekologicznych posiadających
certyfikaty. Pod względem wielkości gospodarstw ekologicznych województwo zachodniopomorskie
jest równieŜ pierwsze w kraju. Udział powierzchni ekologicznych upraw stanowi 10,8% uŜytków
rolnych będących w gospodarowaniu w województwie oraz 3,2% uŜytków rolnych w Polsce. W 2010
r. powierzchnia gospodarstw ekologicznych wyniosły 108 tys. ha, co stanowiło 20,6% upraw
2
Za Strategia Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Województwa Zachodniopomorskiego w latach 20022015, Szczecin Listopad 2010.
6
ekologicznych w Polsce. Warto zauwaŜyć, iŜ pod względem udziału, wartość ta została osiągnięta juŜ
w 2007 r. ale w kolejnych dwóch latach udział ten spadł odpowiednio do 17,2% i 18,8%.
Liczba gospodarstw
ekologicznych
Udział % w danych dla
Polski
Powierzchnia upraw
ekoloicznych w tys. ha
Udział % w danych dla
Polski
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
CAGR
2003-2010
Tabela 1 Gospodarstwa ekologiczne w województwie zachodniopomorskim
85
176
404
678
1059
1396
1621
2373
60,90%
3,70%
4,70%
5,60%
7,40%
8,90%
9,40%
9,50%
11,50%
9,5
15,5
28,1
42,4
59,1
54,2
69,0
108,0
15,50%
14,80%
16,90%
18,60%
20,60%
17,20%
18,80%
20,60%
36,80%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie IJHARS i UM WM WRiOŚ.
Popularność rolnictwa ekologicznego w województwie znajduje potwierdzenie w dynamice wzrostu,
zarówno ilości gospodarstw jak i powierzchni upraw. Średnioroczny wzrost ilości gospodarstw
ekologicznych w latach 2003 – 2010 wyniósł 61%, gdzie średnioroczny wzrost ilości gospodarstw w
Polsce wyniósł 37%. W roku 2010 w stosunku do roku poprzedniego w woj. zachodniopomorskim
wzrost liczby gosp. ekologicznych był na poziomie 46% (w Polsce był to wzrost na poziomie 21%).
Pod względem wielkości upraw średnia dynamika wzrostu wielkości upraw w latach 2003-2010
wyniosła 42% (w Polsce był to wzrost na poziomie 36%), gdzie jedynie w roku 2008 zanotowano
spadek wielkości upraw o 8,3%. Z kolei w roku 2010 wzrost ten wyniósł 56,5%.
Wykres 2 Dynamika rozwoju rolnictwa ekologicznego w latach 2003-2010
Źródło: Opracowanie własne na podstawie IJHARS i UM WM WRiOŚ.
Największa liczba gospodarstw jest zlokalizowana w powiecie drawskim (17% wszystkich
gospodarstw ekologicznych w województwie w 2010 r.), gdzie równieŜ średnioroczna dynamika
wzrostu liczby gospodarstw w latach 2005 – 2010 wyniosła 65%. Na drugim miejscu znajduje się
powiat szczecinecki (13% wszystkich gospodarstw ekologicznych w województwie w 2010 r.).
Kolejne 3 powiaty z udziałem na poziomie 9% wszystkich gospodarstw ekologicznych w
7
województwie w 2010 r to powiat świdwiński, koszaliński i goleniowski. W 2010 r. najwięcej
gospodarstw przybyło w powiecie drawskim (54,7%) oraz w powiecie świdwińskim (48,5%) i w
powiecie szczecineckim (46,1%). Pod względem wielkości powierzchni gospodarstw. Pod względem
wielkości powierzchni gospodarstw w 2010 r. dominowały równieŜ powiat drawski (13,42% udziału
w powierzchni gospodarstw w województwie), szczecinecki (13,28% udziału w powierzchni
gospodarstw w województwie) oraz goleniowski (8,27%). Największy przyrost wielkości
gospodarstwa ekologicznego w latach 2005 – 2010 zanotował powiat goleniowski (58.38%). Z kolei
w roku 2010 największy wzrost dotyczył powiatu drawskiego (106,37% w odniesieniu do roku
poprzedniego) oraz świdwińskiego (95,15% w odniesieniu do roku poprzedniego).
Wykres 3 Struktura geograficzna gospodarstw ekologicznych pod względem ilości
Źródło: Opracowanie własne na podstawie IJHARS i UM WM WRiOŚ.
Wykres 4 Struktura geograficzna gospodarstw ekologicznych pod względem powierzchni
upraw
Źródło: opracowanie własne na podstawie IJHARS i UM WM WRiOŚ.
8
Biorąc pod uwagę strukturę produkcji gospodarstw ekologicznych w województwie
zachodniopomorskim dominują łąki i pastwiska, które w 2010 zajmowały 36% powierzchni upraw
ekologicznych w województwie. Na drugim miejscu w 2010 r. były rośliny na pasze, które
obejmowały 24% powierzchni upraw ekologicznych w województwie, niemniej jednak w latach
poprzednich (2007 -2009) było to tylko 8-10%.Kolejne 17% upraw ekologicznych to uprawa zbóŜ.
Dominacja zboŜa widoczna jest z równieŜ w latach poprzednich oraz zgodna jest z preferencjami
występującymi w rolnictwie tradycyjnym w województwie. Udział pozostałych upraw w
województwie wzrósł w 2010 r. do 17%, gdzie w kolejnych latach udział wahał się od 1% do 10%.
Biorąc pod uwagę dynamikę wzrostu, jedynie w przypadku zbóŜ mamy do czynienia z nieprzerwanym
stałym wzrostem w latach 2007 – 2010. W przypadku pozostałych upraw dynamika na przestrzeni lat
jest nierównomierna.
Sytuacja pod kątem przetwórni ekologicznych jest niestety nieco gorsza od producentów
ekologicznych. Pod względem ich liczby województwo zachodniopomorskie zajmuje dopiero 6.
pozycję w kraju. Zgodnie z danymi IJHRAS za rok 2010 jest ich 23, co stanowi 8,7% wszystkich
przetwórni ekologicznych w kraju. W stosunku do roku poprzedniego liczba przetwórni spadła o 2, a
udział zmniejszył się o 0,3 pkt. %.Z kolei w skali kraju mamy do czynienia ze spadkiem dynamiki,
gdzie w roku 2010 był to wzrost na poziomie 5.8%. Dla porównania w roku 2005 wzrost był na
poziomie 80%.
Pod kątem struktury przetwórni ekologicznych dominuje przetwarzanie owoców i warzyw oraz
wyroby piekarnicze i przetwórstwo zbóŜ. Dysproporcja pomiędzy producentami ekologicznymi a
przetwórcami ekologicznymi wskazuje na niepełne wykorzystanie potencjału województwa. Tym
samym Ŝywność ekologiczna sprzedawana jest w formie nieprzetworzonej (najniŜsza wartość dodana
produktu) lub jest eksportowana do odbiorców poza województwem zachodniopomorskim, gdzie jest
dalej przetwarzana. Największa liczba przetwórców ekologicznych jest w województwie
mazowieckim, wielkopolskim i lubelskim.
Biorąc pod uwagę, Ŝe przychody z eksportu z nieprzetworzonych produktów rolniczych w woj.
zachodniopomorskim stanowią istotną część przychodów z eksportu nieprzetworzonych produktów
rolniczych w kraju to moŜna załoŜyć, Ŝe produkty ekologiczne równieŜ w duŜym stopniu trafiają na
eksport.
6. WSPARCIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO
W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (2007 – 2013) w pakiecie rolnictwa
ekologicznego (działania rolno środowiskowe) jest 12 wariantów wsparcia obejmujących uprawy
rolnicze, trwałe uŜytki zielone, uprawy warzywne, uprawy zielarskie, uprawy sadownicze i jagodowe i
pozostałe uprawy sadownicze i jagodowe. Wsparcie dotyczy jednostek posiadających certyfikat
zgodności oraz w okresie przestawiania producentów.
Wsparcie rolnictwa ekologicznego odbywa się równieŜ przez dwa kolejne działania w ramach osi
pierwszej tj. uczestnictwo rolników w systemach jakości Ŝywności oraz działania informacyjne i
promocyjne. W ramach uczestnictwa rolników w systemach jakości Ŝywności refundacji podlegają
koszty stałe związane z uczestnictwem w wybranym systemie jakości Ŝywności. Systemy te obejmują
system Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych, Gwarantowanych
Tradycyjnych Specjalności, produkcja ekologiczna oraz produkcja integrowana. Refundacja
przeznaczona jest dla producentów rolnych, którzy wytwarzają produkty przeznaczone dla
ostatecznych odbiorców. Celem drugiego działania jest promocja i informacja na temat produktów
uczestniczących w systemach jakości Ŝywności. W przeciwieństwie do poprzedniego działania tutaj
9
promocja i informacja moŜe dotyczyć nie tylko produktów finalnych ale takŜe środków spoŜywczych.
Preferowane są grupy producenckie, które mogą promować wspólny produkt np. chleb3.
7. WKŁAD KLASTRA W GOSPODARKĘ
REGIONU
Z uwagi na brak specyficznych danych dotyczących potencjału ekonomicznego sektora Ŝywności
ekologicznej analizie poddano całą branŜę rolniczą wraz. Z uwagi na perspektywy rozwoju sektora
Ŝywności ekologicznej naleŜy traktować niniejszą analizę jako element wyjściowy pozwalający
mierzyć potencjał Ŝywności ekologicznej w kontekście rozwoju całej branŜy. Sektor Ŝywności
ekologicznej naleŜy traktować jako waŜny element pozwalający na rozwój obszarów wiejskich oraz
element promocji województwa. W kontekście strategii rozwoju obszarów wiejskich rolnictwo
ekologiczne stanowi element wzmacniający dywersyfikację działalności na obszarach wiejskich
pozwalając prowadzić działalność poboczną np. agroturystykę, edukację czy sprzedaŜ detaliczną.
W województwie zachodniopomorskim obszary wiejskie zajmują 90% jego powierzchni. Najlepsze
gleby znajdują się w południowo-zachodniej części województwa tj. w powiatach pyrzyckim,
gryfińskim i myśliborskim. UŜytki rolne stanowią 48,7% ogólnej powierzchni województwa (w tym
grunty orne - 38,5%, łąki i pastwiska 10%). W 2009 r. w województwie zachodniopomorskim było
56450 gospodarstw rolnych, co jest jedną z najmniejszych wielkości w Polsce (mniej gospodarstw jest
tylko w województwie lubuskim). Z kolei pod względem struktury wielkości, gospodarstwa w
województwie naleŜą do największych w Polsce. PowyŜej 20 ha jest ponad 15% gospodarstw (więcej
jest tylko w województwie warmińsko-mazurskim – 17%), a powyŜej 50 ha jest 5,9% gospodarstw
(najwięcej w Polsce). Średnia wielkość gospodarstwa to około 18 ha, co jest znacznie więcej niŜ
średnia dla Polski (7 ha) i zbliŜone jest do wielkości w UE.
Wykres 5 Struktura gospodarstw rolnych pod względem wielkości w woj.
zachodniopomorskim
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
W województw zachodniopomorskim w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie w 2009 r.
pracowało 41831 osób, co stanowiło 2% ogółu pracujących w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i
rybactwie w Polsce oraz 12% pracujących w województwie, gdzie średnio dla Polski było to 20%
3
Na podstawie informacji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsihttp://www.minrol.gov.pl/pol/Jakosczywnosci/Rolnictwo-ekologiczne/Wsparcie-rolnictwa-ekologicznego/
10
pracujących. W 2008 r. produkcja rolnicza województwa zachodniopomorskiego stanowiła 3,9%
produkcji globalnej w Polsce, produkcja roślinna stanowiła 4,5% produkcji globalnej w Polsce i
zwierzęca 3,1% produkcji globalnej w Polsce. W gospodarce towarowej dominują zboŜa (30,1%),
rośliny przemysłowe (w tym rzepak i rzepik) 11,6%, Ŝywiec wieprzowy 10,3% i mlek krowie 9%.
Powierzchnia zasiewów to 697,9 tys. hektarów, gdzie zboŜa stanowiły 73% obszaru zasiewów. Biorąc
pod uwagę udział poszczególnych upraw w produkcji roślinnej na tle kraju w 2009 r. największy
udział ma rzepak i rzepik (13% upraw rzepaku i rzepiku w kraju), a takŜe owies (9%) i pszenica (8%).
Produkcja zwierzęca województwa zachodniopomorskiego nie stanowi istotnego udziału w produkcji
krajowej. Liczba zwierząt gospodarczych spada i w 2009 r. wynosiła 139 tys. sztuk (2% pogłowia w
kraju). Na 100 ha uŜytków rolnych było to zaledwie 14,6 przy średniej dla Polski 43,6. Biorąc pod
uwagę produkcję zwierzęcą bydło stanowi znaczącą pozycję wśród zwierząt gospodarczych. W 2009
r. było 96 tys. sztuk (2% pogłowia w kraju), gdzie 41% to krowy. Na 100 ha było jednak zaledwie 10
sztuk bydła (przy średniej dla Polski na poziomie 35) i 4 sztuki krów (przy średniej dla Polski na
poziomie 17). Stan trzody chlewnej równieŜ nie jest znaczący na tle kraju. W 2009 r. pogłowie trzody
stanowiło 3% pogłowia w kraju (373 tys. sztuk). Produkcja Ŝywca rzeźnego wyniosła w 2009 r. 194,7
tys. ton, co stanowi 4% produkcji w kraju. Produkcja mleka wyniosła zaledwie 1,6% produkcji
krajowej, a produkcja jaj kurzych 3,4%.
Wartość skupu produktów rolnych w 2009 r. w województwie zachodniopomorskim wyniosłą 1903,2
mln zł (6% wartości skupu w Polsce), gdzie 53% stanowiły produkty roślinne, a 47% produkty
zwierzęce. Udział skupu zbóŜ podstawowych w produkcji był w sezonie 2008/2009 r. w
województwie zachodniopomorskim jednym z największych w Polsce (69,9%). Skup Ŝywca rzeźnego
w przeliczeniu na mięso był na poziomie 90,8% (średnia dla kraju 82,8%), a mleka 84,8% (średnia dla
kraju 73,5%).
Rolnictwo w województwie charakteryzuje się równieŜ niskim poziomem inwestycji. W 2009 r.
inwestycje w rolnictwie i łowiectwie wyniosły 176,4 mln zł (9. pozycja wśród województw i 4,7%
udziału w całości inwestycji w rolnictwie w kraju). W przeliczeniu na jeden ha uŜytków rolnych było
to 185,2 zł (15-sta pozycja, przy średniej dla Polski na poziomie 230,2 zł), co jest pochodną średniej
wielkości gospodarstw i poziomu zaludnienia wsi. W 2009 r. wartość brutto środków trwałych w
rolnictwie i łowiectwie wynosił 5 810,4 mln zł (4,7% wartości dla całego kraju). ZauwaŜalny jest tutaj
duŜy udział sektora publicznego ponad 20% przy średniej dla kraju na poziomie 7%. Zasoby siły
pociągowej w rolnictwie w województwie są najniŜsze w kraju i w 2009 r. wyniosły 29,6 na 100 ha
uŜytków rolnych przy średniej dla Polski na poziomie 73,1. Sytuacja ta dotyczy zarówno siły
pociągowej mechanicznej (najniŜsza liczba ciągników w kraju za woj. lubuskim) i Ŝywej4.
Zgodnie z danymi GUS z badania F-01/I-01 za 2010 r. (dla przedsiębiorstw zatrudniających powyŜej
9 osób) w województwie zachodniopomorskim było 82 przedsiębiorstw działających w obszarze
uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową. Przedsiębiorstwa
te zatrudniały 4217 osób, a przychody netto ze sprzedaŜy produktów wyniosły 908 mln zł. Przychody
ze sprzedaŜy produktów rolnych na eksport wyniosły 149 mln zł, co stanowiło 18% przychodów z
eksportu w ramach tej sekcji dla Polski. Biorąc pod uwagę produkcję artykułów spoŜywczych w
województwie zachodniopomorskim było 118 przedsiębiorstw, które zatrudniały 12760 osób.
Przychody ze sprzedaŜy produktów wyniosły 5024 mln zł, a przychody z eksportu produktów
spoŜywczych wyniosły 11%.
4
Rocznik statystyczny rolnictwa, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010.
11
Tabela 2 Dane z badania F-01/I-01 za 2010 r. oraz wskaźnik dynamiki dla województwa
zachodniopomorskiego
liczba
przedsiębiorstw
Przychody netto
ze sprzedaŜy
produktów
Liczba
pracujących
Przychody ze
sprzedaŜy
produktów na
eksport
Sekcja
A 01
UPRAWY ROLNE,
CHÓW I HODOWLA
ZWIERZĄT,
ŁOWIECTWO,
WŁĄCZAJĄC
DZIAŁALNOŚĆ
USŁUGOWĄ
Udział % w danych dla Polski
Sekcja
C 10
PRODUKCJA
ARTYKUŁÓW
SPOśYWCZYCH
Udział % w danych dla Polski
82
-0,1
7%
118
5%
4 217
0,0
9%
0,0
12 760
908
0,4
10%
0,0
4%
5 024
4%
149
dynamika
wartość
(mln zł)
dynamika
wartość
(mln zł)
dynamika
wartość
(os.)
dynamika
wartość
(szt.)
Wyszczególnienie
1,0
18%
13,6
2 736
1,2
11%
Źródło: Główny Urząd Statystyczny.
8. ROZKŁAD PRZESTRZENNY I
PODMIOTOWY KLASTRA
W skład klastra mogą wchodzić wszystkie gospodarstwa rolne oraz przetwórcy spoŜywczy, którzy
uzyskali certyfikaty ekologiczne. W województwie jest 2373 gospodarstw rolnych oraz 23
przetwórców. Z uwagi na fakt, iŜ gospodarstwo rolne uzyskują certyfikaty w ramach róŜnych
rodzajów upraw, produkcji zwierzęcej oraz produktów pochodzenia zwierzęcego kaŜde z gospodarstw
posiada kilka certyfikatów.
Na podstawie analizy 895 producentów ekologicznych w województwie zachodniopomorskim5
największa liczba producentów ekologicznych posiadała certyfikaty w zakresie pastwisk i łąk (74%),
co pozwalało im na wypasanie zwierząt kwalifikowanych później jako Ŝywność ekologiczna. Wśród
produkcji zwierzęcej dominowały cielęta: cielęta rzeźne (14%) i cielęta pozostałe (13%). W zakresie
produkcji zwierzęcej nie zanotowano udziału powyŜej 5%, a grupy certyfikatów, dla których liczba
producentów była nieznacznie większa to Mięso – bydło, Mleko krowie i Jaja do konsumpcji.
W zakresie produkcji roślinnej najwięcej certyfikatów dotyczyło zbóŜ (65% certyfikatów z woj.
zachodniopomorskiego), gdzie dominowały Ŝyto (20%) i owies (16%). Wśród warzyw najwięcej
5
Dane za rok 2009 obejmują gospodarstwa posiadające certyfikat ekologiczny (wyłączono gospodarstwa będące
w trakcie przestawiania na rolnictwo ekologiczne).
12
certyfikatów przyznano producentom zajmującym się uprawą ziemniaków (8%), a wśród drzew i
krzewów owocowych najbardziej popularne były pozostałe krzewy owocowe (15%).
PowyŜsza struktura jest zgodna z tendencjami dotyczącymi całości produkcji rolnictwa w
województwie.
Tabela 3 Podział producentów ekologicznych na podstawie rodzaju certyfikatu
Kod
Nazwa
Ilość producentów
posiadających certyfikat
Udział % producentów z
certyfikatem w populacji
A1
Pszenica zwyczajna
35
4%
A2
Pszenica orkisz
16
2%
A3
PszenŜyto
55
6%
A4
śyto
178
20%
A5
Jęczmień
55
6%
A6
Owies
142
16%
A8
Inne zboŜa na ziarno
103
12%
A9
A10
Rośliny strączkowe na suche nasiona
Ziemniak (włączając sadzeniaki)
23
68
3%
8%
A34
Ogórek
18
2%
A37
Marchew
17
2%
A45
Truskawki
19
2%
31
34
73
3%
4%
8%
666
74%
A50 Pozostałe rośliny jednoroczne na paszę
A51 Wieloletnie rośliny dwuliścienne na paszę
A52
Trawy na gruntach ornych
Pastwiska i łąki (wyłączając
A58
niezagospodarowane tereny wypasu)
A60
Jabłoń
48
5%
A64
Wiśnia
15
2%
A65
Śliwa
29
3%
A67
Orzech włoski
48
5%
A68
Leszczyna
23
3%
A70
Malina
28
3%
A71
Porzeczka
66
7%
A74
Aronia
30
3%
A75
Pozostałe krzewy owocowe
133
15%
B1
Cielęta rzeźne
121
14%
B2
Cielęta pozostałe
120
13%
B3
Bydło rzeźne od 1 do 2 lat Ŝycia
39
4%
B4
Pozostałe bydło od 1 do 2 lat Ŝycia
67
7%
B5
Krowy uŜytkowane mlecznie
61
7%
B6
Krowy mamki
37
4%
B8
Pozostałe bydło powyŜej 2 lat Ŝycia
49
5%
B9
Tuczniki
14
2%
13
B10
Maciory
15
2%
B12
Owce maciorki
25
3%
B13
Pozostałe owce
20
2%
B14
Kozy matki
17
2%
B15
Pozostałe kozy
14
2%
B17
Kury uŜytkowane nieśnie
48
5%
B19
Pozostały drób
25
3%
B20
Koniowate (łącznie)
59
7%
C1
Mięso - bydło
43
5%
C9
Mleko krowie
22
2%
C17
Jaja do konsumpcji
23
3%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych IJHAR-S.
Wykres 6 Przetwórcy ekologiczni w województwie zachodniopomorskim
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Największa liczba przetwórców zajmuje się przetwarzaniem oraz konserwowaniem owoców i
warzyw. Podmioty te posiadają zamraŜalnie oraz sortownie dostarczając produkty owocowe (ale takŜe
warzywne) na potrzeby przemysłu spoŜywczego głównie w Europie Zachodniej. Na drugim miejscu
znajdują się podmioty zajmujące się handlem i dystrybucją produktów ekologicznych, warto
zauwaŜyć, Ŝe równieŜ podmioty sklasyfikowane w innych kategoriach często prowadzą sklep,
hurtownię oraz zajmują się dystrybucją produktów. Kolejni przetwórcy zajmują się produkcją chleba i
wyrobów cukierniczych - głównie piekarnie ale takŜe młyny i inne działania powiązane. W zakresie
przetwarzania i konserwowania mięsa znalazły się dwie ubojnie, dla których certyfikaty w zakresie
uboju ekologicznego stanowią element uzupełniający i pozycjonujący przedsiębiorstwo wśród
wymagających klientów.
14
9. INSTYTUCJE OTOCZENIA BIZNESU
Instytucje regionalne:
−
Stowarzyszenie Producentów śywności Metodami Ekologicznymi EKOLAND – oddział
zachodniopomorski;
Stowarzyszenie powstało w 1989 r. i początkowo zajmowało się rozwojem rolnictwa ekologicznego w
Polsce, a w chwili obecnej skupia się na działaniach promujących Ŝywność ekologiczną oraz
ułatwianiu komunikacji na linii rolnik – przetwórca - konsument. Odział zachodniopomorski powstał
w 2005 r. Zadaniem Stowarzyszenia jest wymiana wiedzy, poglądów i doświadczeń między
członkami. Stowarzyszenie prowadzi równieŜ działalność lobbingową w instytucjach
odpowiedzialnych za rolnictwo w zakresie istotnych spraw z punktu widzenia rolnictwa
ekologicznego. Stowarzyszenie organizuje regularnie kiermasze i spotkania z konsumentami, a takŜe
konferencje. Członkami oddziału zachodniopomorskiego jest 55 osób fizycznych.
−
Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach
Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego powstał na bazie Regionalnego Centrum
Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Barzkowicach oraz Ośrodka Doradztwa
Rolniczego w Koszalinie. Zgodnie z Ustawą, Ośrodek jest samorządową wojewódzką osobą prawną,
prowadzącą doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków
rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mające na celu poprawę poziomu dochodów
rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie
zrównowaŜonego rozwoju obszarów wiejskich, a takŜe podnoszenie kwalifikacji zawodowych
rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich. W zakresie ekologii i ochrony środowiska
Ośrodek prowadzi doradztwo, szkolenia oraz działalność informacyjną.
−
Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Szczecinie
Powołane zostało na mocy decyzji Krajowego Centrum Edukacji Ekologicznej w porozumieniu z
Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, w oparciu o bazę
materiałową Zakładu Technicznych Usług Komunalnych Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska w
Szczecinie. Jest jednym z 21 podobnych centrów działających na terenie całej Polski. Swoją
działalność rozpoczęło w styczniu 1994 roku.
Działania Centrum obejmują prowadzenie biblioteki, w której zgromadzono publikacje z zakresu
rolnictwa ekologicznego, a takŜe punktu informacyjno-konsultacyjnego.
−
Wydział PROW Urzędu Marszałkowskiego WZ
Punkty informacyjne w zakresie projektów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, Biuro
autoryzacji wniosku o płatność w ramach PROW i Biuro kontroli projektów PROW.
−
Wydział Rolnictwa i Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego WZ
Ramach Wydziału funkcjonują: Biuro Opłat Środowiskowych I Gospodarki Odpadami, Biuro Ds.
Pozwoleń I Decyzji, Biuro Ds. Geologii I Polityki Ekologicznej, Biuro Rolnictwa I Rozwoju Wsi i
Biuro Ds. WdraŜania Osi Priorytetowej 4 Po Ryby 2007-201. Wydział jest organizatorem imprez i
konkursów oraz kursów i szkoleń. W ramach polskiej prezydencji w UE województwo zamierza
zorganizować w Szczecinie wspólnie z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Komisją
Europejską, regionami partnerskimi (Wolny Kraj Bawaria, Loara Atlantycka, Gironda, Meklemburgia
Pomorze-Przednie, Brandenburgia i Skania) oraz przedstawicielami samorządów i rolników
15
międzynarodową konferencję pn. „Rolnictwo ekologiczne we Wspólnej Polityce Rolnej po 2013
roku”.
−
Wojewódzki Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-SpoŜywczych w Szczecinie
Do zakresu działania Wojewódzkiego Inspektoratu naleŜy nadzór i kontrola jakości artykułów rolno –
spoŜywczych, a w szczególności rejestracja i ochrona nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków
spoŜywczych oraz o produktach tradycyjnych oraz sprawuje nadzór nad jednostkami certyfikującymi
oraz nadzór nad produkcją ekologiczną;
Instytucje ogólnopolskie:
−
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Ministerstwo zajmujące się sprawami produkcji rolnej, rozwojem wsi, przemysłem spoŜywczym,
rybołówstwem oraz nadzorem fitosanitarnym i weterynaryjnym. Organ upowaŜniający jednostki
certyfikujące do prowadzenia kontroli i wydawania certyfikatów w zakresie rolnictwa ekologicznego.
−
Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego
Jest to organizacja zrzeszającą producentów, której podstawowym zadaniem jest współtworzenie
systemu dla produktów tradycyjnych regionalnych i lokalnych. Działania Izby obejmują promocję
Ŝywności ekologicznej i tradycyjnej oraz wspieranie działań zmierzających do wzmocnienia ich roli
na rynku krajowym, a takŜe na rynkach europejskich.
Izba wspiera działania zmierzające do rejestracji produktów tradycyjnych oraz regionalnych, a takŜe
identyfikowania produktów o znaczeniu regionalnym, których tradycje wytwarzania mają długą
historię.
−
Europejska Sieć Dziedzictwa Kulinarnego
Sieć zrzeszająca regiony z róŜnych krajów (głównie w ramach Europy Północnej) w ramach której
działają regionalne sieci zrzeszające producentów i przetwórców produktów rolno-spoŜywczych,
gospodarstwa agroturystyczne, restauracje i hotele. Producenci lokalnych produktów muszą spełniać
określone w regulaminie kryteria w zakresie jakości oraz ich powiązania z regionem, a w zamian
mogą stosować logo sieci.
−
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) powstała w 1994 r. w celu wspierania
rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. ARiMR została wyznaczona przez Rząd RP do pełnienia roli
akredytowanej agencji płatniczej. Zajmuje się wdraŜaniem instrumentów współfinansowanych z
budŜetu Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze środków krajowych. Agencja, jako wykonawca
polityki rolnej, ściśle współpracuje z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. ARiMR podlega
jednocześnie nadzorowi Ministerstwa Finansów w zakresie gospodarowania środkami publicznymi.
−
Agencja Nieruchomości Rolnych
Agencja państwowa powstała 15.07.2003 r. w miejsce Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.
ANR jest państwową osobą prawną z siedzibą w Warszawie. Do zadań ANR naleŜy:
•
tworzeniem i poprawą struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych,
•
wykonywaniem prawa własności i innych praw rzeczowych w stosunku do nieruchomości
rolnych Skarbu Państwa - w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa.
−
16
Główny Inspektorat Weterynarii
Główny Inspektorat Weterynarii został utworzony na podstawie art. 11 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13
października 1998 r. Osobą odpowiedzialną za kierowanie Inspektoratem jest Główny Lekarz
Weterynarii. Do jego zadań naleŜy ustalanie kierunków działań inspekcji i wydawanie instrukcji w
zakresie jej funkcjonowania. Ponadto Główny Lekarz Weterynarii koordynuje i kontroluje
wykonywanie zadań przez wojewódzkich, powiatowych i granicznych lekarzy weterynarii oraz
wykonuje szereg działań mających na celu utrzymanie bezpieczeństwa w zakresie produktów
pochodzenia zwierzęcego. Szczegółowe zadania Głównego Lekarza Weterynarii zapisano w ustawie
Ustawa o Inspekcji Weterynaryjnej.
−
Międzynarodowej Koalicji dla Ochrony Polskiej Wsi (International Coalition to Protect
the Polish Countryside – ICPPC)
Koalicję zainicjowało w listopadzie 2000 r. 41 organizacji z 18 krajów. Zadaniem Koalicji jest
ochrona polskiej wsi w kontekście jej unikalności pod względem bogactwa natury, piękna krajobrazu i
kultury ludowej. Działania organizacji obejmują szereg akcji o charakterze promocyjnym, a apele w
ramach istotnych spraw dla polskiej wsi kierowane są do przedstawicieli instytucji rządowych.
Koalicja angaŜuje się w działania na rzecz ograniczania udziału Ŝywności modyfikowanej genetycznie
czy teŜ wspiera wykorzystanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. ICPCC jest inicjatorem
"Karty 21- Manifest dla Polskiej Wsi XXI wieku", którą poparło 480 polskich i międzynarodowych
organizacji reprezentujących ponad 30 milionów ludzi.
−
Związek Zawodowy Rolników Ekologicznych Św. Franciszka Z AsyŜu
Jest to ogólnopolska organizacja skupiająca rolników, którzy prowadzą swoje gospodarstwa metodami
ekologicznymi. Związek został załoŜony 24 marca 2007 roku w Gnieźnie. Do zadań Związku naleŜy
dbanie o rozwój oraz ochronę gospodarstw ekologicznych, a takŜe wspieranie działań zmierzających
do wzrostu popularności Ŝywności ekologicznej.
Z uwagi na fakt, iŜ Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego juŜ w chwili obecnej
pełni funkcję koordynatora róŜnych działań podejmowanych w ramach rolnictwa ekologicznego to
jego rola jako inicjatora klastra powinna zostać utrzymana. Z kolei silne ośrodki reprezentujące
producentów i przetwórców mogłyby pełnić rolę animatora klastra. Największym wyzwaniem
pozostaje wzmocnienie reprezentacji przetwórców oraz podmiotów reprezentujących kanały
dystrybucji, a takŜe przedstawicieli branŜ pochodnych rozwijających transport i logistykę oraz
wspierających sektor w zakresie działań marketingowych i finansowych. Podmiotami, które w
znacznym stopniu mogą wzbogacić atrakcyjność inicjatywy w kontekście regionalnym są
przedstawiciele lokali gastronomicznych i hoteli, a takŜe gospodarstwa agroturystyczne i uzdrowiska.
Tym samym z uwagi na szeroki zakres sektorowy jakim moŜe być objęta inicjatywa klastrowa, udział
i inicjacja działań przez Urząd Marszałkowski będzie kluczowa. Inicjatywa, która będzie
funkcjonowała w szerszym zakresie niŜ tylko certyfikowane podmioty, ma szansę odegrać znaczącą
rolę w rozwoju województwa zachodniopomorskiego.
10. WSPÓŁPRACA Z SEKTOREM B+R
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny:
−
17
Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - kierunki studiów, które ewentualnie mogą być
powiązane z klastrem ekologicznym to biotechnologia (specjalizacje: biotechnologia w produkcji
zwierzęcej i ochronie środowiska oraz biotechnologia w produkcji roślinnej) i zoologia
(specjalizacje: ekologia i profilaktyka zwierząt, hodowla zwierząt gospodarskich). Na wydziale
funkcjonuje równieŜ Centrum Biologii Molekularnej i Biotechnologii.
−
Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa - kierunki studiów, które ewentualnie mogą
być powiązane z klastrem ekologicznym to Gospodarka przestrzenna (specjalizacja Rolnictwo) i
Farmerstwo (specjalizacja: Ochrona Środowiska), a takŜe Katedra Genetyki, Hodowli i
Biotechnologii Roślin, Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Katedra Agronomii.
−
Wydział Nauk o śywności i Rybactwa - kierunki studiów, które ewentualnie mogą być
powiązane z klastrem ekologicznym to Technologia Ŝywności i Ŝywienia człowieka,
−
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny ma bazę technologiczną do prowadzenia badań
analitycznych pod kątem klastra ekologicznego, która obejmuje:
•
Wskaźniki biochemiczne w surowicy krwi, ocena jakości paszy i oznaczanie składników
pokarmowych, skład okrywy włosowej zwierząt futerkowych;
•
Badania oraz pomiary zawartości białka, tłuszczu, suchej masy oraz azonatów;
•
Określenie wartości odŜywczej i energetycznej oraz atrakcyjności sensorycznej Ŝywności;
•
Oznaczania składu podstawowego i szczegółowego pasz treściwych i objętościowych;
•
Prawidłowości Ŝywienia zwierząt gospodarskich oraz przydatności pasz do skarmiania
(jakości);
•
Wycena tusz zwierząt i drobiu.
Uniwersytet Szczeciński:
−
Wydział Nauk Przyrodniczych - kierunki studiów które ewentualnie mogą być powiązane z
klastrem ekologicznym to Katedra Fizjologii i Biotechnologii Roślin (Zakład Biotechnologii,
Zakład Fizjologii Roślin), Katedra Botaniki i Ochrony przyrody oraz Katedra Ekologii i
Ochrony Środowiska.
11. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA
1. Od 1995 r. Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie przy współpracy z Ministerstwem
Środowiska Kraju Związkowego Meklemburgia Pomorze Przednie oraz Ministerstwem Rozwoju Wsi,
Środowiska i Ochrony Konsumentów Kraju Związkowego Brandenburgia w ramach projektu
„Dobrowolny Rok Ekologiczny” współorganizuje praktyki dla młodzieŜy z województwa
zachodniopomorskiego. Praktyki trwają rok, a w 2011 r. do dyspozycji będzie 5 miejsc w:
−
Ogród Zoologiczny w Ueckermunde;
−
Centrum pedagogiki i kształcenia Zerum w Ueckermunde;
−
Park Narodowy Doliny Dolnej Odry, Criewen/Schwedt;
2. W trakcie polskiej prezydencji w Unii Europejskiej (druga połowa 2011 r.) Urząd Marszałkowski
zamierza zorganizować w Szczecinie wspólnie z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Komisją
Europejską, regionami partnerskimi (Wolny Kraj Bawaria, Loara Atlantycka, Gironda, Meklemburgia
Pomorze-Przednie, Brandenburgia i Skania) oraz przedstawicielami samorządów i rolników z naszego
województwa międzynarodową konferencję pn. „Rolnictwo ekologiczne we Wspólnej Polityce Rolnej
po 2013 roku”.
3. Region zachodniopomorski jest członkiem Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego, która
skupia głownie regiony Europy Północnej. Członkowie Sieci (producenci i przetwórcy produktów
rolno-spoŜywczych, gospodarstwa agroturystyczne oraz restauracje i hotele), którzy spełniają
18
regulaminowe wytyczne w zakresie produktów i potraw o charakterze lokalnym, mogą posługiwać się
logo sieci wraz z nazwą regionu z którego pochodzą.
12. OBSZARY PROBLEMOWE
Niski popyt na produkty ekologiczne
Polski rynek Ŝywności ekologicznej w roku 2010 szacowany był w granicach 400 do 600 mln zł.
tempo wzrostu wydatków na Ŝywność ekologiczną ma rosnąć 20-30% rocznie. W Polsce Ŝywność
ekologiczna kupuje juŜ 7% konsumentów. Jest to powaŜny argument za rozwojem tego sektora
rolnictwa i przemysłu spoŜywczego. W ciągu trzech najbliŜszych lat wydatki na Ŝywność ekologiczną
maja wzrosnąć do ponad 1 mld zł, a za dziesięć lat rynek ma być warty 6 mld zł6. Niemniej jednak
rynek produktów ekologicznych to ciągle poniŜej 1% rynku spoŜywczego. Na sytuacje to ma wpływ
ciągle niska zamoŜność polskich konsumentów. Cena produktów ekologicznych jest znacznie wyŜsza
niŜ produktów standardowych, a sprzedaŜ produktów ekologicznych jest traktowana jako niszowa.
RównieŜ krótki termin waŜności produktów ekologicznych zniechęca do sprzedaŜy tych produktów w
sieciach hurtowych czy detalicznych. Producenci i przetwórcy często uruchamiają sprzedaŜ przez
internet i korzystają z dostaw kurierskich, co dodatkowo wpływa niekorzystnie na cenę końcową
produktu. Realizacja sprzedaŜy przy wykorzystaniu własnego systemu dystrybucji ma sens tylko na
większych rynkach charakteryzujących się stałym popytem. Dlatego inicjatywy takie działają w
Warszawie, gdzie rynek jest większy. W Polsce sprzedaŜ realizowana jest takŜe przez sieć sklepów
specjalistycznych, których jest w Polsce około 200, a takŜe poprzez róŜnego typu bazary (inicjatywa
BioBazar), tragi i dedykowane stoiska w sieciach detalicznych. Znaczenie ma takŜe rynek
gastronomiczny, który w krajach Europy Zachodniej w bardzo duŜym stopniu opiera się na
bezpośrednich zakupach od producentów i przetwórców ekologicznych. Niestety z uwagi na
niedorozwój rynku restauracyjnego oraz niską zamoŜność klientów naleŜy uznać powyŜszy rynek jako
niszowy.
DuŜą szansą jest rozwój handlu zagranicznego i dystrybuowanie produktów do odbiorców
przemysłowych i indywidualnych za granicą, gdzie popyt na produkty ekologiczne jest znacznie
wyŜszy.
Słabo rozwinięty sektor przetwórczy
Województwo zachodniopomorskie w znacznym stopniu nie wykorzystuje potencjału produkcyjnego
w zakresie rolnictwa ekologicznego. Rola lidera w zakresie produkcji ekologicznej zupełnie nie
przekłada się na ilość przetwórców ekologicznych w województwie, gdzie zachodniopomorskie
zajmuje dopiero 6. pozycję. Na niekorzyść sektora wpływa równieŜ fakt, iŜ tendencja w zakresie ilości
przetwórni jest malejąca. Z punktu widzenia całego sektora ekologicznego sytuacja wygląda tak, Ŝe
produkcja, gdzie rentowność jest najniŜsza realizowana jest na terenie województwa, a dalsza obróbka
i konfekcjonowanie produktów ma miejsce poza województwem. Biorąc pod uwagę, Ŝe przychody z
eksportu produktów spoŜywczych są znaczące w województwie to równieŜ w przypadku rolnictwa
ekologicznego naleŜy zakładać, Ŝe znaczna część produkcji jest kierowana na rynki zagraniczne. Z
uwagi na brak sektora przetwórczego podstawą eksportu są nieprzetworzone produkty rolne, których
rozpoznawalność jest niska, gdyŜ stanowią one składniki produktów przetwarzanych i
konfekcjonowanych pod zagranicznymi markami ekologicznymi.
W celu lepszego wykorzystania produkcji ekologicznej w regionie naleŜy podjąć działania
zmierzające do wzrostu ilości przetwórców ekologicznych, którzy będą przygotowywać produkty pod
6
Za http://www.doradztworolnicze.com Po Ŝywność ekologiczna w kolejce? Agrobiznes 8 luty 2011 r.
19
własnymi markami. Warto zauwaŜyć, Ŝe pozycję województwa wykorzystują przetwórcy zagraniczni
otwierając zakłady w województwie np. Agrofreeze, Polarica czy Pomerania Frucht.
Brak efektywnych kanałów dystrybucji
Problemem w województwie, jak równieŜ w całym rolnictwie ekologicznym w Polsce jest brak
efektywnych kanałów dystrybucji. Sytuacja ta jest szczególnie istotna w przypadku mniejszych
gospodarstw ekologicznych, które starają się realizować sprzedaŜ na miejscu w gospodarstwie.
Działalność ta jest prowadzona często poprzez stronę internetową, lokalny sklep, czy teŜ przy okazji
działalności agroturystycznej. Pomimo istotności działań podejmowanych indywidualnie na szczeblu
lokalnym to jednak w sensie ekonomicznym przynoszą one niewielki efekt ekonomiczny.
SprzedaŜ produktów finalnych powinna być realizowana bezpośrednio do specjalistycznych sklepów z
Ŝywnością ekologiczną lub do podmiotów realizujących sprzedaŜ bezpośrednią w duŜych
aglomeracjach miejskich. W przypadku mniejszych gospodarstw powinny być organizowane grupy
sprzedaŜowe, co pozwoli zwiększyć potencjał i przewagę negocjacyjną względem odbiorców.
Działania dystrybucyjne powinny być równieŜ ukierunkowane na rynki zagraniczne, w tym na rynek
niemiecki, który pod względem logistycznym jest najłatwiejszy do rozszerzania działalności. Nie
moŜna zapominać, Ŝe w przypadku Ŝywności ekologicznej, której okres przydatności jest krótszy niŜ
w przypadku Ŝywności tradycyjnej, transport i logistyka jest istotnym elementem efektywnego kanału
dystrybucji.
Niska liczba produktów regionalnych i tradycyjnych
Województwo zachodniopomorskie charakteryzuje najniŜsza w Polsce liczba zarejestrowanych
produktów regionalnych i tradycyjnych. Produkty regionalne i tradycyjne nie są wprawdzie
wyznacznikiem potencjału sektora Ŝywności ekologicznej ale jednak stanowią jego istotny element.
Od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej sektor rolno-spoŜywczy uzyskał moŜliwość
ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych. Produkty rolne lub spoŜywcze spełniające wymogi
odpowiednich przepisów prawa mogą uzyskać oznaczenia i ochronę w następującym zakresie:
−
Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP),
−
Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG),
−
Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (GTS).
PowyŜsze oznaczenia wspierają regionalne rolnictwo i pozwalają na promocje regionu poprzez
regionalne produkty spoŜywcze. PowyŜsze produkty cechują się zazwyczaj wyŜsza wartością dodaną
pozwalającą na realizację wyŜszych marŜ przy sprzedaŜy, a wysoka jakość i wyjątkowe walory idą w
parze z produkcją ekologiczną. W województwie zachodniopomorskim nie ma jeszcze produktów
chronionych znakami UE. Pierwszym, który stara się o nadanie unijnego znaku chronionej nazwy
pochodzenia jest Miód Drahimski.
Sektor rolniczy regulowany na poziomie Unii Europejskiej
Rolnictwo wraz z systemem dopłat jest elementem Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Tym
samym system cen gwarantowanych, dopłaty do produkcji eksportu czy teŜ interwencje na rynku
rolnym są elementem negocjacji politycznych pomiędzy krajami członkowskimi. W związku z
planowaną reformą Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 r. rola rolnictwa w Polsce, a takŜe rola
rolnictwa ekologicznego nie jest jeszcze znana. Proces negocjacji dopiero się rozpoczęło i w chwili
obecnej nie moŜna przewidzieć jak będzie wyglądał budŜet Unii Europejskiej w zakresie rolnictwa.
PowyŜsza sytuacja pozostawia duŜą dozę niepewności w zakresie rozwoju rolnictwa ekologicznego w
Polsce i Europie.
20
ZróŜnicowanie interesów pomiędzy podmiotami małymi a podmiotami działającymi na skalę
przemysłową
Interesy małych gospodarstw ekologicznych oraz wielkoobszarowych gospodarstw ekologicznych o
charakterze przemysłowym sa rozbieŜne. W przypadku małych gospodarstw zauwaŜalna jest znaczna
róŜnorodność w zakresie upraw roślinnych i produkcji zwierzęcej, która często łączona jest z
działalnością agroturystyczną, czy teŜ przetwórczą na skalę lokalną. W przypadku duŜych
producentów system certyfikacji i kontroli stanowi element zabezpieczający produkcję, która w
związku z certyfikatem ekologicznym stanowi istotny element przewagi konkurencyjnej i pozwala ją
kierować do specyficznego grona odbiorców ekologicznych (dystrybutorów i przetwórców), często
zlokalizowanych zagranicą. Z kolei dla małych gospodarstw stanowi to administracyjna przeszkodę i
podwyŜsza koszty związane z produkcja ekologiczną. Dodatkowo, część organizacji działających w
zakresie rolnictwa ekologicznego uwaŜa gospodarstwa powyŜej 50 ha za niekorzystne dla rozwoju
tradycyjnego rolnictwa.
Pogodzenie interesów tych dwóch grup producenckich w ramach jednej inicjatywy klastrowej będzie
trudne. Niemniej jednak, z uwagi na prowadzoną działalność agroturystyczną w ramach mniejszych
gospodarstw ekologicznych moŜe być tak, Ŝe kierunki rozwoju mogą być zbliŜone bardziej do sektora
turystycznego niŜ rolno-spoŜywczego.
13. KIERUNKI ROZWOJU POTENCJALNEJ
INICJATYWY KLASTROWEJ
Trzy główne kierunki rozwoju inicjatywy klastrowej powinny obejmować:
1. Promocję – budowanie świadomości konsumenckiej;
2. Rozwój rolnictwa ekologicznego w województwie;
3. Rozwój przetwórstwa i dystrybucji.
Ad. 1 Promocja
W celu zwiększania potencjału rolnictwa ekologicznego kontynuowane powinny być działania
zmierzające do budowania świadomości konsumenckiej, gdzie produkty ekologiczne będą postrzegane
jako produkty o wysokiej jakości i istotnych walorach zdrowotnych. W chwili obecnej działania takie
są kreowane zarówno na szczeblu Unii Europejskiej, szczeblu krajowym oraz wojewódzkim. Niestety
brak jest koordynacji i spójności powyŜszych działań dlatego ich wpływ na odbiorców finalnych jest
niejednoznaczny. Z uwagi na charakter inicjatywy działania promocyjne powinny być koordynowane
na poziomie województwa. Najłatwiejsza drogą do osiągnięcia wspólnego celu jest wykreowanie
marki regionalnej, która pozwoli korzystać z efektów promocji nie tylko branŜy ekologicznej ale takŜe
uatrakcyjni wizerunek województwa. Wspólna marka regionalna powinna być zarządzana przez
inicjatywę klastrową, której częścią powinien być Urząd Marszałkowski. W zakresie rozwoju marki
regionalnej znaczącą rolę powinien pełnić animator klastra, którym moŜe być jedno ze stowarzyszeń
regionalnych lub inny podmiot.
Udział przedstawicieli władz regionalnych pozwoli takŜe na efektywny lobbing w zakresie stanowiska
Polski w sprawie Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 r. Z uwagi na fakt iŜ negocjacje w zakresie
budŜetu i zakresu polityki rolnej UE juŜ się rozpoczęły istotne jest wypracowanie wspólnego
stanowiska województwa w odniesieniu do rolnictwa ekologicznego. Z punktu widzenia rozwoju
regionu, regulacje na poziomie Unii Europejskiej oraz korzystne rozwiązania (takŜe dotyczące
21
wsparcia finansowego) na szczeblu centralnym będą w znacznym stopniu warunkowały rozwój
rolnictwa ekologicznego w województwie zachodniopomorskim.
Ad. 2 Rozwój rolnictwa ekologicznego w województwie
Rozwój rolnictwa ekologicznego powinien przebiegać dwutorowo. Z jednej strony powinien wspierać
rozwój mniejszych gospodarstw w skali lokalnej oraz wspierać ich ekspansję krajową i zagraniczną, a
z drugiej strony stwarzać dobre warunki do rozwoju gospodarstw wielkoobszarowych działających na
rzecz produkcji spoŜywczej w Polsce i na świecie.
Warunki geograficzne i klimatyczne województwa zachodniopomorskiego w sposób naturalny
pomagają rozwijać rolnictwo, w tym rolnictwo ekologiczne. Niemniej jednak decyzje dotyczące
rozwoju rolnictwa zapadają na szczeblu centralnym oraz w ramach kreowania Wspólnotowej Polityki
Rolnej, dlatego istotne jest wspierani działań zmierzających do rozwoju rolnictwa. W kontekście
ogólno wojewódzkim wszystkie działania podejmowane w celu ochrony środowiska naturalnego w
województwie będą postrzegane jako pozytywne dla rozwoju rolnictwa ekologicznego.
Z punktu widzenia małych gospodarstw rolnych istotne będzie wsparcie w zakresie ułatwień
administracyjnych (jak równieŜ edukacyjnych) w zakresie uzyskiwania certyfikatów ekologicznych
oraz wsparcie w zakresie utrzymywania produkcji w zgodzie z tradycyjnymi modelami. Istotny jest
równieŜ element edukacyjny, który pozwoli na rozszerzenia wiedzy rolników ekologicznych w
zakresie zmieniających się trendów i innowacji w zakresie produkcji ekologicznej.
Z kolei pozycja rolników wielkoobszarowych powinna być podtrzymana gdyŜ to właśnie ci
producenci są dostawcami dla odbiorców przemysłowych, którzy z kolei dostarczają produkty i
półprodukty dla klientów docelowych. Największymi odbiorcami jest przemysł produktów
spoŜywczych dla dzieci ale takŜe przetwórcy konkurujący na rynku aspektami jakościowymi, dla
których certyfikat ekologiczny to uzupełnienie oferty (np. certyfikaty HAACAP).
Ad 3. Rozwój przetwórstwa i dystrybucji
Kluczowe dla osiągnięcia sukcesu ekonomicznego w branŜy Ŝywności ekologicznej jest stworzenie
efektywnych kanałów dystrybucji oraz wsparcie w zakresie większego udziału województwa w
przetwórstwie ekologicznym.
Utworzenie wspólnego kanału dystrybucji powinno wiązać się z utworzeniem wspólnej marki
Ŝywności ekologicznej z województwa zachodniopomorskiego (zarówno produktów rolnych, jak i
przetworzonych półproduktów i produktów końcowych). W ten sposób dystrybucja róŜnego typu
konkurencyjnych artykułów mogłaby być realizowana wspólnie. Działania takie mogą być
realizowane w ramach inicjatyw klastrowych lub w ramach grup sprzedaŜowo-producenckich.
Niemniej jednak, działania promocyjne związane z marką regionalną powinny leŜeć po stronie
koordynatora inicjatywy, tak aby był to element wspólny dla wszystkich podmiotów zainteresowanych
rolnictwem ekologicznym. Marka regionalna pozwoli na promocję Ŝywności we wspólnych kanałach
dystrybucyjnych zarówno w kraju, jak i za granicą. Dodatkowo powyŜsza inicjatywa będzie działała
na korzyść regionu pozwalając na jego promocje poprzez Ŝywność ekologiczną.
Wspólne kanały dystrybucji oznaczają równieŜ plasowanie oferty uczestników inicjatywy w sieciach
ogólnopolskich oraz w sklepach specjalistycznych. Wspólna oferta zwiększa pozycje negocjacyjną i
umoŜliwia uzyskanie lepszej marŜy. Występowanie pod wspólną marką regionalną róŜnych
produktów pozwala równieŜ na reprezentacje sektora na róŜnego typu targach w kraju i zagranicą, a
realizacja przedsięwzięcia w ramach wspólnego stanowiska obniŜa koszty uczestnictwa i zarazem
moŜe być przedmiotem dotacji. W ramach dystrybucji moŜliwe jest równieŜ rozwijanie wspólnej
22
logistyki, co w przypadku dostaw do odległych rynków docelowych (Warszawa czy Berlin) moŜe być
ekonomicznie uzasadnione.
Z punktu widzenia rozwoju lokalnych przetwórców powinny być podejmowane działania zmierzające
do szerszej edukacji w zakresie rozwoju takiej działalności. Wsparcie powinno mieć charakter miękki
i powinno być ukierunkowane na stwarzanie warunków do powstawania przetwórni. Biorąc pod
uwagę, iŜ w chwili obecnej liczba przetwórni jest zdecydowanie za niska w porównaniu do liczby
producentów, problemem kluczowym moŜe być brak kapitału. W takiej sytuacji działania powinny
obejmować tworzenie przyjaznych warunków do przyciągania kapitału gotowego do rozwijania
przetwórstwa w zakresie przetworów ekologicznych.
W zakresie wzmocnienia oferty produktowej powinno podjąć się działania zmierzające do szerszej
rejestracji produktów regionalnych i tradycyjnych. Produkty te nie są wprawdzie kluczowe dla
rozwoju rolnictwa ekologicznego ale wzmacniają atrakcyjność województwa i pozwalają na
rozwijanie unikalnej i wyjątkowej róŜnorodności produktowej. Produkty chronione zabezpieczają
równieŜ pozycje konkurencyjna lokalnych podmiotów rolno-spoŜywczych pozwalając im rozwijać
atrakcyjną ofertę asortymentu. Dodatkowo zabezpieczają produkcję regionalną wymagając do
przygotowania poszczególnych produktów ściśle określonych skalników pochodzących ze ściśle
określonego regionu.
23
13.1 Działania inicjatywy klastrowej
Kierunek
rozwoju
Działania
Zadania
Odbiorcy
Promocja
Kampania medialna
Propagowanie zdrowej
Ŝywności (np. stop GMO)
Propagowanie rolnictwa
ekologicznego w
województwie,
Promocja województwa jako
regionu ekologicznego
Konsumenci w Polsce
Kampania medialna
Kampania medialna
Działania marketingowe
Działania marketingowe
Działania marketingowe
Lobbing
Rozwój rolnictwa
ekologicznego
Edukacja
Marka regionalna
Lobbing
Zwiększanie
innowacyjności
produkcji
Zwiększanie potencjału
rolnictwa ekologicznego
Zabezpieczenie
potencjału rolnictwa
ekologicznego
Rozwój
przetwórstwa i
dystrybucji
Rozwój dystrybucji pod
wspólna marką
regionalną
Zwiększanie oferty
produktowej
24
Udział w targach i
imprezach branŜowych
Stworzenie i promocja marki
regionalnej
Promocja Ŝywności
ekologicznej w lokalnych
restauracjach
Lobbowanie za
rozwiązaniami
regulacyjnymi będącymi w
zgodzie z rozwojem
rolnictwa ekologicznego w
województwie
zachodniopomorskim
Szkolenia w zakresie
innowacyjnych metod upraw
Tworzenie grup
producenckich
Wspieranie korzystnej
polityki w zakresie
Wspólnej Polityki Rolnej po
2013 r.
Współpraca z ośrodkami
badawczo-rozwojowymi w
zakresie rozwoju produkcji
ekologicznej
Wsparcie administracyjne w
zakresie uzyskiwania
certyfikatów ekologicznych
Wsparcie administracyjne
oraz edukacyjne w zakresie
utrzymywania certyfikatów i
przeprowadzanych kontroli
Wprowadzenie regionalnej
Ŝywności ekologicznej do
wspólnych kanałów
dystrybucji
Doradztwo w zakresie
tworzenia produktów
końcowych –
Kooperanci i konsumenci w
kraju i zagranicą.
Turyści oraz inwestorzy
zainteresowani rozwojem
biznesu w środowisku
wolnym od zanieczyszczeń
Kooperanci i konsumenci w
kraju i zagranicą
Kooperanci i konsumenci w
kraju i zagranicą
Kooperanci i konsumenci w
regionie
Politycy szczebla
regionalnego, centralnego i
na poziomie Unii
Europejskiej
Producenci ekologiczni
Producenci ekologiczni
Politycy szczebla
centralnego oraz
przedstawiciele w
instytucjach Unii
Europejskiej
Producenci ekologiczni,
ośrodki naukowo-badawcze
Producenci ekologiczni
Producenci ekologiczni
Producenci i przetwórcy
ekologiczni, dystrybutorzy z
kraju i ze świata
Przetwórcy ekologiczni
Zwiększanie oferty
produktowej
Budowa własnego
kanału dystrybucji
Rozszerzanie rynku
zbytu dla produktów
ekologicznych
Wzrost liczby przetwórni
Wzmocnienie pozycji
przetwórców
konfekcjonowanie,
marketing i dystrybucja
Wsparcie w zakresie
tworzenia produktów
regionalnych i tradycyjnych
Stworzenie strony
internetowej oraz zaplecza
magazynowotransportowego
Przygotowywanie
specjalistycznych diet
bazujących na produktach
ekologicznych dla placówek
zdrowotnych i uzdrowisk
Doradztwo w zakresie
certyfikacji przetwórni oraz
pozyskania kapitału na
rozwój
Działania zmierzające do
standaryzacji
poszczególnych partii
produkcji ekologicznej
Producenci i przetwórcy
ekologiczni
Producenci i przetwórcy
ekologiczni
Producenci i przetwórcy
ekologiczni, ośrodki
naukowo-badawcze,
kooperanci i konsumenci w
kraju i zagranicą
Przetwórcy ekologiczni
Przetwórcy ekologiczni
13.2 Zgodność ze strategią województwa i krajową
Aktualizacja programu „Strategia Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Województwa
Zachodniopomorskiego w latach 2002-2015” z listopada 2010 r. w ramach celu strategicznego nr 2
„Nowoczesne, ZrównowaŜone, Konkurencyjne Rolnictwo i Przetwórstwo RolnospoŜywcze”
przewiduje wspieranie inicjatyw gospodarstw produkujących produkty ekologiczne, a takŜe produkty
lokalne i regionalne. Z kolei w ramach celu strategicznego nr 2 „Aktywizacja ludności wiejskiej”
wsparciem mają być objęte inicjatywy promujące ekologiczne podejście do środowiska naturalnego.
Tym samym, elementy strategii województwa zachodniopomorskiego pomimo znaczącej pozycji
producentów ekologicznych w nieznacznym stopniu odnoszą się do wyzwań jakie stoją przed
dynamicznie rozwijającym się rolnictwem ekologicznym.
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego Do Roku 2020, zauwaŜa potencjał rolnictwa
ekologicznego, jak równieŜ jego problemy w postaci słabego przetwórstwa. W ramach obszarów
funkcjonalnych strefy nadmorskiej zakłada się promocje rolnictwa ekologicznego. RównieŜ w ramach
Stworzenia
warunków
do
stabilnego
i
zrównowaŜonego
rozwoju
województwa
zachodniopomorskiego opartego na konkurencyjnej gospodarce i przedsiębiorczości Strategia
postuluje aktywizację gospodarczą województwa z uwzględnieniem czynników ekologicznych.
Niestety w większości postulatów aspekt ekologiczny jest postrzegany poprzez rozwój agroturystyki i
turystyki zdrowotnej, a takŜe w kontekście ochrony środowiska.
Na szczeblu krajowym przygotowywana jest nowa Strategia zrównowaŜonego rozwoju wsi, rolnictwa
i rybactwa. Konsultowany obecnie projekt zauwaŜa w szansach rosnący rynek zbytu w zakresie
rolnictwa ekologicznego. Z kolei w ramach celu szczegółowego nr 3 „Bezpieczeństwo Ŝywnościowe”
przewidziano kierunek interwencji obejmujący „Wsparcie wytwarzania wysokiej jakości produktów
rolno-spoŜywczych, w tym produktów wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi i
tradycyjnymi metodami produkcji z lokalnych surowców i zasobów oraz produktów rybnych”.
W opublikowanym na stronach Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Stanowisku Rządu
Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej po 2013
roku niestety brak jest wzmianek na temat rolnictwa ekologicznego, co potwierdza tezę o aktywnym
25
włączeniu przedstawicieli branŜy z województwa zachodniopomorskiego w debatę na temat przyszłej
polityki rolnej Unii Europejskiej z uwzględnieniem pozycji rolnictwa ekologicznego.
14. DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO
POWOŁANIA KLASTRA
Z uwagi na znaczący wkład Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, a
zwłaszcza Wydziału Rolnictwa i Ochrony Środowiska, który łączy działania lokalnych instytucji
branŜowych w rozwój rolnictwa ekologicznego, to właśnie ten podmiot powinien stać się inicjatorem
działań zmierzających do powołania klastra. W pierwszej kolejności powinny odbyć się spotkania z
organizacjami zrzeszającymi reprezentantów sektora rolnictwa i przetwórstwa ekologicznego w celu
rozpropagowania idei klastrów i regionalnej marki Ŝywności. Urząd Marszałkowski ma juŜ
doświadczenie w realizacji debat eksperckich, a planowana w trakcie polskiej prezydencji w Unii
Europejskiej międzynarodowa konferencja pt. „Rolnictwo ekologiczne we Wspólnej Polityce Rolnej
po 2013 roku” mogłaby stać się katalizatorem tych działań. Kolejne kroki powinny zmierzać do
wyłonienia naturalnego koordynatora klastra i weryfikacji działań zaproponowanych w niniejszym
opracowaniu.
26
SPIS TABEL
Tabela 1 Gospodarstwa ekologiczne w województwie zachodniopomorskim ...................................... 7
Tabela 2 Dane z badania F-01/I-01 za 2010 r. oraz wskaźnik dynamiki dla województwa
zachodniopomorskiego.......................................................................................................................... 12
Tabela 3 Podział producentów ekologicznych na podstawie rodzaju certyfikatu................................. 13
SPIS WYKRESÓW
Wykres 1 Struktura certyfikowanych producentów ekologicznych Europie w 2008 r. .......................... 5
Wykres 2 Dynamika rozwoju rolnictwa ekologicznego w latach 2003-2010......................................... 7
Wykres 3 Struktura geograficzna gospodarstw ekologicznych pod względem ilości............................. 8
Wykres 4 Struktura geograficzna gospodarstw ekologicznych pod względem powierzchni upraw....... 8
Wykres 5 Struktura gospodarstw rolnych pod względem wielkości w woj. zachodniopomorskim ..... 10
Wykres 6 Przetwórcy ekologiczni w województwie zachodniopomorskim ......................................... 14
SPIS RYSUNKÓW
Rysunek 1 Powiązania pomiędzy podmiotami w rolnictwie ekologicznym........................................... 3
Rysunek 2 Schemat obszar natura 2000.................................................................................................. 6
27