Uprawa zbóż ozimych

Uprawa zbóŜ
Wykorzystanie ziarna paszowego
1
Ziarno na cele konsumpcyjne
Mrozoodporność
Wymagania wodne
Jęczmien< Ŝyto<pszenŜyto<pszenica
Jęczmień ozimy (-13oC) < pszenica i
pszenŜyto ozime < Ŝyto ozime (-30oC)
Wymagania glebowe
śyto< pszenŜyto<jęczmień<pszenica
Kwantyfikacja czynników agrotechnicznych
warunkujących plonowanie zbóŜ:
Według Niewiadomskiego udział poszczególnych czynników
agrotechnicznych w kształtowaniu plonu pszenicy przedstawia
się następująco:
• uprawa roli
- 3-8%
• zmianowanie
- 10-12%
• odmiana
- 15-20%
• nawoŜenie
- 40-50%.
• siew
- 10-15%
• ochrona roślin
- 10-15%
• zbiór i przechowywanie - 12-15%
FILM
2
ZboŜa ozime
Przedplon dla pszenicy ozimiej
Uprawia się ją po rzepaku ozimym, roślinach
strączkowych, (zwłaszcza po grochu siewnym i
bobiku) lub motylkowatych drobnonasiennych,
okopowych, nawet po późnych ziemniakach, czy
wcześnie zbieranych burakach cukrowych.
RównieŜ moŜe zająć miejsca zwolnione przez zboŜa jare, ale
nie powinna nigdy przychodzić na stanowisko zwolnionym
przez jęczmień (i odwrotnie), poniewaŜ oba gatunki są silnie
atakowane przez choroby podstawy źdźbła. Ze zbóŜ
najlepszym przedplonem jest owies.
Uprawa roli
Obejmuje - uprawki poŜniwne jak i przedsiewne
po grochu, bobiku samokończącym, rzepaku – zniszczyć ściernisko, bardzo płytka
podorywka – bronowanie bezpośrednio po orce a na polach wolnych od perzu
powtarzamy co 7-10 dni
gdy mało czasu – zniszczyć ścierń kultywatorem podorywkowym lub broną talerzową
po motylkowych wieloletnich – płytkie zniszczenie zadarnionej wierzchniej warstwy
Orka – wykonana na średnią głębokość, wcześniej aby nastąpiło naturalne osiadanie roli
Doprawienie roli – gleby średnie agregat złoŜony z brony lub kultywatora koniecznie z
wałem strunowym
Na glebach cięŜkich przed doprawieniem zastosować wał kruszący
Po okopowych – moŜna uprościć do kultywatorowania zębami sztywnymi i
zastosowaniu agregatu lub rototillera
Późny siew (w
październiku)
moŜe obniŜyć
plon nawet o
40%
3
Termin siewu oraz obsada roślin i masa 1000 ziaren (MTZ) dla
zbóŜ ozimych
Gatunek
Termin siewu
Obsada [szt./m2]
Polska
Pszenica
śyto
PszenŜyto
Jęczmień
Region
południowy
15.09-15.10
20-30.09
5.09-5.10
15-30.09
5-15.09X
10.09-5.10
15-30.09
10-20.09*
10-20.09
(w rejonach uprawy)
MTZ [g]
450-600
300-500
120-250**
350-650
330-450
35-50
28-34
40-50
31-48
*rejony podgórskie * * odmiany mieszańcowe
Optymalna obsada kiełkujących ziarniaków Ŝyta na 1 m2
Przedplony
Zaprawy nasienne
Kompleks glebowo-rolniczy
4
5
6-7
Dobre
300 - 330
350 – 400
430 – 450
ZboŜowe
330 - 350
400 - 430
450 - 500
obsada ziarniaków na 1 m2 . MTZ (g)
Ilość wysiewu (kg/ha)=
wartość uŜytkowa ziarna (%)
zdolność kiełkowania . czystość
wartość uŜytkowa =
100
śyto mieszańcowe sieje się w obsadzie 120 – 250 ziarniaków na 1 m2
Wczesne siewy pszenicy
ozimej
Wczesne siewy pszenicy
ozimej
większe ryzyko wystąpienia infekcji grzybów patogenicznych (zgorzel
podstawy źdźbła), szkodników (śmietka, ploniarka, mszyce), a takŜe z
zachwaszczeniem.
późniejsze siewy poprawiają zdrowotność roślin, zmniejszają
zachwaszczenie, ale prowadzą do słabszego wzrostu i rozwoju roślin,
co wiąŜe się na ogół z niŜszymi plonami.
DuŜe gospodarstwa powinny zaczynać siewy pszenicy na początku
września. W tym okresie naleŜy zmniejszać wysiewy do 250 ziaren/m2,
co prowadzi do znacznych oszczędności. Zasiana w taki sposób
pszenica juŜ jesienią kończy się krzewić i gwarantuje odpowiednią
obsadę kłosów, a takŜe ma silnie rozwinięty system korzeniowy.
W pierwszej kolejności winniśmy wysiewać pszenicę po dobrych
przedplonach - np. po rzepaku, aby ograniczyć ryzyko wystąpienia
zgorzeli podstawy źdźbła.
JeŜeli musimy siać pszenicę po sobie lub po innym zboŜu
(oprócz owsa), nasiona naleŜy zaprawić zaprawą
specjalistyczną zwalczająca zgorzel, np. Jockey 201 FS w dawce
0,45 l/1 dt zaprawianego materiału siewnego. Zaprawa ta jest
droŜsza od standardowych, ale w uprawie pszenicy w
monokulturze daje bardzo dobre efekty. Aby obniŜyć koszty
zaprawiania, pszenicę w tym okresie siejemy rzadziej (250
ziaren/m2).
W uprawie pszenicy po kukurydzy bardzo waŜne są grzyby z
rodzaju Fusarium. W takich warunkach materiał siewny naleŜy
zaprawić zaprawą zwalczającą dobrze te gatunki, np. Premis
Total w dawce 0,2 l/1 dt ziarna, a takŜe przed siewem zaorać
pole, aby nie było resztek poŜniwnych na powierzchni gleby, co
zmniejszy infekcje przez grzyby z rodzaju Fusarium./
4
Przykładowe odmiany
pszenica ozima: Aleta (C), Elena (A), Izolda (C), Kaja
(C), Korweta (A), Liryka (C), Mikula (C), Symfonia
(C), Wanda (C), Wilga (C), Zyta (A) , Zorza (C)
Grupy odmian: 63
E – elitarna (brak)
A – jakościowa (28)
B – chlebowa (21)
C - pozostała (w tym paszowa) - 10
K - na ciastka (2)
Pszenica jakościowa a
paszowa!
Ziarno pszenicy dobre jako surowiec
konsumpcyjny jest złe jako pasza.
Zwiększanie zawartości w ziarnie białek
typu glutenowego obniŜa wartość
biologiczną układu białkowego i sprawia
konieczność zuŜycia znacznie większej ilości
paszy dla uzyskania porównywalnego
przyrostu masy ciała karmionych zwierząt.
Pszenica jakościowa a
paszowa!
W załoŜeniu swoim wyŜsza plenność
odmian paszowych, przy poprawionym
składzie aminokwasowym białek, w tego
rodzaju ziarnie przełoŜyć się musi na lepsze
wykorzystanie paszy, potanienie produkcji
zwierzęcej i da rolnictwu polskiemu nową,
dodatkową szansę postępu.
Pszenica dla chorych na celiakię
(Waga i Zientarski 2007)
śyto
Areał uprawy Ŝyta w ostatnim dziesięcioleciu
zmniejszył się o ok. 1 mln. ha i wynosił w
2004 r. ok. 1550 tys. ha i obserwuje się
dlaszy powolny spadek areału.
W tym samym czasie wzrosła zdecydowanie
ilość odmian z 10 do 30.
Obecnie mamy odmiany: mieszańcowe (14)
i syntetyczne (2) oraz 17 populacyjnych, w
tym jedna pastewna.
5
PszenŜyto
Znaczne sukcesy odnotowano w hodowli form
krótkosłomych o podwyŜszonej odporności na wyleganie.
W 1993 r. zarejestrowano odmianę o skróconej słomie –
Bogo, a w 1997 r. odmianę krótkosłomą Fidelio.
W 2000 r. wpisano do rejestru krótkosłome Woltario i
Magnat, w 2002 r. - Zorro, a ostatnio Baltiko, Gniewko,
Grenado i Dinaro.
W rejestrach odmian dopuszczonych do uprawy w 20
państwach Europy znajdują się 44 odmiany pszenŜyta
wyhodowanego w Polsce, a kolejne znajdują się w
badaniach odmianowych.
W 2009 r zarejestrowanych jest 31 odmian pszenŜyta
ozimego, w tym 9 krótkosłomych.
Średnie plony pszenŜyta w Polsce w warunkach
produkcyjnych w ciągu trzech lat (2002-2004)
przewyŜszały plon Ŝyta o 33%. Obecnie trudno
mówić o regionalizacji uprawy pszenŜyta. PszenŜyto
uprawiane jest niemal w całym kraju.
Najwięcej pszenŜyta uprawia się w Polsce centralnej i
północno-wschodniej. Jedynie w południowych
regionach kraju, w województwach dolnośląskim,
opolskim, podkarpackim i małopolskim, udział
pszenŜyta w zasiewach zbóŜ nie przekracza 5%.
Jęczmień ozimy
Jęczmień ozimy jest uprawiany prawie wyłącznie
na paszę, tylko niewielkie ilości przeznaczane są
na produkcję słodu (jedna odmiana browarna).
WaŜną jego zaletą jest wczesność – jest to
pierwsze zboŜe zbierane w czasie Ŝniw, co w
latach o pewnych niedoborach zbóŜ ma duŜe
znaczenie.
Obecnie zarejestrowanych jest 20 odmian, w tym
3 o kłosie dwurzedowym (browarne) a pozostałe –
wielorzędowe (pastewne).
Zagęszczenie roślin pszenicy ozimej wiosną po ruszeniu wegetacji na
glebach kompleksów pszennych dobrych i bardzo dobrych po dobrych
przedplonach
(serwis agrotechniczny IUNG)
Bronowanie zbóŜ
6
Ocena przezimowania Ŝyta:
Optymalna obsada roślin wiosną po przezimowaniu
powinna wynosić 250-300 szt. roślin/m2.
W przypadku słabego przezimowania, w rolnictwie
konwencjonalnym obsada roślin poniŜej 110
szt./m2 kwalifikuje plantację do zaorania przesiewu.
W gospodarstwach ekologicznych, z uwagi na
ograniczone moŜliwości sterowania łanem np. za pomocą
nawoŜenia mineralnego, stosowania herbicydów,
minimalna obsada roślin wiosną powinna wynosić około
150-200 szt./m2. W takich przerzedzonych łanach w celu
ograniczenia zachwaszczenia wskazane jest stosowanie
wsiewek seradeli.
Ocena przezimowania
pszenŜyta ozimego
Plantację naleŜy zaorać jeśli:
na glebach kompleksów pszennych jest < 110
roślin/m2
kompleksu Ŝytniego bardzo dobrego jest < 130
roślin/m2
kompleksu Ŝytniego dobrego jest
< 150
roślin/m2
kompleksu Ŝytniego słabego jest
< 150
roślin/m2
Obsada optymalna 250-450 roślin/m2 i 500-600
pędów/m2.
Ocena przezimowania
jęczmienia ozimego
Plantację naleŜy zaorać jeśli:
na glebach kompleksów pszennych jest < 120
roślin/m2
kompleksu Ŝytniego bardzo dobrego jest < 140
roślin/m2
kompleksu Ŝytniego dobrego jest < 160 roślin/m2
Przeciwdziałanie
wyleganiu:
Przy znacznym przerzedzeniu roślin po zimie (poniŜej
250 roślin/m2) naleŜy zwiększyć I dawkę azotu.
Obsada optymalna 300-350 roślin/m2 i 650-700
pędów/m2.
Odmiany odporne na
wyleganie
Ze zbóŜ ozimych duŜą odpornością na wyleganie
charakteryzują się następujące odmiany:
pszenica ozima: Kris, Nutka, Clever, Sukces,
Elena, Tonacja,
pszenŜyto ozime: Woltario, Fidelio, Magnat,
Kitaro,
Ŝyto ozime: Dańkowskie Nowe, Dańkowskie
Złote,
jęczmień ozimy: Bombay, Tiffany, Tramp.
uprawiać odmiany sztywnosłome,
stosować rzadszy siew,
stosować pełne i zrównowaŜone
nawoŜenie mineralne
nie wysiewać jednorazowo duŜych
dawek azotu,
na dobrych stanowiskach i przy
dawkach powyŜej 60 kg N/ha stosować
retardanty
Zapobieganie wyleganiu - retardanty
Powinno mieć miejsce tylko przy obfitym nawoŜeniu
W ekstensywnej agrotechnice retardanty obniŜają plon
Retardanty typu CCC – wcześniej tj. w początku
strzelania w źdźbło
Mieszaniny CCC z etefonem – podczas strzelania w
źdźbło
7
Moddus
Retardanty
Preparat Moddus 250 EC oparty na trineksapaku etylu
zapobiega wyleganiu jęczmienia ozimego i Ŝyta
uprawianych w technologiach intensywnych. Nie
powoduje redukcji długości korzeni i masy rośliny. Pobierany
jest przez liście i źdźbła, następni przemieszczany do tkanek
merystematycznych zapobiegając nadmiernemu wydłuŜaniu
się międzywęźli. Najlepiej działa w temperaturze 10-15
stopni C. Stosuje się go od fazy 1. kolanka do fazy liścia
flagowego w dawce 0,6 l/ha w jęczmieniu ozimym i 0,3 l/ha
w Ŝycie.
Obowiązujące zalecenia w kraju nie przewidują stosowania
retardantów w owsie, głównie z powodu braku badań.
Zwalczanie owsa głuchego
Herbicyd
Assert 250 SC
ozime
Dawki w zboŜach [l/ha]
ozime
jare
2,5 - 3,0
x
Attribut 70 WG pszenŜyto
pszenica
Avadex
pszenica
BW 400 EC
jęczmień
Avadex
BW 480 EC
x
Grasp 250 SC
pszenŜyto
pszenica
jęczmień
Illoxan 36 EC
pszenica
jęczmień
Illoxan 280 EC pszenica
jęczmień
Puma
Ŝyto
Super 069 EW pszenŜyto
pszenica
Puma
Ŝyto
Universal 069
pszenŜyto
EW
pszenica
60 g
3,0
3,5
Termin stosowania
w zboŜach
x
1-1,2
+Atplus
2 - 3,0
2 - 2,5
2-3
2 - 2,5
pszenica
pszenica
jęczmień
pszenica
jęczmień
pszenica
jęczmień
do 2 dni po siewie zbóŜ
3,0
1 - 1,2
od fazy 3-4 liści do pełni
+Atplus krzewienia zbóŜ
pszenica
jęczmień
pszenica
jęczmień
2 - 3,0
2 - 2,5
2-3
2 - 2,5
1-1,2
pszenica
0,8 - 1
1-1,2
pszenica
jęczmień
0,8 - 1
x
60 g
3,0
3,5
wczesną wiosną po
ruszeniu wegetacji
do pełni krzewienia zbóŜ
do 2 dni po siewie zbóŜ
do pełni fazy krzewienia
zbóŜ
do pełni fazy krzewienia
zbóŜ
od pełni krzewienia do
początku strzelania w
źdźbło
od pełni krzewienia do
początku strzelania w
źdźbło
Owies głuchy w
fazie
1 - 4 liści
do 2 - 4
rozkrzewień
przed
wschodami
od 2 liści do
pełni krzewienia
2 - 6 liści
2 - 6 liści
od 2 liści do
końca krzewienia
Pobranie składników pokarmowych w kg na 1 tonę
plonu głównego z plonem ubocznym
Obliczanie potrzeb nawozowych
Potrzeby pokarmowe = plon x jednostkowe pobranie
Potrzeby nawozowe = potrzeby pokarmowe x wsp.
korekcyjny
Wsp. korekcyjny wynikający z zasobności gleby w P i K:
0,5 – zasobność b. wysoka
0,75 – wysoka
1,00 – średnia
1,25 – niska
1,50 – b. niska
N
P2O5
K2O
Pszenica ozima
24
10
19
śyto
21
11
22
PszenŜyto
24
11
21
Jęczmień ozimy
23
10
25
8
WraŜliwość upraw na brak makro i mikroelementów
Zawartość składników w glebie
Porównując zasobność gleb w azot, fosfor i potas
moŜna w przybliŜeniu przyjąć, Ŝe azotu jest tyle co
fosforu i dziesięć razy mniej niŜ potasu.
Bardzo zasobne w azot są czarnoziemy, czarne
ziemie (do 3,5%).
Większość naszych gleb piaskowych zawiera nie
więcej niŜ 0,1%N, z tej ogólnej ilości 95-99%
występuje w postaci związków organicznych, a
tylko 1-5% jako połączenia mineralne NH4 i NO3.
Uprawa
Ca
Mg
S
Mn
B
Zn
Cu
Fe
Mo
jabłka
ZboŜa
kukurydza
rzepak
groch
ziemniaki
truskawka
burak
Cukrowy
NawoŜenie pszenicy ozimej
NawoŜenie mineralne w stosunku N : P : K - 1 : 0,8 : 1
- azotem: na glebach słabszych moŜna zastosować nawoŜenie
intensywne - 120-150 N kg/ha, na glebach dobrych i po dobrych
przedplonach wystarczy 60-80 kg N/ ha.
Przedsiewnie jesienią stosujemy niewielkie dawki ok. 20-30 kg/ha,
albo wcale. Resztę wysiewamy wiosna w 1, 2 lub w 3 dawkach,
zaleŜnie od ilości nawozu który chcemy wysiać. Pierwszą dawkę
stosujemy w momencie ruszenia wegetacji, drugą cześć w okresie
krzewienia i strzelania w źdźbło, trzecią - przed kłoszeniem. Wszystkie
dawki poza pierwszą moŜna stosować dolistnie.
-fosforem: 40-80 kg P2O5 : stosuje się z reguły jesienią, przedsiewnie.
Górną dawkę stosujemy wówczas gdy przedplonem były rośliny
uprawiane na ziarno lub nasiona.
-potasem: 70-120 K2O: fosfor i potas moŜna zastosować w nawozach
pojedynczych bądź kompleksowych o proporcjach najbardziej
zbliŜonych do zapotrzebowania na nie. Nawozy potasowe stosuje się w
tych samych terminach co fosforowe. Po okopowych stosujemy
najwyŜszą dawkę potasu.
Funkcje plonotwórcze N
w zaleŜności od terminu zastosowania
Koniec krzewienia/początek strzelania w źdźbło (29/30):
Zmniejszenie tempa redukcji pędów
Zmniejszenie tempa redukcji zawiązków kłosków
Pełnia strzelania w źdźbło (32-37):
Zmniejszenie tempa redukcji kłosków w kłosie
Zmniejszenie tempa redukcji kwiatków w kłosku
Stadium języczka liściowego /otwarcia pochwy liścia flagowego (39-49)
Ustalenie ostateczne liczby kłosów w łanie
Ustalenie liczby płodnych kwiatków w kłosku
Zwiększenie MTZ
Po kwitnieniu/dojrzewanie
Wzrost zawartości białka w ziarnie
Postępowanie przy ustalania
dawki N:
Po przedplonie z obornikiem obliczoną
dawkę zmniejszamy o 20 kg/ha
Struktura łanu – łan „słaby”
niedoŜywiony wymaga zwiększenia
dawki o 20-30 kg/ha
opady w okresie jesienno zimowym –
zima łagodna i deszczowa dawkę
zwiększyć o 20-30 kg/ha
9
Test Nmin.
Glebowy test azotu mineralnego moŜna
wykorzystać do oceny potrzeb nawoŜenia w
stosunku do pierwszej dawki azotu. Wielkość
pierwszej wiosennej dawki nawozów zaleŜy od
rezerw azotu mineralnego znajdującego się w
glebie.
Zmodyfikowaną metodą interpretacji wyników
zawartości azotu mineralnego w glebie jest
ustalenie ilości azotu w kg/ha w warstwie do 60 cm
lub warstwie do 90 cm i zakwalifikowanie ich do
właściwej klasy potrzeb nawoŜenia. Przedziały
potrzeb nawoŜenia podano w tabelach.
Wykorzystanie glebowego testu Nmin do
określenia potrzeb nawozowych roślin
Nopt = Nmin + Nnaw
Nnaw = Nopt-Nmin
Nnaw= Nopt – b * Nmin
Test Nmin.
Następnie na podstawie tabelarycznej wersji doradztwa
nawozowego naleŜy wybrać odpowiednią dla uprawianej
rośliny dawkę azotu w broszurze Zalecenia nawozowe dla
gospodarstw korzystających z wyników badań zasobności gleb
i określić jaką ilość azotu naleŜy zastosować w pierwszej
dawce.
W systemie doradztwa nawozowego o zawartości azotu
wnioskowano dotąd pośrednio na podstawie znajomości
przedplonu, nawoŜenia pod przedplon i przebiegu pogody w
okresie zimy. Czynniki te uwzględnia się przy określaniu
przewidywanych potrzeb nawoŜenia azotem w stosunku do
pierwszej dawki składnika
RównowaŜniki nawozowe azotu mineralnego
dla zbóŜ
ZboŜa ZboŜa
Rozkład zawartości azotu
ozime
jare
mineralnego w glebie
0,9
0,6
równomierny
1,0
0,7 przewaga w warstwie 0-30 cm
0,8
0,5 przewaga w warstwie 30-60 cm
Zawartość azotu mineralnego w kg/ha w glebie wczesną
wiosną w zaleŜności od kompleksu przydatności rolniczej
(wg E. Fotymy)
Warstwa
gleby w
cm
0-30
30-60
60-90
0-90
Kompleks przydatności rolniczej
Ŝytni słaby i
Ŝytni bardzo dobry
pszenne
Ŝytni bardzo
i Ŝytni dobry
słaby
49
46
39
31
28
23
23
23
19
103
97
80
10
Indeks zieloności liścia SPAD
(Soil Plant Analysis Development)
SPAD to iloraz róŜnic absorpcji światła przy
650 i 940 nm. Pomiaru dokonuje się
bezpośrednio na polu bez zrywania liści roślin.
Dla praktycznego wykorzystania testu SPAD
konieczne jest wyznaczenie krytycznych
wartości odczytu dla gatunków zbóŜ lub
pozostawienie poletek kontrolnych (bez
nawoŜenia)
SPAD
Stwierdzono znaczące róŜnice odmianowe wartości
testu SPAD. Praktyczne wykorzystanie testu
wymaga uwzględnienia współczynników
korekcyjnych dla odmiany. W związku z rejestracją
nowych odmian zbóŜ konieczna jest weryfikacja
tych współczynników.
Test ten moŜe stanowić element teledetekcji, to
jest zdalnego zbieranie i interpretacji informacji o
badanych obiektach.
Połączenie Nmin i SPAD w nawoŜeniu
pszenicy ozimej
(Fotyma, TopAgrar 3/2003)
I dawka N wg metody Nmin.
Warstwa
gleby (cm)
I dawka wg metody Nmin (test azotu mineralnego)
0-90
Przeciętna zawartość Nmin dla gleb (kg/ha)
Bardzo
lekkich *
74
Lekkich
Średnich
87
CięŜkich
99
105
Zawartość azotu w poszczególnych warstwach w %
II i kolejne dawki wg odczytów ilorazu SPAD
0-30
46
43
40
40
30-60
28
30
32
32
60-90
26
27
28
28
Zalecana I dawka N kg/ha na wszystkich glebach o zawartości Nmin
PoniŜej
przeciętnej
W pobliŜu
przeciętnej
PowyŜej
przeciętnej
55-70**
35-55**
20-35**
*
Nie zaleca się uprawy pszenicy
** dolna dawka z przedziału w
przypadku gdy w warstwie 0-30 cm
zawartość Nmin większa od przeciętnej
II i kolejna dawka N wg
odczytu ilorazu SPAD
Wartość ilorazu SPAD Zalecana dawka N
kg/ha
1,3-1,4*
0-10**
1,2-1,3
20
1,1-1,2
30
1,0-1,1
40
* Porównanie odczytu SPAD na polu nawoŜonym w stosunku do poletka
kontrolnego (bez nawoŜenia) – nie wymaga kalibracji dla odmiany
**dolistnie w formie mocznika jeśli moŜna połączyć z innym zabiegiem
11
Systemy bieŜącego określania zapotrzebowania
roślin na azot
WdroŜono do praktyki rolniczej następujące
urządzenia:
Hydro-N-Sensor,
Mini-Veg-N,
Green-Seeker oraz
Crop-Meter,
Urządzenia te zapewniają nawoŜenie pogłówne z
odpowiednią — zaleŜną od aktualnych i
miejscowych wymagań roślin — dawką nawozu.
Hydro-N-Sensor
Hydro-N-Sensor mierzy ilość światła słonecznego odbitego przez
rośliny (w wybranych zakresach widma), która jest zaleŜna od
gęstości łanu i zawartego w nim chlorofilu (fot.). Na tej podstawie
komputer określa optymalną w danym miejscu i czasie dawkę nawozu
azotowego. Ta informacja przekazywana jest do sterownika
rozsiewacza, który automatycznie dostosowuje wydatek nawozu z
zespołu dozującego. Średnią dla danego pola dawkę nawozu ustala
operator rozsiewacza. Urządzenie składa się z 4 czujników optycznych
umieszczonych na dachu ciągnika oraz czujnika korekcyjnego. System
Hydro-N-Sensor jest głównie wykorzystywany do nawoŜenia zbóŜ
i rzepaku. Trwają prace nad jego wdroŜeniem do nawoŜenia
kukurydzy, ziemniaków i buraków cukrowych.
Mini-Veg-N
Hydro-N-Sensor mierzy ilość światła słonecznego odbitego przez
rośliny, która jest zaleŜna od gęstości łanu i zawartego w nim
chlorofilu i na tej podstawie komputer określa optymalną w
danym miejscu i czasie dawkę nawozu azotowego
Mini-Veg-N składa się z 4 generatorów laserowych i czujników optycznych
rozmieszczonych z przodu ciągnika na poziomej belce
Mini-Veg-N składa się z 4 generatorów laserowych i
czujników optycznych rozmieszczonych z przodu ciągnika
na poziomej belce (fot.). Wiązka promieni lasera, która
pada na rośliny, wywołuje fluorescencję zawartego w nich
chlorofilu. Intensywność fluorescencji mierzą czujniki
optyczne. Sygnały z nich przetwarzane są w komputerze
pokładowym na odpowiednią dla danego miejsca dawkę
nawozu. PoniewaŜ sygnał pomiarowy jest w pełni
zaleŜny tylko od zawartości chlorofilu w liściach, a
nie od światła słonecznego, system Mini Veg-N
moŜe być stosowany o dowolnej porze dnia,
niezaleŜnie od zachmurzenia, a nawet w nocy.
12
Green-Seeker
Green-Seeker wykorzystuje własne aktywne źródło światła
i równocześnie mierzy odbite od roślin promieniowanie
podczerwone. Na tej podstawie oceniany jest potencjał
rozwojowy roślin i ich zapotrzebowanie na azot.
Z ekonomicznego punktu widzenia jedną z
podstawowych zalet tego systemu jest to, Ŝe moŜe on
pracować niezaleŜnie od map zmienności zasobności
pola.
Wadą jest fakt, Ŝe światło podczerwone pozwala
jedynie na pomiar bezpośrednio nad roślinami, co
wymusza konieczność montowania na belce wielu
czujników. Obszar roboczy pojedynczego czujnika
wynosi 0,36 m2.
Crop-Meter
Crop-Meter to zamontowany z przodu ciągnika czujnik mechaniczny,
którego poziome wychylne ramię jest prowadzone w łanie zboŜa
Crop-Meter to czujnik mechaniczny, zamontowany z przodu ciągnika,
którego poziome wychylne ramię jest prowadzone w łanie zboŜa (fot. ).
SprzęŜony z układem elektronicznym potencjometr mierzy kąt
wychylenia ramienia, który jest zaleŜny od gęstości łanu, a moduł
obliczeniowy (komputer) przetwarza te wskazania na optymalną dla
danych warunków dawkę nawozu azotowego lub fungicydu. W
miejscach o mniejszej gęstości roślin, np. na suchszych fragmentach
pola, dawka nawozu jest redukowana. Dzięki temu oszczędza się nawóz
na tych częściach pola, gdzie nie moŜe on być dostatecznie
wykorzystany. Przy wyŜszej od przeciętnej gęstości roślin dawka moŜe
zostać zwiększona. Aktualną dawkę wysiewu nawozu wyświetla
monitor. Crop-Meter moŜe współpracować z systemem D-GPS w celu
rejestracji ilości nawozu wysianego na poszczególnych częściach pola.
Wizualna ocena
stanu odŜywienia roślin
zboŜowych
13
Ogólne objawy niedoboru pierwiastków
Ogólne objawy niedoboru pierwiastków
mineralnych u roślin
mineralnych u roślin
Niedobór kaŜdego z makro i mikroelementów
wywołuje u roślin specyficzne objawy chorobowe.
Mogą być one charakterystyczne dla róŜnych roślin i
będą szczegółowo omówione na dalszych stronach.
Najczęściej moŜna zaobserwować następujące
ogólne symptomy.
Zahamowanie wzrostu. W zasadzie brak
kaŜdego z podstawowych pierwiastków hamuje
wzrost, najostrzej jednak objaw ten występuje przy
braku N, P, K.
Ogólne objawy niedoboru pierwiastków
mineralnych u roślin
Nekroza (martwica), polegająca na zamieraniu
części rośliny jest równieŜ częstym objawem braku
pewnych pierwiastków. Najczęściej zamierają
fragmenty blaszki liściowej, tworząc charakterystyczne
plamy, zasychają całe liście, poczynając od brzegów
lub od środka bądź zamierają wierzchołki wzrostu
łodygi.
Zabarwienie łodygi i liści. Nadmierne wytwarzanie
czerwonego barwnika — antocyjanu i wynikające stąd
czerwone lub fioletowe zabarwienie łodyg i liści moŜe
być wywołane niedoborem pewnych pierwiastków
(zwłaszcza N i P).
Ogólne objawy niedoboru pierwiastków
mineralnych u roślin
Lokalizacja objawów
Potas, a takŜe azot, fosfor i magnez zalicza
się do pierwiastków ruchliwych. W przypadku
deficytu mogą być one wycofywane ze starszych
liści i kierowane do młodszych. Starsze liście
zostają w ten sposób niejako zagłodzone i
wykazują wyraźne objawy chorobowe, podczas
gdy młodsze liście rozwijają się początkowo
normalnie, stąd objawy braku K, N, P i Mg
występują przede wszystkim na starszych
liściach.
Chloroza. Pospolitym symptomem deficytu
pewnych pierwiastków jest chloroza,
polegająca na zmniejszonej zawartości
chlorofilu i w związku z tym na braku
zielonego zabarwienia. Często chloroza
obejmuje jedynie miękisz liścia pomiędzy
Ŝyłkami lub brzegi liścia.
Zaburzenia w tworzeniu się nasion i
owoców. Zaburzenia te są końcowym i
z rolniczego punktu widzenia
najwaŜniejszym objawem zakłóceń w
odŜywianiu mineralnym. Zwłaszcza
niedostatek N, P, K i Ca powoduje
słabe wykształcenie nasion i owoców
albo zupełny ich brak.
Lokalizacja objawów
Wapń, a takŜe Ŝelazo, bor i miedź oraz
siarka naleŜą do pierwiastków mało
ruchliwych. OdłoŜone w starszych liściach
zostają w nich unieruchomione i nie mogą
być wycofane do młodszych liści, które
odczuwają wskutek tego ich niedostatek.
Stąd objawy braku Ca, Fe, B, Cu i S
występują przede wszystkim na
młodszych liściach.
14
Objawy głodu azotu u róŜnych gatunków
roślin- zboŜa ozime /Ŝyto i pszenica/
Niedobór N - zboŜa
Objawy głodu mogą występować zarówno jesienią, jak i
na wiosnę.Jesienią objawy głodu występują częściej w
okresie krzewienia się roślin. Liście wtedy drobnieją i
przybierają barwę bladozieloną. Przy silnym głodzie
wierzchołki liści dolnych przybierają barwę Ŝółtą z
róŜowym odcieniem.Później tkanki tych liści mogą
obumierać. Martwe tkanki mają zabarwienie Ŝółtawe.
Rośliny słabo się krzewią, a przy silnym głodzie nie
krzewią się wcale. Kłos i ziarno drobne, dojrzewanie
przedwczesne.
Objawy głodu fosforu
Pszenica i Ŝyto ozime
Niedobór fosforu – pszenica
(czerwiec)
Przy ostrym głodzie fosforu objawy występują u roślin juŜ jesienią w
stadium rozwoju trzech liści. Wierzchołki liści dolnych przybierają
zabarwienie lila i czerwonofioletowe, pozostała część liścia ciemnozielone z odcieniem niebieskawym. Rośliny krzewią się słabo
lub nie krzewią się wcale. Liście małe, wąskie. Wierzchołki liści
dolnych mogą później brązowieć i obumierać, przy czym proces
obumierania moŜe rozprzestrzeniać się dalej aŜ do podstawy liścia.
Na wiosnę, po przezimowaniu fioletowe zabarwienie moŜe pojawić się
na nowych liściach, lecz bardziej charakterystyczne jest zabarwienie
źdźbeł. Wzrost jest zahamowany, rośliny są drobne. Kwitnienie i
dojrzewanie jest opóźnione o 5-IO dni.
Niedobór fosforu – pszenica
(lipiec)
15
Objawy głodu potasu
Niedobór potasu - pszenica
Pszenica i Ŝyto ozime.
Objawy głodu potasu u tych roślin na glebach ubogich w ten składnik
występują juŜ w jesieni przed krzewieniem się lub w okresie krzewienia
się. Liście są ciemnozielone, a następnie Ŝółkną, poczynając od
wierzchołka. WyŜej wymienione objawy występują w szczególności na
dwóch dolnych liściach i bardzo często później zanikają. Jest to prawdopodobnie związane z rozwojem systemu korzeniowego, który w
późniejszym okresie jest w stanie dostarczyć roślinie dostatecznej ilości
potasu.
Na wiosnę podczas silnego wzrostu roślin, w stadium strzelania w źdźbło i
kłoszenia objawy głodu potasu mogą wystąpić ponownie. Liście przy tym
nie tylko Ŝółkną, poczynając od wierzchołków, ale i obumierają wzdłuŜ
brzegów, przybierając zabarwienie brązowe. Źdźbła niskie, słabe. Rośliny
mogą wylegać. Przy umiarkowanym głodzie potasu rośliny nie wylegają,
jednakŜe obserwuje się wyraźne zwisanie kłosów.
Niedobór potasu u pszenicy
Niedobór miedzi
Kłosy pszenicy wykazujące niedobór Cu (w środku
zdrowy)
Jęczmień i pszenica. Niedobór miedzi powoduje bielenie i zasychanie
końców liści. Pozostała część liści ma zabarwienie jasnozielone, jak przy
głodzie azotu, chociaŜ w tkankach tych występują duŜe ilości tego
pierwiastka. Nowe liście rozwijają się słabo, przy czym wierzchołki ich
są opanowane przez chlorozę, więdną i obumierają, podczas gdy dolna
część liści moŜe nadal rosnąć.
U pszenicy, jednocześnie z obumieraniem liścia
wierzchołkowego, zaczyna się intensywne krzewienie. PoraŜane
są takŜe tworzące się źdźbła, po czym roślina całkowicie usycha.
Przy umiarkowanym głodzie miedzi pszenica wykłasza się w sposób
niedostateczny, ziarno wykształca się słabo i jest niewypełnione. Kłos
jest chlorotyczny i wykrzywiony, a okrywające go liście są lekko
chlorotyczne, wykrzywiane i często spiralnie skręcone.
Niedobór Cu – płonne kłosy, skręcone liście Ŝyta (lg),
niedobór u traw na glebie torfowej (ld),
szczerbate kłosy, skręcone liście u pszenŜyta (p)
16
Integrowana ochrona zbóŜ
adiuwantów
Progi szkodliwości (chwasty):
Miotła zboŜowa:
Siewka — koleoptyl drobny, delikatny, zwinięty w korkociąg; pierwszy liść bardzo wąski,
prawie nitkowaty, na szczycie zaostrzony, dobrze widoczny nerw środkowy i dwa boczne,
pochwa pierwszego liścia przewaŜnie czerwono nabiegła, naga; języczek biały lub jasno
Ŝółty biały z głębokimi wcięciami — poszarpany; kolejne coraz dłuŜsze i szersze. Korzenie
przybyszowe wyrastają z pierwszego węzła jeszcze przed pojawieniem się drugiego liścia.
.
Miotła zboŜowa – 20 szt./m2
Owies głuchy – 5 szt./m2
Gorczyca polna – 2 szt./m2
Rumian polny – 3 szt./m2
Komosa biała – 3 szt./m2
OstroŜeń polny – 1 szt./m2
Owies głuchy
Przytulia czepna
Pszenica
Jęczmień
Owies głuchy
Języczek średniej długości
średniej długości
średniej długości
Uszka tępe i owłosione
Długie, cienkie nieowłosione
Liść skręcający się z ruchem
wskazówek zegara
Skręc ający się zgodnie z ruchem
wskazówek zegara
Nie występują
Skręcający się przeciwnie do
kierunku ruchu wskazówek zegara
Siewka — pierwszy liść jest równowąski, brzegi
u dołu są delikatnie owłosione. Drugi liść
podobny, ale większy. Kolejne liście coraz
mniej owłosione. Widoczne liczne nerwy, ale
tylko 3 wyraźne. Liście skręcają się w lewo.
Pochwa liściowa równieŜ z widocznymi
nerwami. Języczek liściowy błoniasty, silnie
wydłuŜony, uszek brak. Koleoptyl brudno biały.
Występuje we wszystkich uprawach rolniczych,
na ścierniskach oraz w ogrodach, na łąkach
i pastwiskach, trawnikach.
17
Herbicydy przeznaczone do zwalczania miotły zboŜowej i chwastów
dwuliściennych w okresie przedwiosennym i wiosennym w zboŜach ozimych
Jesienne zwalczanie chwastów
HERBICYDY
Jęczmień
ozimy
Pszenica
ozima
PszenŜyto
ozime
śyto
1
2
3
4
5
2,0-3,0
2,0-3,0
2,0-2,5
2,0-2,5
Arelon Dyspersyjny 500 S.C.
Isoguard 500 S.C.
Isoplant 500 SC
Patrol 500 SC
Tolkan FLO 500 SC
Arelon Forte 61,5 WG
Arelon Super 61,5 WG
Quartz Super 550 SC
Dicuran Forte 80 WP – do ruszenia wegetacji
wiosennej
ozime
Dawki w zboŜach [l/ha]
ozime
jare
2,5 - 3,0
x
Attribut 70 WG pszenŜyto
pszenica
Avadex
pszenica
BW 400 EC
jęczmień
Avadex
BW 480 EC
x
Grasp 250 SC
pszenŜyto
pszenica
jęczmień
Illoxan 36 EC
pszenica
jęczmień
Illoxan 280 EC pszenica
jęczmień
Puma
Ŝyto
Super 069 EW pszenŜyto
pszenica
Puma
Ŝyto
Universal 069
pszenŜyto
EW
pszenica
60 g
3,0
3,5
Termin stosowania
w zboŜach
x
1-1,2
+Atplus
2 - 3,0
2 - 2,5
2-3
2 - 2,5
pszenica
pszenica
jęczmień
pszenica
jęczmień
pszenica
jęczmień
do 2 dni po siewie zbóŜ
3,0
1 - 1,2
od fazy 3-4 liści do pełni
+Atplus krzewienia zbóŜ
pszenica
jęczmień
pszenica
jęczmień
2 - 3,0
2 - 2,5
2-3
2 - 2,5
1-1,2
pszenica
0,8 - 1
1-1,2
pszenica
jęczmień
0,8 - 1
x
60 g
3,0
3,5
wczesną wiosną po
ruszeniu wegetacji
do pełni krzewienia zbóŜ
do 2 dni po siewie zbóŜ
do pełni fazy krzewienia
zbóŜ
do pełni fazy krzewienia
zbóŜ
od pełni krzewienia do
początku strzelania w
źdźbło
od pełni krzewienia do
początku strzelania w
źdźbło
2,0
2,0
2,0
1,5-2,0
1,5-2,0
1,0
1,0
1,0
1,0
2,0
2,0
2,0
-
Chisel 75 WG
60g
60g
60g
60g
Assert 250 SC
2,5-3,0
2,5-3,0
2,5-3,0
2,5-3,0
Apyros 75 WG
-
13,320,0g +
adiuwant
13,3-20g +
adiuwant
-
Huzar 05 WG
-
0,15-0,2
kg
0,15-0,2 kg
0,15-0,2
kg
2,0-2,75
2,0-2,75
2,0-2,75
-
Puma Super 069 EW*
-
0,8-1,2
1,0-1,2
1,0-1,2
Puma Uniwersal 069 EW*
-
1,0-1,2
1,0-1,2
1,0-1,2
Owies głuchy w
fazie
1 - 4 liści
do 2 - 4
rozkrzewień
przed
wschodami
od 2 liści do
pełni krzewienia
2 - 6 liści
2 - 6 liści
od 2 liści do
końca krzewienia
U pszenicy udział liści górnych, dokłosia oraz plew i plewek w kształtowaniu
plonu wynosi aŜ 90%
Wszystkie plamistości liści i kłosa powodują zmniejszenie masy ziarniaków i
pogorszenie wyrównanie materiału siewnego
U formy jarej najczęściej nie ma potrzeby ochrony podstawy źdźbła –
chronimy górne liście , dokłosie i kłos
Mszyca zboŜowa i czeremchowo-zboŜowa – 5 mszyc na kłos,
Skrzypionki 1-1,5 larwy na źdźbło
Mechanizmy działania
fungicydów:
2,0
2,0
Ochrona przed chorobami
Zwalczanie owsa głuchego
Assert 250 SC
2,0
1,5-2,0
Dicuran 80 WP – po ruszeniu wegetacji
Affinity 50,75 WG
Herbicyd
2,0
1,5-2,0
Powierzchniowe (kontaktowe) - jeśli od
momentu wykonania zabiegu spadło około
20-25 mm opadu naleŜy zabieg powtórzyć,
Systemiczne (układowe) – pobierane
przez korzenie lub liście i rozprowadzone w
roślinie, nie wymagane jest tak dokładne
pokrycie rośliny jak w przypadku środków
kontaktowych,
Wgłębne - wnikanie do tkanek w miejscu
gdzie środek został naniesiony, z pominięciem
wiązek przewodzących, są bardziej odporne
na zmywanie przez deszcz niŜ kontaktowe.
Nowe mechanizmy działania:
Mezosystemiczne działanie wykazują substancje
naleŜące do strobiluryn (Sfera, Stratego, Allegro, Brio) ta
grupa substancji czynnych posiada zdolność
przemieszania się z warstwą powietrza w pobliŜu rośliny
w postaci lotnej, a częściowo wnikają do tkanek
(działanie zapobiegawcze i interwencyjne)
Translaminarne – (Opera) przenikanie substancji
czynnej przez blaszkę liściową, opryskanie jednej strony
chroni obie powierzchnie liścia,
(przykłady działania przedstawiają poniŜsze tabele)
18
Rodzaje zabiegów
grzybobójczych:
zapobiegawcze – przed infekcją, chronią rośliny przed
wniknięciem do jej komórek organów infekcyjnych
sprawcy choroby np. zarodników,
interwencyjne – w trakcie infekcji, hamują rozwój
patogenu oraz niszczy jego strukturę w okresie infekcji i po
jej zakończeniu (określenie okresu krytycznego np.
Septoria timer), ich okres działania kończy się w momencie
wytworzenia grzybni pasoŜytniczej.
wyniszczające – po okresie rozwoju choroby w czasie
pojawienia się infekcji wtórnej, stosować gdy na
powierzchni rośliny pojawiają się róŜne formy
zarodnikowania grzyba.
Szkodliwość
szkodników
w Polsce
19
Skrzypionki
Mszyca zboŜowa
Łokaś garbatek
Optymalne temperatury do
stosowania insektycydów
Progi szkodliwości w zboŜach
Pod pojęciem struktura plonu (komponenty
plonu, składowe plonu, elementy struktury
plonu) rozumie się następujące wielkości
wpływające bezpośrednio na plon ziarna
(PZ):
Ocena plonu
Plon ziarna uzyskany z określonej powierzchni zaleŜy
bezpośrednio od liczby roślin, krzewistości produkcyjnej,
liczby ziaren w owocostanie i masy ziarna.
Analiza plonu uwzględniająca jego strukturalne elementy
pozwala na świadome stymulowanie ich wielkości
względnie ograniczenie do poziomu optymalnego z
punktu widzenia plonu ziarna oraz jego jakości, jak i na
ograniczenie działania czynników redukujących elementy
struktury plonu.
liczba kłosów na jednostce powierzchni
– LK/m2
liczba ziaren w kłosie - LZK
masa 1000 ziaren - MTZ
PZ (dt/ha) = LK * LZK * MTZ / 10000
Np. 600 x 22 x 45/10000= 59,4 dt/ha
20