Warunki wykorzystania energii odnawialnej w Egipcie

Warunki wykorzystania energii odnawialnej w Egipcie

Warunki wykorzystania energii odnawialnej w Egipcie
– nowe regulacje taryfowe1
I.
Skala wykorzystania źródeł energii odnawialnej
Generowanie energii w Egipcie zależne było przez długi okres prawie wyłącznie
od paliw węglowodorowych. Postępujące w Egipcie wydobycie ropy i gazu w decie Nilu
i na szelfie Morza Śródziemnego sprzyjało zmniejszaniu lecz nie eliminowało
niedostatków rynkowej podaży tych paliw, sprzyjając utrzymaniu w przewidywalnej
przyszłości zależności zaopatrzenia w ropę i gaz egipskiego sektora energii od sytuacji na
rynku międzynarodowym. Odchodzenie od systemu subsydiowania sektora energii,
postępujący kryzys podaży energii w Egipcie i jej rosnąca zależność od rynku
międzynarodowego powodują niekorzystną sytuację dla egipskich konsumentów energii
oraz wzrost strategicznego znaczenia wykorzystania odnawialnych/alternatywnych
źródeł energii.
Energia wiatru i słoneczna zyskały szczególne zainteresowanie lokalnych i
zagranicznych inwestorów, a wprowadzone w ostatnim okresie zmiany regulacyjne
egipskiego rynku energii winny dodatkowo przyczynić sie do złagodzenia niedostatków
funkcjonowania egipskiego sektora energii. Dodatkową wartością inwestycji w
odnawialne źródła energii – wiatru i słonecznej - jest kreowanie zatrudnienia w ilości
szacowanej na 75 tys. miejsc pracy związanych z projektowaniem, produkcją, instalacją
wykonawczą oraz usługami operacyjnymi i sprzedażą. Wg ekspertyzy z maja/czerwca
2015 r. inwestycje w generowanie energii przy wykorzystaniu baterii fotowoltaicznych
/PV/ zwiększa zatrudnienie o 7 do 11 miejsc pracy na 1 MW w porównaniu do 0,27 –
0,95 miejsca pracy na 1 MW generowany przez elektrownię węglową oraz 0,25 do 0,95
miejsca pracy na 1 MW generowany przez elektrownie opalane gazem naturalnym.
Energia wodna jest w Egipcie najstarszym, największym i najbardziej
niezawodnym źródłem energii odnawialnej, a zarazem źródłem o najmniejszym
potencjale rozwojowym. Egipt ma na Nilu 5 głównych zapór wodnych, a wśród nich
Wielka Tama w Asuanie oraz Wielki Zalew w Asuanie zdolne są do generowania energii
o mocy odpowiednio 2.650 MW oraz 3.664 MW. Nowo budowane elektrownie wodne
mają mniejszą skalę, a na koniec 2013 r. energia wodna w Egipcie wynosiła 8,7% energii
wytwarzanej /w 1986 r. elektrownie wodne wytwarzały 27,6% energii w Egipcie/.
Przyszły potencjał energii wodnej jest ograniczony do małych elektrowni, w większości o
mocy wytórczej poniżej 10 MW.
1
na podstawie: New feed-in tariff to encourage investment - Business Monthly Industry Insight, American
Chamber of Commerce in Egypt, June 2015
1
W końcu lat 80-tych ubiegłego stulecia rząd Egiptu podjął analizę wykorzystania
energii wiatru i słonecznej jako źródeł energii alterntywnych wobec ropy i gazu w celu
zrównoważenia ograniczonych możliwości wykorzystania energii wodnej. Technologia
wykorzystania energii słonecznej nie była jeszcze opracowana, natomiast technologia
wykorzystania energii wiatru była bardziej obiecująca. Większość turbin wiatrowych
wymaga wiatru o prędkości 3 m/sek., a Egipt dysponuje terenami z prędkością wiatru
wynoszącą średnio 7 – 8 m/sek., a na większości obszaru kraju prędkość wiatru
przekracza 10 m/sek. Pilotażowe projekty farm wiatrowych zrealizowane zostały przez
egipską New and Renewable Energy Authority /NREA/ w rejonie Zatoki Sueskiej w
1988 r. oraz w Hurghadzie w 1993 r. o łącznej mocy 5,5 MW. Projekty wprawdzie nie
miały mocy wystarczającej dla pokrycia potrzeb energetycznych rynku, niemniej
zademonstrowały opłacalność wykorzystania wiatru jako źródła energii i dywersyfikacji
przez rząd Egiptu wykorzystania źródeł energii. Wiatrownie stanowiły bodziec dla
niewielkiego wzrostu gospodarki egipskiej, albowiem 40% śmigieł i wież turbinowych
oraz komponentów elektrycznych i mechanicznych dla ich potrzeb były wytwarzane w
Egipcie.
Z początkiem 2001 r. rząd Egiptu we współpracy z Niemcami, Danią, Hiszpanią i
Japonią podjął realizację dużego w skali kraju projektu farmy energii wiatru w Zafarana
na zachodnim brzegu Zatoki Sueskiej. W 2009 r. wiatrownia w Zafarana miała moc 545
MW i generowała ok. 1500 GWh energii. Zainicjowane zostały także mniejszej mocy
projekty wykorzystania energii wiatru – NREA współpracuje aktualnie z Niemcami,
Japonią, Francją i Hiszpanią niezależnie od współdziałania na poziomie Unii
Europejskiej przy realizacji budowy wiatrowni w rejonie Zatoki Sueskiej, wybrzeża
Morza Czerwonego i w innych regionach Egiptu. Japonia analizuje opłacalność projektu
wiatrowni po zachodniej stronie Nilu, a prywatny sektor – np. egipska firma ElSewedy
Electric S.A.E. czy niemiecki Siemens A.G. – także wykazuje zainteresowanie
angażowaniem środków w realizację projektów wykorzystania źródeł odnawialnych.
Projekty te mają mieć moc od 120 MW do 220 MW, a do 2020 r. zwiększą łącznie o
3.640 MW moc wytwórczą infrastruktury energetycznej Egiptu.
Tabela niżej prezentuje projekty wykorzystania energii wiatru realizowane we
współpracy NREA z partnerami zagranicznymi i krajowymi.2
lokalizacja
Gabel el Zayt
Gabel el Zayt
Gabel el Zayt
Gulf of Suez
Gulf of Suez
Gulf of Suez
West of the Nile
Nile Valley and Gulf of Suez
moc /MW/
220
120
600
200
200
200
200
2.000
termin
2016
2016
2016/17
2016/17
2017/18
2017/18
2017/18
2020
partnerzy
Japonia
Hiszpania
ElSewedy Electric S.A.E
kraje UE
ZEA
kraje UE
Japonia
Niemcy / Siemens A.G./
Znaczenie energii słonecznej w Egipcie może zostać zdefiniowane w długim
okresie czasu, a jej wykorzystanie w skali znaczącej dla gospodarki jest niepewne. Mimo
wyjątkowo wysokiego stopnia nasłonecznienia, zwłaszcza w Egipcie Górnym,
wykorzystanie energii słonecznej pozostawało w odwodzie z uwagi na wysokie koszty
2
na podstawie NREA Annual Report 2012/13
2
początkowe, prace rozwojowe technologii wykorzystania tej energii oraz sztucznie
zaniżoną wartość paliw kopalnych.
Wiele z początkowych badań i wdrożeń projektów wykorzystania energii
słonecznej dotyczyło urządzeń PV o bardzo małej skali, wykorzystujących
promieniowanie słoneczne do generowania prądu elektrycznego i instalowanych poza
siecią energetyczną, lub do ogrzewania zbiorników wody. Jednak w długim okresie czasu
systemy PV okazują się bardzo kosztowne, mają długie okresy zwrotu inwestycji oraz
wymagają dodatkowych nakładów na baterie do magazynowania nadmiaru
elektryczności dla jej późniejszego wykorzystania. Wg ocen ekspertów baterie mogą
podwajać koszty instalacyjne i muszą być wymieniane co 5 – 7 lat.
Ograniczenia te powodują, że sektor prywatny koncentrował zainteresowanie na
dystrybucji urządzeń PV dla ogrzewania wody, instalowanych poza siecią energetyczną.
Urządzenia te, nie generując energii, wykorzystują promieniowanie słoneczne do
ogrzewania wody, będącego tradycyjnie jednym z głównych konsumentów
elektryczności. Jednakże rynek PV dla ogrzewaczy wody ma ograniczoną skalę z uwagi
na subsydiowanie cen elektryczności w Egipcie. Koszt wykorzystania PV dla
podgrzewania wody jest prawie zerowy, niemniej wartość instalacji urządzenia okazała
się zbyt wysoka dla blisko 99% Egipcjan korzystających z elektryczności.
Aktualnie zmniejszające sie ceny PV są zachętą dla prywatnych i publicznych
inwestorów. Koszt instalacji systemów energetycznych PV obniżył się o 39% w latach
2008 – 2012 i przewidywany jest dalszy spadek ich cen o ok. 33% w latach 2013 – 2017.
Spadek cen wynika przede wszystkim z rozwoju technologicznego oraz zwiększonej
produkcji urządzeń PV w Chinach. Sytuacja ta oraz pogłębiający się kryzys sektora
energii w Egipcie powoduje, że rząd wznowił wykorzystywanie energii słonecznej jako
opłacalnej opcji generowania elektryczności. Panele PV zostały zainstalowane na
dachach budynków rządowych „dla zwiększenia świadomości” o źródłach energii
odnawialnej. Rząd egipski zainstalował w Górnym Egipcie urządzenie PV o mocy 20
MW współpracujące ze 120 MW elektrownią opalaną gazem naturalnym. Niezależnie od
tego rząd Egiptu zabiega o realizację projektu uruchomienia do 2017 r. dwunastu paneli
PV o mocy 20 MW każdy, z których dziesięć ma zostać zainstalowane przez sektor
prywatny.
II.
Taryfa gwarantowana - zmiana rynkowych warunków wykorzystania energii
odnawialnej
Dotychczas podstawowym czynnikiem hamującym wykorzystanie energii
słonecznej były koszty. Nawet bez uwzględniania aktualnego subsydiowania
elektryczności koszty instalacji urzadzeń PV są zbyt wysokie dla wielu egipskich
gospodarstw domowych, zaś urządzenia o dużej skali nadal nie są konkurencyjne wobec
elektrowni tradycyjnych zasilanych paliwami kopalnymi. Jednym ze sposobów na
złagodzenie rozbieżności cenowej między energią odzyskiwaną z promieniowania
słonecznego i z ropy naftowej jest taryfa gwarantowana, która umożliwia producentom
energii odnawialnej – słonecznej i wiatru – włączenie ich zakładów generowania energii
do sieci elektrycznej.
We wrześniu 2014 r. premier rządu egipskiego zatwierdził ustawę o energii
odnawialnej /Renewable Energy Law no. 203/2014/, wprowadzającą taryfę
3
gwarantowaną. Osoby indywidualne posiadające panele PV w domach mogą odsprzedać
nadwyżkę energii wytworzonej w okresie dziennego promieniowania słonecznego, a
energię wygenerowaną z paliw kopalnych w porze nocnej zakupić z sieci elektrycznej,
unikając tym samym ponoszenia kosztu akumulowania energii. Prywatni inwestorzy o
dużej skali będą otrzymywać bardziej konkurencyjne stawki taryfowe za energię
wytwarzaną przez farmy wiatrowe i fotowoltaiczne. Administracja rządowa Egiptu
uznaje taryfę gwarantowanych stawek jako zasadniczy element warunkujący
zainteresowanie inwestorów egipską branżą energii odnawialnej.
Tabela niżej prezentuje stawki taryfy gwarantowanej w funtach egipskich i
dolarach USA3 dla producentów energii odzyskiwanej z promieniowania słonecznego,
zróżnicowane w zależności od skali i rodzaju producenta.4
skala produkcji i rodzaj producenta
indywidualne gospodarstwa domowe (poniżej 200 kW)
producent komercyjny - powyżej 200 kW
producent komercyjny – 200 kW do 500 kW
producent komercyjny – powyżej 500 kW do 20 MW
producent komercyjny – powyżej 20 MW do 50 MW
cena za generowaną 1 kWh
0,848 EGP
0,901 EGP
0,973 EGP
0,136 $ US /1,038 EGP/
0,1434 $ US /1,094 EGP/
Tabela niżej prezentuje stawki taryfy gwarantowanej za energię elektryczną
generowaną z energii wiatru, wyrażone w dolarach USA i funtach egipskich dla
pierwszego /do 2020 r./ i drugiego okresu cenowego /kolejne 15 lat/ stosowania taryfy.5
liczba kWh
2500
2600
2700
2800
2900
3000
3100
3200
3300
3400
3500
3600
3700
3800
4000
pierwszy okres cenowy – do 2020 r.
$ USA per kWh EGP per kWh
0,1148
0,8208
0,0957
0,684
drugi okres cenowy – kolejne 15 lat
$ USA per kWh EGP per kWh
0,1148
0,8208
0,1560
0,7553
0,0971
0,6946
0,0893
0,6383
0,0819
0,5858
0,0751
0,5368
0,0893
0,6382
0,0833
0,5953
0,0776
0,5549
0,0723
0,5170
0,0673
0,4812
0,0626
0,4473
0,0581
0,4151
0,0539
0,3851
0,0460
0,3290
Stosownie do zapisów ustawy inwestorzy dużej skali mają prawo budowy
elektrowni o mocy do 50 MW oraz o skumulowanej mocy 2000 MW w przypadku
elektrowni wiatrowych oraz 2000 MW dla elektrowni fotowoltaicznych, zaś
indywidualne osoby mogą zainstalować urządzenia fotowoltaiczne o mocy 300 MW.
Wartość stawki taryfowej uzyskana z 1 kWh wzrasta stosownie do skali produkcji:
3
wg kursu wymiany z maja 2015 r.: 1$ US = 7,63 EGP
dane NREA, 2015
5
dane NREA, 2015
4
4
indywidualne gospodarstwa i producenci komercyjni posiadający zdolności wytwórczą
energii poniżej 200 kW będą otrzymywać odpowiednio 0,848 EGP i 0,901 EGP za 1
kWh, natomiast dużej skali producenci dysponujący mocą 20 MW do 50 MW będą
otrzymywać 0,1434 dol. USA za 1 kWh.6
Prócz taryfy gwarantowanej ustawa stwarza niezależność procedur przetargowych
na gruncie konkurencyjności z udziałem prywatnych inwestorów w sektorze energii oraz
legalizuje obrót energią między prywatnymi przedsiębiorcami.
W ocenie ekspertów postanowienia ustawy są ważnym krokiem na rzecz odejścia
od projektów państwowych na rzecz finansowanych ze środków prywatnych oraz
umożliwiają realizację planu rządu egipskiego z lutego 2015 r. sprywatyzowania
generowania elektryczności w ciągu 5 lat.
Występuje jednak kilka rynkowych warunków powodujących powściągliwość
zaangażowania inwestorów:
- wg zamierzenia rządu stawki taryfy gwarantowanej zostaną zrewidowane po 2
latach, co jest zaleceniem uwzględniającym niepewność wysokości kosztów
instalacyjnych na szybko zmieniającym się rynku energii odnawialnej. Jednak zalecenie
to ogranicza poziom przekonania inwestorów o opłacalności podejmowanych
przedsięwzięć – wiele projektów wykorzystania energii odnawialnej ma horyzont
czasowy 15 – 20 lat, zatem nawet niewielka korekta taryfy gwarantowanej może
spowodować zmiany opłacalności finansowej projektu.
- ceny wyposażenia dla wykorzystania energii słonecznej i wiatru utrzymają
tendencję spadkową, jednakże nowatorskie technologie będą powodować wolniejsze
tempo obniżki cen, skutkujące wydłużeniem okresu zrównania cenowych warunków
konkurencji niesubsydiowanego rynku energii słonecznej i wiatru z objętym subsydiami
rynkiem ropy i gazu.
- stawki taryfy gwarantowanej rosną wraz z wielkością mocy wytwórczej
projektu, co jest korzystne dla dużych inwestorów, lecz mniej korzystne dla
przedsiębiorców podejmujących projekty o mniejszej skali. Inwestorzy o dużej skali
korzystają z finansowo większych przywilejów.
Program stawek taryfy gwarantowanej, wprawdzie z mankamentami
funkcjonowania w okresie początkowym, stanowi punkt zwrotny w reformowaniu
polityki energetycznej przez rząd egipski. Wprowadzenie stawek taryfy gwarantowanej
równolegle do reformowania rynku konwencjonalnych źródeł energii i systemu
subsydiowania paliw pokazuje realność działań rządowych na rzecz naprawy
funkcjonowania egipskiego sektora energii.
Sporządził:
Tomasz Przygoda
radca
Kair, lipiec 2015 r.
6
inwestycyjne projekty wykorzystania energii odnawialnej o dużej skali są często zależne od zagranicznych źródeł
finansowania, zatem stawki taryfy gwarantowanej są dla tych producentów ustalone w dolarach USA, a nie w
funtach egipskich
5