Kopernik i Kepler - Europejczycy łączący Niemcy

Kopernik i Kepler - Europejczycy łączący Niemcy

„Kopernik i Kepler - Europejczycy łączący
Niemcy, Polskę i Czechy”
Zespół Szkół
Centrum Kształcenia
Ustawicznego w
Gronowie
Staatliche
Fachoberschule und
Berufsoberschule
Regensburg
1
Vyšší odborná škola
pedagogická a
sociální, Střední
odborná pedagogická
škola
a Gymnázium
Grupa projektu
Uczestnicy projektu
Zespół Szkół, Centrum Kształcenia Ustawicznego w Gronowie
Damian Albrecht
Krzysztof Burak
Damian Jaskrowski
Bartłomiej Jesionkowski
Arkadiusz Lewandowski
Jarosław Szymelfenig
Gimnazjum Artystyczne w Pradze
Barbora Bulířová
Tereza Čtvrtečková
Zuzana Pikorová
Martina Soušková
Kateřina Štolová
Lucie Třísková
Szkoła Techniczna w Regensburgu
Julian Aumer
Kathrin Krön
Mathias Markwirth
Sebastian Schmidt
Richard Schuster
Martin Zumbil
Prowadzenie i koordynacja: Katarzyna Marska (Gronowo), Alice Robová(Prag),
Hartwig Grasse i Mathias Freitag (Regensburg)
2
Spis treści
Wstęp
1.
Porównanie teorii geocentrycznej i heliocentrycznej
1.1.
Objaśnienie teorii geocentrycznej
7
1.2.
Objaśnienie teorii heliocentrycznej
8
1.3.
Przejście z teorii geocentrycznej do heliocentrycznej
11
1.4.
Porównanie obu teorii
12
2.
Teorie antyku i średniowiecza
2.1.
Historia kosmologii / astronomii w zarysie
13
2.2.
Arystoteles
13
2.2.1. Życie Arystotelesa
13
2.2.2. Nauka i dzieła
14
2.2.3. Następstwa filozofii Arystotrelesa
15
2.2.4. Teorie Arystotelesa
17
2.3.
Arystar z Samos
18
2.4.
Ptolemeusz
20
2.5.
Kosmologia średniowiecza
24
3.
Przełom myśli filozoficznej, kulturowej, naukowej i religijnej
w dobie Renesansu
3.1.
Przejście ze średniowiecza do odrodzenia
27
3.2.
Rudolf II – mecenas kultury, sztuki i nauki w dobie renesansu
29
3.3.
Renesans i sztuka
36
3.4.
Renesans i religia
39
3.5.
Renesans i filozofia
41
3.6.
Renesans i rozrywka
43
3.7.
Renesans i literatura
45
3.8.
Renesans i kobiety
47
3.9.
Renesans i nauka
48
4.
Teoria Mikołaja Kopernika
4.1.
Życie Mikołaja Kopernika
50
4.2.
Teoria heliocentryczna wg Mikołaja Kopernika
53
3
5.
Teoria Johannesa Keplera
5.1.
Życie zawodowe Keplera
56
5.2.
Kepler w Pradze
58
5.3.
Kepler w Regensburgu
63
5.4.
Kepler w Żaganiu u boku Wallensteina
67
6.
Wykorzystanie Praw Keplera w technice satelitarnej
6.1.
Objaśnienie Praw Keplera
6.2.
Udowodnienie drugiego i trzeciego Prawa Keplera za pomocą impulsu
71
obrotowego i prawa grawitacji Newtona
6.3.
77
Podstawowe obliczenie techniki satelitarnej
6.3.1. Obliczenie masy ziemskiej
80
6.3.2. Ciała na orbicie-obliczenie pierwszej prędkości kosmicznej satelity na
wysokości 130 km włączając czas obrotu po orbicie
81
6.3.3. Obliczenie drugiej prędkości kosmicznej – prędkość ucieczki z pola
grawitacji Ziemi
84
6.3.4. Manewry sprężania statków kosmicznych na orbicie
85
6.4.
Typy satelit z krótkim opisem zastosowania
88
6.5.
Zastosowanie satelit geostacjonarnych
89
6.5.1. Wyjaśnienie pojęcia
6.5.2. Wykorzystanie METEOSAT jako satelity na orbicie geostacjonarnej 90
6.5.3. Obliczanie toru dla satelity geostacjonarnego (METEOSAT)
6.6.
92
Wykorzystanie satelity na orbicie polarnej
6.6.1. Wyjaśnienie pojęcia
94
6.6.2. Wykorzystanie MetOp-A jako satelity na orbicie polarnej
96
6.6.3. Obliczenie czasu obiegu satelity MetOp-A wokół Ziemi
97
7.
Wpływ teorii Kopernika i Keplera na sposób myślenia człowieka
postmodernistycznego. Rozważania uczestników z Gronowa, Pragi i
Regensburga.
7.1.
Grupa polska z Gronowa
99
7.2.
Grupa czeska z Pragi
100
7.3.
Grupa niemiecka z Regensburga
101
4
Wstęp
Szkoła techniczna w Regensburgu, Zespół Szkół, Centrum Kształcenia Ustawicznego
w Gronowie oraz Gimnazjum Artystyczne w Pradze są szkołami partnerskimi i
postanowiły stworzyć wspólny, międzynarodowy projekt.
Teorie Johannesa Keplera w dużej mierze bazowały na odkryciach urodzonego w
Toruniu Mikołaja Kopernika. Kepler prowadził badania naukowe w Pradze i często
bywał w Regensburgu. Ten znany astronom i matematyk zmarł w Regensburgu.
Projekt powstał właśnie w oparciu o powiązania astronomów o te trzy europejskie
miasta.
Niewątpliwie istotnym argumentem przy pomyśle stworzenia projektu był fakt starania
się miasta Regensburg o umieszczenie na liście UNESCO, na której figurują zarówno
Toruń jak i Praga. Projekt wspierany jest w związku z tym również przez resort kultury
miasta Regensburg.
Dzięki głębszej analizie tematyki projektu mogliśmy dowiedzieć się, że w epoce
renesansu odbywała się wymiana odkryć i teorii naukowych pomiędzy krajami, co
naturalnie przyczyniło się do ogromnego rozwoju nauki.
W dziedzinie nauki granice międzynarodowe nie miały większego znaczenia. Poprzez
wspólną międzynarodową pracę mogliśmy tego doświadczyć na własnej skórze.
W przeszłości częściej zajmowano się tym co dzieli, a nie tym co może łączyć różne
kraje. Nasz projekt ma na celu ukazanie podobieństw trzech krajów w takich
dziedzinach jak historia, religia, nauka i technika. Wspólnym fundamentem jest bez
wątpienia kultura zachodnia.
Postanowiliśmy również udowodnić, że pomimo upływu czasu, naukowe odkrycia
Kopernika i Keplera nie straciły na wartości. Mają one ogromny wpływ na dzisiejszą,
nowoczesną technologię informacyjną i komunikacyjną. Po raz kolejny okazało się, że
przeszłość i teraźniejszość mają wiele wspólnego.
Podczas realizacji projektu doświadczyliśmy wiele różnic kulturowych i
socjologicznych pomiędzy naszymi krajami. Nauczyliśmy się wzajemnej tolerancji i
próbowaliśmy odnaleźć wspólnie rozwiązania napotykanych w czasie naszych
spotkań trudności.
Praca nad projektem zarówno podczas fazy przygotowań w Gronowie jak też faz
realizacji w Pradze i Regensburgu wymagała od nas, uczestników międzynarodowej
grupy, dużej elastyczności i mobilności. Nabyte umiejętności wykorzystamy
niewątpliwie w naszym przyszłym, miejmy nadzieję międzynarodowym,
życiu
zawodowym.
Wyniki naszej pracy opublikowane zostaną na stronach internetowych naszych szkół.
Proszę wybaczyć nam ewentualne pomyłki i nieścisłości w przedstawieniu tematyki.
Staraliśmy się podać wszystkie wykorzystywane przez nas teksty źródłowe i mamy
nadzieje, że nie przeoczyliśmy żadnego nazwiska ich autorów.
5
Życzymy udanej lektury.
Październik 2007
Uczniowie ze szkół w Gronowie, Regensburgu i Pradze.
6
1. Porównanie teorii geocentrycznej i heliocentrycznej
1.1. Objaśnienie teorii geocentrycznej
W teorii geocentrycznej (z greckiego: geokentriko) w centrum wszechświata znajduje
się Ziemia, a wszystkie ciała niebieskie (Księżyc, Słońce, planety) krążą dookoła niej.
Planety rozmieszczone są wokół Ziemi w sposób warstwowy, a gwiazdy stałe
stanowią ogromną krystaliczną obudowę całego układu.
Teoria geocentryczna rozwijała sie w starożytnej Grecji.
Dużą zasługę w badaniu ruchów gwiazd i planet odniósł,
obok Hipparchosa z Nikei i Arystotelesa, Grek Klaudiusz
Ptolemeusz. Ptolemeusz został zatem twórcą tzw. teorii
systemu geocentrycznego.
Teoria ta zakładała, iż Ziemia nie podlega
żadnym ruchom i stanowi jednocześnie ścisłe
centrum kosmosu, wokół którego rozmieszczone
są planety.
Teoria Ptolemeusza wyjaśniała ruchy planet i gwiazd wprowadzając pojęcia deferentu
i epicyklu. Zgodnie z teorią geocentryczną w wersji Ptolemeusza, każda planeta
poruszała się po kolistym epicyklu, którego środek poruszał się po większym kole deferencie - wokół Ziemi.
7
Kościoły chrześcijańskie (nie tylko kościół rzymsko-katolicki) przejęły w średniowieczu
i stanowczo broniły tej teorii.
Kopernik i Kepler udowodnili, że teoria geocentryczna
jest przestarzała i wprowadzili nową, bardziej
przyswajalną (z matematycznego punktu widzenia)
teorię heliocentryczną, która to póżniej da się łatwo
objaśnić bazując na Prawie Grawitacji Newtona.
Po odkryciu budowy i rotacji Drogi Mlecznej stało się
jasne, że również Słońce nie może znajdować się w
centrum wszechświata. Wykorzystując jedynie
metody przyrodnicze nie da się odkryć bezwzględnego centrum wszechświata.
1.2. Objaśnienie teorii heliocentrycznej
Teoria heliocentryczna (kopernikańska) znajduje się w opozycji do teorii
geocentrycznej. Teoria heliocentryczna zakłada, że Słońce znajduje się w centrum
wszechświata. Słowo „heliocentryczny” jest pochodzenia greckiego i oznacza:
helios=słońce; kenotron=środek.
Antyczne Indie
Poprzez próby zgłębienia wszechświata powstały
następujące teorie.
Najstarszym dowodem, że Słońce znajduje się w centrum
Wszechświata, a Ziemia porusza się dookoła Słońca jest
zapis w Wedach (świętych księgach hinduizmu z IX-VIII
wieku p.n.e.)
Astronomiczny tekst Shatapatha Brahmana:
„Słońce szereguje te światy, jak na girlandzie – Ziemię, planety, atmosferę.“
8
Antyczna Grecja
Arystoteles, nauki Pitagorejczyków (IV wiek):
„W centrum znajduje się ogień, a Ziemia jest jedną z gwiazd, która poruszając się
dookoła powoduje dzień i noc.“
Świat Islamu
W Koranie (sura 36) widnieje zapis:
38. Słońce zbliża się do celu. Takie jest postanowienie Wszechmogącego
Wszechwiedzących.
39. Wyznaczyliśmy fazy dla księżyca, aż będzie on znowu wąski i skrzywiony,
jak trzon palmy daktylowej.
40. Ani Słońce nie może na swojej drodze dogonić Księżyca, ani noc nie może
wyprzedzić dnia. Każde ciało niebieskie porusza się własnym torem.
Europa w dobie Renesansu
Kopernik ożywił w XVI wieku heliocentryzm, w takiej formie, która była zgodną ze
znanymi obserwacjami oraz podniósł problem powrotnego ruchu planet.
Niektórzy naukowcy okresu Renesansu argumentowali, że w
wyniku ruchu Ziemi we Wszechświecie, przedmioty znajdujące
się na Ziemi musiałyby się poruszać i odlecieć w Kosmos. W ten
sposób odrzucali oni teorie heliocentryczną.
Religia, a teoria heliocentryczna
Już za czasów Arystarcha teoria heliocentryczna była uważana za herezję. Temat
ten pozostawał jednak przez prawie 2000 lat bez znaczenia.
Ostateczna wypowiedź dotycząca swojego systemu w formie czysto matematycznej
hipotezy opublikował Mikołaj Kopernik w roku 1543. Początkowo wprowadzono zakaz
rozpowszechniania tych teorii, z którego z czasem zrezygnowano.
Z czasem kościół katolicki stał się największym przeciwnikiem teorii heliocentrycznej.
9
System Tycho Brahe, w którym Słońce krąży dookoła Ziemi, podczas gdy -w systemie
kopernikańskim- inne Planety krążą dookoła Słońca, stał się geocentrycznym
kompromisem.
planety
Słońce
Ziemia
gwiazdy
stałe
Nowoczesny punkt widzenia:
Od Systemu Słonecznego poprzez Galaktyki
Spojrzenie heliocentryczne nie jest jednakże w pełni trafne.
W ciągu XVIII i XIX wieku umacniał się status Słońca jako gwiazdy, natomiast w XX
wieku, jeszcze przed odkryciem istnienia wielu galaktyk, jednomyślnie uznano Słońce
za gwiazdę.
Planety przyciągają się wzajemnie i powodują „zakłócenia” na torze, tak więc
eliptyczne orbity postulowane przez Keplera są raczej natury obrachunkowej
stosowane często w technikach satelitarnych.
Planety, tak jak i Słońce poruszają się właściwie po tzw. barycentrum Układu
Słonecznego (punkt ciężkości Układu Słonecznego).
10
1.3.
Przejście z teorii geocentrycznej do heliocentrycznej
W XVI wieku Mikołaj Kopernik postawił Słońce, a nie jak dotychczas Ziemię, w
centrum wszechświata. Uczony pozostawił jednakże orbity w kształcie okręgu, co
miało wpływ na niedokładność jego obliczeń. Tycho Brahe odrzucił z tego powodu
teorię Słońca znajdującego się w centrum Wszechświata. Jan Kepler odkrył później
epileptyczne orbity, po których poruszają się planety. To odkrycie stało się przełomem
dla teorii heliocentrycznej.
Teoria Kopernikańska nie znalazła zwolenników w kościele katolickim. Galileo Galilei
popierał nową teorię i udowodnił za pomocą teleskopu, że nie wszystkie planety krążą
wokół Ziemi.
System kopernikański jest kontynuacją systemu Ptolemeusza. Teoria słońca w
centrum Wszechświata i epileptyczne tory, po których poruszają się planety zastąpiła
starą teorie geocentryczną. Opierając się na nowej teorii dokonano wielu
przełomowych, nowatorskich odkryć. (m. in. Jan Kepler, Isaac Newton)
Notatki Tycho Brahe pomogły Keplerowi ustalić, ze planety nie poruszają się ze stałą
prędkością wokół Słońca.
Za pomocą Isaaca Newtona udało się wyjaśnić Prawa Keplera. Pokazał on, że
miedzy planetami oddziaływają siły przyciągania, co wyznacza tor orbity. Teoria ta
została nazwana Prawem grawitacji.
11
1.4
Porównanie obu teorii
Teoria geocentryczna
Teoria heliocentryczna
Ziemia jest środkiem Wszechświata
Słońce jest środkiem naszego Systemu
Słonecznego
Wszystkie planety poruszają się
Planety poruszają się dookoła Słońca
wyłącznie dookoła Ziemi
Planety poruszają się po okręgach
Planety krążą wokół Słońca po
eliptycznych torach
Ciała niebieskie poruszają się z
Szybkość poruszania się ciał niebieskich
równomierną prędkością
uzależniona jest od ich odległości od
Słońca
Ziemia nie porusza się
Również Ziemia krąży dookoła Słońca
oraz wokół swojej własnej osi
Pojedyncze gwiazdy maja swoje
księżyce, które wokół nich krążą
Siły przyciągania wokół planet, dbają o
to, żeby planety nie „zgubiły“ swoich
torów
Źródła:
http://de.wikipedia.org/wiki/heliozentrisches_Weltbild
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/Tychomian_system.svg
http://de.wikipedia.org/wiki/Aristoteles
Skrypty Hartwiga Grasse
Referat z fizyki Floriana Albrechta
Referat z języka niemieckiego Philippa H. Schmälzle
Disziplingeschichte und Forschungsansätze in der Geographie 1998/1999
Autor: Krön Kathrin
12
2.
Teorie astronomiczne w epoce antyku i średniowiecza
2.1. Historia kosmologii / astronomii z w zarysie
322 p.n.e. teoria geocentryczna wg Arystotelesa
270 p.n.e. teoria heliocentryczna wg Arystotelesa
178 p.n.e. teoria geocentryczna wg Platona
1543
teoria heliocentryczna wg Kopernika
1572
potwierdzenie teorii heliocentrycznej przez Tycho Brahe
1619
teoria heliocentryczna wg Keplera, prawa Keplera
1629
teoria heliocentryczna wg Galileusza, teleskop
1687
matematyczne uzasadnienie praw Keplera przez Newtona,
grawitacja
2.2.
Arystoteles
Aristoteles (nazwa pochodzi z języka greckiego))
Urodzony w 384 p.n.e. w Stratusie (u wybrzeży Turcji)
Zmarł w 322 p.n.e.w Chalkis na wyspie Eubea
Arystoteles był jednym z trzech, obok swojego nauczyciela Sokratesa i Platona,
największych filozofów greckich.
Arystoteles był również jednym z najbardziej znanych naukowców, który wsławił się w
dziedzinie astronomii, fizyki, biologii i logiki. Stworzył wiele teorii przyczyniając się
tym samym do ogromnego rozwoju nauki.
2.2.1.
Życie Arystotelesa
Arystoteles urodził się w 384 roku p.n.e. w Stratusie. Jego ojciec, Nikomachos, był
nadwornym lekarzem króla Amynasa.
W wieku 17 lat Arystoteles wstąpił do Akademii Platońskiej w Atenach, gdzie najpierw
studiował, a potem sam został wykładowcą. Na Akademii Platońskiej spędził blisko
20 lat.
13
W 347 roku p.n.e. zmarł Platon, a rektorem Akademii został nie największy
pretendent do tytułu – Arystoteles, lecz Speusippos, siostrzeniec Platona. Arystoteles
opuścił z tego powodu Ateny i przenióśł się do Assos, miasta w Mezji, gdzie pracował
jako nadworny lekarz i doradca Hermeasa. Hermeas był zresztą uczniem Platona i
jednocześnie wasalem króla Persji. Za namową Hermeasa Arystoteles poślubił
Pythias i otworzył w Atarneus szkołę (Diogenes Laertios). Od 342 do 336 r.p.n.e.
Arystoteles został, na polecenie króla macedońskiego Filipa II, nauczycielem jego
syna Aleksandra Wielkeigo.
W 335 r. p.n.e. Arystoteles powrócił do Aten i założył tam własną szkołę, zwaną
liceum (Lykeion). Interesującym jest fakt, iż rozmowy pomiedzy uczniami, a
nauczycielami odbywały się często podczas spacerów na dziedzińcu szkoły. Z tego
powodu szkoła została nawna Perípatos, czyli „szkoła wędrująca”.
W 323 r. p.n.e. zmarł Aleksander, a Arystoteles został przez anty-macedońską
partię uznany za bezbożnika i Akademia została zamknięta. Arystoteles opuścił
ponownie Ateny i przeniósł się do Chalkis, miejsca urodzenia swojej matki, gdzie
zmarł w kolejnym roku.
2.2.2. Teorie i dzieła
Rodzaje dzieł Arystotelesa
Arystoteles zajmował sie wieloma dziedzinami nauki i dokonał ich podziału na
teoretyczne, praktyczne i poetyczne.
¾ Nauki teoretyczne – matematyka, fizyka, metafizyka.
¾ Nauki praktyczne – etyka, polityka
¾ Nauki poetyczne – pismo Poetik des Corpus Aristotelicum, w którym
głównie chodzi o poezję
¾ Ważną częścią nauki są zagadnienia metafizyczne, związane z logiką.
14
Główne zasady filozoficzne Arystotelesa
Arystoteles wychodził z założenia, że wbrew temu co twierdził Platon, istnieje wiele
osobnych dyscyplin naukowych. Platon pojmował mianowicie wszystkie dyscypliny
jako nierozerwalną całość. Według Arystotelesa cała wiedza ludzkości pochodzi z
doświadczenia empirycznego, a nie z ukrytej pamięci idealnego świata.
2.2.3. Oddziaływanie teorii filozofii Arystotelesa
Recepcja w antyku
Nauki Arystotelesa nie miały tak wielkiego wpływu na jego uczniów jaki miały
niewątpliwie nauki Platona. Perypatetycy interesowali się szczególnie badaniem
przyrody, zajmowali się również etyką, nauką o duszy (psychologią) i teorią państwa.
Dopiero w pierwszym stuleciu p.n.e. Androniks z Rodos zajął się zestawianiem
wykładów i wszelkiego rodzaju pism naukowych Arystotelesa. Częściowo pisma te
zostały udostępnione dla ogółu i na ich podstawie prowadzone były wykłady.
Neoplatoniści przyczynili się w znacznym stopniu do utrzymania jak też
rozpowszechniania nauk i teorii Arystotelesa. Przejęli oni mianowicie jego teorię
logiki, komentowali ją i próbowali usystematyzować.
Ze względu na głoszone teorie związane z nieprzemijalnością świata i zwątpienie w
nieśmiertelność duszy, Arystoteles nie był akceptowany przez chrześcijaństwo.
Recepcja w średniowieczu
W Cesarstwie Bizantyjskim okresu wczesnego średniowiecza, Arystoteles nie był
osobą znaczącą. Wpływ jego nauk był raczej pośredni, ponieważ cześć jego teorii
została przejęta przez Neoplatonistów. Z tego powodu ideologia Arystotelesa była
często mylona z ideologią Neoplatonistów.
15
Dużo większe oddziaływanie teorii Arystotelesa było widoczne na obszarze
islamskim. Dzieła i częściowo komentarze autorstwa Arystotelesa zostały już w IX
wieku przetłumaczone na język arabski. Ze względu na wymieszanie idei Platońskich
z arystotelizmem wierzono w zgodność nauk Platona i Arystotelesa.
W łacińskim średniowieczu została do 12 wieku
rozpowszechniona niewielka część dzieł Arystotelesa, a
mianowicie tylko dwa pisma dotyczące teorii logiki. Stały się
one też podstawą do nauczania logiki.
Ilość rozpowszechnionych dzieł zwiększyła się z chwilą
ogromnego rozwoju ruchów tłumaczeniowych w 12 i 13
wieku. W 12 wieku były już dostępne brakujące pisma z
dziedziny logiki również w łacinie.
Następnie dochodziły kolejne, prawie wszystkie dzieła. Przetłumaczone zostały
również komentarze Arystotelesa.
W 13 wieku dzieła Arystoteles stały się kanonem lektur na uniwersytetach.
Komentarze Alberusa Magnusa stały się przewodnikiem i przyjmowane były
bezkrytycznie. Teorie naukowe były używane do pokazania hierarchicznie
uporządkowanego systemu. W latach 1210, 1215, 1231,1345,1270, i 1277doszło do
zakazu arystotelizmu przez Kościół. Zakaz dotyczył głównie pism filozoficznych i
dlatego rozwój arystotelizmu został tylko częściowo zahamowany.
Arystoteles był postrzegany negatywnie jako filozof. Nowe pisma platońskie
przypisywane niesłusznie Arystotelesowi, sfałszowały ogólny obraz jego teorii
filozofii.
Recepcja czasów współczesnych
W okresie renesansu dzieła Arystotelesa zostały przez ówczesnych humanistów
przełożone na łacinę w prostszej wersji językowej. Wtedy też zaczęto czytać
oryginalne teksty w języku greckim.
Naukowcy epoki renesansu próbowali pogodzić platońskie i arystoteleskie punkty
widzenie dotyczące teologii katolickiej i antropologii.
Od 15 wieku można było dowiedzieć się czegoś więcej o sprzecznościach
platonizmu, arystotelizmu i katolicyzmu, ponieważ łatwiejszy był dostęp do źródeł.
16
Dopiero w 17 wieku arystotelizm został wyparty przez nowe prądy naukowe. Tylko w
dziedzinie biologii przetrwały założenia Arystotelesa do 18 wieku,
2.2.4. Teoria Arystotelesa
Według Arystotelesa ciała niebieskie były przymocowane za pomocą kryształowych
kul. Punktem środkowym kul była ziemia. Kule poruszały się ze stałą prędkością
kątową na idealnie okrągłych torach.
Nie potrafił jednak udowodnić, dlaczego podczas poruszania się planet, np. Marsa
można było zauważyć nierówne tory przed głębią gwiazd. Również różnice w
intensywności kolorów nieba pozostały bez wyjaśnienia.
Źródła:
http://de.wikipedia.org/wiki/heliozentrisches_Weltbild
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/Tychomian_system.svg
http://de.wikipedia.org/wiki/Aristoteles
Unterlagen von Herrn Grasse
Physikreferat von Florian Albrecht
Deutschreferat von Philipp H. Schmälzle
Disziplingeschichte und Forschungsansätze in der Geographie 1998/1999
Autor : Krön Kathrin
17
2.3.
Arystarch z Samos
Życie
Dzieła i teorie
Nowe odkrycia w epoce renesansu
Żródła
Arystarch z Samos urodził się najprawdopodobniej między rokiem 281 – 230 p.n.e.
Był greckim matematykiem i astronomem, ale zajmował się również filozofią
perypetańską rozwijającą poglądy Arystotelesa. Niestety na temat życia Arystarcha
nie zachowały się właściwie żadne dane, ponieważ wszelkie napisane przez niego
pisma zostały zniszczone, albo po prostu zaginęły. Wiadomo tylko, że Arystarch
urodził się na małej wyspie leżącej u stóp Azji Mniejszej. Ten obszar nazywano
Wylęgarnią Geniuszy. Stamtąd pochodzili bowiem greccy filozofowie, którzy
odchodzili od wiary we wszelkie mity i próbowali wyjaśnić jak wygląda i funkcjonuje
wszechświat. Byli to min. Filolaos, Hiketas i sławny matematyk Pitagoras.
Arystarch prawie całe życie spędził w Aleksandrii, która w owych czasach była
naukowym centrum wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego. W czasach
panowania Ptolemäer stała się głównym centrum wiedzy i kształcenia, tutaj
znajdowały się najlepsze biblioteki i pielęgnowano naukę.
Arystarch był największym astronomem szkoły aleksandryjskiej, ale jego teorie można
znaleźć w dziełach innych autorów, np. Archimedesa Plutarchosa czy Sextusa
Empiricusa.
Arystarch jako pierwszy próbował oszacować średnicę Ziemi i Księżyca i doszedł do
wniosku, że średnica ziemi jest trzykrotnie większa niż księżyca, a średnica słońca
siedmiokrotnie większa od Ziemi. Te liczby były wprawdzie niedokładne, ale metoda,
jaką się posługiwał, była poprawna. Arystarch znalazł również metodę, w jaki sposób
można obliczyć odległość Księżyca od Ziemi. Vitruvius, w swoim dziele „O
architekturze” sądził nawet, że Arystarch jest wynalazcą wielu skomplikowanych
przyrządów oraz zegara słonecznego. Arystarch skonstruował rzekomo przyrząd,
dzięki któremu mógł obliczyć kąt padania promieni słonecznych.
Około 270 r. p. n. e. zaszokował Arystarch teorią heliocentryczną, która zakładała, że
Ziemia nie znajduje się w centrum wszechświata. Jego zdaniem w centrum znajduje
się nieruchome Słońce, które jest okrążane przez inne planety. W owych czasach
18
znano 5 planet, które poruszały się nieregularnie, czasami zatrzymywały się lub
cofały. Astronomowie przez ponad sto lat próbowali rozszyfrować ten proces i
dopiero teorie Arystarchosa dały odpowiedź na wiele pytań.
Ze względu za swoje niewiarygodne teorie (np. wszechświat jest nieskończony,
Ziemia okrąża Słońce w ciągu jednego roku, Ziemia kreci się wokół własnej osi w
ciągu jednego dnia ) wzbudzał niezrozumienie wśród społeczeństwa. Niestety,
pomimo tego, że jego teorie tak naprawdę były ówcześnie jedynymi właściwymi
teoriami, nie miał na nich wystarczających dowodów. Dowody znalazł w roku 150
p.n.e. pochodzący z Babilonii .Seleukos i potwierdził je zarówno fizycznie jak i
matematycznie.
Dopiero polski astronom Mikołaj Kopernik (1473 - 1543) wstawił się za odkryciami
Arystarchosa. Z tego względu Arysrachos nazywany jest czasami Kopernikiem
Starożytności. Teorie astronomiczne czasów starożytnych polegały mianowicie na
przypuszczeniu, że Ziemia znajduje się w centrum wszechświata, a inne planety ją
okrążają. Kopernik odparł tą teorię, a na jej miejscu pojawiła się nowa: Słońce jest
gwiazdą, Ziemia krąży wokół Słońca i jednocześnie obraca się wokół własnej osi.
Ze względu na odrzucenie tej teorii przez Kościół największe dzieło Kopernika
„O Obrotach sfer niebieskich” ukazało się dopiero w roku 1543, w roku jego śmierci.
Źródła:
STORING, Hans Joachen – Malé dějiny filozofie, Praha 1993, Zvon
HAŠKOVEC Vít, MULLER Ondřej – Galerie géniů, 1999, Albatros
Ottův slovník naučný
http://cs.wikipedia.org/wiki/Aristarchos_ze_Samu
Autorzy: Michaela Mejdrová, Karolina Sovová
19
2.4. Ptolemeusz
Ptolemeusz – astronom, matematyk, astrolog i geograf urodził się około 87 r. n.e. prawdopodobnie w Górnym Egipcie
i umarł mniej więcej siedemdziesiąt lat później. Jego nazwisko
Ptolemeusz wskazuje że był Egipcjaninem greckiego
pochodzenia, lub przynajmniej zhellenizowanych przodków,
natomiast imię Klaudiusz wskazuje że otrzymał obywatelstwo
rzymskie. Miejscem do którego odnosi swoje prace jest
Aleksandria.
Obszerne pisma Ptolemeusza sugerują, że był zajęty tworzeniem encyklopedii
matematyki stosowanej. Był genialnym systematykiem. Ujmując wiedzę owych
czasów w jedną całość, rozszerzył niektóre dziedziny, i to tak skutecznie, że jego
metody badawcze i koncepcje przetrwały ponad tysiąc pięćset lat jako obowiązkowe
lektury.
Największym dziełem Ptolemeusza jest wielki traktat o astronomii i trygonometrii
sferycznej „Almagest”, który w języku greckim znany był jako „Mathematike Syntaxis”,
tytułowany również „Megale Syntaxis” lub „Megiste Syntaxis”.
Przekład łaciński tego dzieła pod nazwą „Constructio mathematica” ukazał się
drukiem w Bazylei w 1538 r.
Dzieło to składa się z 13 ksiąg i do końca okresu średniowiecza było podstawową
lekturą w dziedzinie astronomii. W księgach tych Ptolemeusz zajmuje się głównie
gwiazdami, księżycem i planetami. Dzieło zawiera udoskonalenie przedstawionego
przez Hipparcha z Nicei teorii geocentrycznej. Na podstawie „Almagestu” można było
obliczyć położenie wszystkich ciał niebieskich.
Według Ptolemeusza Ziemia znajduje się w centrum wszechświata i wszystkie ciała
niebieskie obracają się wokół Ziemi. Tym samym Ptolemeusz stał się
przedstawicielem teorii geocentrycznej. Wprowadził teorię epicyklu, na podstawie
której, można było wyjaśnić wsteczny ruch planet.
20
Ilustracja przedstawia zasadę modelu wg Ptolemeusza.
Planeta porusza się wzdłuż małego koła 9epicyklu), który następnie
porusza się wokół większego koła (deferentu) (źródło w przypisie)
Model ten jest zgodny z fizyka Arystotelesa.
Niejednostajny ruch planety wg teorii epicyklu
Planeta porusza się po deferencie o umownym
promieniu 60, a następnie dobiera wielkość epicyklu,
odległość Ziemi od środka deferentu itd., tak aby teoria
zgadzała się z obserwacjami. Epicykl, dodatkowe
mniejsze koło dodane do większego, lepiej opisywał
ruchy wsteczne planet
Ziemia jest otoczona przez 8 sfer, które utrzymują ksieżyc, słońce, gwiazdy i 5
znanych wtedy planet
Wszystkie te ciała niebieskie poruszają się po orbitach wokół Ziemi znajdującej się w
centrum.
W celu pogodzenia obserwowanych ruchów orbit z tym systemem, przyporządkował
np. planetom na ich orbitach kolejne, mniejsze orbity, po których
21
poruszają się
planety. Poprzez wstawienie blisko 80 orbit Ptolemeusz mógł swój model dosyć
dokładnie porównać ze swoimi obserwacjami.
Założenia swojego systemu matematycznego związanego z obliczeniem wielkości
planet przedstawił Ptolemeusz w swoim dziele : „Algamest”
Metody obliczeniowe Ptolemeusza były bardziej precyzyjne, niż pierwsze wyniki
przedstawione przez Keplera, ale w znaczeniu filozoficznym, że ciała niebieskie krążą
wokół ziemi, nieprawdziwe
Matematyczne sztuczki Ptolemeusza, które stosował dla wyjaśniania ruchu planet,
stały się właściwie zbyteczne po odkryciu Keplera, że planety poruszają się po elipsie.
Nie można pominąć faktu, że obraz świat widziany oczmi Ptolemeusza, a związany
ze stwierdzeniem, że ziemia znajduje się w centrum wszechświata. Był bardzo sobrze
w średniowiweczu widziany przez Kościół.ten systwm zgadzał się z obrazem
biblijnym. Kościol aprobował ten system do czsów Kopernika, a więc do momentu
potwierdzenia przez niego heliocentrycznego obrazu świata, Geographike
Hyphegesis (wprowadzenie do geografii) to następne dzieło Ptolemeusza spisane w
osśmiu księgach. Dzieło to było dla dziedziny geografii tak samo istotne jak Almagest
dla astronomii. W dziele tym próbował Ptolemeusz przedstawić jemu znany świat i
jego mieszkańców.
Ptolemeusz wiedział, że ziemia jest okrągła, co było też widoczne w tworzonych przez
niego mapach. Informacje jego były jednack często niedokładne, poniewąz uzyskiwal
je zazwyczaj z zasłysznie lub z roznych legend. Zajmował sie również obliczaniem
wielkości ziemi powołując siena prace Eratosthenes und Poseidonios. Przedstawione
przez niego w literaturze cyfry okazały sie błędne:. 17.000 mil morskich (30.000 km).
W sumie w swoim dziele Ptolemeusz nazwał 800 nazw geograficznychz Afryki, Azji i
Europy.
22
Innym intereującym dziełem była Optyka, w pieciu księgach. Tutaj Ptolemeusz
zajmował się przede wszystkim właściwościami światła. Poświęca dużo czasu
refleksji, załamaniu i kolorom.
Ptolemeusz zajmował sięrównież w swych pismach muzyką. Napisał „Harmonię“ w
trzech częściach. Niewatpilwie jest to najważniejsze, wśród zachowanych dzieł teorii
muzyki późnego antyku. Próbował znaleźć kompromis pomiędzy Aristoxenos und
den Pythagoreern zu.
Dzisiaj naukowe osiągnięcia Ptolemeusza są krytykowane. Zarzuca sie mu zupełnie
zafałszowane obserwacja, przytoczeni cudzych myśli i plagiat. Znalezio9no w jego
dziełach mnóstwo błędów.
Źródła:
http://www.logonia.org/index.php/content/view/14/2/www.wikiedia.pl
http://www.wiw.pl/Astronomia/a-ptolemeusz.asp
http://www.geoforum.pl/pages/index.php?page=geo_sw_2&id_catalog_text=92
http://www.copiszczywsieci.net.pl/kat/almagest/1/showsources/
http://www.ziemiaznieba.pl/file/index.php?strona=podroznicy.&&grup=oziemi.
http://jawsieci.pl/fachowo/wszechswiat/
http://de.wikipedia.org/wiki(Claudius_Ptolem%C3%A4us
http://www.k.shuttle.de/k/hoelderlin-gymnasium/fahrten/cesveu97/michael.html
http://de.wikipedia.org/wiki/Epizykeltheorie
http:/de.wikipedia.0rg/wiki/Almagest
Jan Gadomski, Poczet wielkich astronomów, Wydanie II rozszerzone, Warszawa1976
Autor: Arkadiusz Lewandowski
23
2.5. Kosmologia średniowiecza
Kosmologia średniowiecza, a więc obraz świata i jego budowy, tworzy zamknięty w
sobie kosmos. Dzieła Platona, Arystotelesa i Ptolemeusza stworzyły podstawy tego
obrazu. Do późnego średniowiecza twierdzono na Zachodzie, że ziemia jest
nieruchoma. Wokół Ziemi znajdowały się trzy sfery niebieskie, po których krążyły
planety, a poza tymi zewnętrznymi niewidzialnymi sferami rozciągało się Boże
królestwo.
Kosmos dzielił się na Ziemię i ciała niebieskie. Ziemia była zbudowana z czterech
żywiołów (ziemi, wody, powietrza, ognia).
Dociekliwość portugalskich żeglarzy, odkrycie nowego kontynentu i
opłynięcie ziemi dookoła doprowadziły w XV wieku do obalenia
dotychczasowych poglądów na budowę świata. Pod koniec XVI
wieku Giordano Bruno wątpił w skończoność wszechświata. Do
późnych lat XIX wieku widoczny jest wpływ średniowiecznego obrazu świata. W 1900
roku nie przykładano jeszcze większej wagi do zajmowania się fizyką ciał niebieskich.
Źródła średniowiecznego obrazu świata
Panujący w średniowieczu obraz świata akceptowały także kraje islamskie. Od
czasów starożytnych interpretowano na Zachodzie historycznie zbawienny obraz
świata. Opierano się na Biblii.
Poprzez rozpowszechnienie sztuki tłumaczenia w XII i XIII wieku, dotarły na Zachód
dodatkowe bizantyjskie manuskrypty Arystotelesa i Ptolemeusza. Kosmologia została
zdefiniowana w filozofii naturalnej. Arystoteles i Ptolemeusz zaprezentowali teorie
ruchu planet, które wywołały dyskusje. Ponieważ ruch planet jest niejednostajny, nie
można go przedstawić jako jedną, niezmiennie poruszającą się sferę. Podczas gdy
Arystoteles przyjmował dodatkowo poruszające się ruchy planet, Ptolemeusz popierał
epicykliczny model.
24
Niebiańskie sfery
Niebiańskie sfery były przyczyną filozoficznych dyskusji, ponieważ nie było żadnego
łączącego elementu.
Już w Starożytności wyobrażano sobie
sfery
planet.
W
pierwszej
sferze
znajdował się Księżyc, w drugiej Słońce,
potem niższe planety, po nich wyższe i
na
końcu
znajdowała
się,
według
Plutona, sfera gwiazd. Z Biblii wywiedli
uczeni dwie sfery, sferę krystaliczną
(siedzibę błogosławionych i świętych)
oraz
Empireum
(siedzibę
Boga
i
aniołów).
Sfery
Pod sferą Księżyca były rzekomo cztery kolejne sfery: Ziemi, wody, powietrza i ognia.
Europa, Afryka i Azja stanowiły ekumenę, jedyną część Ziemi, która wyłoniła się z
wody. Jerozolima była uznawana jako centrum, wokół którego formowały się
ekumeny.
To, że Ziemia była podzielona przez dwa oceany na cztery części było alternatywą
dla Kratesa z Mallos. Oceany te uchodziły za nie do przemierzenia, dlatego było
niemożliwe, że inne części były zamieszkane, gdyż ludzie pochodzą od Adama.
Także Jezus był tylko na ekumenie. Reszta nie mogła być zatem chrześcijańska i nie
mógł to być pod żadnym względem Boski Plan.
Obok geograficznego podziału według oceanów, dzielono Ziemię według stref
klimatycznych, przy czym istniały dwa modele podziału. W pierwszym wyróżniano
pięć
stref
klimatycznych
południowego: nie nadającą
od
bieguna
północnego
się do zamieszkania Arktykę,
25
do
umiarkowaną strefę, znowu nie nadającą się do zamieszkania strefę równikową,
ponownie umiarkowaną strefę oraz Antarktydę.
Z drugiej strony ekumena była podzielona na siedem stref klimatycznych, które w
szerokości geograficznej znajdowały się w równej odległości, lub które dzięki
astronomicznym warunkom, ewentualnie najdłuższym dniom w roku, powstały.
Obydwa modele zostały przejęte ze Starożytności.
Źródła:
http:// wikipedia.org/wiki/Kosmologie_des Mittelalters
Autor: Kathrin Krön
26
3.
Przełom myśli filozoficznej, kulturowej, naukowej i religijnej w
dobie renesansu
3.1.
Renesans - przejście ze średniowiecza do odrodzenia
Nazwa renesans pochodzi od francuskiego słowa renaissance, które oznacza
powtórne narodziny. Terminem tym nazywany jest okres w historii idei, sztuki i
literatury, trwający od XIV do XVI wieku. W polskim literaturoznawstwie epokę tę
określa się również mianem odrodzenia. Był to bowiem czas, w którym odrodził się po
pierwsze człowiek, po drugie nauka i sztuka, po trzecie starożytność, po czwarte
wreszcie – odrodziła się ciekawość świata.
Główny prąd umysłowy nowej epoki to humanizm. Ośrodkiem, w którym działali
najwybitniejsi humaniści była m.in. Florencja. Również w innych miastach Europy, na
uniwersytetach, popularne stawały się studia nad kulturą, sztuką, językami antyku.
Nauki, które zajmowały się językiem i literaturą, nazywano humanistycznymi. By
badać dorobek antyku, należało znać trzy starożytne języki – łacinę, grekę i hebrajski.
Dawało to możliwość czytania w oryginale dzieł starożytnych mistrzów i filozofów, a w
dalszych następstwach pozwalało stworzyć nowe interpretacje dzieł antyku.
Poza tym zrywano więzy średniowiecznych nauk scholastycznych, opartych na
teologii. Z dawnej alchemii powstała w odrodzeniu chemia, z astrologicznych
nbjhoroskopów – astronomia, z przekazywanych często drogą ustną baśni i legend o
nieznanych krainach narodziły się nauki geograficzne i kartografia. Renesans dał też
początek naukom medycznym i przyrodoznawstwu.
Renesans był epoka rozwoju kultury w
Europie. Przyczyniły się do tego w znacznym
stopniu szybki rozwój gospodarczy miast.
Począwszy od XIV wieku we Włoszech,
zauważamy zmianę oblicza świata, zarówno
pod względem ideowym, gospodarczym,
politycznym, jak i geograficznym. Od
renesansu liczymy czasy nowożytne, a więc
bliskie współczesności.
Lucie Eliasova
27
Narodziny Renesansu poza Italią nastąpiły później, w XV-XVI w. Są badacze, którzy
wydzielają dwa Renesansy:
włoski i północnoeuropejski, z uwagi na wiele różnic w przebiegu epoki na tych dwóch
obszarach kulturowo-geograficznych i czasowych: Włochy XIV-XV wiek – kraje na
północ od Alp XVI wiek (1490-1560)
Renesans narodził się we Włoszech w XIV wieku. To stamtąd na resztę Europy
zaczęły promieniować nowe ideały i prądy. Włochy właśnie były ojczyzną genialnych
artystów, naukowców, wynalazców, filologów i pisarzy.
Odrodzenie oznacza przede wszystkim ożycie nowożytnego piśmiennictwa,
intensywny rozwój sztuki, a zwłaszcza rozkwit literatur narodowych, malarstwa,
rzeźby i architektury. Powtórnie narodziły się ideały starożytności, jednak w zupełnie
nowym odczytaniu ludzi renesansu. Przez wiele lat niesłusznie oceniano epokę
Średniowiecza, jako wieki ciemne pod względem osiągnięć naukowych, filozofii czy
sztuki. Odrodzenie ludzkości – renesans – miało kontrastować z tamtym „zacofanym
światem”.
Już w antyku spierano się o strukturę Wszechświata, tzn. o teorie geo- i
heliocentryczną. Na tak podatnym gruncie, jakim okazał się renesans, mogli więc
zarówno Kopernik, jaki i Kepler rozwijać swoje nowatorskie teorie.
Kepler pracował jako matematyk na dworze Rudolfa II. W Pradze. Zajmował się tam
głównie badaniem teorii heliocentrycznej. Dzięki liberalnej postawie Rudolfa II wobec
nauki i religii mógł Kepler w pełni skupić się nad badaniem teorii kopernikańskiej.
Rudolf II
Kristyna Orsagova
28
3.2. Rudolf II (1552-1612) – mecenas kultury, sztuki i nauki w dobie
Renesansu
Rudolf II Habsburg (ur. 18 lipca 1552 w Wiedniu, zm. 20 stycznia 1612 w Pradze) —
cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i król Czech w latach
1576-1611, król Węgier w latach 1576-1608 z dynastii Habsburgów.
Syn cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i
Węgier - Maksymiliana II Habsburga i Marii Hiszpańskiej (córki cesarza Świętego
Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i króla Hiszpanii - Karola V Habsburga
oraz Izabeli Aviz).
O surowe wychowanie w duchu katolickim Rudolfa najprawdopodobniej zadbała jego
matka, podejmując decyzję o wysłaniu syna, wraz z młodszym bratem Ernestem, na
dwór hiszpański; znany z ogromnej, wręcz dewocyjnej religijności. Ojciec, zapewne
pod wpływem własnego wychowania – Maksymilian II przeznaczany był bowiem na
władcę Hiszpanii – nabrał niechęci do fanatycznego arcykatolickiego dworu i zaczął
sprzyjać protestantom.
Od 1563 do 1571 roku arcyksiążęta Rudolf i Ernest znaleźli się w Hiszpanii, na
dworze wuja Filipa II. Katolickim wychowaniem Rudolfa zajęli się jezuici; odegrało ono
niemałą rolę na politykę jaką prowadził późniejszy cesarz.
Jeszcze za życia ojca, w 1572 r. Rudolf II otrzymał koronę węgierską i w 1575 r.
czeską W 1575 r. został koronowany na króla rzymskiego, co przesądziło o
późniejszym objęciu przez niego korony cesarskiej.
W 1576 r., w czasie sejmu w Ratyzbonie, zmarł w wieku 49 lat Maksymilian II. 12 X
1576 r. Rudolf II zasiadł na tronie cesarskim jako cesarz, król Czech i Węgier.
W 1593 r., w odpowiedzi na najazd tureckiego beja Serbii na Chorwację, zaprzestał
płacenia Imperium osmańskiemu trybutu z Węgier i rozpoczął III wojnę austriackoturecką.
29
W latach 1608-1609 wydał akty gwarantujące swobody wyznaniowe dla protestantów
w Czechach i na Morawach (tzw. List Majestatyczny). Nie przestrzegał ich w praktyce,
czym przyczynił się do wybuchu wojny trzydziestoletniej.
Prowadził pertraktacje z królem Polski Zygmuntem III Wazą w sprawie przekazania
korony polskiej Habsburgom (Zygmunt liczył na odzyskanie tronu Szwecji).
Michaela Mejdrova
Tereza Ctvrteckova
Rudolf II nigdy nie zawarł małżeństwa i nie doczekał się legalnego następcy, co
spowodowane było lękiem przed wypełnieniem się przepowiedni astrologicznej,
zgodnie z którą stracić miał tron na rzecz swego prawowitego spadkobiercy (co
zresztą rzeczywiście nastąpiło, wobec braku potomstwa jego następcą był bowiem
brat Maciej, który doprowadził ostatecznie do usunięcia Rudolfa z tronu).
Cesarz posiadał mimo to liczne potomstwo z nieprawego łoża. Jednym z jego
nieślubnych synów był znany jako niezrównoważony psychicznie morderca markiz
Julius d'Austria.
Rudolf wykazywał pogłębiające się z wiekiem zaburzenia psychiczne spowodowane
najprawdopodobniej postępującą, wrodzoną kiłą. Dręczyły go częste stany lękowe
oraz obsesje na tle religijnym, w akcie szału dopuścił się nieudanej próby morderstwa
po której usiłował popełnić samobójstwo. Ulegał bardzo silnym wpływom filozofii
30
hermetycznej oraz innych prądów okultystycznych i kabalistycznych. Jego praski dwór
stał się oazą dla rozmaitej maści czarowników, alchemików, astrologów i rabinówkabalistów, w których wiedzy i zdolnościach cesarz pokładał bezgraniczną ufność.
Rudolfa cechowała bardzo chwiejna postawa wobec Kościoła. W okresach
szczególnego nasilenia objawów choroby ostentacyjnie odrzucał wiarę katolicką,
deklarując postawę zbliżoną do satanizmu i oddając się praktykowaniu wiedzy
tajemnej. Widok duchownych, których na podstawie przepowiedni posądzał o
spiskowanie przeciw niemu i nastawanie na jego życie, budził w nim wówczas
paniczny lęk.
Ostatecznie obłąkany cesarz został pozbawiony tronów: Węgier, cesarskiego i Czech
na rzecz brata, Macieja Habsburga.
Rudolf II odebrał staranne wykształcenie, wykazywał się różnymi zdolnościami i
talentami; posiadał jednak bojaźliwe, niestałe usposobienie. Jak się później okazało,
także zbyt słabą psychikę, aby podnieść trudy rządzenia. Z czasem zaczął przejawiać
objawy choroby psychicznej, co w konsekwencji doprowadziło go do politycznego
upadku.
Jego pasją stała się astronomią, astrologia i alchemia. Interesował się hippiką.
Po objęciu władzy Rudolf II nie przekazał zarządu pojedynczych krajów swoim
braciom, jak było to przyjęte w zwyczaju. Wyznaczył im jedynie roczne dochody.
Rządy zaczął od skasowania postanowienia swojego ojca o wolności wyznań i w
1578 r. ogłosił wyznanie katolickie za panujące. Pod jego rządami jezuici, popierani
przez brata Ernesta, osiągnęli znaczne wpływy w życiu politycznym i szerokie pole dla
swojej działalności.
Przyjęty przez Rudolfa II kierunek w polityce międzynarodowej zakładał przyjazne
stosunki z Polską i Rosją. Przy okazji liczył także na uzyskanie dla dynastii
Habsburgów tronu polskiego. Prowadził w tym celu potajemnie pertraktacje z królem
Zygmuntem III Wazą, który planował odzyskanie korony szwedzkiej. Rokowania nie
został jednak zakończone pomyślnie dla cesarza niemieckiego.
Ponadto zakładał zachowanie pokoju z Turcją, jednocześnie zabezpieczając się w
tym wypadku poprzez nawiązanie kontaktów z wrogą Turcji Persją.
Za panowania Rudolfa II zaostrzył się spór religijny w Niemczech i krajach mu
podległych. On sam zaś stał się gorliwym stronnikiem sprawy katolickiej. Zabronił
31
nabożeństw protestanckich, zamknął szkoły protestanckie, wielu duchownych
protestanckich musiało opuścić kraj; wszystkie urzędy państwowe znalazły się
wyłącznie w rękach katolików. Pod naciskiem papieża i wyższego duchowieństwa
przystąpił do energicznej kontrreformacyjnej na Węgrzech i w Siedmiogrodzie.
W 1602 r. wojsko Rudolfa zajęło Siedmiogród. Nietolerancyjna polityka Habsburga,
zarówno w Siedmiogrodzie jak i w prowincjach węgierskich będących w
bezpośrednim jego władaniu wywołała opór stanów poparty przez powstanie ludowe.
Dwór austriacki zmuszony był w tej sytuacji do zawarcia pokoju w Wiedniu. Rudolf II
zachował wprawdzie koronę węgierską w zamian za obietnicę zapewnienia wolności
religijnej i rezygnację z władzy absolutnej na Węgrzech; ale nie udało mu się
utrzymać Siedmiogrodu. Cesarz uznał warunki pokoju, jednak z góry nosił się z
zamiarem powrotu do polityki kontrreformacji przy bardziej sprzyjających
okolicznościach.
Z czasem Rudolf II, nie mogąc podołać problemom rządzenia, zaczął zaniedbywać
obowiązki monarchy. Dziwaczał, unikał ludzi; niejednokrotnie dostojnicy państwowi i
dyplomaci zagraniczni tygodniami zmuszeni byli czekać na posłuchanie. Doszło
nawet do tego, że niektóre sprawy państwowe załatwiał za pośrednictwem swojego
kamerdynera.
Większość czasu spędzał na Hradczynie w Pradze i zapamiętale oddawał się swoim
pasjom: nauce i sztuce. Jego zainteresowania zaczęły kierować się od astronomii i
astrologii ku magii. Natomiast fascynacje chemią przerodziły się w zamiłowanie do
alchemii, z czasem odrywając cesarza do rzeczywistości. Zapamiętale prowadził
badania mające na celu odkrycie "kamienia filozoficznego". Zatrudniał wielu
alchemików, interesując się ich badaniami i niejednokrotnie karząc, gdy wyniki nie
spełniały jego oczekiwań.
Powoli Rudolf II zaczął tracić wpływ na życie polityczne. W coraz większym stopniu,
swoim uczestnictwem w życiu państwowym, zaczął zastępować go brat Maciej.
Tymczasem kontrreformacja stawała się coraz bardziej stanowcza, co powodowało
coraz większy opór. To z kolei zmuszało władców do zdecydowanych działań,
stosowania coraz surowszych i krwawych represji. Tymczasem Rudolf II coraz
bardziej odsuwał się od problemów swojego państwa i rządzenia.
W 1608 r. został zmuszony do zrzeczenia się Austrii, Węgier i Moraw na rzecz brata
Macieja. Nie udało mu się również zachować panowania w Czechach. Czesi
32
niezadowoleni z jego rządów sami wezwali na pomoc Macieja. Rudolf II chcąc
wprawdzie pozyskać czeskich protestantów wydał w 1609 r. tzw. List Majestatyczny,
gwarantujący swobody religijne, w rzeczywistości jednak sam go nie przestrzegał. W
1611 r. został pozbawiony na rzecz brata Macieja także Czech, Śląska i Łużyc.
Po odebraniu władzy, bracia uposażyli go rocznym dochodem 3 000 000 złotych
reńskich. Pozbawiony władzy, odsunięty od życia politycznego; zgorzkniały i
przejawiający oznaki choroby psychicznej, zmarł 20 I 1612 r. w Pradze.
Dworska kapela Rudolfa II – Muzyka renesansu
Muzyka miała w Pradze zajmowała w Pradze szczególną pozycję już za czasów
Ferdynanda z Tyrolu. Muzycy żyli w dobrych stosunkach z innymi dworskimi
artystami- Hans von Aachen żeni się z córką wybitnego kompozytora Orlando di
Lasso, Philippe de Monte żyje w przyjacielskich stosunkach z Clusiusem,
Dedeonesem, Westonié i Pieterem Stevensem – i pozostają związani z Czechami.
Za panowania Rudolfa II rola muzyki nabiera większego znaczenia. Za sprawą
dworskiej kapeli Rudolfa II powstaje największy dworski ensemble tamtych czasów.
Budowę dworskiej kapeli można zrekonstruować ze szczegółami. Po przybyciu do
Pragi liczyła kapela 46 muzyków (kapelmistrz, 23 śpiewaków, 2 muzyków, 20
trębaczy)
W roku 1594 liczba śpiewaków wzrosła do 28, muzyków do 7, a trębaczy do 27. Do
kapeli należeli również kapłani, słudzy i kopiści, tak że liczba członków wynosiła 74
osoby.
Do kapeli należeli w większości obcokrajowcy, przede wszystkim Holendrzy.
Znacząca postacia był Philippe de Monte (1521 - 1603), którego powołał Maxmilian
II, i który to był wybitnym polifonikiem. Innymi członkami kapeli przybyłymi z
Niderlandów byli m. in. Karel Luython i Jakob de Kerle. Z Francji przybył poeta i
kompozytor Jacques Renart, z Niemiec pochodzili organista Valerian Otto, Hans Leo
und Jakob Hassler. Inna ważna osobowością był hiszpański mnich Mattheo Flecha
(1530? - 1604), który był członkiem kapeli w latach 60-tych XVI wieku. Flecha wydał
wiele dzieł muzycznych i literackich u praskiego drukarza Jiříego Nigrina . U niego
publikował również Jacobus Gallus (Handl), sławny kompozytor, który przybył do
Czech w latach 70-tych XVI wieku.
33
MoraliaGallus amat
Venerem
Muzykę Renesansu cechowała bogata polifonia.
Fundament dla muzyków stanowili przede wszystkim Włosi.
Czeskie nazwiska wśród muzyków spotykało się niezmiernie rzadko. Czeskim
przedstawicielem na dworze był szlachcic Kryštof Harant z Polžic a Bezdružic (1564
- 1621). Studiował on na dworze arcyksięcia Ferdynanda w Insbruku. Wiele
podróżował i w roku 1601 trafił na dwór Rudolfa II. Stał się bliskim przyjacielem
Rudolfa II.
Wielu muzyków z dworskiej kapeli Rudolfa II było również kompozytorami.
Wyrób instrumentów muzycznych był pielęgnowany, przede wszystkim fletu
poprzecznego, co można usłyszeć w pieśni.
(Vitanella Venus, du mein Kind)
Vilanella:
Venus, du mein Kind
Repertuar kapeli jest znany tylko częściowo. Nie wszystkie dzieła tej dworskiej kapeli
były przeznaczone na praski dwór.
Dzieła Philippe de Monte były rozpowszechnione w Wenecji, a nie w Pradze.
Repertuar dworskiej kapeli był przeważnie pochodzenia obcego.
Praga Rudolfa II była centrum zróżnicowanego przemysłu muzycznego. Zadaniami
tego ensemble była również, obok występów dworskich, oprawa muzyczna mszy
świętych.
Po roku 1556 zostały zainstalowane w katedrze St.-Veits nowe organy, co pozwoliło
tworzyć nową muzykę organowa. Interesującą rzeczą jest, że w wieży katedry od roku
1548 działała inna, niezależna grupa muzyków. Czynności kapeli dworskiej były
związane z praskim dworem, ale rzeczą oczywista było, ze członkowie grupy tworzyli
również gdzie indziej.
Po śmierci Rudolfa II rozpadła się również dworska kapela.
Muzykę Renesansu cechowała duża harmonijność.
Sam Kepler przyporządkował poszczególnym orbitom planet ich własną harmonię.
Harmonia natury była dla niego wyrazem boskości, która wyrażała się również w
muzyce i geometrii.
34
Harmonia planet Jana Keplera (Harmonice Mundi)
Źródła:
Robert J. W. Evans: Rudolf II. a jeho svět. V překladu Miloše Caldy vydala Mladá
fronta, Praha 1997, 384 stran textu + 16 stran obrazové přílohy.
Josef Janáček: Rudolf II. a jeho doba, Paseka 1997
http://de.wikipedia.org/wikiRenaissance
http://www.tphys.uni-heidelbrg.de/~huefner/KopGeg/V01-kopernikus.pdf
http://dziedzictwo.polska.pl
Autorzy: 3.1. – 3.2.
Zuzana Štůlová, Michaela Mejdrová, Kristýna Orságová, Anna Vacířová
35
3.3. Renesans i sztuka
Sztuka renesansu jest bardzo różnorodna i złożona. Można w niej jednak wskazać
pewne elementy wspólne i typowe. Do najważniejszych nowości, jakie wprowadził
Renesans, należy bezsprzecznie powrót do osiągnięć antycznej sztuki Greków i
Rzymian. Wpływy te dotyczyły głównie architektury. Przedstawiciele sztuki odrodzenia
uważali się za spadkobierców sztuki antycznej. Mieli świadomość piękna starożytnych
form i
pragnęli
je
odrodzić zarówno w dziełach literackich, jak i malarstwie, rzeźbach i architekturze.
Była to także świadomość wartości ludzkiego umysłu, ciała, wszystkich ziemskich
spraw. To, co zakazywał Kościół w średniowieczu, co nazywał godnym pogardy, stało
się dla ludzi renesansu wartością. Nowy światopogląd odrzucił ascezę i wyrzeczenia,
zanegował zło świata ziemskiego, cielesnego. Dlatego też, w duchu humanizmu,
człowiek odrodzenia mógł odkryć piękno antyku: pogańskich świątyń i rzeźb.
Renesansowa architektura odrzucała gotyk, nawiązując obficie do form antycznych.
Budowle wznoszono według idealnych, matematycznych proporcji, które miały
wskazywać na harmonię całej budowli. Tym samym budynki wznoszone w dobie
renesansu są proste, harmonijne, przejrzyste kompozycyjnie. Drugą nowością było
wprowadzenie perspektywy, która pozwoliła na utrwalenie trójwymiarowej przestrzeni,
nadając dziełom głębię.
36
Zmieniła się również społeczna pozycja twórcy – artysty, który z rzemieślnika stał się
samodzielnym kreatorem sztuki, prawdziwym artystą. Od tego okresu sztuka zaczyna
być postrzegana indywidualnie, przez pryzmat jej twórcy.
Natchnieniem dla wielu dzieł była natura, którą starano się uważnie obserwować i
analizować. Antyczna twórczość stanowiła kanon – obowiązujący powszechnie wzór
piękna, proporcji, kompozycji, gatunku czy formy. Sztuka odrodzenia jest przede
wszystkim radosna, swobodna; czerpie z żywych źródeł antyku i życia
współczesnego. Wyraża dążenia i tęsknoty ludzi, bo oni stali się teraz najważniejsi.
Sztuka epoki przeszła ewolucję od klasycyzmu renesansowego po manieryzm.
Artystą klasycyzmu jest Rafael (właśc. Raffaelo Santi – wczesny i dojrzały renesans).
Jego dzieła wyróżnia lekkość i wdzięk. Natomiast Michał Anioł to już przykład
manieryzmu. Ówcześnie słowo maniera nie miało zabarwienia pejoratywnego;
oznaczało styl, charakter, sposób. Sztuka włoska XVI wieku – późny renesans –
polegała na dostrzeżeniu antymimetyzmu i zwróceniu uwagi na rolę samego twórcy.
Prąd manierystyczny charakteryzował się większą ekspresywnością, dążeniem w
dziełach do pokazania nietrwałości piękna świata i doskonałości piękna Boga.
W epoce Renesansu działało i tworzyło wielu wybitnych malarzy – Piero della
Francesca, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Rafael, Giorgione, Carpaccio,
Corregio, Paolo Veronese, Masacio, Perugino, del Sarto, Tycjan i inni. Spośród
twórców niemieckich nie można pominąć Albrechta Dürera, Holbeinów (ojca i syna)
oraz Lucasa Cranacha, a spośród niderlandzkich – van Eycka (którego zalicza się
czasami do literatury średniowiecznej). We Francji tworzył wtedy François Clouet.
Malarstwo zostało wyzwolone ze sztywnych schematów, wyswobodzone z ram
architektonicznych, którym wcześniej podlegało. Postaci stanowiły teraz równoprawną
część kompozycji, wprowadzono również rewolucyjną koncepcję perspektywy.
Malarstwo zaczęto opierać na rysunku, który prowadził następnie do powstania
projektu obrazu. W zakresie techniki wprowadzono malarstwo olejne zamiast
dotychczas używanej tempery. Jako podłoża, zamiast deski zaczęto używać płótna.
Doceniono rolę rysunku.
37
Podstawowym tematem podejmowanym przez malarstwo był człowiek i jego
otoczenie. Otoczenie oddawano z maksymalnie dużym realizmem, dbając o
szczegóły. Postaci malowane były żywiołowo, dynamicznie. Tematem niektórych
kompozycji zaczął być pejzaż, już nie tylko przedstawiany w postaci tła, ale jako temat
główny. W technice używano światłocienia, którym mistrzowsko posługiwał się da
Vinci. Technika ta polegała na miękkim modelunku postaci, zacierającym wyrazistość
konturów, łagodnym przenikaniu świateł i cieni. Tak stworzony obraz sprawiał
wrażenie, jakby spowijała go mgła.
Przykłady malarstwa renesansowego:
* Albrecht Dürer Święto różańcowe, Adoracja św. Trójcy
* Rafael Santi – Madonna ze szczygłem, Szkoła Ateńska
* Giorgione – Burza
* Piero della Francesca – portret Federico de Montefeltro
* Antonello da Messina, Portret mężczyzny
* Sandro Botticelli, Narodziny Wenus
* Lucas Cranach, Adam
* Michał Anioł, freski w Kaplicy Sykstyńskiej
38
3.4. Renesans i religia
Religia miała wpływ na każdego człowieka bez względu na jego pozycję społeczną.
Ludzie nie poddawali istnienia Boga w wątpliwość, lecz sposób w jaki należy się do
niego modlić. Z czasem doszło do rozłamu między biblią i nauką. Również w
społeczeństwie istniały rozmaite grupy, których rozwój i sposób życia bardzo się od
siebie różnił.
Na wsiach mieszały się zabobony i religia. Siły nadprzyrodzone obecne były w życiu
każdego mieszkańca wsi. Od połowy XVI wieku poddanych obowiązywała religia
panującego. ( W tym czasie istnieli katolicy i protestanci) Wiara miała wpływ na życie
od chrztu, aż po grób.
W przeciwieństwie do wsi życie w mieście było o wiele bardziej nowoczesne. W
miastach poddanych bezpośrednio królowi obowiązywała większa wolność i
swoboda. Bezpośredni poddani króla cieszyli się wolnością religijną.
Lucie Triskova(Moda szlachty w epoce renesansu)
Reformacja, podobnie jak cała epoka, nie pojawiła się bez istotnej przyczyny, nie była
zjawiskiem nagłym, lecz przygotowały ją stopniowo wcześniejsze (od XIV w.) kryzysy
oraz piętnastowieczne dążenia do zmian w dotychczasowej hierarchii władzy
39
kościelnej. Bezpośredniej przyczyny wybuchu reformacji upatruje się w wystąpieniu
Marcina Lutra, który w 1517 r. w Wittenberdze ogłosił swe słynne tezy o odpustach.
Choć atakowały one tylko pewne praktyki, zwłaszcza możliwość uzyskania zbawienia
za odpowiednie świadczenia pieniężne, doprowadziły one do ostrego ataku ze strony
Rzymu na reformatora. Powód krył się w ostatecznej konkluzji rozumowania Lutra,
według której Kościół na ziemi nie był w stanie udzielić odpustu i rozgrzeszyć
człowieka, a tym samym uwolnić go od przyszłych mąk.
Potępiająca reformatora bulla papieska (którą Luter publicznie spalił) stała się
przyczyną ostrych walk religijnych, które ostatecznie rozbiły dotychczasową
europejską wspólnotę wyznaniową. Ogarniętą gorączką sporów Europą wstrząsały
niepokoje, przez cały niemalże XVI wiek trwały wojny religijne. Kościół katolicki, który
poczuł się poważnie zagrożony przez reformację, opracował całą strategię
przeciwdziałania fali protestantyzmu. Przeprowadzono szereg reform wewnętrznych,
poprawiających sytuację w łonie Kościoła, ale przede wszystkim, na soborze
Trydenckim, wytyczono plany wykorzystania dorobku kultury humanistycznej do
celów religijnych oraz wytyczono plany walki z innowiercami. Ta 'kontrofensywa'
Kościoła określana jest mianem kontrreformacji. Przewodził jej, powołany do życia w
roku 1534, zakon jezuitów.
Reakcja Kościoła katolickiego (sobór trydencki 1545 - 1563), mimo iż w końcówce
stulecia przyniosła istotną poprawę sytuacji, nie przywróciła jednak w pełni dawnego
ładu. Efektem reformacji pozostała niejednorodna wyznaniowo Europa, w której
istniały obok siebie luterańskie Niemcy, kalwińska Szwajcaria, oderwana od
papieskiej zwierzchności i posiadająca własny kościół narodowy Anglia oraz Czechy,
w których dominowali tzw. bracia czescy.
40
3.5. Renesans i filozofia
Zasadniczym novum, odróżniającym renesans od średniowiecza, było wprowadzenie
antropocentryzmu. Człowiek, jego rozum stawał się miarą wszechrzeczy, a
zmniejszało się znaczenie Boga. Człowiek stawał się twórcą własnego losu. Wyrazem
takiej koncepcji było dążenie renesansowego humanisty do osiągnięcia pełni
szczęścia na ziemi. Stan szczęścia wewnętrznego jest zależny wyłącznie od samego
człowieka, od jego ładu moralnego, harmonii wewnętrznej oraz od cnotliwego życia.
Filozofia renesansowa w początkowym okresie tej epoki opierała się na koncepcji
jeszcze starożytnej, stworzonej bowiem przez Epikura (341 - 270 p.n.e.). Epikureizm,
bo tak nazywała się owa koncepcja filozoficzna, opierał się na dążeniu do
przyjemności i szczęścia. Jednak te stany osiągnąć może wyłącznie człowiek mądry i
sprawiedliwy. Epikurejczycy uważali, że należy żyć rozumnie, cnotliwie i
sprawiedliwie. Warunkiem szczęśliwego życia jest brak cierpienia. Taka koncepcja
filozoficzna kierowała uwagę humanistów w stronę wspaniałego dzieła bożego natury. Epikureizm, typowy dla wczesnego renesansu, głosił pochwałę społecznej
aktywności, cnoty jako zalety samej w sobie, a więc bezinteresownej, a także ładu
świata i harmonijnego rozwoju wnętrza człowieka. Humanizm poszukiwał zgody,
porozumienia, piękna a jednocześnie dawał świadectwo wierze człowieka, dla którego
nic nie było zbyt trudne.
Jednakże wczesny optymizm zaczął mieszać się z pesymizmem, który pojawił się w
późniejszych fazach tego prądu. Odpowiedzią na nieszczęścia spotykające człowieka
stał się stoicyzm. Ta koncepcja postulowała ascetyzm życiowy, obojętność względem
wzruszeń, wyniosłość i spokój wobec wszelkich odmian losu, nieuleganie
namiętności.
Nawiązanie humanistów do epoki antycznej nie oznaczało odrzucenia religii
chrześcijańskiej. Humaniści poszukiwali w epoce starożytnej wiadomości o człowieku,
klasycznego ujęcia ładu i piękna, nie głosili jednak uwielbienia dla greckiej religii.
Wręcz przeciwnie, poszukiwali płaszczyzny porozumienia z Kościołem. Stworzona
została przeto koncepcja irenizmu (tzn. pokoju) która niechętna była
wszelkim zacietrzewieniem, zwłaszcza społecznym i wyznaniowym. Najwybitniejszym
przedstawicielem był Erazm z Rotterdamu.
41
Erasmus von Rotterdam
Humanizm był ruchem umysłowym i światopoglądowym doby Renesansu. Dążył do
zrekonstruowania starożytnej kultury poprzez studia nad antyczną myślą, literaturą,
językami. W przeciwieństwie do Średniowiecza, które w centrum stawiało Boga,
Renesans kierował swoją uwagę ku człowiekowi, jego duchowości i sprawom
materialnym. Tak rozumiana antropologia zajmowała się człowiekiem jako podmiotem
jednostkowym oraz bytem społecznym, badając jego uwarunkowania i przeżycia.
Taką perspektywę nazywamy antropocentryczną. Uznawano, iż rozum ludzki jest
autonomiczny i zdolny do poznania świata. Humanizm przywiązywał również wagę do
praw człowieka i skupiał się na uniwersalnych wartościach cnót oraz krytyce
powszechnych wad. Humaniści głosili potrzebę kształtowania jednostki indywidualnej,
silnej, świadomej swojej godności.
Samo słowo humanizm pochodzi od łacińskiego humanitas – człowieczeństwo,
ludzkość, homo – człowiek, humanus – ludzki. Określenia te wyznaczają skalę
przepaści między starą a nową epoką. Życie człowieka i rzeczywistość ziemska
zyskały wartość wbrew zakazom Kościoła, wbrew naukom kleru o marności świata, o
potrzebie wyrzeczenia się cielesności i o pogardzie dla ludzkich spraw. Ruch ten
przyniósł nie tylko nowy obraz człowieka i świata, ale także nowe spojrzenie na
moralność, religię, nauki ścisłe, sztukę. Humanizm upominał się o człowieka, często
uciśnionego, zapomnianego na dole drabiny feudalnej, pokrzywdzonego – jak np. o
chłopa upominał się Mikołaj Rej, czy o wartość dziecka – Jan Kochanowski. Często
łączy się definicję humanizmu z hasłem Terencjusza:
Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce
Jednak należy tu zachować ostrożność. Sam Terencjusz nie był prekursorem
założeń humanizmu renesansowego.
42
Wczesna faza prądu charakteryzowała się epikureizmem i hedonizmem – działali G.
F. Bracciolini, L. Valla, L. B. Alberti, którzy narażali się kościołowi w swych
radykalnych poglądach. Większość jednak humanistów szukała zgody w świecie,
także z instytucją kościoła. Ludzi dostrzegających piękno i wartość ludzkiego życia
znajdujemy także w gronie papieży. Same idee narodziły się we Włoszech, za czasów
Medyceuszy. Był to słynny ród rządzący Florencją, wspierający sztukę i kulturę, a
także działalność wielkich indywidualności tamtych czasów, jak Leonardo da Vinci,
Rafael, Michał Anioł.
3.6. Renesans i rozrywka
Z początkiem Renesansu przykładano większą wartość do życia doczesnego i
rozrywek dnia codziennego. Powstało wiele rozrywek, które były głównie przywilejem
dworów królewskich, szlachty i bogatych mieszczan. ( np. literatura lub taniec).
Katerina Stolova
Podczas gdy dzieci mieszkańców wsi od samego dzieciństwa pomagały rodzicom w
pracach polowych, dzieci szlachty i mieszczan mogły cieszyć się beztroskim
dzieciństwem.
Najczęstszymi zabawami były zabawa w chowanego w ciuciubabkę oraz gry w piłkę.
Jako zabawki służyły drewniane figurki zwierząt, koniki na biegunach, karuzele.
43
Młodzi chłopcy z szlacheckich rodów zostali wysyłani do uczelni militarnych, gdzie
uczyli się fechtunku. Dziewczynki uczono tańca i robótek ręcznych.
W wielu rodzinach hodowano zwierzęta: psy, zające, koty, a w niektórych rodzinach
królewskich nawet małe niedźwiadki.
Chłopi i rzemieślnicy mieli pełne ręce roboty, toteż niewiele wiadomo o ich
rozrywkach. Jeżeli mieli trochę wolnego czasu, odwiedzali przyjaciół (w domu lub w
knajpie), opowiadali historie albo grali w kości. Jeżeli w mieście znajdował się rynek,
nie brakowało na nim komediantów lub akrobatów. Taka forma spędzania wolnego
czasu nie była obca również ludziom z wyższych sfer.
Bogaci mieszczanie i szlachta zapraszali na swoje bale i bankiety muzyków, pisarzy
czy też kuglarzy. W owym czasie powstawały pierwsze publiczne teatry ( najbardziej
znane znajdowały się w Anglii), które mogli odwiedzać biedni i bogaci. Na dworach
królewskich i szlacheckich organizowano wyścigi konne lub pokazy fechtunku.
Dzięki architekturze krajobrazu szlachta spędzała wiele czasu w swoich ogrodach.
Ogrody miały regularna formę, posiadały altanki, fontanny i pergole. Krzewy były
regularnie przycięte, a grządki ozdobione pięknymi kwiatami i roślinami. W ogrodach
organizowano różne gry i zabawy.
wiele ogrodów posiadało dość miejsca do jazdy konnej. W niektórych organizowano
bale, grano w tenisa i siatkówkę. Najwięcej zadowolenia dawały jednak polowania.
Polowano w ogrodach okalających zamki. W polowaniach uczestniczyły psy
myśliwskie i drapieżne ptactwo.
Monika Bauerova
44
Podczas brzydkiej pogody spędzano czas w salonach, które podzielone były na
damskie i męskie. Mężczyźni grali w karty lub szachy, a kobiety szydełkowały albo
czytały książki. Interesowano się również sztuką- np. malarstwem, rzeźbą. Wielu
bogatych mieszczan zamawiało swoje portrety lub popiersia u znanych i cenionych
artystów. Niektórzy próbowali nawet własnych sił w malarstwie lub poezji.
3.7. Renesans i literatura
Martina Seidlova
Wynalazek Gutenberga (1395-1468) przyczynił się do rozpowszechnienia literatury
w kręgach uczonych. Wynalazek ten (druk) uznawany jest jako medialna rewolucja.
Literatura renesansu stworzyła w dużych europejskich miastach tzw. język literacki
zastępując nim regionalne dialekty.
Literatura renesansu rozwijała się równolegle z rozwojem humanizmu (studiowano
antyczne teksty i wykorzystywano motywy literatury antycznej).
Edukacja renesansu nie ograniczała się jedynie do powielania antycznych wzorców,
starano się również o prawdziwą edukacje opartą na stosunkach międzyludzkich.
Klasyczna tradycja służyła zatem jako przykład, a nie jako wzorzec. Rozwijały się
główne gatunki nowoczesnej prozy, poezji i dramatu (sonety, nowele, komedie,
dramat historyczny…)
Jednym z bardziej znaczących autorów tamtych czasów był Francesco Petrarca,
włoski poeta, prozaik i znawca kultury antycznej. Jego dzieła zawierają elementy
humanizmu i moralności religijnej.
45
Nowy, uprawiany przez niego styl propagował indywidualizm, zainteresowanie kulturą
antyczną i zachwyt nad kulturą Rzymu. Jego wersety nie zawierały akcji, ani
bezpośrednich konfliktów, a mimo to były przepełnione dramatyzmem. Sprzeczne
poglądy i myśli, archaiczne wyrażenia, skomplikowane formy cechowały jego dzieła.
Jego wersy przepełnione są nawiązaniami do biblii, literatury antycznej oraz dzieł jego
poprzedników (np. Dante Alighiery).
Również z Włoch pochodził Giovanni Boccaccio. Jego najwybitniejszym dziełem
Dekameron. Dzieło to składa się ze 100 nowelek, które stanowią integralną całość. W
dziele swoim ukazuje on cnoty i pokazuje właściwą drogę do szczęśliwego życia. W
odróżnieniu od Boskiej komedii Dantego jego dzieło ukazuje drogę do życia
ziemskiego. Jego dzieło nazwano ludzka komedią. Dekameron został napisany
między dwiema kulturowymi i społecznymi epokami : średniowieczem i renesansem.
Średniowiecze ukazuje się w symbolice, a renesans w łamaniu dziesięciu przykazań
Bożych. Boccaccio chciał ukazać człowieka w sposób realny. Bohaterowie nie są juz
abstrakcyjni, autor przedstawia ich w realiach psychologiczno- społecznych. W jego
dziele nie ma żadnych świętych, lecz handlarze rządni zysku, rozrzutna szlachta,
rozpustni mnisi.
Renesans stworzył również literaturę naukową. Należy tu wspomnieć o
opublikowanych rozważaniach Kopernika na temat teorii heliocentrycznej.
Strona tytułowa „ De Revolutionibus“ 1543
46
3.8. Renesans i kobiety
Większość kobiet epoki renesansu była matkami, a macierzyństwo było ich zawodem
i życiowym celem. Macierzyństwo było wówczas niebezpieczne, ponieważ kobieta
mogła umrzeć w czasie porodu. Bardzo wysoka była również śmiertelność wśród
noworodków, w Europie zachodniej 20-50%, w innych krajach nawet do 90 %.
Kobiety z wyższych sfer nie karmiły własnych dzieci, bo tak doradzali im lekarze i
humaniści. W tym celu zatrudniano mamki, albo wysyłano dzieci na wieś. W niższych
grupach społecznych rodziny wielodzietne nie były mile widziane. Głównym powodem
był brak żywności i środków do życia. Częstą przyczyna zgonów wśród noworodków
był również mord (w przypadku dzieci pozamałżeńskich).
Tragiczny los spotykał również żony. Małżeństwo mężczyznom służyło jako
pomnażanie posagu. Kobiety nie miały żadnych praw. Ówczesne małżeństwo
zawierane było na całe życie, ale znajdowano powody, które mogły je unieważnić:
zdrada małżeńska, impotencja, brutalność małżonka. Kaznodzieje i humaniści
postulowali, aby związek budowany był na zaufaniu i miłości. Nie zapominali jednak
nigdy wspomnieć, że musi być on ustalony przez patriarchat. Opisywali, jak powinno
wyglądać życie seksualne. Pierwszoplanowym zadaniem miało być płodzenie dzieci.
Zwierzchnikom kościelnym i szlachcie nie przystało związać się z kurtyzaną, które
często należały do osób wykształconych. Renesansowym o
odpowiednikiem kurtyzany była hetera w starożytnej Grecji.
Okres renesansu jest okresem przejściowym między średniowieczem z jego
zabobonami i odrodzeniem z jego naukowym podejściem do życia. Dlatego też
dochodziło również w okresie renesansu do tzw. polowania na czarownice, którego
ofiarami były głównie kobiety.
Znanym przykładem może być matka Jana Keplera, która została oskarżona i
osadzona jako czarownica. Dzięki wstawiennictwu syna została uwolniona.
47
3.9. Renesans i nauka
Renesans dopuszczał wolność słowa i umysły, bez względu na panującą teologię.
Nauka stawiała rozsądek i doświadczenie na pierwszym miejscu. Różnorodność
dziedzin nauki była konsekwentnie opanowana. Eksperyment i obserwacja
znajdowały się na pierwszym planie. Ocena zebranych doświadczeń podczas
obserwacji i eksperymentów została zapisana za pomocą matematyki i poparta teorią
naukową.
Te metody zapoczątkowały sukcesy w dziedzinie nauki od czasów odrodzenia, aż po
dzień dzisiejszy. Naukowcy uważali , że w naturze wszystko można zmierzyć,
policzyć, a to czego zmierzyć nie można, po prostu nie istnieje.
Teorie ta burza poglądy Kopernika i Keplera. W centrum ich badań naukowych na
pierwszym miejscu znajdowały się obserwacja, pomiary i matematyczna analiza.
W dobie renesansu doszło do ponadczasowych wynalazków takich jak luneta,
mikroskop, kompas czy druk. Wszystkie te wynalazki miały wpływ na różne sfery
ludzkiego życia. Dokonano odkryć geograficznych, których wynikiem były przemiany
gospodarcze, społeczne, polityczne i religijne.
Źródła: 3.3. – 3.9.:
Josef Janáček: Ženy české renesance, Čs.Spisovatel,1976
Jiří Pelán a kol. : Slovník italských spisovatelů, Libri, 2004
http://wikipedia.org/wiki/Renaissance/Hexenverfolgung
http://www.tphys.uni-heidelberg/~huefner/KopGeg/VO1-Kopernikus.pdf
http:://de.wikipedia.org/wiki/De_Revolutionibus_Orbium_Coelestium
http:/7www.p-moeller.de/renabaro.htm
Notatki i zapiski pana Hartwiga Grasse
.
Autorzy 3.3. – 3.9: Zuzana Pikorová, Martina Soušková,
Vojtěch Bosák, Kateřina Štolová, Gabriela Ilyková
48
4.
Teoria Kopernika
Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu
(Fotografia wykonana przez uczestników projektu)
49
4.1. Życie Kopernika
DRZEWO GENEALOGICZNE MIKOŁAJA KOPERNIKA
50
Dom Mikołaja Kopernika w Toruniu
uczestnicy projektu przed Domem Kopernika
Mikołaj Kopernik, a właściwie Nikolas Koppernigk, (z łaciny: Nicolaus Copernicus)
urodził się 19 lutego 1473 w Toruniu i zmarł 24 maja 1543 we Fromborku.
Istnieje wiele kontrowersji związanych z pochodzeniem Kopernika. Naukowcy dzielą
się pod tym względem na dwie grupy, ponieważ niektórzy uważają go za rodowitego
Polaka, a inni za rodowitego Niemca. Są argumenty, które właściwie przemawiają za
każdą
z
tych
stron.
Udowodniono
na
przykład,
że
matka
Kopernika
i
najprawdopodobniej również jego ojciec byli pochodzenia niemieckiego. Mikołaj
urodził się jednak w Polsce, tutaj też mieszkał i studiował.
51
Kopernik tworzył swoje dzieła w większości w języku łacińskim, a tylko w niewielkim
stopniu w języku niemieckim. Nie istnieją zapiski w języku polskim. Kopernik bez
wątpienia urodził się w Toruniu i znał język polski. W Toruniu rozpoczął również swoją
edukację w gimnazjum. Wielokrotnie podkreślał, że pochodzi z Torunia. W swoim
największym dziele „O obrotach sfer niebieskich”
podpisał się jako
Torinensis (Toruńczyk).
Na
pomniku Mikołaja Kopernika w Toruniu widnieje
napis „ Nicolaus Copernicus Thorunensis, Terrae
motor,
Solis
Caelique
stato”.
Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu
Kopernik
był
niewątpliwie
wszechstronnym
człowiekiem.
Był
kanonikiem,
a
jednocześnie zajmował się takimi kierunkami jak: medycyna, prawo, astronomia czy
matematyka.
Rodzina Mikołaja Kopernika mieszkała w Toruniu na ulicy Świętej Anny. Ojciec
Mikołaja Kopernika był z zawodu kupcem i zmarł, gdy Mikołaj skończył 10 lat. O
edukację Mikołaja troszczył się jego wujek Lukas Watzenrode der Jüngere, brat jego
matki. W latach 1491–94 Kopernik był studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego w
Krakowie. Tam też studiował 7 kierunków: dialektykę, retorykę, gramatykę geometrię,
arytmetykę, muzykę i astronomię. Nie ukończył jednak wszystkich tych kierunków.
Ważna dla niego była medycyna, a namiętnością stała się astronomia.
W tym czasie zdecydował się na zmianę swojego nazwiska na łacińskie brzmienie
mianowicie Coppernicus, a potem Copernicus.
Jak już zostało wspomniane w życiu Kopernika bardzo dużą rolę odgrywała religia.
W roku 1495 został kanonikiem we Fromborku, a potem zaczął studiować na
Uniwersytecie Bolońskim prawo i astronomię. W roku 1499 uzyskał tytuł doktora
medycyny.
52
4.2.
Teoria heliocentryczna Kopernika
Mikołak Kopernik byl przede wszystkim znanym astronomem. Uczył się we Włoszech
w okresie rozkwitu renesansu, kiedy to bezkrytycznie przyjęta została przez
naukowców teoria Ptolemeusza o geocentrycznym układzie świata.
Teorie Kopernika związane z ruchem planet po orbitach wokół słońca uczyniły z
niego bardzo znanego astronoma. Najprawdopodobniej Kopernik przejął i dalej
rozwijał pomysł heliocentrycznego wyobrażenia o świecie od
Yajnavalkya (9.–8.
Jahrhundert v. Chr.) z Indii i Arystarchosa
We Włoszech poznał nową metodę fizyki: pomiary, dane statystyczne, udowadnianie
definicji matematycznych, sprawdzanie ich prawidłowości na podstawie wszelakich
twierdzeń.
Kopernik był przekonany o prawidłowości swojej teorii heliocentrycznej. Uważął, że
jego odkrycie jest dużo prostsze i odrzucał geocentryczny obraz świata Ptolemeusza.
Kopernik próbował udowodnić swoje twierdzenie
matematycznie,
Heliocentryzm wg Kopernka (Źródło:
Kepler Gesellschaft - s.u.)
Jego opis poruszania się planet nie
był bardzo ścisły, ale dokładniejszy
niż ten przedstawiony przez
Ptolemeusza.
53
Quelle: Kepler Gesellschaft(s.u.)
Zwlekał z wydaniem swojego dzieła „O obrotach sfer niebieskich“ , gdzie nakreślił
teorię heliocentrycznego obrazu świata wraz z ruchem planet.
Strona tytułowa: De Revolutionibus Orbium
Coelestium
54
Trudność polegała na tym, że za orbity przyjął koła i jego wyniki nie były
dokładniejsze od wyników Ptolemeusza.
Nawet ówcześni naukowcy nie widzieli powodu, by zaprzestać obstawania przy
dotychczasowej, pochodzącej od Ptolemeusza, wizji świata. Najpierw był odpierany
jako czysty model rachunkowy, a za nim stojący model budowy świata był po prostu
odrzucany. Jednak zgodnie z duchem okresu renesansu szukano innych, niż znanych
dotąd dróg w nauce.
Kościół perforował poza tym geocentryczną wizję świata Ptolemeusza..
Do roku 1835 dzieło o obrotach sfer niebieskich
znalazło się w indeksie ksiąg
zakazanych przez kościół katolicki. .
Ze względu na kontrowersyjne w ówczesnych czasach treści dzieła „O obrotach sfer
niebieskich” zostało ono opublikowane dopiero w roku jego śmierci. Joachim Rethicus
próbował namówić Kopernika do wydania książki, która ukazała się drukiem w 1543
roku w Norymbergii.
Odkrycia i badania Kopernika są dzisiaj nazywane „Przewrotem Kopernikańskim“
ułatwiły drogę do nowoczesnej fizyki. Dzięki jego pracy myślenia i pogląd na świat
zostały skierowane na zupełnie inne tory.
Źródła:
http://pl.Wikipedia.org/wiki/Miko%C5%82aj_Kopernik
http://tphys.uni-heidelberg.de/~huefner/KopGeg/V01-Kopernikus.pdf
http://www.Kepler-Gesellschaft.de/KeplerFoederpreis/2006/PlatzI_Faecherübergreifend/Polnisch.html
Karol Górski, „Dom i środowisko rodzinne Mikołaja Kopernika”,
wydawnictwo tnt
Toruń 1968r.
Thomas S. Kuhn, „Przewrót kopernikański. Astronomia planetarna w dziejach myśli
zachodu. Wydawnicywo Prószynski i S-ka. Warszawa 2006
Zdjęcia : Grupa Gronowo
Autor: 4.1. – 4.2. Damian Jaskrowski
55
5. Teorie Jana Keplera
5.1. Życie zawodowe Keplera
Zuzana Pikorova.
Johannes Kepler urodził się 27 grudnia 1571 w Weil der Stadt
56
Dom rodzinny Keplera w Weil der Stadt (Fotgrafia Muzeum Keplera w Weil der Stadt)
Jego ojciec był żołnierzem najemnym i zginął w czasie wojny, gdy Jan Kepler miał 5
lat. Jego matka była gospodynią, a Jan był jej pierwszym synem.
Już od najmłodszych lat Kepler bardzo chorował. Prawie całe życie cierpiał na
problemy wątroby i żołądka. Poza tym bał się panicznie wody, a kąpiel była dla niego
karą i cierpieniem.
Już jako dziecko interesował się astronomią. Uczęszczał do szkół w miejscowościach
Leobnarg, niedaleko Stuttgartu, w Ellmendingen, Adelberg i Maulbronn. Następnie
studiował teologie, filozofię i matematykę na uniwersytecie w Tubingen.
Studia matematyczne, co w czasach renesansu było rzeczą powszechną, były ściśle
związane z arytmetyką, geometrią, astronomią i muzyką. W Tübingen poznał Kepler
teorię heliocentryczną Mikołaja Kopernika.
Kepler, był człowiekiem głęboko wierzącym i przekonanym o tym, że we
wszechświecie panuje idealny matematycznie i harmonijnie stworzony przez Boga
plan zgodnie z zasadą Pitagorasa, że matematyka jest wszystkim.
Jego przekonania religijne i przekonanie o prawdziwości teorii heliocentrycznej były
niezgodne z ortodoksyjnym protestantyzmem. Zrezygnował z planu zostania
protestanckim księdzem. W latach1594 - 1600 był nauczycielem matematyki w Graz.
Ze względu na ruchy antyreformacji musiał opuścić Graz.
Tycho Brahe, matematyk na dworze Rudolfa II., zaprosił go do Pragi. Tam miał Kepler
asystować przy badaniach astronomicznych. Nie można zapomnić, że poglądy Tycho
Brahe nie miały nic wspólnego z teorią heliocentrtyczną.
Po śmierci Tycho Brahe, pod rządami trzech habsburskich książąt Rudolpha II.,
Matthias I. i Ferdinanda II. stał się Kepler nadwornym matematykiem
Pracodawcy Keplera (Muzeum Keplera w Regensburgu)
57
Kepler był odpowiedzialnym za tworzenie horoskopów. Należy nadmienić, że w
epoce renesansu zabobony i wiedza miały wiele wspólnego.
Kepler otrzymał od Rudolfa II polecenie sworznia „Tablic Rudolfińskich”. Miały one
powstać na podstawie badań Tycho Brahe.
W roku 1612 zmarł Rudolph II.i doszło do zamieszek religijnych.
Kepler, jako prowincjonalny matematyk, udał się do Linzu (1627 – 1636). Również
tutaj dotarły niepokoje na tle religijnym. Miał również trudności w otrzymaniu
honorarium od cesarza Ferdinand II.
W roku 1627 znalazł w osobie Wallensteina nowego protektora i udał się do Żagania.
Wallenstein został jednak odsunięty od władzy i Kepler wyjechał do Regensburga
przede wszystkim w celu otrzymania zaległego honorarium od cesarza. W
Regensburgu zachorował i zmarł. Cmentarz, na którym został pochowany już nie
istrnieje. Dzisiaj stoi tam pomnik.
5.2. Kepler w Pradze
Ze względu na swój talent i sławę Kepler, jak zostało już wspomniane, został
zaproszony przez Tycho Brahe w roku 1600 do Pragi na dwór cesarza Rudolfa II,
gdzie pracował jako asytent Brahe. Po jego śmierci w roku 1601 Kepler stał się
nadwornym astronomem i matematykiem.
Prager Burg – Hof des Kaisers Rudolf II.
58
W czasie swego pobytu w Pradze Johannes Kepler mieszkał przy ulicy Karola,
niedaleko Mostu Karola. Na dziedzińcu jego domu znajduje się mała fontanna, na
której można przeczytać: „jak dotąd spełniło się moje marzenie - Johannes Kepler
Praga 1607-1612" oraz „Johannes Kepler - UBI MATERIA IBI GEOMETRIA" (
wszędzie, gdzie jest materia , jest też porządek – geometria)
Mała metalowa fontanna w kształcie obręczy.
Dom, w którym mieszkał Kepler w czasie swojego pobytu w Pradze..
Ausgrabungen des Hauses, wo Kepler in Prag wohnte.
Kościół pod wezwaniem św.
Tomasza
59
Renesansowy zamek dla królewny Anny - Belvedere,
został w latach 1535 – 1537 wzniesiony na polecenie
Ferdynanda Przyjmuje się, że tutaj znajdowały się
astronomiczne przyrządy Tycho de Brahe i, że z tego
miejsca również Kepler obserwował niebo.
Belweder
W kościele pod wezwaniem św. Tomasza znajdującym się na ulicy Józefa jest
pogrzebany Jakob Kurz z Senftenau. Był on wicekanclerzem Rudolfa II., wsławił się
głównie jako polityk. Był również naukowcem, pośrednikiem pomiędzy cesarzem, a
naukowcami, którzy wówczas gromadzili się w Pradze. Rozwinął własne przyrządy
astronomiczne. W jego domu przez długi czas
mieszkali Tycho Brahe i Johannes Kepler.
Na podstawie danych obserwacji Tycho Brahe
Kepler zdefiniował eliptyczne tory Marsa i innych
planet.
Kapliczka w Kościele Wniebowstąpienia Panny
Marii na ulicy Karola na Starym Mieści w Pradze
ma kształt elipsy. Mówi się że kształt kapliczki
zainspirował Keplera do stworzenia teorii o
eliptycznym torze ze Słońcem w centrum. W owym
czasie była to jedyna forma
architektoniczna. We Włoszech było około
Kapliczka w Kościele Wniebowstąpienia Panny Marii
10 budowli o podobnym kształcie.
Kapliczka, o której była mowa, została zbudowana w roku 1590 (1600 poświęcona).
60
W Pradze Kepler zajmował się również teorią bodowy lunety, optyką i tworzeniem
„Tablic Rudolfińskich”.
Tablice te zawierały rysunki Tycho Brahe oraz opis pozycji planet z dotychczas
.
nieznaną dokładnością. Dla Newtona tablice te stały się podstawą teorii grawitacji
tablice Rudolfińskie Kepleara ( Muzeum Keplera w in Regensburgu)
W roku 1609 zakończone zostało dzieło „Astronomia Nova“, które zawierało
pierwsze i drugie prawo Keplera.
W roku 1612 zmarł cesarz Rudolf II. i Johannes Kepler udał się do Linzu, gdzie żył do
roku 1626 (swoją pozycją na cesarskim dworze zachował do śmierci) Miał poważne
problemy finansowe.
Przed pobytem w Pradze, został Kepler w Graz profesorem matematyki w liceum
ewangelickim. Tutaj zakończył w roku 1596 swoją pierwszą książkę o astronomii
61
„Mysterium cosmographicum“ (dzięki temu dziełu został zaproszony do Pragi) W Linz
opublikował w roku 1619 w dziele „Harmonices Mundi“ swoje trzecie prawo.
Kepler zmarł 15. listopada 1630 w Regensburgu (w Bawarii). Jego grób został
zniszczony podczas wojny 30 letniej, ale jego teorie o ruchach ciał niebieskich
pozostały nieśmiertelne. Rok po jego śmierci została wydana Sci fi-Geschichte
Somnium. Opisał tu swój sen o podróży na księżyc.
Figury obu Astronomów wykonane przez
J. Vajc i V. Pycha zostały wzniesione w 1984 roku na
placu dzisiejszego gimnazjum imienia Keplera.
Tu znajdował się dom Jakoba Kurz, w którym to przez
Figury Kepler und Brahe.
krótki czas przebywał Kepler. Dom ten został zniszczony w
połowie 17 wieku, ale jego istnienie potwierdzają
archeologiczne wykopaliska z drugiej połowy 20 wieku.
Źródła:
http://www.tphys.uni-heidelberg.de/~huefner/KopGeg/V01-kopernikus.pdf
http:de.wikipedia.org/wiki/Jonannes_Kepler
http://www.raumfahrer.net/astronomie/geschichte/kepler.shtml
Keplermuseum Regensburg
Autorzy tekstów 5.1. –5.2.: Tereza Ctvrteckova
Autorzy zdjęć: Lucie Triskova
62
5.3 Kepler w Regensburgu
Johannes Kepler odwiedził wielokrotnie
Regensburg podczas swojego życia.
Wizyty te rozpoczynają się od około roku 1600,
czyli w drugiej połowie jego życia.
Pierwszy kontakt z Regensburgiem miał on
poprzez swojego kolegę, dr Johanna
Obendorfera, który pracował jako nauczyciel
matematyki w protestanckiej szkole w Graz. W
1597 roku ów doktor powrócił do Regensburga,
a że nadal utrzymywał kontakt z Keplerem, miał
Johannes tam znajomego i zarazem punkt wsparcia. Dzięki Obendorferowi poznał w
Regensburgu inne osobistości.
Kepler był protestantem i żył w czasach religijnych zamieszek pomiędzy katolikami i
protestantami. Z przyczyn wyznaniowych, musiał opuścić Graz, Linz i Pragę.
Regensburg był czysto ewangelickim wolnym miastem i służył Keplerowi jako miejsce
schronienia. Jego zawodowe kompetencje jako astronoma były bezsporne. Dzięki
temu, pomimo religijnych zamieszek, został nadwornym matematykiem cesarza.
Krótko przed swoją śmiercią, cesarz Rudolf II, został zdetronizowany przez
swojego brata Matthiasa, co spowodowało zaostrzenie sytuacji polityczno religijnej w
Pradze. Kepler opuścił ją i w 1612 przeniósł się do Linz.
W 1613 wyjechał z polecenia swojego pana, cesarza Matthiasa, do Regensburga w
celu zajęcia stanowiska jako ekspert w sprawie dotyczącej kalendarza. Cesarz
Matihias chciał wprowadzić w całym Imperium kalendarz gregoriański, który był przez
protestanckich książąt, jako dzieło antychrześcijańskie (rozumiany jest tutaj papież
Grzegorz)
Cesarz miał nadzieję, że uzyska od protestanckiego naukowca Keplera argumenty
przemawiające na korzyść kalendarza. Z powodu poważnych sporów pomiędzy
książętami nie doszło do omówienia sprawy związanej z kalendarzem. Kepler nie
mógł zatem zaprezentować swojego memoriału.
63
W roku 1617 podczas swojej prywatnej podróży do klasztoru Walderbach, pojawił się
on ponownie na parę dni w Regensburgu. Pozostał tam, aby odwiedzić swoich
przyjaciół i znajomych.
Po wybuchu wojny 30 – sto letniej 1618 pogorszyła się też sytuacja religijna w Linz.
Z powodu wznowionego procesu przeciwko czarownicom (dotyczył on też jego matki),
musiał Kepler w 1620 roku przenieść się do Württenbergii. Z powodów
bezpieczeństwa zabrał swoja rodzinę do Ratyzbony i zakwaterował ją u swojego
przyjaciela Christopha Ränza. W 1622 sprowadził ją z powrotem do Linz. W tym
czasie w Linz narastały spory religijne. Niekatolikom zostało postawione ultimatum:
albo przejdą na katolicyzm albo muszą wyemigrować. W tej sytuacji stał się
Regensburg ponownie dla Keplera i jego rodziny miejscem schronienia. Zamieszkał
on u swojego przyjaciela krawca, Hansa Hallera. Kepler opuścił wkrótce miasto w
celu poszukiwania pracy. W Pradze udało mu się wypertraktować na 2 lata zajęcie
jako nadwornego matematyka u cesarza Maximiliana. Jego rodzina pozostawała w
tym czasie w Regensburgu.
1628 kam Kepler nach Regensburg zurück, um seine Familie abzuholen.
Er hatte einen neuen Arbeitgeber, Albrecht von Wallenstein gefunden und er
Übersiedelte nach Sagan in Schlesien.
2 listopada 1630 roku przyjechał on znowu do Regensburga, by rozmówić się z
cesarzem i zażądać swojej pensji. Zakwaterował się u swojego przyjaciela kupca
Hildebranda Billi, gdzie zakończył swoje życie 15 listopada 1630 roku wskutek
zapalenia płuc. Jego grób w Regensburgu jest nie do odnalezienia, ponieważ
cmentarz został zrównany z ziemią. Z tego powodu wzniesiono na tym miejscu
pomnik ku jego czci.
Kepler był związany z Regensburgiem prawie 30 lat. Nie znalazł on tam jednak
długotrwałego dachu nad głową, gdyż nie miał tam możliwości do przeprowadzania
swoich badań.
Dopiero po swojej śmierci osiągnął to, co za życia nie było mu dane , pozostać w
Regensburgu..
64
65
Pokój, w którym zmarł Kepler
{Pomnik Keplera w Regensburgu, w
miejscu gdzie został pochowany.
Źródło:
-Aufsatz „Johannes Kepler und Regensburg“ von Matthias Freitag in „Berühmte
Regensburger“ von Karlheinz Dietz und Gerhard Waldherr, 1997
Zdjecia :Grupa Regensburg
Autor: Mathias Markwirth
66
5.4. Kepler w Żaganiu u boku Wallensteina
W październiku 1625 roku, w czasie trwania
wojny trzydziestoletniej, wszyscy protestanci
mieszkający w Górnej Austrii zostali zmuszeni do
przejścia na inną wiarę. Kepler, będący
nadwornym matematykiem cesarza, został
wprawdzie zwolniony z tego obowiązku, ale jego
rodzina musiała się rozkazowi podporządkować.
Ze względu na to, że w Linzu zamieszki religijne
i polityczne przybierały na sile, Kepler opuścił tą
miejscowość i przeprowadził się wraz ze swoją
rodziną w roku 1626 do Regensburga.
Musiał znaleźć sobie nowego pracodawcę,
ponieważ władze Górnej Austrii ze względu na opuszczenie przez niego Linzu, uznały
kontrakt za nieważny.
Po wydrukowaniu “Tablic Rudolfińskich” w Ulm w 1627 r. Kepler poszukiwał
miejscowości, w której mógłby osiąść na stałe. W planach jego pracy było
przygotowanie do druku obserwacji Tychona Brahego. W 1628 r. przybył do Pragi, by
osobiście wręczyć cesarzowi egzemplarz wydrukowanych “Tablic” i przy tej okazji
próbował, zresztą bezskutecznie, uzyskać wypłatę należnych mu honorariów. Cesarz
będąc w trudnej sytuacji finansowej (trwała wojna 30-letnia 1618-1648) nie mógł sobie
pozwolić na wypłatę 11817 guldenów, dlatego, niejako zamiast zapłaty polecił jako
protektora Wallensteina, który z kolei zaproponował Keplerowi osiedlenie się w
Żaganiu.
Wallenstein, znany wódz i polityk, miał duże wpływy i dysponował sporymi finansami.
Kepler z takiego obrotu sprawy był zadowolony. Wallenstein zlecił mu postawienie
horoskopu, ponieważ Kepler postawił już Wallensteinowi kilka wielkich horoskopów
już wcześniej, bo w 1608 r.
W kwietniu 1628 r. Wallenstein zaprosił Keplera do Żagania, by wydał drukiem
obserwacje Tychona Brahego. Cesarz rozkazał Wallensteinowi by wypłacono
Keplerowi zaległe 11817 guldenów, gdyż jest on niezwykle biegły i doświadczony w
matematyce i astronomii.
67
Zamek Wallensteina w Żaganiu
Najważniejszym zadaniem jakie stanęło przed uczonym po przeprowadzce do
Żagania było uruchomienie drukarni dla wydania gotowych już dzieł. Do Żagania
przywiózł Kepler zestaw czcionek zakupiony jeszcze w okresie pracy nad “Tablicami
Rudolfińskimi”. Udało mu się również sprowadzić i uruchomić prasę drukarską choć
wymagało to mnóstwa czasu i zabiegów. W Żaganiu zajął się opracowywaniem i
drukiem badań nad efemerydami, drukując najpierw ich trzecią część obejmującą lata
1629-1639.
Druk ten zatytułował: “Joannis Kepleri mathematici ad eplotolam....Jecobi Bartschii
Lusati, medicinae candidati, praefixam Ephemevidi in aunum 1629, responsio de
computatione et editione ephemavidum. Typis saganesibus anno 1629”.
Był to list otwarty do Jakuba Bartscha, młodego lekarza i astronoma. Bartsch
studiował astronomię w Lipsku i Strasburgu, a po przybyciu do Żagania stał się
współpracownikiem Keplera.
W końcu 1629 r. została wreszcie sprowadzona do
Żagania
prasa
drukarska
zakupiona
w
Lipsku.
Zainstalowano ją w domu Keplera . Uruchomienie jej
stało się okazją do zadedykowania Wallensteinowi
pierwszego druku żagańskiego.
68
Wallenstein nie wypłacił jednak Keplerowi pieniędzy od cesarza, chociaż jak
najbardziej mu się należały. Po ukończeniu pracy nad “Somnium”
Kepler mógł
powrócić do spraw finansowych i wyruszył w podróż do Regensburga (Ratyzbony),
aby zwrócić się do obradujących tam elektorów o zwrot zaległej pensji. Potem kepler
dowiedział się, w Regensburgu debatowano na temat odsunięcia Wallensteina od
funkcji naczelnego wodza cesarza. Stawiało to pod znakiem zapytania jego dalszą
współpracę z Wallensteinem, jako pracodawcą.
Nie zamierzał jednak opuszczać Żagania. Wcześniej, praktycznie biorąc, odrzucił
propozycję stanowiska uniwersyteckiego w Rostocku. Po krótkich przygotowaniach
wyruszył konno do miejsca obrad zjazdu. Podróż w niesprzyjających warunkach
pogodowych trwała prawie trzy tygodnie. Już na jej początku męczył Keplera silny
kaszel i duszności. Prawdopodobnie 10 listopada przybył do Regensburga. Tam
zatrzymał się u przyjaciół. Mimo ich troskliwej opieki stan zdrowia astronoma
pogarszał się. Zmarł na zapalenie płuc 15 XI 1630 r. Dwa dni później został
pochowany na miejscowym cmentarzu protestanckim.
Niespodziewana śmierć wielkiego astronoma przecięła wszelkie plany domowników
w Żaganiu. Dwór Wallensteina natychmiast zawiesił wszelkie wypłaty. Zięć Keplera
jeszcze w 1631 r. zrealizował wydanie w Żaganiu tablic logarytmicznych. Wkrótce
zaraza, nieodłączny towarzysz wojen, objęła Śląsk i w 1633 r. zmarli wszyscy
przebywający wtedy w Lubaniu członkowie rodziny Keplera z wyjątkiem córki.
Spuściznę po uczonym przejął wówczas żyjący w Niemczech syn Ludwik. Jego to
staraniem w 1634 r. ukończono w druku “Sen”.
W dziedzinie astronomii znalazł Kepler następców w Żaganiu. W 1764 r. przy okazji
budowy Konwiktu augustiańskiego, nad furtą klasztorną zbudowano wieżę mającą
służyć do kontynuowania obserwacji astronomicznych. Również w Żaganiu
znajdowały się liczne dzieła i przyrządy Keplera. Wszystko było wynikiem działalności
opata Jana Ignacego von Felbigera (1724 -1788). W 300 rocznicę urodzin uczonego
27 XII 1871 r. założono towarzystwo naukowe. Na przełomie XIX i XX w. jedną z
najbardziej reprezentacyjnych ulic nazwano ulicą Keplera (Johannes Kepler Straße),
a w 1930 r. ustawiono kamień z medalionem upamiętniającym 300 rocznicę jego
śmierci oraz utworzono w parku „Gaj Keplera”.
Z okazji 400 rocznicy urodzin astronoma wmurowano w ścianę żagańskiego ratusza
tablicę pamiątkową. Została również odtworzona wieża, która przypuszczalnie służyła
69
mu jako obserwatorium. Pamięć o tej wielkiej postaci jest tak żywa, że znajduje
odzew w wielu artykułach prasowych, a nawet organizowane są konferencje naukowe
i sejmiki
Przedstawiona poniżej mapa obrazuje miejsca, które w działalności i życiu Keplera
były bardzo ważne. Znajdują się one na terenie trzech państw: Polski, Czech i
Niemiec.
Źródła :
www.um.zagan.pl/kepler/kwz.htm
http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Kepler
Jean –Pierre Vardet, "WSZECHŚWIAT" wyd. DELTA, Warszawa 2002r.
Jerzy Kreiner, Astronomia z Astrofizyką, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1992
Kepler in Regensburg – Matthias Freitag
http://de.wikipedia.org/wiki/%C5%Bbag%C5%84
http://www.keplergesellschaft.de/KeplerFoerderpreis/2006/Platz1_Faecheruebergreifend/Erdkunde.html
Autorzy: Bartłomiej Jesionkowski, Damian Albrecht
70
6.
Wykorzystanie Praw Keplera w technice satelitarnej
6.1.
Objaśnienie Praw Keplera
Obliczenia orbit planetarnych przez Keplera
Astronomia Nova 1609
Harmonices Mundi 1619
71
Tablice Rudolfiańskie 1627
Tablice Rudolfiańskie jako podstawa technologii satelitarnej
72
Jan Kepler opublikował w roku 1609 w książce „Astronomia Nova” pierwsze i drugie
prawo dotyczące orbit, po których poruszają się planety. Prawa oba powstały na
podstawie analizy danych pomiarów Tycho Brahe.
W roku1619 wydano Hamonices Mundi z objaśnieniem trzeciego Praw Keplera. .
Dopiero w roku 1627 opublikował Kepler swoje „Tablice Rudolfińskie“ będące
podstawą do obliczeń w astronomii praktycznej.
Na podstawie tych dzieł wspierał się Isaac Newton przy badaniach prawa grawitacji.
Pierwsze Prawo Keplera
Rys.1
Wszystkie planety krążą wokół Słońca po orbitach eliptycznych, a słońce znajduje się
w jednym z ognisk.
Prawo to wynika z prawa grawitacji Newtona. każda planeta Układu Słonecznego
porusza się wokół Słońca po elipsie, w której jednym z ognisk jest Słońce.
Z własności elipsy wynika, że dla dwóch położeń planety, P1 i P2, spełnione jest
|O_{1}*P_{1}| + |P_{1}*O_{2}| = |O_{1}*P_{2}| + |P_{2}*O_{2}| \,
gdzie O to Słońce.
Rys.1 Graficzna interpretacja I Prawa Keplera
73
Z praw mechaniki wynika, że prawo to poprawnie opisuje ruch planety w układzie
związanym ze Słońcem. W układzie inercjalnym zarówno planeta jak i samo Słońce
wykonują ruchy po elipsach posiadających jedno wspólne ognisko. Ognisko to
pokrywa się z centrum masy układu.
Elipsę można opisać na wiele sposobów, w astronomii najczęściej opisuje się elipsy
podając ich wielką półoś (a) oraz mimośród (e), który określa stopień spłaszczenia
elipsy (im e bliższe zeru, tym elipsa bliższa jest okręgowi). Gdy znamy długość
odcinka c między środkiem, a jednym z ognisk to możemy napisać wzór na mimośród
elipsy "e" równy:
e=c/a
Kopernik budując swój model systemu heliocentycznego opierał się wciąż na idei
kombinowania ruchów jednostajnych po okręgu. Wymogło to na nim zachowanie w
modelu kilkudziesięciu małych epicykli. Dopiero Kepler zamieniając te okręgi na elipsy
pozbył się konieczności wprowadzania epicykli.
Orbity planet w naszym układzie są w większości niewielkie. Poza Merkurym dla
którego mimośród przekracza nieco wartość 0.2, eliptyczności orbit pozostałych
planet są poniżej wartości 0,1.
Drugie Prawo Keplera:
74
Drugie prawo Keplera mówi, że w równych jednostkach czasu, promień wodzący
planety poprowadzony od Słońca zakreśla równe pola. Wynika stąd, że w peryhelium
(w pobliżu Słońca), planeta porusza się szybciej niż w aphelium (daleko od Słońca).
Planeta w ciągu takiego samego czasu przebywa dłuższą drogę w pobliżu
peryhelium, niż w pobliżu aphelium, czyli prędkość liniowa w pobliżu peryhelium jest
większa niż w aphelium. Na przykład dla orbity Ziemi (mimośród e = 0,01672)
prędkość liniowa Ziemi w peryhelium wynosi 30,3 km/s, zaś w aphelium 29,3 km/s.
Drugie prawo Keplera jest ściśle związane z zasadą zachowania momentu pędu. Siły
grawitacyjne, jako oddziaływanie centralne, w układzie podwójnym nie wywołują
momentów sił, zatem moment pędu układu zostaje zachowany. Prędkość polowa jest
ściśle związana z momentem pędu planety
\frac{\Delta S}{\Delta t} = \frac{1}{2}\frac{K}{m}
gdzie K to moment pędu planety, zaś m jest jej masą.
Rozpatrujemy planetę, która porusza się w polu grawitacyjnym Słońca, gdzie:
m - masa tej planety
M - masa Słońca
r - odległość tej planety od Słońca
T - okres obiegu planety wokół Słońca
Zakładamy, że planeta porusza się po okręgu, zatem siła dośrodkowa jest równa sile
oddziaływania grawitacyjnego między tymi ciałami.
Trzecie prawo Keplera:
Trzecie (nieuogólnione) prawo Keplera głosi, że stosunek kwadratu okresu
obiegu planety wokół Słońca do sześcianu średniej arytmetycznej największego
i najmniejszego oddalenia od Słońca jest stały dla wszystkich planet w Układzie
Słonecznym, co można zapisać wzorem:
75
W kombinacji z prawem grawitacji zawiera trzecia prawo Keplera dla ruchu dwóch
mas M i formy m.
Kepler używał do obliczenia osi toru a jeszcze średnią odległość od Słońca. Dzisiaj
używa się stosuje się odpowiednio definicję środkowego obiektu.
Chociaż te trzy prawa Keplera opisują problem tylko dwóch ciał niebieskich są
zasadniczo dobrą wskazówką dla rzeczywistych badań. Również dla tego prawa ma
znaczenie zasada kosmologiczna, wg której wszędzie w wszechświecie istnieje
heliocentryczny obraz naszego systemu słonecznego. Zasada ta ma również
zastosowanie dla księżyców, satelitów, asteroidów, chmur lokalnych i pierścieni
Jupitera i Saturna.
Uwzględniając różnorodne masy dwóch ciał niebieskich w ramach pojawienia się
trzeciego ciała, trzecie prawo Keplera brzmi następująco:
Naturalnie odchylenie od reguły zyskuje tylko wtedy na znaczeniu, kiedy oba obiekty
znacznie różnią się masą i obiekt centralny posiada masę M , która nie różni się
znacznie od masy obu satelit. Tak więc prawa Keplera są podstawą określenia
torowości.
76
6.2. Udowodnienie drugiego i trzeciego prawa Keplera za pomocą
impulsu obrotowego i prawa grawitacji Newtona
Udowodnienie drugiego Prawa keplera
Rozważa sie tylko jeden punkt z masą m, który znajduje się pierwotnie w punkcie
z prędkością
w pobliżu perihelium. Porusza się on w przedziale czasowym
kątową
po
, przy czym promień ruchu zacienia kąt
. Po pewnym czasie
punkt masy znajduje się on w pobliżu afelium (punktu odsłonecznego) A w
punkcie
kątową
. Porusza się on w tym samym przedziale czasowym
po
, przy czym promień jazdy zacienia kąt
Δφ1
:
Q2
P2
Q1
z prędkością
Δφ2
droga ds w
czasie dt:
P1
ds = ω r dt
dA = ½ r ds
dA = ½ r2 ω dt
z intergracji
wynika:
ΔA = ½ r2 ωΔt
dA
ds
Δφ
Ma
zastosowanie:
ωΔt= Δφ
r
ΔA = ½ r2 Δφ
77
Ma zastosowanie twierdzenie zachowania impulsu obrotowego:
L
= J ω = konstant
J wstawia się dla momentu bezwładności :
i
(ciała proste)
i
I dla prędkości kątowej:
I otrzymujemy:
Skrócić wartość masy i pomnożyć po obu stronach przez
ΔA =
:
1 2
r1 * ω * Δt
2
Z tego wynika, że w tym samym czasie są zacienione dwie identyczne powierzchnie.
Udowodnienie trzeciego Prawa Keplera
Przyjmując: masa m porusza się po niemal okrągłej orbicie wokół Słońca.
a r = przyśpieszenie siły dośrodkowej na orbicie
T = czas obrotu Ziemi wokół Słońca
m E = Masa Ziemi
mS = Masa Słońca
v = Prędkość obrotu Ziemi wokół Słońca
78
Prędkość obrotu Ziemi wokół Słońca:
1. v =
2.
v2
4r * π 2
2r * π
=> a r =
; ar =
T
r
T2
FG = m E ∗ a r => a r =
3. I.
FG
mE
4 * rπ 2 FG
=
mE
T2
II. in I.:
inaczej:
II. FG = G *
mF * mS
(Newton)
r2
4 * rπ 2 G * m s
=
T2
r2
T2
4π 2
=
=K
r 3 G * ms
wstaw r= w przybliżeniu równe dużej półosi a toru
eliptycznego)
T12 T22
T2
= K => 3 = 3 = ....
a3
a1
a2
Ponieważ planety podlegają nie tylko sile przyciągania Słońca, lecz przyciągają się
również wzajemnie, różnią się ich prawdziwe tory ruchu, gdyż dochodzi do zakłóceń.
Źródła:
http:://www.Kepler-archiv.de/bilder.htm
Kepler Museum Regensburg
http:eu.wikipedia.org./wiki/Astrnomia_Nova
Physik für Fachhochschulen und technische Berufe, Heywang, Treiber,Herberg.Neft
Verlag Handwerk und Technik, 30. Auflage
Autor: Julian Aumer
79
6.3. Podstawowe obliczenia techniki satelitarnej
6.3.1. Obliczenia masy ziemskiej
m1 × m2
Masę Ziemi można obliczyć za pomocą Prawa Grawitacji F G = G ×
r²
i
zasady F = m1 x g Newtona. Ponieważ oba prawa w jednakowym stopniu opisują
działającą na powierzchni Ziemi siłę, możliwe jest porównanie obu formułek i
dopasowanie ich do potrzeb obliczenia masy Ziemi.
znane wartości:
Przyspieszenie ziemskie: 9,81
m
s2
Promień Ziemi: 6378 km
Stała grawitacyjna: 6,67259 × 10 −11
m3
kg × s 2
Zostaje podawana przez kolejne, coraz bardziej
precyzyjne eksperymenty naukowe. Przy czym
ustalona jest siła przyciągania masy dwóch kul
przez kąt odchylenia, który powstaje przez silę
grawitacji.
Ilustracja przedstawia zasadniczą budowę
takiej próby.
W związku z tym:
FFGGG == FF
G×
źródło: http://www.pi5.unistuttgart.de/lehre/hauptseminar2001/Gravitat
ionskonstante/Gravitation_2ndversionDateien/image044.jpg
m1 × m2
= m1 × g
r²
z dnia: 16.07.07
m1: masa objektu w kg
m2: masa Ziemi w kg
g: przyspieszenie ziemskie w m/s2
Następnie podstawia się m 2 (masa Ziemi); przy tym skraca się m1 z równania::
80
m2 = g ×
r²
G
Ponieważ wszystkie wartości są podane, należy je teraz wstawić:
m
(6,38 × 10 6 m ) × kg × s ²
m2 = 9,81
×
s²
6,67259 × 10 −11 × m 3
2
24
×
10
× kg
= 5,98
6.3.2. Ciała na orbicie – obliczenia pierwszej prędkości kosmicznej
satelity na wysokości 130 km włączając czas obrotu po orbicie.
Pierwsza prędkość kosmiczna
(typowe wyrażenie rosyjskie) lub
prędkość orbitalna (USA) to
prędkość jakiej potrzebuje obiekt,
żeby znaleźć się na orbicie
okołoziemskiej(opór powietrza=0) i
na niej pozostać.
W komiksie “ Asterix podbija
Rzym „ Obelix rzuca oszczep,
który okrąża Ziemię i trafia
jedna z postaci w tyłek.
Żeby było to możliwe, Asterix
musiałby rzucić oszczepem z
pierwszą prędkością
kosmiczną (lekceważąc opór
powietrza)
źródło:
Vorraussetzung
für eine stabile
http://www.elsenbruch.info/ph1
Umlaufbahn
muss die
1_down/OHP_Asterix_Speerw
urf.jpg; z dnia: 16.07.07
Gravitationskraft
FG gleich der
Fliehkraft oder Zentrifugalkraft FZ
Siła ucieczki albo siła odśrodkowa
81
Jako siła przeciwstawna odśrodkowej musi być zgodna z siłą grawitacji:
FG = FZ
- dla satelity na wysokości 130 km, obowiązuje dla r:
Promień Ziemi re + wysokość orbity h
r = re + h
= 6378 km + 130 km
= 6508 km
Siła grawitacji:
Siła odśrodkowa:
FG= G ×
m1 × m2
r²
FZ = m 1 ×
v²
r
Oba wyrażenia bedą ponownie porównane:
FG = FZ
G×
m1 × m2
v²
= m1 ×
r²
r
Logicznie rzecz biorąc masa obiektu nie odgrywa większej roli i skraca się w
równaniu. Ponieważ szukana jest prędkość po orbicie okołoziemskiej, podstawia się v
: (m 2 = masa Ziemi; G = stała grawitacyjna; r = odległość obiektu od środka ciężkości
Ziemi)
v=
G×
m2
r
1
⎛
m3
5,98 × 10 24 kg ⎞ 2
⎟
×
v = ⎜⎜ 6,67259 × 10 −11
kg ⋅ s ² 6,51 × 10 6 m ⎟⎠
⎝
82
v = 7,827
km
= 28 178 Km/h
s
Żeby obliczyć czas obiegu, należy wstawić przyśpieszenie kątowe
ω=
2×π
do formułki prędkości orbitalnej: v = ω × r i zmienić na T.
T
Otrzymamy wówczas:
Tak samo obowiązuje:
T=
2×π × r
v
4 ×π 2 × r3
T² =
G × m2
⎛ 4×π 2 × r3 ⎞
⎟⎟
T = ⎜⎜
⎝ G × m2 ⎠
Ta formułkę otrzymaliśmy wstawiając v =
T=
Podstawiając wartość “ v“ do
G×
2×π × r
v
2×π × r
m2
do T =
v
r
0trzymamy:
T=
2 × π × 6,51 × 10 6 m
m
7,83 × 10 3
s
T = 5,22 × 10 3 s
Czas obiegu wynosi 1 godzinę i 27 minut. .
83
Wielkości z przyspieszeniem i czasem obiegu obiektów po orbicie:
Powierzchnia Ziemi
Prędkość
czas obiegu
0 km
7.910 m/s
1 godz. 24 min.
200 km
7.790 m/s
1 godz. 28 min.
300 km
7.730 m/s
1 godz. 31 min.
500 km
7.620 m/s
1 godz. 35 min.
1.000 km
7.360 m/s
1 godz. 45 min.
2.000 km
6.900 m/s
2 godz. 04 min.
5.000 km
5.920 m/s
3 godz. 21 min.
10.000 km
4.940 m/s
5 godz. 48 min.
20.000 km
3.900 m/s
11 godz. 49 min.
35.800 km
3.080 m/s
24 godz. 00 min.
50.000 km
2.660 m/s
1 dzień 12 godz.
1.020 m/s
27 dni 7 godzin.
Odległość geostacjonarna:
Odległość księżyca:
384.000 km
6.3.3. Obliczenia drugiej prędkości kosmicznej – prędkość ucieczki
z pola grawitacyjnego Ziemi.
Druga prędkość kosmiczna, to prędkość jaka musi osiągnąć obiekt , aby opuścić pole
grawitacyjne Ziemi (energia kinetyczna).
Prędkość ucieczki (zwana też drugą prędkością kosmiczną lub V2) - jest to minimalna
prędkość jaką musi osiągnąć obiekt, aby opuścił dane pole grawitacyjne.
Prędkość ucieczki przy powierzchni Ziemi wynosi 11,2 km/s.
Żeby dany obiekt mógł opuścić Ziemie, jego energia kinetyczna musi być
przynajmniej na tyle wystarczająca, aby obiekt osiągnął pole grawitacji ziemskiej.
84
EpotGrav. = EkinObj.
G×
m1 × m2
1
× r = × m1 × v ²
r²
2
m1 można skrócić; tak samo r² do r w mianowniku:
G×
m2 1
= × v²
r
2
Po rozwiązaniu v:
v=
2 × G × m2
r
m3
2 × 6,67259 × 10
× 5,98 × 10 24 kg
kg ⋅ s ²
6,51 × 10 6 m
−11
v=
v = 11,07 x 10 3
m
= 39859 km/h
s
6.3.4. Manewry sprzęgania statków kosmicznych na orbicie
Space Shuttle został wystrzelony w przestrzeń kosmiczną, żeby zapewnić
zaopatrzenie, transport i astronautów dla międzynarodowej stacji kosmicznej (ISS).
Prom kosmiczny znajduje się w dużym uproszczeniu na tej samej orbicie co ISS.
Jeżeli odległość miedzy nimi wynosi tysiące kilometrów, obiekt znajdujący się z tyłu
nie musi przyspieszać, żeby dotrzeć do stacji badawczej ISS, musi on zostać
wyhamowany. Wyhamowanie spowoduje wejście Space Shuttles na niższą orbitę,
przez co ponownie przyśpieszy z powodu mniejszej odległości od Ziemi (pierwsze i
drugie Prawo Keplera) Większa prędkość na niższej orbicie spowoduje że będzie
można z łatwością dogonić docelowy obiekt. Poprzez podniesienie Shuttles na
pierwotna orbitę, można rozpocząć sterowane komputerowo dokowanie.
85
Statek kosmiczny Agena podczas manewru dokowania w przestrzeni
kosmicznej 16 marca 1966 widziany z kapsuły Gemini 8.
źródło:
http://www.avgoe.de/StarChild/IMAGES/STARCH00/scientists/gem
ini_docking.jpg
z dnia: 16.07.07
Zdjecie z NASA (National
Aeronautics and Space
Administration)
przedstawiajace zadokowany
Space Shuttles "Atlantis" do
stacji badawczej ISS
źródło:
http://www.spiegel.de/img/0,10
20,698814,00.jpg
z dnia: 16.07.07
86
Źródła:
- http://www.cdrnet.net/ws/physik2/zcontent.asp?page=seite1_anwendungen
- http://www.weitensfelder.at/Eleonore/Gravitation/Gravitation.PDF
- http://de.wikipedia.org/wiki/Fluchtgeschwindigkeit
Autor: Sebastian Schmidt
87
6.4. Typy satelit z krótkim opisem zastosowania
Satelity na
kolistych orbitach
np: geostacjonarne
Satelity typu
Low-Earth-Orbit
-eliptyczna orbita
-wysokość 2001200 km
-załogowy lot
kosmiczny;
-Satelity
szpiegowskie; -satelity
geodezyjny
astronomiczne;
-satelity ;
- satelity
wojskowe;
-globalne systemy
komunikacyjne;
(satelity
wspomagające
przesył i odbiór
danych)
Typy satelit
Satelity typu
MediumEarth-Orbit
-wysokość
1000-3600
km
-orbita
eliptyczna i
równikowa
komunikacja
globalna(tele
komunikacja,
nawigacja
GPS)
Satelit typu
HighlyElipticalOrbit
Wysokość
(0,2 ,15)*103
(50-400)*103
km
-teleskopy
astronomiczne
-drogi
transferowe
-pojazdy
kosmiczne
Satelity na orbitach
eliptycznych np. :
polarne
Satelity
geostacjonar
ne(równiko
we)
-wysokość
36000km
Orbita
prawie
kolista
-satelity
komunikacyj
ne
meteorologic
zne
-satelity
nadawcze
(radio,
telewizja)
Satelity
synchroniczn
e ze Słońcem
-satelity
polarne
-400-1000km
-orbita
eliptyczna
-satelity
geodezyjne;
meteorologicz
ne–
-badania
Wskazówka: Satelity typu Highly- Elliptical poruszają się po silnie eliptycznej orbicie.
Punkt przyziemny (perigeum) znajduje się między 200 a15000 km a punkt odziemny
(apogeum) od 50 000 do 400 000 km.
Autor: Jaroslaw Szymelfenig
Źródła:
http://de.wikipedia.org/wiki/Satellitenorbit
http://de.wik
http://de.wikipedia.org/wiki/ERS_(Satellit)
„Fazination Natur und Technik” ADAC- Verlag 1996
88
6.5. Zastosowanie satelit geostacjonarnych
6.5.1.
Wyjaśnienie znaczenia
Orbita polarna
Orbita geostacjonarna
Orbita geostacjonarna wysokość 36000km np. Meteosat
żródło:www.ipn.uni-kiel.de/projekte/a7_2/umlauf.htm
Satelita geostacjonarny porusza się na wysokości ok. 36 000 km nad równikiem
synchronicznie do ziemi. Porusza się z jednakowa prędkością jak Ziemia. Dlatego
obserwując ją z powierzchni Ziemi odnosi się wrażenie, że satelita znajduję się ciągle
w tym samym miejscu. Tak wiec za pomocą trzech lub czterech satelit tego typu
można zmapować każdy punkt na Ziemi.
W celu wystrzelenia satelity na wysokie orbity potrzebne są drogie nośniki.
Umiejscowienie satelit na orbicie geostacjonarnej jest sukcesywnie wprowadzane.
Satelita startuje zawsze w kierunku wschodnim. Start satelity jest zasilany energią
rotacyjną z Ziemi. Satelitą pośrednią jest orbita równikowa na wysokości 400 km od
Ziemi. Z tej orbity satelita wynoszony jest na wyższe orbity eliptyczne za pomocą
własnego napędu. Przez dalsze odpalenie napędu droga eliptyczna zaokrągla się na
wysokości geostacjonarnej.
89
Satelita geostacjonarna znajdująca się nad równikiem jest najczęściej
wykorzystywaną. Wykorzystanie tego obszaru podlega regulacjom
międzynarodowym, ponieważ istnieje ryzyko zagęszczenia.
Obszary wykorzystania satelit geostacjonarnych są różnorodne (satelity informacyjne,
telewizyjne czy nawigacyjne)
Przykładowo satelita meteorologiczny jest satelitą nawigacyjnym, który służy przede
wszystkim do mapowania powierzchni Ziemi. W szczególnie służą one do badania
atmosfery ziemskiej (skład, skoncentrowanie gazów, występowanie izotopów,
ustalanie temperatury, pomiar ciśnienia itd.), powierzchni Ziemi (wegetacja, żyzność
gleby, monitorowanie katastrof itd), powierzchni wód (temperatura powierzchni wody,
zasolenie, przyrost alg, zanieczyszczenia itd.) oraz kół podbiegunowych (np. zmiany
pokrywy lodowej)
Celem obserwacji jest dokładny obraz atmosfery, wód morskich, promieniowania
Ziemi, erozji gleby. Te dane służą przyszłemu rozwojowi Ziemi i badaniu przeszłości.
6.5.2.
Wykorzystanie METEOSAT jako satelity na orbicie
geostacjonarnej
W tym rozdziale zajmiemy sie bliżej satelitą typu Meteosat (Meteorological Satellite).
Satelity tego typu służą przede wszystkim do obserwacji i przewidywania pogody.
EUMETSAT napędza wszystkie satelity. Rozwój przejmowała i przejmuje do tej pory
ESA. (European Space Agency). Satelity transportują dane satelitarne z Afryki,
Europy i wschodniego Atklantyku z pozycji 0° długości geograficznej na wysokości
36 00 km od równika. Satelity przesyłają również ostrzeżenia o zbliżającym się
tsunami.
W roku 1977 wystartował pierwszy satelita tej serii, w roku 2007 kolejny, a mianowicie
Meteosat 9. Starty kolejnych satelit zaplanowano do roku 2018.
Meteosat 1 - 7 dostarczają co pół godziny obrazy satelitarne, które obrabiane są na
Ziemi w ciągu 5 minut i dostarczane do klientów, np. do stacji meteorologicznych.
Podczas obrotu sateliy wokół własnej osi ziemia jest mapowana za pomocą
skomplikowanego systemu lustrzanego od bieguna północnego po biegun
90
południowy. Wadą jest, że promieniowanie w okolicy biegunów powoduje
niedokładność przesyłanych zdjęć.
Satelita nowej generacji (Meteosat 8) może przesyłać bardzo dokładne informacje o
stanie pogody łącznie z prędkością i kierunkiem wiatru.
źródło:// http:de.wikipedia.org/wiki/Meteosat
Meteosat - 2 generacji
Zdjęcie Meteosat 9 z pozycji geostacjonarnej nad równikiem przy Gwinei o° szerokości
północnej i 0° długości wschodniej)
Zdjęcie z dnia 10.10.2007-10-10
źródło: htpp://members.vol.at/vorarlberg.wetter/meteosat.htm
91
6.5.3.
Obliczenie toru dla satelity geostacjonarnego
(METEOSAT)
Za pomocą trzeciego prawa Keplera można obliczyć tor satelity geostacjonarnego..
(obliczenie K za pomocą księżyca jako naturalnego satelty Ziemi)
Ts Czas obiegu satelty dookoła Ziemi
Ts2 Tm2
=
=k
rs3 rm3
(24h)
rs Promień orbity satelity wokół Ziemi
Ts2
rs = 3 2 ⋅ rm
Tm
2
⎛ 24h ⎞
rs = 3 ⎜
⎟ ⋅ 384400km
h
27
,
3
⋅
24
⎝
⎠
rs = 42284km
Tm Czas obiegu księżyca wokół Ziemi
(27,3 Tg)
rm duża półoś orbity księżyca wokół Ziemi
384 400 km
Punkty odniesienia obliczeń odnoszą się do punktu środka Ziemi i centralnego punktu
satelity, dlatego też należy odjąć promień Ziemi w celu obliczenia odległości satelit od
powierzchni Ziemi.
rErdoberfläche = rs − rErdradius
rErdoberfläche = 42284km − 6370km
rErdoberfläche ≈ 36000km
Na tej wysokości znajdują się wszystkie satelity geostacjonarne Ziemi.
92
Satelita na orbicie geostacjonarnej
Źrodła:
http://de.encarta.msn.com/encnet/RefPages/RefArticle.aspx?refid=761567979
http://members.vol.at/vorarlberg.wetter/meteosat.htm
http://www.ipn.uni-kiel.de/projekte/a7_2/umlauf.htm
Fazination Natur und Technik S. 555 ADAC Verlag 1996
Unterlagen FOS Regensburg
Autorzy:
6.5.1. Richard Schuster
6.5.2. Martin Zumbil
93
6.6. Wykorzystanie satelity na orbicie polarnej
6.6.1. Wyjaśnienie pojęcia
Tor
polarny
Satelita
polarny
Satelita
geostacjonarny
Tor geostacjonarny
polarer Satellit z.B. MetOp in 820 km Höhe
źródło: :www.ipn.uni-kiel.de/projekte/a7_2/umlauf.htm
Satelity geostacjonarne obejmują co prawda całą powierzchnię Ziemi, ale odbiór w
okolicach polarnych jest słaby, ponieważ obszary leżące daleko od równika mierzone
są pod płaskim kątem. Przez to jakość zdjęć jest nienajlepsza.
Satelity MetOp położone blisko Ziemi są idealnym uzupełnieniem satelit
geostacjonarnych typu METEOSAT, ponieważ wykonują dużo lepsze zdjęcia z
regionów polarnych i północnoatlantyckich.
Orbita polarna to orbita o prawie kolistym kształcie, po której porusza się satelita nad
biegunami na niewielkiej wysokości. Satelita obiega Ziemię w kierunku od północy na
południe , podczas gdy Ziemia obraca się z zachodu na wschód.
Tory satelit polarnych mają zastosowanie przy obserwacji pogody, zmian środowiska i
w wywiadzie wojskowym.
94
Satelita poruszający się po torze polarnym powinien zmapować przy świetle
dziennym określony region Ziemi w tym samym czasie.
Tutaj pojawia się problem związany ze zmianą osi Ziemi w określonych porach roku.
Dlatego niezbędna jest stosowna korekta. Satelita polarny zostaje wystrzelony na
orbitę synchroniczną do Słońca. Manewr sterowniczy dba o to, żeby sztuczny satelita
znajdował sie zawsze w takim samym położeniu bez względu jna porę roku.
Zima
środowisko satelity
Ziemia
jesień
wiosna
Słońce
lato
Im bardziej eliptyczna jest orbita, tym szybciej satelita porusza Sie bliżej Ziemi.
Energia napędowa jest niezależna od formy orbity, kiedy średnica satelity kolistej
odpowiada długości osi elipsy. Dlatego wystarcza zastosowanie krótkiej siły
napędowej w odpowiednim punkcie, żeby zmienić orbitę. Eliptyczne orbity
przechodnie są przydatne do transportu satelit na orbity koliste, np. satelity
telewizyjne, satelity do badań pola magnetycznego Ziemi.
95
6.6.2. Wykorzystanie MetOp-A jako satelity na orbicie polarnej
Jako przykład wykorzystania satelity na orbicie polarnej wykorzystano satelitę Metop
– A.
MetOp (Meteorological Operational Satellite) to seria trzech europejskich satelit
meteorologicznych z przyziemną orbitą polarną. MetOp został stworzony przez
EUMETSAT i europejską agencją kosmiczną przy współpracy z firmą EADS,
francuska agencją kosmiczną CNES i amerykańskim instytutem meteorologicznym
NOAA dla EUMETSAT systemy polarne(EPS). EPS służy do obserwacji pogody i
klimatu.
Dzięki wysokiej jakości zdjęć, lepszemu systemowi obserwacji regionów polarnych i
północnoatlantyckich oraz poprzez pomiar temperatury i wilgotności można
przewidzieć pogodę z wyprzedzeniem pięciodniowym..
Orbita przyziemna satelity der MetOp-Satelliten jest idealnym uzupełnieniem
geostacjonarnego satelity meteorologicznego typu Meteosat. Dzięki niewielkie
wysokości, ok. 820 km, jakość zdjęć mapowanych terenów jest dużo lepsza niż ta
uzyskana z satelit geostacjonarnych, które pracują na wysokości około
35.800 km. Satelity na orbicie polarnej mogą w ciągu dnia zmapować cała
powierzchnię Ziemi. MetOp może obserwować określony obszar tylko w przeciągu
15 minut podczas gdy satelity geostacjonarne mogą zmapować poszczególne regiony
non stop.
96
Pierwszy satelita typu MetOp-A o masie startowej 4.093 kg został wystrzelony z
Bajkonuru 19 października 2006. Rakietą wynosząca był w tym przypadku
zmodyfikowany Sojus-2-1a/Fregat. Od początku roku 2007 funkcjonuje MetOp-A bez
zarzutu.
Okrąża on Ziemie po orbicie polarnej (synchronicznej do Słońca) na wysokości 820
km przy nachyleniu toru 98,72°. Jego następcą będzie MetOp-B, który zostanie
planowo wystrzelony w roku 2010, a start trzeciego MetOp-C przewidziany jest na
rok 2015.
Satelita składa się z dwóch modułów : moduł serwisowy (service module) dostarcza
energię, reguluje położenie i sterowanie.
Moduł użytkowy (payload module) zawiera narzędzia i przekazuje dane na Ziemię.
Satelita obserwuje za pomocą swoich 13 narzędzi zachodzące zmiany pogodowe.
Dodatkowo transportuje dane związane ze środowiskiem naturalnym. Do tego
dokonuje bardzo dokładnego pomiaru temperatury, wilgotności powietrza, jak tez
gazów w atmosferze (ozon, dwutlenek węgla itd. ).
6.6.3. Obliczenie czasu obiegu satelity MetOp-A wokół Ziemi
Czas obiegu satelity MetOp-A wokół Ziemi można obliczyć za pomocą danych
pochodzących z satelity Landsat 4. Landsat 4 wystartował w roku 1982 na orbicie
polarnej na wysokości 705 km i jest cywilnym satelita służącym do obserwacji Ziemi.
Czas obiegu wynosi 100 min.
Do obliczenia czasu obiegu potrzebne jest trzecie Prawo Keplera.
Landsat 4
H=705 km
Rziemia= 6370 km
Vorbita = 705km+6370km=7075 km(promień orbity Landsat 4 =Vsy)
Tokrążenie = 100 min(czas okrążenia Landsat 4 wokół Ziemi = Tsy)
Obliczenia stałych Keplera z danymi pochodzącymi z Landsat 4
Tsy 2
=K
Vsy 3
97
2
100 2 min 2
10000 min 2
-6 min
=
= 0,0282*10
km 3
70,7533 km 3 (70,75 * (10 2 )) 3 km 3
K=0,0282*10-6
min 2
km 3
MetOp-A
Ts - ? (czas obiegu MetOp A wokół Ziemi)
H= 820 km
Rziemia =6370 km
Vorbita=820km+6370km =7190 km(promień orbity satelity wokół Ziemi Vs )
K=0,0282*10-6 min2/km3
Ts 2
Vs 3
=0,0282*10-6
min 2
km 3
min 2
km 3 * min 2
3
2 3
-6
=
Ts =Vs *0,0282*10 km 3 = 71,9 *(10 ) *0,0282*10
km 3
2
3
-6
371694,96*0,0282m min2= 10481,79 min2
Ts= 10481,79 min 2 = 102 min
MetOp – A okrąża więc 14 razy w ciągu dnia Ziemię (Landsat 4 ok. 14,5 razy)
Źródło:
http://de.wikipedia.org/wiki/Landsat
http://de.wikipedia.org/wiki/MetOp
www.google.pl\grafika\metop-a
www.wikipedia.pl/satelita/metop-a
www.ipn.uni-kiel.de/projekte/a7_2/umlauf.htm
„Fazination Natur und Technik” ADAC- Verlag 1996
Autor: Krzysztof Burak
98
7.
Wpływ teorii Kopernika i Keplera na sposób myślenia człowieka
postmodernistycznego.
Rozważania uczestników projektu z Gronowa, Pragi i Regensburga
7.1.
Grupa polska z Gronowa
Odkrycie Kopernika zmieniło zupełnie pogląd ludzi na świat i ich pozycje we
Wszechświecie. Do tego momentu uważano, że Ziemia jest w centrum
Wszechświata a więc sądzono, że jesteśmy wyróżnieni i najważniejsi.
Stwierdzenie, że w centrum Wszechświata jest Słońce (oczywiście uważał tak
Kopernik, dzisiaj wiadomo, że Słońce jest tylko w centrum Układu Słonecznego)
zmieniło całkowicie światopogląd ludzi. Że człowiek nie czuł się już centrum
wszechświata. Poza tym wiadomość, że to Ziemia wraz z innymi planetami obiega
Słońce po orbitach pomogło wyjaśnić wiele zjawisk obserwowanych na niebie
takich jak zaćmienia, pory roku czy nawet wschody i zachody Słońca. Oczywiście
gdyby nie odkrycie Kopernika astronomia nie ruszyła by naprzód, albo ruszyła by w
złym kierunku. To co w tej chwili wiemy jest tak naprawdę kontynuacją odkrycia
Kopernika. Nadal odkrywamy wiele systemów planetarnych i wszystkie te systemy
są właściwie takie same jak nasz Układ Słoneczny. Natomiast odkrycia układów
planetarnych w wielu miejscach we Wszechświecie uświadomiło nam, że nie tylko
nie jesteśmy wyróżnieni w naszym Układzie Słonecznym, ale również nasza
planeta prawdopodobnie nie jest niczym szczególnym w całym Wszechświecie.
Natomiast okrycie Keplera oraz sformułowanie trzech praw opisujących ruch
planet w Układzie Słonecznym przyniosło ogromne korzyści w dziedzinie odkrywania
nowych planet oraz zbierania informacji na temat tych planet na podstawie
stosunkowo prostych obserwacji. Trzy sformułowane przez Keplera prawa zostały
przez astronomów uogólnione i dzięki nim możemy na podstawie obserwacji ruchu
planety wokół jej gwiazdy (w przypadku nowo odkrytego układy planetarnego), oraz
znajomości parametrów naszego Układu Słonecznego otrzymać informację dotyczącą
masy tej planety co jest informacją niezwykle pożądaną w przypadku gdy szukamy
planety podobnej do naszej Ziemi. Ponadto prawa Keplera stały się punktem wyjścia
dla sformułowania skomplikowanych równań ruchu planet, które obecnie są
99
niezastąpione przy opisie i poszukiwaniu nowych planet w nowoodkrytych układach
planetarnych.
Autorzy: Grupa z Gronowa
7.2. Grupa czeska z Pragi
Przez całe wieki myślano, że Ziemia znajduje się w centrum Wszechświata. Taki
sposób myślenia wydawał sie logiczny, ponieważ podczas obserwacji nieba ma się
wrażenie, że planety, gwiazdy i Słońce, które codziennie wschodzi i zachodzi,
okrążają Ziemie.
Dlaczego myślano, że Ziemia znajduje się w centrum ? Dlaczego planety, a nawet
Słońce krążą wokół Ziemi? Naszym zdaniem odpowiedzi na te pytania szukano w
nauce Kościoła, która wyjaśniała powstanie świata : Bóg stworzył Ziemię, oddzielił
jasność od ciemności i niebo od wody. Potem stworzył światła na niebie, które
oddzieliły dzień od nocy, określiły pory roku, dni i lata.
Bóg stworzył dwa duże światła, Słońce dla dnia i Księżyc dla nocy. Do tego wszystkie
gwiazdy. W centrum, według nauki Kościoła, znajduje się Ziemia.
Już w starożytności pojawiły się pierwsze teorie na temat centralnego położenia
Słońca ( Arystarch). Kościół odrzucał te teorie i zakazał ich rozpowszechniania. W 16
wieku (w okresie renesansu) powstały nowe teorie o ruchach ciał niebieskich i o
Wszechświecie. Mikołaj Kopernik i Johannes Kepler pracowali nad swoją teoria
heliocentryczną i prawami o ruchach planet.
Teorie te wpłynęły w sposób znaczny na naukę i społeczeństwo. Kościół protestował
przeciwko tym teoriom i udało się wprowadzić zakaz ich rozpowszechniania.
Pomimo to, teorie Kopernika i Keplera wpłynęły na sposób myślenia społeczeństwa i
dalszy rozwój nauki. Wielu naukowców korzystało w swoich badaniach z odkryć
Kopernika i Keplera. Isaac Newton i Galileo Galilei wspierali się teorią
heliocentryczną Kopernika.
Prawa Keplera są wykorzystywane również dzisiaj. Dzięki nim Ziemię okrążają
sztuczne satelity.
100
Każdy wie, że nasze Słońce stoi w centrum naszego systemu planetarnego, i że
planety krążą wokół Słońca. Dzięki Galileo Galilei i Newtonowi wiemy, że Słońce i
planety podlegają sile grawitacji. Wiedza o systemie słonecznym i planetarnym, którą
posiadamy dzisiaj pochodzą właściwie z 16 wieku, z praw Keplera. Te prawa mają
wpływ na życie każdego z nas.
Zagadnienia teorii heliocentrycznej znajdujemy w każdej encyklopedii, poznajemy je
na lekcjach fizyki i geografii Taki model systemy słonecznego jest już potwierdzonym,
niezaprzeczalnym faktem.
Opracowała: Martina Soušková z Pragi
7.3. Grupa niemiecka z Regensburga:
Dzięki odkryciom Kopernika i teoriom jego kontynuatorów, człowiek zwrócił uwagę na
istotę budowy Wszechświata.
W przeciwieństwie do ludzi żyjących w 16 i 17 wieku nie znamy poczucia niepewności
związanego z prawdziwością teorii Kopernika i Keplera, ponieważ dzisiaj, na
podstawie wielu badań, wiemy, że były prawdziwe.
Naszym zdaniem to zbieg okoliczności, że na Ziemi pojawiło się życie.
Czystym przypadkiem jest np. fakt, że nasza planeta na początku powstania systemu
słonecznego skoligowała się z inną planetą i tym został wybity Księżyc z naszej
planety
Księżyc hamuje Ziemie w ruchu obrotowym, w taki sposób, że zostaje utrzymany rytm
niezbędny do życia: dzień i noc. Lista podobnych przypadków jest długa.
Panujące w średniowieczu przekonanie o ziemi, niebie i piekle oraz o
niepowtarzalności człowieka jako boskiego stworzenia nie spotkało się z akceptacją w
dobie renesansu.
Sformułowane przez Keplera prawa dały nam inne spojrzenie na wszechświat.
Ludzkość chciałaby poznać historię powstania wszechświata i na pewno z tego
względu badania astronomiczne są nie zwykle ważne, potrzebne i interesujące.
101
Niektórzy przypisywali powstanie Wszechświata mocy nadprzyrodzonej, np. Bogu. Ta
wszechmoc mogła objawić się pod postacią człowieka, albo niezidentyfikowanej siły.
Na temat istnienia Boga nasza grupa nie jest w pełni zgodna. Część nie wierzy w
Boga, ponieważ jest to kwestia indywidualnego podejścia do wiary każdego
człowieka. Pozostali uważają, że Bóg istnieje, ponieważ istnieje wszechświat
stworzony przez Niego. (stworzenie wszechświata nie zostało naukowo
udowodnione) Nasza wiara nie może być jednak podstawą myśli naukowej.
Współegzystowanie nazywamy dzisiaj Double-Bind. W zależności od punktu widzenia
metoda ta (wiara, nauka) może prowadzić do celu, ponieważ obie rzeczy się nie
wykluczają.
Źródła:
http://de.wikipedia.org/wiki/Kosmologie
http://de.wikipedia.org/wiki/Feinabstimmung_der_Naturkonstanten
http://www.phillex.de/wende.htm
Autorzy: Grupa z Regensburga
102