Plik źródłowy - Gmina Dębe Wielkie
Transkrypt
Plik źródłowy - Gmina Dębe Wielkie
10. Restrukturyzacja obszaru Gminy Dębe Wielkie Obszar Gminy Dębe Wielkie znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji społecznogospodarczej. Obecny typowo rolniczy charakter Gminy stwarza szczególnie trudną sytuację na rynku pracy. Osoby bezrobotne mają bardzo ograniczone szanse na znalezienie zatrudnienia na obszarze Gminy. Stanowi to bezpośrednią podstawę i motywację dla władz Gminy Dębe Wielkie do przeprowadzenia gruntowanej oceny możliwości odnowy społecznogospodarczej i restrukturyzacji terenu gminy. Wyrazem tej woli jest zaprogramowanie działań na poziomie zadań wpisanych do Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Dębe Wielkie. Niniejszy rozdział identyfikuje najważniejsze uwarunkowania dla procesów restrukturyzacyjnych, planowanych do realizacji w Gminie Dębe Wielkie. Proces restrukturyzacji Gminy Dębe Wielkie jest odpowiedzią na postępującą degradację społeczną i gospodarczą terenów gminy, zwłaszcza w sferze społecznej oraz spadające znaczenie w całym regionie. Restrukturyzację należy rozumieć jako zintegrowany proces, polegający na świadomie zapoczątkowanym procesie zmian społecznych, ekonomicznych i przestrzennych w zdegradowanych częściach Gminy, przyczyniającym się do poprawy jakości życia mieszkańców, ożywienia gospodarczego i odbudowy więzi społecznych, a także przywrócenia ładu przestrzennego i zrównoważonego rozwoju. Istota restrukturyzacji w Gminie Dębe Wielkie Restrukturyzacja jako potencjalna główna oś rozwojowa Gminy Dębe Wielkie, Restrukturyzacja to długofalowa wizja odbudowy utraconych walorów gospodarczych, zwłaszcza w odniesieniu do upadających przedsiębiorstw i zakładów, Restrukturyzacja to szansa na umocnienie podstawowych funkcji i charakteru gminy (gospodarczych, usługowych, mieszkaniowych i rekreacyjno-wypoczynkowych), Restrukturyzacja to szansa na dynamiczny rozwój społeczny i gospodarczy oraz racjonalne kształtowanie ładu przestrzennego, Restrukturyzacja to szansa dla wielu mieszkańców na pozytywną zmianę w poziomie życia, Restrukturyzacja to wreszcie szansa rozwoju dla osób najbardziej zagrożonych patologiami społecznymi i wykluczeniem społecznym oraz znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej. Obszary podlegające procesom restrukturyzacji w Polsce borykają się z wieloma problemami społecznymi i gospodarczymi. Wysoka stopa bezrobocia, niski poziom wykształcenia ludności, wysoki udział dochodów ze źródeł socjalnych powodują, że nawet podstawowe potrzeby gospodarcze i społeczne na tych obszarach nie są zaspokajane w odpowiednim stopniu. Społeczność obszarów restrukturyzowanych wymaga przekwalifikowania i aktywizacji. Dodatkowym czynnikiem ograniczającym rozwój nowych sektorów działalności gospodarczej w terenie jest zły stan infrastruktury technicznej. Wymaga ona rozbudowy i modernizacji. Restrukturyzacja gospodarcza Obszar Gminy Dębe Wielkie wymaga zmiany struktury, głównie gospodarczej, w celu optymalizacji wykorzystania zasobów w dostosowaniu do popytu wewnętrznego i zewnętrznego. Zgodnie z definicją restrukturyzacja gospodarcza pociąga za sobą zmiany w strukturze społecznej i politycznej, zmianę elit. Powoduje zatem z reguły opór grup zagrożonych utratą znaczenia (dochodów, prestiżu, wpływów) i często podejmowanie działań zachowawczych, neutralizujących zmiany. Restrukturyzacja może mieć charakter spontaniczny (dostosowanie do zmian w otoczeniu przy braku działań władz) bądź wymuszony decyzjami wynikającymi z interwencji państwa (programu restrukturyzacji). Ponadto, wyróżnia się restrukturyzację podmiotową (zmiany własności), przedmiotową (struktury branżowe), terytorialną (zmiany w układzie przestrzennym). Zasadniczym celem procesu restrukturyzacji obszaru Gminy Dębe Wielkie jest: Przeciwdziałanie bezrobociu i negatywnym zjawiskom na rynku pracy poprzez stymulowanie ożywienia gospodarczego i społecznego Gminy, a także zwiększenie jej potencjału gospodarczego, w tym poprzez nadanie terenom zdegradowanym nowych funkcji społeczno-gospodarczych Powyższy cel zasadniczy zostanie zrealizowany poprzez zaprogramowanie rozwoju infrastrukturalnego, gospodarczego i społecznego w ramach działań zawartych w Planie Rozwoju Lokalnego. Analizując najważniejsze problemy społeczno-gospodarcze Gminy Dębe Wielkie należy stwierdzić, iż kierunki jakie powinny przyjąć zaprogramowane działania Władz Gminy, w tym poprzez wdrożenie ustaleń Planu Rozwoju Lokalnego, to promocja i wspieranie przedsiębiorczości lokalnej, a także odnowa utraconych walorów gospodarki lokalnej, co powinno stanowić fundament promocji gminy i aktywizacji zawodowej różnych grup społecznych, zwłaszcza tych zagrożonych wykluczeniem oraz długotrwałym bezrobociem. Restrukturyzacja Gminy powinna być także nakierowana na wyrównywanie szans różnych grup społecznych, w tym młodzieży z rodzin patologicznych, osób niepełnosprawnych, a także w horyzoncie długoletnim ma na celu stworzenie odpowiedniego zaplecza dla potencjalnych inwestorów. Przewidywane rezultaty działań restrukturyzacyjnych w Gminie Dębe Wielkie: • Przekształcenie charakteru restrukturyzowanych obszarów poprzez wykorzystanie ich walorów społecznych, gospodarczych i ekologicznych, • Przeciwdziałanie strukturalnemu bezrobociu oraz narastającym patologiom społecznym, występującym zwłaszcza wśród ludzi młodych długotrwale pozostających bez pracy, • Aktywizacja lokalnej społeczności poprzez zaangażowanie w restrukturyzacyjne, zwłaszcza w odniesieniu do działań tzw. „miękkich”, • Uruchomienie długoletniej współpracy (na zasadach partnerstwa) Władz Gminy z organizacjami pozarządowymi działającymi na jej terenie, • Osiągnięcie wymiernego i kwantyfikowanego efektu w postaci przyrostu miejsc pracy oraz wzrostu dochodów budżetu Gminy, • Promocja gospodarcza Gminy mazowieckim, ale w całym kraju, • Osiągnięcie efektu synergii dzięki wspólnym inicjatywom Gminy i jej partnerów, • Zwiększenie wiarygodności Gminy w oczach inwestorów prywatnych oraz korporacyjnych. Dębe Wielkie nie tylko w pełne procesy województwie Najważniejszym problemem gospodarczym Gminy jest bezrobocie. Działania Władz Gminy Dębe Wielkie powinny koncentrować się na tworzeniu sprzyjających warunków dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, gdyż to one w największym stopniu są w stanie tworzyć nowe miejsca pracy. Dlatego też tak istotna jest poprawa stanu infrastruktury technicznej, w tym budowa sieci kanalizacji sanitarnej i budowa dróg. Istotne też jest wykorzystanie potencjału rozwoju usług oraz turystyki i rekreacji. Są to kolejne dziedziny, w których możliwe jest powstanie nowych miejsc pracy. Obszar Gminy Dębe Wielkie charakteryzuje się szczególnie trudną sytuacją zwłaszcza na rynku pracy. Występujące bezrobocie charakteryzuje się wysokim poziomem bezrobocia długookresowego i trwałego, zwłaszcza dotykając ludzi młodych, w tym absolwentów szkół. Niski poziom wykształcenia oraz kwalifikacji zawodowych decyduje o słabej mobilności zawodowej mieszkańców Gminy. Wśród mężczyzn dominują bezrobotni z wykształceniem podstawowym ukończonym i nieukończonym, a wśród kobiet – z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Bezrobocie jest o tyle niekorzystne, że ponad 1/3 ogółu bezrobotnych pozostaje bez pracy więcej niż 12 miesięcy. Liczbę zarejestrowanych bezrobotnych według okresu poszukiwania pracy w Gminie Dębe Wielkie (dane: Narodowy Spis Powszechny 2002 rok) prezentuje poniższe zestawienie: Wyszczególnienie Ogółem Według okresu poszukiwania pracy do 3 miesięcy 4 - 12 włącznie 13 miesięcy Nieustalony i więcej Ogółem 550 83 276 187 4 Mężczyźni 301 47 155 97 2 Kobiety 249 36 121 90 2 Źródło: Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań”, GUS 2002 rok Bezrobotni ogółem wg czasu poszukiwania pracy 300 250 200 150 100 50 0 do 3 miesięcy włącznie 4 - 12 13 miesięcy Nieustalony Struktura ludności Gminy Dębe Wielkie jest korzystna dla jej dalszego rozwoju społecznogospodarczego. Ludność Gminy według płci i ekonomicznych grup wieku prezentuje poniższe zestawienie: Wyszczególnienie Ogółem Ogółem Mężczyźni Kobiety 8046 3977 4069 W wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) 2028 1034 994 Produkcyjnym (18-59/64 lata) 4827 2546 2281 Mobilnym (18-44 lata) 3260 1676 1584 Niemobilnym (45-59/64 lata) 1567 870 697 Poprodukcyjnym (60/65 lat i więcej) 1191 397 794 w tym: Źródło: Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań”, GUS 2002 rok Ludność Gminy wg ekonomicznych grup wieku 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 pr ieku Ww pro zed ym cyjn du k (0-1 Pr o 7 la t) ym cyjn duk -5 (18 9/6 4 la ) cej) ta) lat a wię 4 la 44 9/6 lat i 5 185 ( /6 (45 ym (60 ym bi ln ym biln Mo cyj n mo k u ie N rod Po p ta) Konieczne jest stworzenie dogodnych warunków dla procesów rozwojowych w sektorze prywatnym, głównie poprzez prowadzenie inwestycji infrastrukturalnych sprzyjających korzystnym warunkom inwestowania (dodatkowe miejsca pracy, wykorzystanie rolniczego potencjału). Planowana budowa systemu kanalizacji sanitarnej oraz dróg gminnych przyczyni się do wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej obszaru całej Gminy. Ludność Gminy Dębe Wielkie jest relatywnie młoda, co oznacza jednak, iż w przyszłości należy się liczyć z faktem wystąpienia wzmożonego zapotrzebowania na miejsca pracy w samej Gminie lub nadwyżki podaży siły roboczej ponad potrzeby Gminy i możliwość wyjazdów do pracy do Warszawy. W celu wykorzystania walorów turystycznych i przyrodniczych Gminy niezbędne są inwestycje mające na celu poprawę stanu wewnątrzgminnego układu komunikacyjnego komunikacji gminnej (modernizacja dróg gminnych, chodniki, oświetlenie uliczne, parkingi, ścieżki rowerowe) oraz inwestycje proekologiczne (wodociągi, kanalizacja). Dużym problemem dla Gminy Dębe Wielkie jest odpływ ludzi młodych, zwłaszcza do większych ośrodków, w tym Mińska Mazowieckiego i Warszawy. Młodzi ludzie nie dostrzegając szansy na rozpoczęcie życia zawodowego, odpowiadającego ich aspiracjom, decydują się na migrację w poszukiwaniu lepszych warunków do edukacji, pracy czy codziennego życia. W rezultacie Gmina traci duża część swojego potencjału intelektualnego, który w przyszłości rzutowałby w dużym stopniu na warunki i tempo rozwoju społecznogospodarczego. Zadaniem Władz Gminy Dębe Wielkie jest przeciwdziałanie temu niekorzystnemu zjawisku, m.in. poprzez zaprogramowane działania ukierunkowane na uatrakcyjnienie obszaru gminy, zarówno w płaszczyźnie społeczno-gospodarczej, jak i czysto infrastrukturalnej. Istotnym problemem jest struktura ludności Gminy wg poziomu wykształcenia. Większość mieszkańców posiada wykształcenie podstawowe. W ogólnej liczbie ludności Gminy Dębe Wielkie1, osoby z wykształceniem wyższym stanowiły - 3,8%, średnim - 26,6%, zasadniczym zawodowym - 28,4%, podstawowym - 34,6%, niepełnym podstawowym - 6%. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia i grup wieku prezentuje poniższy wykres: Wykształcenie mieszkańców 2500 2000 1500 1000 500 0 Wyższe Policeal-ne Średnie Zasadni-cze Podstaw. Podst. nieu- Nieustalo-ny zawodo-we ukończo-ne kończone poziom Na obszarze Gminy Dębe Wielkie przeważa ludność z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym. Taki poziom wykształcenia ludności wiejskiej ogranicza postęp technologiczny w produkcji oraz wykorzystanie możliwości wsparcia rozwoju ze środków unijnych. Ogólnie ponad połowa wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych na obszarze Gminy ma mniej niż 34 lata. 1 Dane na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego 2002 rok Niższe wykształcenie ludności wiejskiej w porównaniu z miejską utrudnia konkurowanie jej o atrakcyjne miejsca pracy i jest czynnikiem hamującym proces migracji z rolnictwa. Łączy się to z biernością w samorealizacji aktywności zawodowej i niskiej aspiracji w tym zakresie. Ogólnie, najważniejsze problemy natury gospodarczej występujące w Gminie Dębe Wielkie, rzutujące na kondycję ekonomiczną mieszkańców można przedstawić następująco: stale zbyt duży odsetek ludzi pracujących w rolnictwie, niedostateczne wsparcie rozwoju przedsiębiorczości, zwłaszcza małych, rodzinnych firm, niedorozwój sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (całkowity brak sieci kanalizacji sanitarnej), niedostatecznie rozwinięty wewnątrzgminny układ drogowy. Do najważniejszych problemów Gminy Dębe Wielkie związanych ze sferą społeczną możemy zaliczyć: zła sytuacji na rynku pracy – potrzeba tworzenia warunków dla powstawania nowych miejsc pracy, wysoki koszt utrzymania jednego ucznia w szkołach wiejskich, który jest wielokrotnie wyższy od kosztów w dużej szkole, mała liczba mieszkańców z wyższym wykształceniem – (przeważają osoby z wykształceniem niepełnym podstawowym, podstawowym i zasadniczym zawodowym), poprawa stanu bazy lokalowej i wyposażenia placówek oświatowych, aby były one w stanie zapewnić odpowiedni poziom kształcenia dzieci i młodzieży, niewystarczające działania ukierunkowane na zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży – potrzeba budowy obiektów sportowych, aktywizacji działalności kulturalnej, niewystarczające działania edukacyjne dla dorosłych – kursy, szkolenia dotyczące działalności gospodarczej, agroturystyki, produkcji zdrowej żywności, brak dostatecznej opieki lekarskiej dla dzieci w szkołach, brak miejsc, w których młodzież może aktywnie spędzać czas takich, jak boiska sportowe, kluby młodzieżowe, centrum rekreacji, park miejski, kino czy basen, wzrost liczby osób i rodzin korzystających ze świadczeń pomocy społecznej - z roku na rok wzrasta wysokość świadczeń socjalnych zarówno w przeliczeniu na 1 mieszkańca Gminy, jak i na 1 zasiłkobiorcę, narastanie zjawisk o charakterze przestępczym (chuligaństwo, kradzieże, alkoholizm). Planowane działania o charakterze infrastrukturalnym, w tym zwłaszcza przebudowa lokalnego systemu transportowego oraz budowa systemu kanalizacji sanitarnej jest jedną z odpowiedzi władz gminy na postępującą degradację ekonomiczną i społeczną. Poprawa funkcjonalności układu transportowego będzie mierzalnym działaniem przyczyniającym się do poprawy konkurencyjności i znaczenia regionalnego obszaru gminy. Pozwoli zatem złagodzić negatywne skutki procesów gospodarczych zachodzących w ostatnich latach, głównie w branży przemysłowej. Władze Gminy Dębe Wielkie, dostrzegając natychmiastową potrzebę poprawy ogólnej sytuacji ekonomicznej zadecydowały o określeniu strategicznych kierunków działań na najbliższe lata. Kierunki te zostały przedstawione na poziomie Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Dębe Wielkie do 2015 roku oraz Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Dębe Wielkie. Jednym z nich jest wzrost atrakcyjności obszaru Gminy, zwłaszcza w odniesieniu do inwestorów i pracodawców prywatnych. Warunkiem osiągnięcia trwałego wzrostu konkurencyjności gminy jest sprawnie funkcjonujący układ transportowy, systemy kanalizacji sanitarnej i wodociągi, które będąc w przyszłości silną stroną Gminy, stanowiłby o możliwościach lokowania na jej obszarze nowych zakładów przemysłowych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Niezbyt korzystnie przedstawia się ogólna struktura podmiotów gospodarczych występujących w gminie. Dominują niewielkie firmy, głównie zajmujące się drobnym handlem i usługami. Brakuje dużych i prężnie działających podmiotów, zwłaszcza tych charakteryzujących się wysokim potencjałem innowacyjnym. Niski potencjał wynikający z braku dużych przedsiębiorstw może stać się w przyszłości poważnym hamulcem rozwoju całej Gminy. Tabela: Struktura podmiotów gospodarczych w gminie wg rodzaju działalności (dane Urzędu Gminy): Rodzaj działalności 2004r. 2005r. ilość ilość Placówki handlowe stacjonarne 68 68 Handel obwoźny 300 325 Mechanika pojazdowa 90 95 Usługi stolarskie 30 35 Usługi elektryczne 40 41 Usługi wodno-kanalizacyjne 62 70 Usługi transportowe 85 85 Inne usługi 65 62 Razem 2004r. 2005r. 740 782 Struktura podmiotów gospodarczych w Gminie Dębe Wielkie 350 300 250 200 150 2004 100 2005 50 0 ne y e y e ie wa c yj arn tow rsk c zn oź n z do i za j on por tol a k try o ja nal s obw s p tac a le n l i s k e e a tra ug e nd ni k ugi ow dno Usł ugi Ha Usl c ha wo ndl Usł Me Ha ugi ł s U gi sł u eu Inn Struktura podmiotów gospodarczych w 2005 roku Inne usługi Usługi transportowe Handel stacjonarny Usługi wodnokanalizacyjne Uslugi elektryczne Handel obwoźny Usługi stolarskie Mechanika pojazdowa Źródło: dane Urzędu Gminy Ważnym problemem występującym w Gminie Dębe Wielkie jest spadek zatrudnienia w dotychczasowych przedsiębiorstwach i zakładach przemysłowych. Wiele firm, w trosce o utrzymanie się na trudnym rynku, zdecydowało się obniżyć koszty funkcjonowania poprzez redukcję etatów pracowniczych. Sytuację tą przedstawia poniższa tabela, w której porównano liczbę zatrudnionych osób w roku 2000 i 2005 w wybranych przedsiębiorstwach działających na obszarze Gminy: Lp. NAZWA ZAKŁADU Liczba zatrudnionych Liczba zatrudnionych w 2000 r. w 2005 r. 1 CHEMA Spółdzielnia pracy w Olesinie 126 79 2 ZPG SANTOCHEMIA 104 80 3 BLISTER - BOX Sp. z o.o. 95 92 4 SC EWA 28 23 5 INCO VERITAS 120 25 6 PECUS 220 0 Liczba zatrudnionych w wybranych przedsiębiorstwach w Gminie 250 200 150 2000 100 2005 50 0 CHEMA ZPG BLISTER - BOX SANTOCHEMIA Sp. z o.o. SC EWA INCO VERITAS PECUS Źródło: Dane Urzędu Gminy Na terenie Gminy, ze względu na jej rolniczy charakter, brak jest dużych zakładów przemysłowych. Dość dobrze natomiast rozwinął się sektor usługowy związany z budownictwem, transportem, handlem i naprawami. Większość mieszkańców wsi utrzymuje się jednak z dochodów uzyskiwanych w rolnictwie. Zauważalny w ostatnich latach proces marginalizacji rolnictwa jako źródła dochodu rodzin wiejskich, w tym przede wszystkim rodzin rolniczych, wymusił poszukiwania alternatywnych źródeł dochodu, jak również zatrudnienia. Samozatrudnienie czyli prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej na bazie istniejących potencjałów turystycznych i krajobrazowych może przyczynić się do dynamicznego rozwoju istniejących potencjałów usług i handlu obsługujących ruch turystyczny, agroturystyczny i weekendowy ruch rekreacyjno – sportowy, głównie mieszkańców Warszawy. Lokalizacja inwestycji i przedsiębiorstw na terenie Gminy, jak również rozwój jego zabudowy mieszkaniowej i przemysłowej wymagają podniesienia atrakcyjności regionu oraz wyrównania dysproporcji w rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej gminy. Długofalowa polityka Władz Gminy Dębe Wielkie zakłada więc różnego typu inwestycje służące wyżej wymienionym celom. Mają one za zadanie poprawić konkurencyjność Gminy poprzez odpowiednią dostępność komunikacyjną, zgodny z europejskimi standardami poziom życia społeczności lokalnej oraz odpowiednie przygotowanie terenu dla potencjalnych inwestorów oraz dobry stan środowiska przyrodniczego. Do najważniejszych zadań w tym względzie zaliczyć można: • modernizacja dróg gminnych o znaczeniu lokalnym, • budowa sieci kanalizacyjnej wraz z przyłączami. • poprawa jakości ulic (nawierzchni, chodników, stanu jezdni), • pełne pokrycie gminy siecią wodociągową i kanalizacyjną, • intensywna promocja Gminy poprzez przedsięwzięcia gospodarcze, • zagospodarowanie terenu Gminy pod względem turystycznym i rekreacyjno-wypoczynkowym. Nakłady inwestycyjne Gminy wynikają z założeń prowadzonej polityki zrównoważonego rozwoju i możliwości budżetowych. Odzwierciedlają też wieloletnie wytyczne zawarte w Planie Rozwoju Lokalnego. Koniecznym będzie stworzenie dogodnych warunków dla procesów rozwojowych w sektorze prywatnym, głównie poprzez prowadzenie inwestycji infrastrukturalnych sprzyjających korzystnym warunkom inwestowania (dodatkowe miejsca pracy, wykorzystanie rolniczego potencjału). Planowane do realizacji zadania o charakterze infrastrukturalnym, ujęte w niniejszym Planie Rozwoju Lokalnego, przyczynią się do wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej obszaru całej Gminy. Podsumowując analizę uwarunkowań społeczno-gospodarczych restrukturyzacji obszaru Gminy Dębe Wielkie należy podkreślić, iż w celu wykorzystania walorów gospodarczych Gminy niezbędne są inwestycje mające na celu poprawę stanu wewnątrzgminnego układu komunikacyjnego Gminy (modernizacja dróg gminnych, chodniki, oświetlenie uliczne, parkingi, ścieżki rowerowe) oraz inwestycje proekologiczne (wodociągi, kanalizacja). Oczekuje się, iż w wyniku realizacji i wdrażania projektów zawartych w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Dębe Wielkie i w odniesieniu do działań restrukturyzacyjnych pojawią się następujące efekty: • Aktywizacja gospodarcza i społeczna mieszkańców Gminy, • Ograniczenie zjawiska bezrobocia, w tym bezrobocia strukturalnego • Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej obszaru Gminy, • Wyższe dochody z rozwoju gospodarczego czerpane przez lokalne społeczności (MSP, mieszkańców) uczestniczące w projektach restrukturyzacyjnych, • Wzrost dochodów budżetu Gminy, które umożliwią lepsze zaspokajanie potrzeb społecznych, • Aktywizacja społeczna grup zagrożonych wykluczeniem i patologiami, w tym zwłaszcza młodzieży kończącej edukację (absolwentów szkół), • Wsparcie Małych Średnich Przedsiębiorstw i mikroprzedsiębiorców (inkubatory przedsiębiorczości i inne), • Powstanie nowych oraz umocnione istniejących miejsc pracy, • Pozyskanie inwestorów instytucjonalnych, • Absorpcja funduszy pomocowych Unii Europejskich w projektach związanych z rozwojem społeczno-gospodarczym, • Rozwój (budowa, adaptacja, modernizacja) infrastruktury niezbędnej do rozwoju gospodarczego i społecznego oraz ochrony środowiska przyrodniczego,