Interakcje Dziurawca zwyczajnego ((YPERICUM PERFORATUM)

&ARM0RZEGL.AUK†
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
)NTERAKCJE$ZIURAWCAZWYCZAJNEGO(YPERICUMPERFORATUM
)NTERACTIONSOF3T*OHNlSWORT(YPERICUMPERFORATUM
$ANIEL7OLNY!GNIESZKA.OWAKOWSKA†7OLNA%WA#HODUREK:OFIA$ZIER˜EWICZ
+ATEDRAI:AKŒAD"IOFARMACJI7YDZIAŒ&ARMACEUTYCZNYZ/DDZIAŒEM-EDYCYNY,ABORATORYJNEJ
gL’SKI5NIWERSYTET-EDYCZNY
†3OSNOWIECUL.ARCYZÌW
+IEROWNIK+ATEDRYI:AKŒADU"IOFARMACJIPROFDRHAB:OFIA$ZIER˜EWICZ
Streszczenie
Jednymi z bardzo popularnych leków ziołowych, szeroko dostępnymi w sprzedaży bez recepty, są preparaty sporządzone z Dziurawca zwyczajnego (Hypericum
perforatum). Leczenie dziurawcem jest uważne za
bezpieczne, choć niestety nie wolne od ryzyka różnorakich objawów ubocznych i licznych interakcji z innymi lekami. W związku z tym, że producent specyfików
ziołowych nie jest zobowiązany do prowadzenia badań
dotyczących interakcji oraz zamieszczania stosownych
informacji na opakowaniu lub ulotce swojego produktu,
ciężar informowania o potencjalnych skutkach ubocznych czy możliwości wystąpienia interakcji z innymi
lekami zażywanymi przez pacjenta spoczywa na farmaceutach.
Słowa kluczowe: Dziurawiec zwyczajny, Hypericum
perforatum, interakcje
'˜ ւ
Wielu pacjentów stosuje różne preparaty ziołowe wychodząc z założenia, że będąc lekami naturalnymi są one
bardzo bezpieczne. Takie podejście powoduje gwałtowny
wzrost użycia naturalnych preparatów ziołowych. Jak podaje Eisenberg i wsp. [1] w Stanach Zjednoczonych Ameryki
Północnej pomiędzy rokiem 1990 a 1998 spożycie leków
ziołowych wzrosło aż o 380%. Jednocześnie uwidoczniło się wiele problemów dotyczących interakcji i efektów
ubocznych skojarzonych z przyjmowaniem tych wydawałoby się bezpiecznych medykamentów.
Jednymi z bardzo popularnych leków ziołowych, szeroko dostępnymi w sprzedaży bez recepty, są preparaty sporządzone z Dziurawca zwyczajnego (Hypericum perforatum). Roślina ta nazywana również ziołem św. Jana znana
była już w starożytności, a pisali o niej m.in.: Dioskurides
i Hipokrates. W średniowieczu dziurawiec był uważany za
roślinę magiczną, która miała chronić przed złymi duchami,
a w XVI w. sławny lekarz i alchemik Paracelsus nazywał
go „arniką dla nerwów”, co oznaczało, iż dziurawiec jest
również znakomitym lekiem na nerwy.
Ziele dziurawca (Herba hyperici) do Farmakopei Polskiej zostało wprowadzone dopiero w 1970 r. do wydania
IV, mimo iż znane jest w medycynie ludowej od wieków.
Surowiec, który wykorzystuje się do celów leczniczych
Abstract
Preparations made of St. John’s wort (Hypericum perforatum) are very popular and very accessible by other
the counter sale. The treatment by St. John’s wort is
considered to be safe, but unfortunately is not devoid of
adverse effects and interactions with drugs. Pharmacists
have duty to inform patients about potential adverse effects or possibilities of drug interactions especially in
the case of herbal remedy, because producers of this
kind of products are not obligated to conduct clinical
trials and to place proper information on the leaflet.
Key words: St. John’s wort, Hypericum perforatum,
interactions
stanowią szczyty pędów, zbierane w początkowym okresie
kwitnienia (maj, czerwiec) i wysuszone w warunkach naturalnych w miejscach przewiewnych i zacienionych [2].
Farmakopea Polska VI określa dla ziela dziurawca wymagania zawartości flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd
(nie mniej niż 1,8%), natomiast Farmakopea Europejska 5.0
przewiduje zawartości sumy hiperycyn, w przeliczeniu na
hiperycynę (nie mniej niż 0.08%). Farmakopea Polska VI
określa również zwykle stosowane dawki. Doustnie w odwarach i nalewkach oraz w preparatach psychotonizujących
jednorazowa, a także dobowa dawka wynosi od 2g do 4g.
W zastosowaniu zewnętrznym do okładów i przemywań
stosuje się 5% do 10% odwar. Z surowca tego wytwarzane
są różnego rodzaju postacie: napary, odwary, oleje, roztwory, wyciągi alkoholowe, tabletki, jak również stosuje się go
do wyrobu mieszanek ziołowych. Jest on rośliną leczniczą,
której aktywność farmakologiczna zależy od postaci leku.
Wyciągi wodne z ziela dziurawca w postaci naparów (infusa) i odwarów (decocta) nie zawierają hiperforyny i hiperycyny, które są nierozpuszczalne w wodzie, lecz składniki
hydrofilne, takie jak glikozydy flawonoidowe, fenolokwasy,
garbniki. Dlatego też wykazują one głównie działanie ściągające, żółciopędne i spazmolityczne. Z kolei wyciągi olejowe (olea) działają przeciwzapalnie i są wykorzystywane do
sporządzania okładów na trudno gojące się rany, owrzodzenia, oparzenia, stłuczenia i wybroczyny. Natomiast wyciągi
&ARM0RZEGL.AUK
alkoholowe ze świeżego ziela (intracta), soki (succi) oraz
nalewki (tincturae) zawierające hiperforynę i hiperycynę,
wykazują głównie działanie antydepresyjne [2, 3]. Obecnie
na polskim rynku występują też liczne preparaty wyciągu
z dziurawca zwyczajnego w postaci tabletek i kapsułek, jak
np: Deprim, Deprim forte, Depresplant, Dziurawiec ziele,
Don’t Worry, Hypercaps, Hyperherba, Hyperosedat, Perhip,
Remotiv, Silenil. Jednakże prowadzone badania wykazały, że preparaty te wchodzą w interakcje z wieloma lekami
z różnych grup powodując poważne skutki uboczne.
pt-JŸlŸJ®l-t-ylR
Dziurawiec zawiera szereg substancji chemicznych
odpowiedzialnych za terapeutyczne efekty jego działania.
W składzie tej rośliny można wyróżnić grupę pochodnych
diantronowych i antranolowych (0.05 – 0.3%), którą tworzą między innymi hiperycyna, pseudohiperycyna oraz
protohiperycyna, protopseudohiperycyna i cyklopseudohiperycyna, ulegające przekształceniu pod wpływem
światła do hiperycyny i pseudohiperycyny. Kolejną dużą
grupę składników tworzą flawonoidy (2 – 4%), do których zalicza się flawonole (kemferol, kwercetyna), flawony (luteolina, eter 5,3-dimetylowy luteoliny), glikozydy
(hiperozyd (0.3 – 0.7%), rutyna, kwercytryna, izokwercytryna, glikozydy leteoliny), biflawonoidy (amentoflawon (0.01 – 0.05%), biapigenina (0.1 – 0.5%)). Zidentyfikowano także pochodne floroglucynowe, do których
zalicza się hiperforynę (2 – 4.5%), adhiperforynę (0.2
– 1.8%), furohiperoforynę, 1,3,6,7-tetrahydroksyksanton.
W dziurawcu występują ponadto proantocyjanidyny,
głównie katechiny i epikatechiny. Dalsze składniki tej
rośliny to olejki eteryczne, takie jak: 2-metylooktan, nnonan, 2-metylodekan, α– i β-pinen, terpineol, geraniol,
β-kariofylen, hamulen i śladowe ilości monoterpenów.
Ponadto stwierdzono obecność kwasów fenolowych (kawowy, chlorogenowy, p-kumarowy, ferulowy, izoferulo-
Ryc. 1 Składniki dziurawca:
hiperycyna (A),
hiperforyna (B)
wy, p-hydroksybenzoesowy, wanilinowy), kwasy: izowalerianowy, nikotynowy, laurynowy, mirystynowy, palmitynowy, stearynowy, garbniki katechinowe, karotenoidy,
cholinę, witaminę C, nikotynamid, pektyny, fitosterole
i inne. W roślinie tej znajdują się także ksantony, związki
rzadko występujące w roślinach, ale charakterystyczne
dla rodziny Hypericaceae [4, 5].
Dziurawiec zwyczajny jest surowcem farmaceutycznym
o szerokim spektrum działania na skórę (dermaticum), a także posiadający właściwości przeciwskurczowe (spasmolyticum), przeciwdepresyjne (psychosedativum), antyseptyczne
(antisepticum). To wielokierunkowe działanie spowodowane jest bogactwem składu chemicznego tej rośliny leczniczej.
Dziurawiec zwyczajny znalazł zastosowanie również
w homeopatii. Jest używany w terapii uszkodzeń nerwów
obwodowych spowodowanych np. zmiażdżeniem, cięciem
lub rozerwaniem z towarzyszącymi silnymi bólami przebiegającymi wzdłuż nerwów. Bywa też wykorzystywany we
wstrząsie mózgu lub rdzenia przedłużonego, jak również
w mdłościach, niestrawności, bolesnych hemoroidach oraz
stanach depresyjnych.
Dziurawiec jest natomiast mało znany jako roślina
wykorzystywana w kosmetyce, choć mają tu zastosowanie wszystkie jego formy. Wyciągi olejowe mają działanie
gojące i regenerujące, a sam olejek dziurawcowy jest częstym składnikiem odżywek do włosów. Kremy zawierające
wyciągi z dziurawca przeznaczone są do pielęgnacji skóry
normalnej i tłustej. Natomiast ze względu na zawartość hiperycyny, czerwonego barwnika uczulającego na promienie
słoneczne, dziurawiec jest wykorzystywany do produkcji
kremów i maści do zewnętrznego leczenia odbarwień skóry
(bielactwa) oraz kremów i emulsji przyciemniających barwę
skóry, tzw. samoopalaczy.
Składnik dziurawca – hiperforyna indukuje apoptozę
różnych komórek nowotworowych, nie tylko guzów litych,
ale także komórek białaczkowych. Ponadto, ten składnik
dziurawca zmniejsza inwazyjność i zdolność do przerzutów
komórek nowotworowych, a także wykazuje działanie hamujące angiogenezę. Właściwości te powodują, że hiperforyna jest w kręgu zainteresowania badaczy jako potencjalny
lek antynowotworowy [6].
Leczenie dziurawcem jest uważne za leczenie bezpieczne, choć niestety nie wolne od ryzyka różnorakich objawów
ubocznych i licznych interakcji z innymi grupami leków.
Jednym z działań niepożądanych stosowania dziurawca
może być uczulenie skóry na światło słoneczne, ujawniające
sie w postaci zaczerwienienia, poparzeń, pęcherzy i ogólnego osłabienia. Związane jest to z hiperycyną, która jest substancją fotodynamiczną. Dlatego też osoby z jasną karnacją
powinny unikać ostrego słońca i innych źródeł światła ultrafioletowego [7]. Do najczęstszych powikłań należą również: zaburzenia gastryczne (8%), zawroty głowy (4.5%),
uczucie zmęczenia i nadmiernego uspokojenia polekowego
(4.3%), suchość w ustach (4.0%), niepokój (2.6%), bóle
głowy (1.7%) i bezsenność (0.9%). Oczywiście preparaty
z Dziurawca zwyczajnego nie powinny być używane
w czasie ciąży oraz karmienia piersią, jak również są przeciwwskazane w poważnych uszkodzeniach wątroby i nerek
oraz w wysokiej gorączce [8].
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
y R–-pAoRŸ˜pt-Jylp}ªŸJ®l¥–-ªA-Ÿ
®Ÿlyy¬ulŸqRp-ul
Składniki dziurawca wchodzą w interakcje z innymi
lekami zarówno na poziomie farmakodynamiki, jak i farmakokinetyki. Moore i wsp. [9] w swoich doświadczeniach
wykazali, że hiperforyna posiada zdolność do aktywacji
jądrowego receptora pregnanu X (PXR), należącego do
rodziny receptorów dla hormonów sterydowych. Zaktywowany receptor PRX łączy się z promotorem genu CYP3A4
powodując ekspresję tego genu. Ponadto receptor ten indukuje gen oporności wielolekowej MDR1, co prowadzi do
wzrostu wytwarzania glikoproteiny P. Zwiększona synteza CYP3A4 powoduję intensyfikację metabolizmu leków
przekształcanych przez ten układ enzymatyczny, powodując
interakcję farmakokinetyczne na poziomie metabolizmu.
Natomiast zwiększona aktywność glikoproteiny P powoduje
interakcje farmakokinetyczne na poziomie biodostępności.
Białko to występujące w komórka jelita, wątroby i nerek
odgrywa istotną rolę w absorbcji, dystrybucji i wydalaniu
leków, zmniejszając transport komórkowy z przestrzeni
jelita do komórek epitelium, oraz zwiększając wydalanie
ksenobiotyków z hepatocytów i nefronów odpowiednio do
przewodów żółciowych i kanalików nerkowych. Interakcje
przetworów dziurawca z innymi lekami mogą powodować
także inne składniki tej rośliny. Nebel i wsp. [10] postulują iż za interakcję dziurawca z teofiliną odpowiedzialna jest
hiperycyna, która indukuje aktywność izoformy CYP1A2
i CYP2C19 cytochromu P450. Stwierdzono także przypadki
interakcji preparatów dziurawca z warfaryną, co wskazuję
że składniki tej rośliny indukują także izoformę CYP2C9,
która odpowiedzialna jest za metabolizm wspomnianego
leku [11].
Ziele dziurawca stosowane jest z powodzeniem w łagodnej i średniej depresji. Wiele pacjentów stosuje preparaty
z tej rośliny równolegle do syntetycznych leków antydepresyjnych. Hiperforyna oraz w mniejszym stopniu hiperycyna
są inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny. Stosowanie
dziurawca łącznie z syntetycznymi inhibitorami wychwytu
serotoniny takimi jak: sertralina, paroksetyna, nefazodon
i wenlafaksyna prowadzi do wzajemnej interakcji tych środków na poziomie farmakodynamicznym, poprzez synergizm
ich działania. Może to skutkować wystąpieniem syndromu
serotoninowego objawiającego się zmianami nastroju, bólami głowy, nadpobudliwością ruchową, dolegliwościami
żołądkowo-jelitowymi [12]. Barbenel i wsp. [13] opisali
nawet przypadek wystąpienia manii u 28-letniej pacjentki
przyjmującej jednocześnie sertralinę i preparat dziurawca.
Ponadto Johne i wsp. [14] przeprowadzając próbę kliniczną
wykazali obniżenie stężenia amitryptyliny we krwi i moczu
u 12 pacjentów przyjmujących ten lek łącznie z dziurawcem. Obserwację tą można wyjaśnić faktem, iż amitryptylina jest substratem glikoproteiny P oraz jej metabolizm na
drodze demetylacji, a następnie hydroksylacji zachodzi przy
udziale CYP2C19 i CYP3A4, które są indukowane przez
składniki dziurawca.
Występują także interakcje dziurawca z benzodiazepinami: alprazolanem i midazolanem. Leki te są często wykorzystywane jako markery aktywności izoenzymu CYP3A4,
ponieważ są poprzez ten enzym całkowicie metabolizowa-
ne. Badania kliniczne z wykorzystaniem zdrowych ochotników wykazały obniżenie stężenia tych leków we krwi w
wyniku koadministracji z dziurawcem [15, 16]. Ponadto
obniżenie stężenia midazolamu we krwi było większe po
podaniu doustnym niż dożylnym, co wskazuje że składniki dziurawca indukują aktywność CYP3A4 występującego
zarówno w jelicie, jak i w wątrobie [15]. Kolejnym lekiem
anksjolitycznym wchodzącym w interakcję z dziurawcem
jest agonista receptora 5-HT1A, buspiron. Dannawi i wsp.
[17] opisują przypadek syndromu serotoninowego wywołanego wzmożoną aktywacją receptorów serotoninowych
w wyniku działania buspironu i inhibicji wychwytu serotoniny z przestrzeni synaptycznej przez hiperforynę i hiperycynę. Ponadto Spinella i Eaton [18] opisują przypadek
uszkodzenia mózgu poprzedzonego hipomanią u pacjentki
przyjmującej buspiron w połączeniu z zielem dziurawca
i preparatem Ginko biloba.
Istnieją kliniczne przesłanki, że niektóre leki roślinne
mogą obniżać stężenie digoksyny we krwi. Do preparatów
takich należy zaliczyć także dziurawiec, który po 10 dniach
równoległego przyjmowania z digoksyną obniża poziom
jej stężenia w surowicy pacjenta [19]. Prawdopodobnie za
zjawisko to odpowiada indukcja glikoproteiny P przez hiperforynę, co zdaje się potwierdzać korelacja tej interakcji
z dawką tego składnika dziurawca. Glikoproteina P w wyniku indukcji zwiększa wyrzut digoksyny z enterocytów do
światła jelita, zmniejszając jej stężenie we krwi, co wobec
wąskiego współczynnika terapeutycznego tego leku, objawia się nieskutecznością terapii. Sugimoto i wsp. [20] przeprowadzili badania mające na celu wykazanie istnienia interakcji pomiędzy preparatami dziurawca a lekami antyhiperlipidemicznymi: symwastatyną i prawastatyną. W wyniku
prób klinicznych stwierdzili oni, że zachodzi interakcja tylko
w przypadku pierwszego z tych leków, bowiem symwastatyna w przeciwieństwie do prawastatyny metabolizowana
jest w ustroju ludzkim poprzez enzymy szlaku zależnego od
cytochromu P-450 oraz stanowi substrat dla glikoproteiny P.
Tannergreen i wsp. [21] donoszą, że regularne przyjmowanie dziurawca zmniejsza biodostępność werapamilu.
Badacze ci sugerują, iż jest to spowodowane zwiększoną
aktywnością enzymu CYP3A4 w jelicie, co zwiększa efekt
pierwszego przejścia tego leku. Dodatkowo lek ten jest także substratem dla glikoproteiny P. Spośród leków działających na układ krążenia interakcję ze składnikami dziurawca wykazują także antykoagulanty, wspomniana wcześniej
warfaryna oraz fenprokumon. Leki te w wyniku aktywacji
układów enzymatycznych związanych z cytochromem P450
ulegają szybszemu metabolizmowi, co objawia się zmniejszeniem ich działania przeciwzakrzepowego [22].
Istnieją doniesienia o występowaniu krwawień u kobiet przyjmujących doustne środki antykoncepcyjne w połączeniu z preparatami dziurawca. Informacje te znalazły
potwierdzenie w dwóch próbach klinicznych z wykorzystaniem zdrowych ochotniczek przyjmujących etynyloestradiol
i noretyndron [23, 24]. Ponadto były zgłaszane przypadki
zajścia w ciąże przez kobiety przyjmujące środki antykoncepcyjne w połączeniu z dziurawcem: w Wielkiej Brytanii – siedem przypadków, w Niemczech – cztery oraz dwa
w Szwecji [25]. Przyczyną tych zjawisk jest obniżanie przez
preparaty dziurawca stężenia noretyndronu i etynyloestria-
&ARM0RZEGL.AUK
diolu we krwi, spowodowane indukcją izoformy CYP3A4
odowiedzialnej za oksydatywny metabolizm tych środków
hormonalnych.
Interakcja składników dziurawca z cyklosporyną jest
jedną z najlepiej udokumentowanych. Istnieją liczne opisy
przypadków tej bardzo poważnej i potencjalnie śmiertelnej
interferencji pomiędzy lekiem roślinnym a syntetycznym
[26, 27, 28, 29]. Przypadki te dotyczą pacjentów po transplantacji serca, nerki i wątroby przyjmujących cyklosporynę, u których poziom tego leku we krwi uległ obniżeniu po
przyjęciu terapeutycznej dawki preparatu z dziurawca, w następstwie czego pojawiały się niekiedy epizody ostrego odrzucenia przeszczepu. W przypadku odstawienia dziurawca
obraz kliniczny ulegał poprawie. Mechanizm tej interakcji
polega na obniżeniu absorbcji cyklosporyny, która jest substratem glikoproteiny P, w jelicie oraz przyspieszeniu metabolizmu tego leku przez izoformę CYP3A4. Ponadto dwie
próby kliniczne przeprowadzone przez Mai i wsp. [30] oraz
Herberta i wsp. [31] wykazały drastyczne obniżenie stężenia takrolimusa w koadministracji z dziurawcem. Lek ten
jest intensywnie metabolizowany w wątrobie głównie przez
CYP3A4 oraz jest substratem glikoproteny P.
Stwierdzono przypadek obniżenia stężenia teofiliny we
krwi związany z zażywaniem dziurawca i wykazano in vitro, że składnik dziurawca – hiperycyna, indukuje enzymy
wątrobowe [10]. Jednakże późniejsze próby kliniczne dowiodły, iż w trakcie piętnastodniowego przyjmowania dziurawca farmakokinetyka teofiliny nie uległa zmianie [32].
Wang i wsp. [33] badając wpływ dziurawca na farmakokinetykę feksofenadyny zauważyli, że jednorazowe podanie
zioła zwiększa, podczas gdy 14-dniowe obniża stężenie tego
leku antyhistaminowego we krwi. Ponieważ feksofenadyna
jest markerem aktywności glikoproteiny P, autorzy ci wysunęli hipotezę, że jednorazowa dawka hamuje, podczas gdy
dłuższe przyjmowanie dziurawca, pobudza jelitową izoformę tego białka.
Próby kliniczne wykazały interakcje przetworów dziurawca z lekami antyretrowirusowymi: indinavirem [34] oraz
niverapiną [35]. Obniżenie stężenia tych leków u pacjentów
zarażonych wirusem HIV pociąga za sobą konsekwencje
w postaci zwiększonej odporności wirusów na leki a przez
to nieskuteczności terapii. Należy zauważyć, że inne leki
antyretrowirusowe również metabolizowane są przez izoformę CYP3A4, więc interakcja ta może dotyczyć także
nich. Próba przeprowadzona na 12 pacjentach wykazała, że preparaty dziurawca wzmagają katalizowaną przez
CYP3A4 sulfoksydację oraz zależną od CYP2C19 hydroksylację omeprazolu [36].
Spośród wszystkich raportów dotyczących interakcji
pomiędzy lekami roślinnymi, a tradycyjnymi 79% dotyczy
interakcji dziurawca, publikacji dotyczących tego zjawiska
jest ponad 270 [37]. Wskazuje to na skalę w jakiej środek ten
może wpływać na farmakokinetykę innych środków leczniczych. Główny mechanizm interakcji spowodowanych
przez preparaty dziurawca jest indukcja izoformy CYP3A4
cytochromu P-450, enzymu odpowiedzialnego za oksydatywny metabolizm ponad 50% leków. Dodając do tego
wpływ składników tej rośliny na aktywność innych izoform
tego układu enzymatycznego oraz glikoproteiny P można
przypuszczać, że ten lek roślinny może wpływać na farma-
kokinetykę blisko 80% wszystkich leków [37]. Leki ziołowe w tym dziurawiec dostępne są w sprzedaży OTC i często
stosowane są przez pacjentów bez konsultacji z lekarzem.
W związku z tym, że producent specyfików ziołowych nie
jest zobowiązany do prowadzenia badań dotyczących interakcji oraz zamieszczania stosownych informacji na opakowaniu lub ulotce swojego produktu, ciężar informowania
o potencjalnych skutkach ubocznych czy możliwości wystąpienia interakcji z innymi lekami zażywanymi przez pacjenta spoczywa na farmaceutach.
Piśmiennictwo
1. Eisenberg D i wsp. Trends in alternative medicine use
in United States. 1990-1998. JAMA 1998; 280: 15691575.
2. Ożarowski A, Jaroniewski W. Rośliny lecznicze
i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy
Związków Zawodowych. Warszawa 1987.
3. Gałuszko M, Cubała WJ. Rola dziurawca w leczeniu depresji. Psychiatria 2005; 2:93-96.
4. Nahrstedt A, Butterweck V. Biologically active and other
chemical constituents of the herb of Hypericum perforatum L. Pharmacopsychiatry. 1997;30:129-134.
5. Greeson JM, Sanford B, Monti DA. St. John’s wort
(Hypericum perforatum): a review of the current pharmacological, toxicological, and clinical literature.
Psychopharmacology (Berl) 2001; 153: 402-414.
6. Quiney C i wsp. Hyperforin, a new lead compound against the progression of cancer and leukemia? Leukemia
2006; 20: 1519-1525.
7. Brockmöller J i wsp. Hypericin and pseudohypericin:
pharmacokinetics and effects on photosensitivity in humans. Pharmacopsychiatry. 1997; 30: 94-101.
8. Ernst E i wsp. Adverse effects profile of the herbal antidepressant St. John’s wort (Hypericum perforatum L.).
Eur J Clin Pharmacol 1998; 54: 589-594.
9. Moore LB i wsp. St. John’s wort induces hepatic drug
metabolism through activation of the pregnane X receptor. Proc Natl Acad Sci U S A 2000; 97: 7500-7502.
10. Nebel A i wsp. Potential metabolic interaction between St. John’s wort and theophylline. Ann Pharmacother
1999; 33: 502-504.
11. Kaminsky LS, Zhang ZY. Human P450 metabolism of
warfarin. Pharmacol Ther 1997; 73: 67-74.
12. Gordon JB. SSRIs and St.John’s Wort: possible toxicity?
Am Fam Physician 1998; 57: 950-953.
13. Barbenel DM i wsp. Mania in a patient receiving testosterone replacement postorchidectomy taking St John’s wort
and sertraline. J Psychopharmacol 2000; 14: 84-86.
14. Johne A i wsp. Decreased plasma levels of amitriptyline and its metabolites on comedication with an extract
from St. John’s wort ( Hypericum perforatum ). J Clin
Psychopharmacol 2002; 22: 46-54.
15. Dresser GK i wsp. Coordinate induction of both cytochrome P4503A and MDR1 by St John’s wort in healthy
subjects. Clin Pharmacol Ther 2003; 73: 41-50.
16. Wang Z i wsp. The effects of St John’s wort (Hypericum
perforatum) on human cytochrome P450 activity. Clin
Pharmacol Ther 2001; 70: 317-326.
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
17. Dannawi M. Possible serotonin syndrome after combination of buspirone and St John’s Wort. J Psychopharmacol
2002; 16: 401-406.
18. Spinella M, Eaton LA. Hypomania induced by herbal and
pharmaceutical psychotropic medicines following mild
traumatic brain injury. Brain Inj 2002; 16: 359-367.
19. Johne A i wsp. Pharmacokinetic interaction of digoxin
with an herbal extract from St John’s wort (Hypericum
perforatum). Clin Pharmacol Ther 1999; 66: 338-345.
20. Sugimoto K i wsp. Different effects of St John’s wort
on the pharmacokinetics of simvastatin and pravastatin.
Clin Pharmacol Ther 2001; 70: 518-524.
21. Tannergreen C i wsp. St John’s wort decreases the bioavailability of R- and S-verapamil through induction of
the first-pass metabolism. Clin Pharmacol Ther 2004;
75: 298-309.
22. Jiang X i wsp. Effect of St John’s wort and ginseng on
the pharmacokinetics and pharmacodynamics of warfarin in healthy subjects. Br J Clin Pharmacol 2004; 57:
592-599.
23. Hall SD i wsp. The interaction between St John’s wort
and an oral contraceptive. Clin Pharmacol Ther 2003;
74: 525-535.
24. Pfrunder A i wsp. Interaction of St John’s wort with lowdose oral contraceptive therapy: a randomized controlled
trial. Br J Clin Pharmacol 2003; 56: 683-690.
25. Murphy PA. St. John’s wort and oral contraceptives: reasons for concern? J Midwifery Womens Health 2002;
47: 447-450.
26. Ahmed SM, Banner NR, Dubrey SW. Low cyclosporin
-A level due to Saint-John’s-wort in heart transplant patients. J Heart Lung Transplant 2001; 20: 795-799.
27. Barone GW i wsp. Drug interaction between St. John’s
wort and cyclosporine. Ann Pharmacother. 2000; 34:
1013-1016.
28. Breidenbach T i wsp. Drug interaction of St John’s wort
with cyclosporin. Lancet 2000; 355: 1912-1915.
29. Karliova M i wsp. Interaction of Hypericum perforatum
(St. John’s wort) with cyclosporin A metabolism in a patient
after liver transplantation. J Hepatol 2000; 33: 853-855.
30. Mai I i wsp. Impact of St John’s wort treatment on the
pharmacokinetics of tacrolimus and mycophenolic acid
in renal transplant patients. Nephrol Dial Transplant
2003; 18: 819-822.
31. Hebert MF i wsp. Effects of St. John’s wort (Hypericum
perforatum) on tacrolimus pharmacokinetics in healthy
volunteers. J Clin Pharmacol 2004; 44: 89-94.
32. Morimoto T i wsp. Effect of St. John’s wort on the pharmacokinetics of theophylline in healthy volunteers. J
Clin Pharmacol 2004; 44: 95-101.
33. Wang Z i wsp. Effect of St John’s wort on the pharmacokinetics of fexofenadine. Clin Pharmacol Ther 2002;
71: 414-420.
34. Piscitelli SC i wsp. Indinavir concentrations and St
John’s wort. Lancet 2000; 355: 547-548.
35. de Maat MM i wsp. Drug interaction between St John’s
wort and nevirapine. AIDS 2001; 15: 420-421.
36. Wang LS i wsp. St John’s wort induces both cytochrome
P450 3A4-catalyzed sulfoxidation and 2C19-dependent
hydroxylation of omeprazole. Clin Pharmacol Ther
2004; 75: 191-197.
37. Tirona RG, Bailey DG. Herbal product-drug interactions
mediated by induction. Br J Clin Pharmacol 2006; 61:
677-681.
Adres do korespondencji:
mgr Daniel Wolny
Katedra i Zakład Biofarmacji
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
Śląski Uniwersytet Medyczny
41-200 Sosnowiec, ul. Narcyzów 1
tel.: 032 364 1064
e-mail: [email protected]